Plaatsnaamborden in Friesland: wat maakt dat ze eentalig Nederlands zijn, resp. Nederlands-Fries, Fries-Nederlands of eentalig Fries?
|
|
- Silke Maas
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Plaatsnaamborden in riesland: wat maakt dat ze eentalig Nederlands zijn, resp. Nederlands-ries, ries-nederlands of eentalig ries? RIEMER REINSMA Inleiding Het onderzoek waarover ik iets wil vertellen is geboren uit een overmoedige gedachte. Als je door riesland rijdt kom je diverse soorten plaatsnaamborden tegen: eentalig ries, tweetalig met het ries boven dan wel met het Nederlands boven, en eentalig Nederlands. Ogenschijnlijk vrij chaotisch, maar het moest, zo leek mij, mogelijk zijn te ontrafelen welke factoren ten grondslag lagen aan welk type plaatsnaambord. Nederlands en/of ries op komborden (officiële kernen) eentalig N eentalig tweetalig: N boven tweetalig: boven Ameland Boornsterhem Achtkarspelen Bolsward Kollumerland (m.u.v. Westhoek) Dantumadeel Het Bildt (Minnertsga) Dongeradeel Lemsterland erwerderadeel Harlingen ranekeradeel Schiermonnikoog Littenseradeel Heerenveen m.u.v. De Knijpe (eentalig ) Stellingwerven Terschelling Kollumerland (m.u.v. Oosthoek) Gaasterland-Sloten Leeuwarderadeel Menaldumadeel Vlieland Leeuwarden m.u.v. Wytgaard (eentalig ) Nijefurd ((m.u.v. Het Heidenschap (eentalig ) Wonseradeel Opsterland m.u.v. Jonkersland (eentalig ) Scharsterland Smallingerland Sneek Tietjerksteradeel Wymbritseradeel Tweetalige komborden zijn in riesland de meest voorkomende. In zulke gevallen staat het ries vaker bovenaan dan het Nederlands. Eentalige gemeenteborden zijn meestal in het Nederlands, en minder vaak in het ries. 1 Historisch beschouwd is er duidelijk een vast patroon te zien in de manier waarop de aanduidingen op de komborden elkaar opvolgen: 1 Ik ontleen deze informatie aan Wikipedia. 1
2 -N - N - - N - Aanvankelijk waren alle komborden eentalig Nederlands. Tweede fase was, dat de Nederlandse naam gevolgd werd door de riese. Daarna wordt de volgorde omgedraaid, en ten slotte blijft alleen het ries over. Behalve de positie die de naamsvarianten op de tweetalige borden innemen bovenaan of onderaan zijn er nog enkele andere, subtielere manieren waarop de waardering voor een bepaalde naamsvariant wordt uitgedrukt. Allereerst de lettergrootte. Zo gaf de gemeente Littenseradeel jarenlang de Nederlandse variant onderaan én met een kleinere letter dan de riese. Enigszins ten overvloede, want men had de Nederlandse naam ook al onderaan gezet. Momenteel doet alleen de gemeente Tietjerksteradeel het nog zo. De Nederlandse variant Giekerk staat onderaan én met kleine lettertjes. We zien hier hoe het Nederlands nog een trap na krijgt. Een tweede manier is, dat men op de achterkant van het kombord de naamvariant weglaat die op de voorkant onderaan staat. Ook hier gaf Littenseradeel enkele jaren lang het voorbeeld. In deze presentatie heb ik deze beide zaken als onderzoeksvariabele buiten beschouwing gelaten. In Nederland heeft iedere gemeente het recht te bepalen welke naam of namen op de komborden worden vermeld, en hoe dat gebeurt. Ik heb twee factoren onderzocht die mogelijkerwijs invloed hebben op de keus de gemeenten daarbij maken. De eerste mogelijke factor is het percentage riestaligen: een gemeentenaam die op de plaatsnaamborden alleen in het ries verschijnt, zou kunnen wijzen op een overgrote riessprekende meerderheid. 2 Een tweede mogelijke factor is de macht die de riese Nationale Partij (NP) in de desbetreffende gemeente uitoefent en geacht mag worden tot uitdrukking te komen in het pecentage raadszetels. De NP is, al was het maar als aanjager, een drijvende kracht achter het streven om de riese taal een meer prominente plaats te geven. 3 2 Zie de ryske Taalatlas 2007( 3 Hierover Huisman
3 In dit onderzoek maak ik onderscheid tussen naamborden die de gemeentenaam bevatten en aan de gemeentegrens staan, en naamborden binnen de gemeenten, ook wel komborden genoemd. Ik doe dat omdat de gemeentenamen niet in alle gevallen beantwoorden aan het beleid dat ten grondslag ligt aan de komborden. Wie naar de plaatsnaamborden kijkt in de hoop daarin een systeem te ontdekken, heeft het niet zo heel makkelijk. Terecht is in dit verband het woord plaatsnamenchaos gevallen. 4 Een voorbeeld is Het Heidenschap, dat alleen onder de riese (tevens officiële) naam It Heidenskip op de borden staat, hoewel de desbetreffende gemeente Nijefurd de Nederlandse namen bovenaan pleegt te zetten. In de presentatie heb ik dergelijke uitzonderingen verwaarloosd en ben ik uitgegaan van de formele regels. Toch lijkt de chaos groter dan hij werkelijk is. Een factor die de zaken voor het oog compliceert is namelijk, dat komborden in verband met de kosten meestal pas vervangen worden door nieuwe als daartoe een technische aanleiding bestaat; soms dus pas enkele jaren nadat de gemeenteraad een bepaald besluit genomen heeft. Het heeft natuurlijk geen zin dit vervangingsproces steeds op de voet te volgen, en in mijn presentatie anticipeer ik dan ook op de uitvoering van de raadsbesluiten. Zoals bijvoorbeeld in het geval van Sijbrandahuis Sibrandahûs. De gemeente Dantumadeel heeft immers besloten om de bestaande tweetalige naamborden (Nederlands boven) in de loop van de komende tien jaar (tot 2018) geleidelijk te vervangen door eentalig riese. Mijn onderzoek gaat dus over de factoren die tot de besluitvorming hebben geleid. In beginsel bestaat er geen rechtstreeks causaal verband tussen de officiële status van het ries resp. Nederlands enerzijds en de positie die de desbetreffende taal inneemt op de komborden van een gemeente anderzijds. Zo prijken in Gaasterland-Sloten de riese namen bovenaan op de komborden, hoewel de Nederlandse naam de officiële is`. Reden is, dat de gemeente een voorkeursbeleid voor de riese namen propageert. 5 Het omgekeerde dat de riese naam officieel is, maar Nederlandse variant bovenaan staat - komt niet voor. Niet toevallig 4 Santema
4 waarschijnlijk: de officiële status van de Nederlandse naamvarianten in gemeenten als Gaasterland-Sloten is een erfenis uit een eentalig Nederlands namenverleden, en zal in de toekomst vermoedelijk verdwijnen. Wat de te onderzoeken factoren betreft: aanvankelijk heb ik ook overwogen, nog een derde mogelijke factor te onderzoeken, te weten de mate waarin de betrokken gemeenten een beleid voeren ten faveure van het ries. 6 Om twee redenen heb ik dit voornemen moeten opgeven. De ryske Taalatlas geeft namelijk alleen een recente momentopname, zodat de kwaliteit het taalbeleid niet valt te relateren aan perioden in een iets verder verleden. Of het taalbeleid werkelijk een bruikbare voorspeller zou zijn in ons onderzoek, valt overigens bij voorbaat te betwijfelen. De onderzoeker Jacob van der Bij is daar in ieder geval sceptisch over: Of het opstellen van een beleidsplan de veroorzaker is van meer gebruik van het ries is [...] niet bewezen. 7 In deze presentatie maak ik steeds gebruik van de bestaande Nederlandse exoniemen. Ik doe dat niet om de riestaligen onder u op stang te jagen. Als ik in staat was deze lezing in het ries uit te spreken zou ik zeker de riese endoniemen gebruiken. Net zoals ik het in een Nederlands betoog over Berlijn en Parijs zou hebben, en niet over Berlien of Parie. Vraagstelling Het gaat in dit verhaal dus om drie soorten komborden riese naamsvarianten voorkomen. eentalig riese, tweetalige met het ries bovenaan en tweetalige met het Nederlands bovenaan. Zoals ik ze nu vermeld, in deze volgorde, daalt het riese gehalte van de borden van hoog naar laag. De vraag is nu, of het riese gehalte van de borden een directe afspiegeling is van het percentage riese moedertaalsprekers, dan wel van het percentage raadszetels dat de NP in de desbetreffende gemeente bezet of heeft bezet, dan wel van beide factoren. Maar geen van beide grootheden is constant, ze kunnen in de tijd sterk fluctueren. 6 Zie de ryske Taalatlas 2007, die vier gradaties hanteert. 7 Van der Bij 2005:53. 4
5 Daarom heb ik geprobeerd beide factoren te meten - niet naar de invloed die ze nu, in 2009, hebben, maar naar de invloed die ze hadden op het moment dat de gemeente het desbetreffende besluit nam. Methode Om de naamgeving op de plaatsnaamborden te kunnen relateren aan het tijdstip waarop het desbetreffende besluit genomen werd, won ik inlichtingen in bij de desbetreffende gemeenten. Ik heb me gemakshalve alleen bezig gehouden met namen van officiële kernen. Niet-officiële kernen bleven buiten beschouwing. Uitgezeefd heb ik voorts enkele naamborden die voortvloeien uit besluiten die ooit genomen waren voordat de huidige fusiegemeente ontstond, of uit besluiten die genomen zijn voordat er in de desbetreffende gemeente een NP-afdeling was. Een voorbeeld is het riestalige, maar tot Het Bildt behorende dorp Minnertsga, dat ooit een onderdeel was van de voormalige gemeente Barradeel, waar de komborden sinds 1975 eentalig ries waren. 8 Het dubbeltalige naambord van dit dorp (ries + Nederlands) is tot op zekere hoogte te beschouwen als een erfenis van een vroegere gemeentefusie, en dient uit het onderzoek weggefilterd te worden omdat het raadsbesluit hieromtrent genomen werd toen er ter plaatse geen NP bestond. Verder liet ik Kollumerland buiten beschouwing, omdat deze gemeente een gemengd beleid voert: in de Oosthoek, waar streektaal gesproken wordt, zijn d ekomborden eentalig Nederlands, in de riessprekende Westhoek zijn ze tweetalig, met het Nederlands bovenaan. 9 De factor macht van de NP heb ik gemeten in termen van het percentage raadszetels dat deze partij bezette op het moment waarop in de desbetreffende gemeente het besluit werd genomen om eentalig riese dan wel tweetalige komborden in te voeren. De gegevens hieromtrent zijn te vinden in Huisman Bij dit deel van het onderzoek moest ik Bolsward, ranekeradeel, Leeuwarden, Nijefurd en Wonseradeel buiten beschouwing laten omdat deze gemeenten geen of geen precieze - informatie konden leveren over het tijdstip waarop de besluitvorming omtrent de komborden plaats had. Buiten beschouwing liet ik ook de gemeenten waar de NP nog geen raadszetel had toen er tot de taalregeling besloten werd, namelijk Achtkarspelen, Menaldumadeel en Sneek. 8 Dit staat vermeld in het voorstel van B &W van Littenseradeel (agendapunt 4 van de raadsvergadering van ) tot o.a. het vervangen van de komborden. 9 Raadsbesluit van 21 maart
6 kern Officiële kernen met een officiële riese naam temidden van kernen met officiële Nederlandse namen Behorend tot Gemeente Toelichting De Knype Heerenveen zelfstandige gemeente; tot 1934 behorend tot gem. Schoterland; daarna bij Heerenveen Ysbrechtum Sneek Tot 1984 onderdeel van Wymbritseradeel; daarna bij Sneek Jonkerslân Opsterland Wytgaard Leeuwarden Was zelfstandige gemeente vanaf 1957 Om de komborden zo goed mogelijk te relateren aan de percentages moedertaalsprekers in de desbetreffende gemeenten heb ik de gegevens van de ryske Taalatlas gelegd naast die van de bekende survey van Durk Gorter uit 1984, zoals die in 1988 in het Engels zijn samengevat. Helemaal vergelijkbaar lijken de twee bronnen op het eerste gezicht niet. Ten eerste hanteren Gorter et al. de term first language, wat niet helemaal hetzelfde hoeft te betekenen als moedertaal. Aan de andere kant pretendeert de Taalatlas voort te bouwen op Gorter, en mogen we er dus van uitgaan dat de twee begrippen elkaar wel degelijk dekken. Een tweede, belangrijker, probleem is, dat de gemeentelijke indeling in 1984 voor een deel afwijkt van die in ries als eerste taal (Gorter 1984) 6
7 Bij het onderzoek naar het percentage moedertaalsprekers vielen de gemeenten Heerenveen, Scharsterland en Smallingerland af, omdat de gemeentegrenzen tijdens de besluitvorming over de komborden in belangrijke mate afwijken van de huidige. Over Sneek heb ik getwijfeld: de huidige gemeente bevat iets meer platteland dan in Niettemin heb ik deze gemeente wél in het onderzoek meegenomen. Bij 15 van de gemeenten die riese namen op hun naamborden hebben staan al dan niet naast de Nederlandse varianten -, zijn de gegevens uit 1984 echter nog wél goed te vergelijken met die van En prettig is ook dat de gemeente Achtkarspelen wel bij dít deel van het onderzoek betrokken kon worden. Ik heb het bij mijn onderzoek naar de moedertaalsprekers dus met slechts twee meetpunten moeten doen. De gegevens uit 1984 en die uit 2007 heb ik als volgt gerelateerd aan de jaren waarin de raadsbesluiten over de naamgeving zijn genomen, met 1993/1994 als waterscheiding : Percentage moedertaalsprekers: Gorter of Taalatlas als bron gebruiken? De Gemeente raadsbesluiten besluit de komborden periode De raadsbesluiten N uit de periode zijn vergeleken in met: N zijn vergeleken met: NP Dongeradeel ,7 Gorter Harlingen Taalatlas Heerenveen ,7 Opsterland (m.u.v. Jonkerslân (eentalig ) 0 Scharsterland ,5 Smallingerland ,2 Resultaten In de volgende tabellen heb ik de gemeenten gegroepeerd naar het type komborden: bovenaan de gemeenten die eentalig riese namen hanteren, daarna gemeenten met tweetalige borden waarop het ries bovenaan staat, en ten slotte die waar het Nederlands bovenaan staat en het ries onder. In de uiterst rechtse kolom zijn de percentages riese moedertaalsprekers weergegeven: 7
8 Percentage riese moedertaalsprekers (1) Gemeente besluit in Eentalig boven, N onder N boven, onder Dantumadeel Boornsterhem erwerderadeel Littenseradeel Gaasterland-Sloten Tietjerksteradeel Wymbritseradeel > 67 Leeuwarderadeel Achtkarspelen > 67 Dongeradeel Percentage riese moedertaalsprekers (2) Gemeente besluit in Eentalig boven, N onder N boven, onder 1980 Harlingen Opsterland Sneek > 67 Dat de moedertaalpercentages geen betrouwbare voorspeller zijn voor het naamgevingsbeleid, bewijst onder meer Achtkarspelen, dat in 1976 meer dan 67 moedertaalsprekers had (volgens de riese Taalatlas was het in procent). Niettemin zijn de komborden tweetalig, met Nederlands bovenaan. Anderzijds heeft Boornsterhem slechts moedertaalsprekers, maar hier zijn de borden eentalig ries. Ook in de tabel over de NP staan de gemeenten zo gegroepeerd: 8
9 De macht van de NP (1) Gemeente besluit komborden in N N NP Dantumadeel ,7 Boornsterhem ,7 erwerderadeel ,3 Littenseradeel ,3 Gaasterland-Sloten ,3 Tietjerksteradeel ,3 Wymbritseradeel ,7 Leeuwarderadeel ,3 De macht van de NP (2) Gemeente besluit komborden in Dongeradeel ,7 Harlingen Heerenveen ,7 Opsterland (m.u.v. Jonkerslân (eentalig ) 0 Scharsterland ,5 Smallingerland ,2 N N NP De tabel laat zien dat er, over de hele linie beschouwd, evenmin een nauwkeurige correlatie bestaat tussen de macht van de NP uitgedrukt in het percentage raadszetels en de prominentie waarmee het ries op de komborden verschijnt. Om een paar voorbeelden te noemen: bij de drie gemeenten met eentalig riese komborden is de correlatie bevredigend aanwezig: 11,7 procent of hoger. Maar in de groep gemeenten die daarop volgt tweetalige borden met het ries bovenaan zit de gemeente Leeuwarderadeel, hoewel de NP hier met 13,3 procent hoger scoort dan in twee gemeenten in de topgroep. En in de derde groep, met de Nederlandse naam bovenaan, zit de gemeente Scharsterland, met een NP-percentage dat hoger ligt dan zelfs het percentage in het eentalig-riese Tietjerksteradeel. 9
10 Conclusie Van een dwingende correlatie zien tussen het percentage moedertaalsprekers of het percentage raadszetels enerzijds en het kombordenbeleid anderzijds is dus geen sprake. Voor een mogelijke mythe dat de NP aantoonbaar een rechtstreekse invloed heeft gehad is dus geen plaats. Iets dergelijks geldt voor het percentage moedertaalsprekers. Dit onderzoek is dus alleen een klein beginnetje. Lokaal onderzoek zal nodig zijn om bepaalde ontwikkelingen te verklaren. Zo is het heel goed mogelijk dat gemeenten die een van de Elf Steden omvatten, om promotionele redenen tot een andere keus kunnen komen dan een gemeente die een dergelijk dilemma niet kent. Een voorbeeld waar dit argument een rol heeft gespeeld is Wymbritseradeel, dat om déze reden een ander beleid (tweetalige komborden) heeft gevolgd dan Littenseradeel (eentalig riese namen). In een document van B & W staat - ik citeer - dat omtrent een eventuele wijziging van de plaatsnaamgeving [te weten: invoeren van eentalig riese namen, RR] nog geen besluitvorming heeft plaatsgehad. [...] In discussie is o.a. de vraag of het met het oog op een stukje rieslandpromotion verantwoord is, dat de officiële naam van de stad IJlst gewijzigd wordt in Drylts. Einde citaat. Waarschijnlijk was die vrees terecht. Welke niet-ries zou op het idee komen dat Drylst hetzelfde is als IJlst? 10 Ook andere mogelijke factoren zouden nader onderzocht kunnen worden. Te denken valt bijvoorbeeld ook aan de voorbeeldwerking die een aangrenzende gemeente kan hebben uitgeoefend. Dat zo n voorbeeldfunctie inderdaad denkbaar is, blijkt uit het geval- Wymbritseradeel. Nadat de gemeente Littenseradeel in 1993 besloten had om eentalig riese komborden in te voeren, vroegen B & W van Wymbritseradeel hun buren om informatie en ontvingen zij onder andere de notulen van de desbetreffende raadsvergadering van Littenseradeel. Dat Wymbritseradeel het voorbeeld van de buren toch niet gevolgd heeft lag aan de omstandigheid die ik zojuist al noemde: de onherkenbaarheid van de riese naam van IJlst. Met dank aan Gjalt Zondergeld (Weesp) voor zijn commentaar. Vanzelfsprekend berust de verantwoordelijkheid voor deze tekst bij mij. Verder dank ik (in alfabetische volgorde) de volgende gemeentelijke functionarissen voor de door hen verstrekte gegevens: Schelte de Beer (Tietjerksteradeel), Ineke Boskma (Dantumadeel), M. Brugman (Harlingen), Wietske Keizer (Opsterland), Hedzer Klarenbeek (Leeuwarden), Koos Koopmans (Wymbritseradeel), Gert Muizer (Littenseradeel), Taeke Oord (Scharsterland), E. Raven (Smallingerland), Loltsje Ritsma (Heerenveen), J. Sinnema (Het Bildt), Grietsje Stegenga (Sneek), Sietske Swart-van der Brug (Gaasterland-Sloten), Yt Tolsma-De Groot (Menaldumadeel), L. Volbeda (Boornsterhem), Gerrit de Vries (Leeuwarderadeel), J. de Vries (ranekeradeel) en Griet Zoodsma-De Haan (erwerderadeel). Bronnen Jacob van der Bij, ries in het voortgezet onderwijs, een Echternachse processie. Een evaluatieonderzoek naar de effecten van het project. Academisch proefschrift. [Ljouwert] 2005 Erwin Boers, Veertig jaar verwarring rond spelling Wytgaard. In: Leeuwarder Courant 15 januari D. Gorter et al. Language in riesland (English summary of Taal yn ryslân ). Ljouwert Kerst Huisman yn oparbeidzjen mei Tony eitsma, Tusken ryske dream en Nederlânske macht. jirtich jier ryske Nasjonale Partij. Ljouwert Ad van der Meer en O.W.A. Boonstra, Repertorium van Nederlandse gemeenten. Den Haag Pier Abe Santema, Plaatsnamenchaos. In: Leeuwarder Courant (in de bijlage Sneon en Snein, p. 5). 10 Brief aan het bestuur van de Vereniging van riese Gemeenten d.d (met dank aan de documentatieafdeling van Wymbritseradeel). 10
Figuur 1. Redenen van jongeren om zich thuis of in de woonomgeving bang of angstig te voelen (GGD Fryslân GO Jeugd 2004).
2. Veiligheidsgevoelens 2.1 Veiligheid thuis of in de woonomgeving Driekwart van de jongeren van 13 tot en met 18 jaar voelt zich thuis of in de woonomgeving nooit bang of angstig. Van de jongens voelt
Nadere informatieN O O R W E G E N DENEMARKEN L I T O U W E N K O N I N G K R IJ K O O S T E N R IJ K
J S L A N D F I N L A N D Z W E D E N N O O R W E G E N Oslo Helsinki Stockholm Tallinn E S T L A N D V E R E N I G D Dublin L A N D DENEMARKEN Kopenhagen Riga L E T L A N D L I T O U W E N K O N I N G
Nadere informatieKengetallen gemeenten Friesland
Kengetallen gemeenten Friesland 2012 Afdeling Onderzoek Maart 2013 Bron: User Kengetallen Friese gemeenten 2012. Provincie Fryslân (647.214* inwoners op 1-1-2012) 1) 2012: 2998 cliënten; dit is 4,63 sonen
Nadere informatieGO Jeugd 2008 Mishandeling
GO Jeugd 2008 Mishandeling Samenvatting mishandeling Uit de gegevens van GO Jeugd 2008 van GGD Fryslân blijkt dat 7% van de 12 t/m 18 jarigen in Fryslân geestelijk wordt mishandeld. Ook wordt 4% lichamelijk
Nadere informatieGO Jeugd 2008 Alcohol
GO Jeugd 2008 Alcohol Samenvatting alcohol Uit de gegevens van GO Jeugd 2008 van GGD Fryslân blijkt dat 63% van de Friese 12 t/m 18 jarigen wel eens alcohol heeft, 51% nog in de vier voorafgaand aan het
Nadere informatieOverzicht begraaf- overlijdens en diaconierekeningboeken
Overzicht begraaf- overlijdens en diaconierekeningboeken Begr. = begraafboek Overl. = overlijdensregister Rek. = diaconierekeningboek Wijzigingsdatum 19-2-2010 NIET GEREED OP INTERNET GECONTROLEERD Achtkarspelen
Nadere informatieN O O R W E G E N. Oslo DENEMARKEN. Kopenhagen L I T O U W E N K O N I N G K R IJ K. Berlijn. LUXEMBURG Luxemburg Praag. Wenen O O S T E N R IJ K
Barentsze J S L A N D che Oceaan Witte Z F I N L A N D Z W E D E N N O O R W E G E N Oslo Helsinki Stockholm Tallinn Oostzee E S T L A N D V E R E N I G D Dublin L A N D Noordzee DENEMARKEN Kopenhagen
Nadere informatieOnderwerp : Benoeming leden welstandscommisie
Aan de Gemeenteraad Raad Status 8 maart 2007 Besluitvormend Onderwerp Benoeming leden welstandscommisie Hûs en Hiem Punt no. 8 Korte toelichting In artikel 9.3 van de Bouwverordening is opgenomen dat de
Nadere informatieEr zijn geen noemenswaardige verschillen tussen het voorkomen van risicosituaties tussen jongens en meisjes.
1. 0 4 jarigen Sinds 1 januari 2004 gebruiken Thuiszorg Het Friese Land, Thuiszorg De Friese Wouden en Thuiszorg Zuidwest Friesland een nieuw risicoregistratiesysteem. Doel van deze risicoregistratie is
Nadere informatieBevolking: gemeentelijke indeling in regio s. Regio s
Bevolking: gemeentelijke indeling in regio s Regio s Bevolking per 1 januari 2013 Gemeente inwoners Gemeente inwoners Aa en Hunze 25.541 Loppersum 10.292 Achtkarspelen 28.110 Marum 10.382 Ameland 3.525
Nadere informatieDemografische gegevens
1. Algemeen Op 1 januari 2003 telde Fryslân 154.273 jeugdigen tussen 0 en 18 jaar; 79.241 jongens en 75.032 meisjes. Op basis van de leeftijden die een schoolperiode inluiden (of afsluiten), is een verdeling
Nadere informatieSociale omgeving. 1. Kindermishandeling
1. Kindermishandeling Kindermishandeling is 'elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte
Nadere informatieBroodmaaltijd. 0-3 dagen per week. 4-5 dagen per week. 6-7 dagen per week. kinderen Groep 7 schooljaar 2003-2004 jongeren GO Jeugd 2004
3. Voeding Een gezonde voeding is een van de uitgangspunten voor het goed functioneren van het lichaam. In dit gezondheidsprofiel wordt op een aantal aspecten van voeding ingegaan. Hoewel dit geen totaalbeeld
Nadere informatiePsychosociale gezondheid en gedrag
Psychosociale gezondheid en gedrag 1. Criminaliteit 1.1 Criminaliteit onder Friese jongeren De meest genoemde vorm van criminaliteit waar Friese jongeren van 13 tot en met 18 jaar zich in 2004 schuldig
Nadere informatieBevolking: gemeentelijke indeling in regio's
Bevolking: gemeentelijke indeling in regio's Bevolking per 1 januari 2015 Gemeente inwoners Gemeente inwoners Aa en Hunze 25.203 Marum 10.311 Achtkarspelen 27.983 Menaldumadeel 13.612 Ameland 3.590 Menterwolde
Nadere informatieDe Fryske taalatlas geeft een visueel overzicht van het beheersingsniveau en het gebruik van de Friese taal onder de inwoners van Fryslân.
Voorwoord De Fryske taalatlas geeft een visueel overzicht van het beheersingsniveau en het gebruik van de Friese taal onder de inwoners van Fryslân. De meeste informatie is afkomstig van de grootschalige
Nadere informatieGO Jeugd 2008 Seksualiteit
GO Jeugd 2008 Seksualiteit Samenvatting seksualiteit Uit de gegevens van GO Jeugd 2008 van GGD Fryslân blijkt dat 22% van de Friese 12 t/m 18 jongeren wel eens geslachtsgemeenschap heeft gehad. De helft
Nadere informatieRapportage quick scan Friese taal 2007 Provincie Fryslân
Rapportage quick scan Friese taal 2007 Provincie Fryslân Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding... 3 Hoofdstuk 2: De vier vaardigheden... 5 Hoofdstuk 3: De moedertaal... 9 Hoofdstuk 4: Taaloverdracht...12
Nadere informatie1 Algemene Gezondheid
1 Algemene Gezondheid Gezondheid in Friesland In de uitwerking van het thema algemene wordt inzicht gegeven in de manier waarop de Friese bevolking van 19 jaar en ouder haar beoordeelt. Ook wordt kwaliteit
Nadere informatieOpvoedingsproblemen. leeftijd ouders leeftijd ouders leeftijd ouders middelbaar onderwijs. hoger onderw ijs.
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 In deze uitwerking van het thema opvoedingsondersteuning wordt inzicht gegeven in de vragen en/of problemen die Friese ouders/verzorgers ervaren bij het opvoeden van kinderen
Nadere informatieRegister van gemeenschappelijke regelingen als bedoeld in artikel 27 van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr)
Register van gemeenschappelijke regelingen als bedoeld in artikel 27 van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) In dit register houdt het college van burgemeester en wethouders bij aan welke regelingen
Nadere informatie2. Overgewicht. allochtone kinderen. autochtone kinderen. eenouder ouder+stiefouder. beide ouders. % kinderen met overgewicht. laag.
2. Overgewicht De gevolgen van overgewicht op de kinderleeftijd zijn uiteenlopend van psychosociale problemen, zoals gepest worden, negatief zelfbeeld en depressiviteit, tot lichamelijke problemen zoals
Nadere informatieZorgen over het cultureel erfgoed: Taalkeuze op plaatsnaamborden in Friesland: eentalig Fries, tweetalig (FN, NF) of eentalig Nederlands?
It Beaken jiergong 80 2018 nr 1/2 59-79 Zorgen over het cultureel erfgoed: Taalkeuze op plaatsnaamborden in Friesland: eentalig Fries, tweetalig (FN, NF) of eentalig Nederlands? 1 Summary In Friesland
Nadere informatieNotitie. 1. Inleiding. 2. Analyse huurvariant. 2.1 Uitgangspunten huurvariant. Concept 0.3. Addendum Rapportage Vastgoed VRF
Concept 0.3 Notitie Van Klaas Bosma en Mark Feijt Datum 6 september 2013 Onderwerp Addendum Rapportage Vastgoed VRF 1. Inleiding In de vergadering van het algemeen bestuur (AB) van de veiligheidsregio
Nadere informatieAlleen als het echt niet anders kan
Alleen als het echt niet anders kan De meeste Nederlandse ouders zijn prima in staat om hun kinderen voldoende veiligheid te bieden. Bij ongeveer 1 procent van de Nederlandse kinderen komt de veiligheid
Nadere informatieDE INVLOED VAN GELUK, PECH, BIED- EN SPEELTECHNIEK OP DE SCORE BIJ BRIDGE
DE INVLOED VAN GELUK, PECH, BIED- EN SPEELTECHNIEK OP DE SCORE BIJ BRIDGE Versiedatum: 30-8-2008 Jan Blaas Blz. 1 van 7 Versiedatum: 30-8-08 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 Hoe groot is de invloed van pech
Nadere informatieRapport. Datum: 26 maart 1998 Rapportnummer: 1998/092
Rapport Datum: 26 maart 1998 Rapportnummer: 1998/092 2 Klacht Op 26 juni 1997 ontving de Nationale ombudsman een verzoekschrift van mevrouw B. te Drachten, met een klacht over een gedraging van Gak Nederland
Nadere informatieLeeswijzer Voorbeeld: Kerncijfers ervaren gezondheid, 65 jaar en ouder (%)
Inhoudsopgave Leeswijzer...3 Achtergrondkenmerken...4 Ervaren gezondheid...5 Chronische aandoeningen...7 Geestelijke gezondheid...11 Zorggebruik...15 Medicijngebruik...17 Mantelzorg...19 Voeding en overgewicht...21
Nadere informatieOntwikkeling banen in %
Het betreft de eerste uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2016. Het Friese werkgelegenheidsregister maakt onderdeel uit van de stichting LISA. LISA vertegenwoordigt 20 regionale registers die
Nadere informatieTabellenboek. GO Jeugd 2012
Tabellenboek GO Jeugd 2012 Tabellenboek GO Jeugd 2012 Leeswijzer... 5 Respons per gemeente...6 Ervaren gezondheid...7 Belemmering door ziekte/aandoening...8 Indicatieve score psychosociale problematiek...9
Nadere informatieB-82 Green Deal Friese Waterketen
B-82 Green Deal Friese Waterketen Partijen: 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de heer drs. M.J.M. Verhagen, en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, de heer J. J.
Nadere informatieHEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN
E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te
Nadere informatieIk heb op 2 juni 2016 een verzoek op grond van artikel 41b van de Woningwet ontvangen namens 24 gemeenten, te weten
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties DG Bestuur en Wonen Datum 25 augustus 2016 Kenmerk Ik heb op 2 juni 2016 een verzoek op grond van artikel 41b van de Woningwet ontvangen namens
Nadere informatieGrote banen: banen van 15 uur of meer Kleine banen: banen van minder dan 15 uur Peildatum: 1 april. Ontwikkeling werkgelegenheid in % 1,5
Het betreft de eerste uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2017. Het Friese werkgelegenheidsregister maakt onderdeel uit van de stichting LISA. LISA vertegenwoordigt 20 regionale registers die
Nadere informatieletsel, blessure of vergiftiging middelbaar onderwijs 75 jaar en ouder lager onderwijs hoger onderwijs
In de uitwerking van het thema ongevallen wordt inzicht gegeven in het voorkomen van een letsel, vergiftiging of blessure onder de Friese bevolking van 19 jaar en ouder. Een schriftelijke gezondheidsenquête
Nadere informatieRegister Gemeenschappelijke regeling(en) gemeente Stadskanaal
Register Gemeenschappelijke regeling(en) gemeente Stadskanaal Een gemeenschappelijke regeling is een publiekrechtelijk samenwerkingsverband tussen bestuursorganen van decentrale overheden. Vaak zijn dit
Nadere informatieAllemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman
Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige
Nadere informatiePerceelbeschrijving 4 Crisishulp en opvang
Perceelbeschrijving 4 Crisishulp en opvang Samenwerkende gemeenten Friesland Achtkarspelen Ameland het Bildt Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel De Friese Meren Harlingen Heerenveen Kollumerland
Nadere informatieAgrarische grondmarkt Provincie Friesland
Agrarische grondmarkt Provincie Friesland Kwartaal 3 2016 Grondprijsontwikkeling in de provincie Friesland De ontwikkeling van de grondprijzen in de provincie Friesland is in onderstaande figuur 1 en tabel
Nadere informatiejongens meisjes 18 jaar of ouder
2. Seksuele risico s en beschermingsgedrag In dit hoofdstuk wordt een aspect van het thema seksualiteit uitgewerkt, namelijk seksuele risico s en beschermingsgedrag. De informatie is onder andere gebaseerd
Nadere informatieOpstart modulen. Einde topografie oefenen
Start Topografie oefenen Opstart modulen Onderwerp kiezen Onderwerp uitvoeren Afsluit module Einde topografie oefenen Start opstart module Charlie zit Charlie gaat staan, gaat zwaaien met 1 hand en hij
Nadere informatiefluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012
Vergrijzing in Fryslân fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe In Fryslân wonen op 1 januari 2011 647.282 inwoners. De Friese bevolking groeit nog jaarlijks. Sinds 2000 is het aantal inwoners toegenomen
Nadere informatieOnderzoeksrapport. Sport op Basisscholen
Onderzoeksrapport Sport op Basisscholen Sport Fryslân, januari 2015 Inhoud Inhoud... 2 Sport op Basisscholen: inzet vakleerkracht en verzorging bewegingsonderwijs... 3 Lekker Fit! Fryslân... 7 Literatuur...
Nadere informatieDocument 84. Bevolking; burgerlijke staat, geslacht, leeftijd en regio, 1 januari 2010 Bevolking naar geslacht Mannen en vrouwen
Document 84 Bevolking; burgerlijke staat, geslacht, leeftijd en regio, 1 januari 2010 Bevolking naar geslacht Mannen en vrouwen Regio's aantal Achtkarspelen 28091 Ameland 3503 het Bildt 10908 Boarnsterhim
Nadere informatieDeelrapportage met resultaten uit de gezondheidsenquête volwassenen/ouderen 2010
Opvoedondersteuning Deelrapportage met resultaten uit de gezondheidsenquête volwassenen/ouderen 2010 Opvoedvragen zijn van alle tijden. Als ouders vragen hebben over de opvoeding van hun kind, zoeken zij
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieFluchskrift Jeugdbescherming: minder als het kan, meer als het moet! 06 2016
Fluchskrift Jeugdbescherming: minder als het kan, meer als het moet! 06 2016 Aanleiding Eerder bracht het Fries Sociaal Planbureau (FSP) een rapport uit over het gebruik van jeugdhulp in Fryslân. Deze
Nadere informatieSubsidieregeling Iepen Mienskipsfûns Fryslân
19-02-2015 Subsidieregeling Iepen Mienskipsfûns Fryslân Paragraaf 1 Kleine maatschappelijke initiatieven Artikel 1.1 Subsidiabele activiteiten Gedeputeerde Staten kunnen ter bevordering van de leefbaarheid
Nadere informatieSamen maken we Fryslân Hartveilig
Samen maken we Fryslân Hartveilig Geschreven door: Stichting Fryslân Hartveilig Datum: 10-05-2016 Status: CONCEPT Contact: Fryslân Hartveilig Westersingel 4 8913 CK, Leeuwarden Mail: info@fryslanhartveilig.frl
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieVoorstel van het College De Verordening individuele studietoeslag Gemeente Tytsjerksteradiel 2015 vaststellen.
Raadsvoorstel Vergadering : 21 mei 2015 Agendapunt : 11 Status : Besluitvormend Programma : (8) Werk & Bijstand Portefeuillehouder : H. Rijpstra Behandelend ambt. : Chris Koopmans E-mail : ckoopmans@t-diel.nl
Nadere informatieIdeeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf
Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend
Nadere informatieN O O R W E G E N DENEMARKEN L I T O U W E N K O N I N G K R IJ K O O S T E N R IJ K
S L A N D F I N L A N D Z W E D E N N O O R W E G E N Oslo Helsinki Stockholm Tallinn E S T L A N D V E R E N I G D Dublin N D DENEMARKEN Kopenhagen Riga L E T L A N D L I T O U W E N K O N I N G K R IJ
Nadere informatieGEMEENTE LEEUWARDERADEEL. Notitie Bestuurlijke toekomst gemeente Leeuwarderadeel Met Leeuwarden naar 2018
GEMEENTE LEEUWARDERADEEL Notitie Bestuurlijke toekomst gemeente Leeuwarderadeel Met Leeuwarden naar 2018 Versie 1.0 28/02/2013 Inleiding: In de gemeenteraadsvergadering van 14 februari 2013 heeft de gemeenteraad
Nadere informatieGames & Interactie 2015 1c Art, Media & Me Saskia Freeke Sonja van Vuuren Martin Lacet John Hennequin
Games & Interactie 2015 1c Art, Media & Me Saskia Freeke Sonja van Vuuren Martin Lacet John Hennequin 1. Intro 1 2. Wat is mijn selfie 2 3. Waarom mijn selfie 4 4. Evaluatie medestudenten 5 5. Bijlage
Nadere informatieVerordening individuele inkomenstoeslag Participatiewet 2015 Dienst SoZaWe Nw. Fryslân
Het algemeen bestuur van de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân; gelet op artikel 8, eerste lid, aanhef en onderdeel b, en tweede lid, van de Participatiewet; overwegende dat het
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 3. Mijn artfiact 3. Proces 4. Mijn beoordelingsblad en presentatie 5. Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6
1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Mijn artfiact 3 Proces 4 Mijn beoordelingsblad en presentatie 5 Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6 2 Autobiotic Selfie Inleiding De autobiotic selfie heeft mij heel
Nadere informatieWilt u ook graag sporten? Zoek in deze sportwijzer de sport uit die u leuk vindt.
Wilt u ook graag sporten? Zoek in deze sportwijzer de sport uit die u leuk vindt. Lijkt sporten u leuk? Iedereen kan sporten! Het is fantastisch om te doen en sporten brengt vooral veel plezier en ontspanning.
Nadere informatieTussenevaluatie. Fries Jeugd en Alcoholbeleid
Tussenevaluatie Fries Jeugd en Alcoholbeleid Tussenevaluatie Stand van zaken omtrent de opname en inzet van maatregelen uit het minimumpakket binnen het gemeentelijk beleid. COLOFON Het rapport Fries Jeugd
Nadere informatieRegionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Friesland
Regionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Friesland Tabel 1: Stand WW-uitkeringen Stand WW mutatie tov vorige mnd mutatie tov vorig jaar Dec 2017 % aantal % aantal % Nederland 329.953 3,7% -6.949-2,1%
Nadere informatieRegionale maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Friesland
Regionale maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Friesland Tabel 1 Stand WW-uitkeringen Stand WW mutatie tov vorige mnd mutatie tov vorig jaar aug 2017 % aantal % aantal % Nederland 362.132 4,1% -2.290-0,6%
Nadere informatieRegionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Friesland
Regionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Friesland Tabel 1: Stand WW-uitkeringen Stand WW mutatie tov vorige mnd mutatie tov vorig jaar Okt 2017 % aantal % aantal % Nederland 343.096 3,8% -7.714-2,2%
Nadere informatieRegionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Friesland
Regionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Friesland Tabel 1: Stand WW-uitkeringen Stand WW mutatie tov vorige mnd mutatie tov vorig jaar Sep 2017 % aantal % aantal % Nederland 350.810 3,9% -11.322-3,1%
Nadere informatieHet belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft
Kunt u mij een (voor u) belangrijk verhaal over Jezus vertellen? Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Zijn twee belangrijkste geboden: Heb je God lief
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieLichamelijke gezondheid
1. Ervaren gezondheid en ziekte en aandoeningen De beoordeling van de eigen gezondheid, de ervaren gezondheid, is een indicatie voor de kwaliteit die iemand aan het leven toeschrijft. Afhankelijk van de
Nadere informatieGezondheid in Friesland
6 Huiselijk Geweld Begin 2006 heeft GGD Fryslân aan 7072 volwassenen en 3355 ouderen uit alle 31 gemeenten in Friesland een schriftelijke vragenlijst toegestuurd. In deze gezondheidsenquête zijn vragen
Nadere informatieDe drijfveren zijn ontwikkeld en aangeleverd door Coert-Jan Tomassen van CJT for Sales: Coert-Jan Tomassen info@cjtforsales.com www.cjtforsales.
Drijfveren Tool 1.0 Carolien van Herrikhuyzen www.cforcycling.nl www.cforcycling.com carolien@cforcycling.nl Om wat handvaten te hebben voor een gesprek met ons begeleidingsteam bij het formuleren van
Nadere informatieInhoud. Inleiding. Wegwezen hier 7. Wat is een kerk? 10. Maar die schandalen dan? 17. In je eentje geloven? 24. Wat doet een kerk?
Inhoud Inleiding. Wegwezen hier 7 Wat is een kerk? 10 Maar die schandalen dan? 17 In je eentje geloven? 24 Wat doet een kerk? 30 Is het niet saai daar? 37 Hoe vind je een geschikte kerk? 45 Bijlage. Om
Nadere informatieDeclaratieformat GEMEENTE SCHIERMONNIKOOG. Gemeentelijke Groene Vink
Declaratieformat GEMEENTE SCHIERMONNIKOOG Gemeentelijke Groene Vink Gegevens gemeente Contactgegevens Naam gemeente Schiermonnikoog Adres Nieuwestreek 5 E-mailadres Postbus20@schiermonnikoog.nl Telefoonnummer
Nadere informatieFolkert Buiter 2 oktober 2015
1 Nuchter kijken naar feiten en trends van aardbevingen in Groningen. Een versneld stijgende lijn van het aantal en de kracht van aardbevingen in Groningen. Hoe je ook naar de feitelijke metingen van de
Nadere informatieO P L E G N O T I T I E
O P L E G N O T I T I E Voorstel ter behandeling in de vergadering van de Bestuurscommissie Veiligheid Datum 08 oktober 2015 Onderwerp Herberekening adviestaken omgevingsrecht Bijlage ten behoeve van agendapunt
Nadere informatieFiguur 1. Jongeren in Friesland en Nederland, die voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (GGD Fryslân GO Jeugd 2004; CBS, 2003) 1.
4. Lichaamsbeweging en sport Geregeld matig intensieve lichaamsbeweging heeft een gunstig effect op de gezondheid. Voorbeelden van matig intensieve beweging zijn fietsen, stevig wandelen en skaten. Ook
Nadere informatieNieuwsflits Arbeidsmarkt. Friesland, januari 2017
Nieuwsflits Arbeidsmarkt Friesland, januari 2017 Meer kansen op de arbeidsmarkt in Friesland In januari 2017 ligt het aantal WW-uitkeringen in Friesland 12,5% lager dan het jaar daarvoor. De verbeterde
Nadere informatieDeclaratieformat GEMEENTE HARLINGEN. Gemeentelijke Groene Vink
Declaratieformat GEMEENTE HARLINGEN Gemeentelijke Groene Vink Gegevens gemeente Contactgegevens Naam gemeente Harlingen Adres Voorstraat 35 E-mailadres gemeentebestuur@harlingen.nl Telefoonnummer 140517
Nadere informatieDe theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan
De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan 1. Globaal lezen a. Lees eerst altijd een tekst globaal. Dus: titel, inleiding, tussenkopjes, slot en bron. b. Denk na over het onderwerp,
Nadere informatieDe kwaliteit van educatieve activiteiten meten. Universiteitsmuseum Utrecht
De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht Claudia de Graauw Bo Broers Januari 2015 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieVoortgangsrapportage 2017 WoonFriesland. Samen werken aan goed en betaalbaar wonen
Voortgangsrapportage 2017 WoonFriesland Samen werken aan goed en betaalbaar wonen Colofon Datum: april 2018 Postadres: postbus 91, 9000 AB GROU E-mail: info@woonfriesland.nl Internet: www.woonfriesland.nl
Nadere informatieWIJZIGINGSBESLUIT GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING VEILIGHEIDSREGIO FRYSLÂN
WIJZIGINGSBESLUIT GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING VEILIGHEIDSREGIO FRYSLÂN Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente. ; gelezen het voorstel het algemeen bestuur van Veiligheidsregio Fryslân
Nadere informatieVitaliteit. Samen. Lokaal. Integraal. Versterken. Verbinden Vitale regio Fryslân. Bestuurscommissie. 8 december 2016
Vitale regio Fryslân Bestuurscommissie GZH december 201 Samen Verrijken Versterken Vitaliteit Verbinden Integraal Vergroten Lokaal Focus op preventie, gericht op vitaliteit 2-2-201 1 Vitale Regio Fryslân
Nadere informatiePerceelbeschrijving 1 Gespecialiseerde ambulante hulp
Perceelbeschrijving 1 Gespecialiseerde ambulante hulp Samenwerkende gemeenten Friesland Achtkarspelen Ameland het Bildt Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel De Friese Meren Harlingen Heerenveen
Nadere informatieSchoolmeesters in Friesland, 1600-1950
Schoolmeesters in Friesland, 1600-1950 De verzamelaar en samensteller Hartman Sannes... 2 Schoolmeesters in Friesland; het materiaal... 3 Bronnen... 4 Aard van het materiaal... 5 Verantwoording... 6 De
Nadere informatieProstaatkanker Hoe ontdek je het en dan?
Prostaatkanker Hoe ontdek je het en dan? Eerste druk, 2014 2014 Henri Pieter www.henripieter.nl Schilderij cover: Irma Boogh-van der Burg isbn: 9789048433735 nur: 860 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer
Nadere informatie13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl
13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met
Nadere informatieFriese streken in beeld
Friese streken in beeld SWOT analyse als basis voor de streekagenda s Maart 2012 Partoer CMO Fryslân Bernie van Ruijven Met medewerking van Leon Crommentuijn 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. Indicatoren
Nadere informatiePieter Jonkers Studentnummer: 695247 22 06 2011
MONTESSORI LYCEUM AMSTERDAM Smartboard De mening van de Leerlingen Pieter Jonkers Studentnummer: 695247 22 06 2011 Inhoud 1. Inleiding... 3 Aanleiding... 3 Doel van het onderzoek... 3 2. Onderzoeksvraag...
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatieDoel. Spel. www.ihots.nl. Duur: - Groep - Individueel. Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief.
www.ihots.nl Doel Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief Spel Alle spellen Gebruik deze spiekbrief telkens wanneer je een spel start in de ihots app. Laat je inspireren door de
Nadere informatieOp de foto is een bord te zien van een doner kebab tent bij het station van hoofddorp. Op dit bord hebben ze geprobeerd te communiceren met de
Op de foto is een bord te zien van een doner kebab tent bij het station van hoofddorp. Op dit bord hebben ze geprobeerd te communiceren met de mensen, maar naar mijn mening komt dit niet goed over bij
Nadere informatieRAADSVOORSTEL Raadsvergadering : 7 september 2009 Agendapunt : 11 Onderwerp
RAADSVOORSTEL Portefeuillehouder : Francisca Ravestein Beetsterzwaag, 20 augustus 2009 Voorstel Optie A: 1. wat de uitoefening van de rekenkamerfunctie betreft te kiezen voor de mogelijkheid van aansluiting
Nadere informatieTWEE DERDE KANDIDATEN HEEFT ERVARING MET WERKEN OP FLEXIBELE BASIS
#.3 Flexibel werken TWEE DERDE KANDIDATEN HEEFT ERVARING MET WERKEN OP FLEXIBELE BASIS + Gemiddeld heeft twee derde ervaring met werken op flexibele basis en voor een derde is dit nog steeds van toepassing.
Nadere informatieLeefstijl. 1. Genotmiddelengebruik
1. Genotmiddelengebruik 1.1 Alcohol Uit onderzoek in de gemeente Wûnseradiel blijkt dat ongeveer driekwart van de jongeren tussen 12 en 23 jaar, alcohol drinkt (2BCtnd (=To Be Continued), 2002). Het gebruik
Nadere informatieVan mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht
[Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel
Nadere informatieNieuwsflits Arbeidsmarkt. Friesland, april 2016
Nieuwsflits Arbeidsmarkt Friesland, april 2016 Daling WW en meer vacatures in Friesland In april nam de WW in Friesland af tot ruim 20.500 uitkeringen. In vrijwel alle sectoren van de Friese economie daalde
Nadere informatieOBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C
OBSERVATIE Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt Robbert Kooiman G&I 1-C Contents Inleiding... 2 Covert of Overt... 2 Analyse... 3
Nadere informatieBepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag
Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag De probleemstelling is eigenlijk het centrum waar het werkstuk om draait. Het is een precieze formulering van het onderwerp dat je onderzoekt. Omdat de probleemstelling
Nadere informatieProcesevaluatie Fries Jeugd en Alcoholbeleid
Procesevaluatie Fries Jeugd en Alcoholbeleid Eindmeting 2012 Stand van zaken omtrent de opname en inzet van maatregelen uit het minimumpakket binnen het gemeentelijk beleid 1 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding
Nadere informatieMijn 7 grootste inzichten in ICT in de zorg uit de afgelopen 15 jaar
Mijn 7 grootste inzichten in ICT in de zorg uit de afgelopen 15 jaar Gebaseerd op ervaringen die ik opdeed in meer dan 10 verschillende ziekenhuizen Mirjan van der Meijden Zorginformatisering Vooraf In
Nadere informatieNoordoostpolder. Urk. Harderwijk. Ermelo. Putten
Regio-overzicht gedijk Hoog Beemster Zeevang Dalfsen Ommen Wormerland Landsmeer Oostzaan Raalte Hellendoorn Amsterdam ithoorn Amstelveen Naarden Huizen Bussum Laren Eemnes Ouder- Amstel De Ronde Venen
Nadere informatie