Het jaarverslag duurzame ontwikkeling van de Vrije Universiteit Brussel

Transcriptie

1 Het jaarverslag duurzame ontwikkeling van de Vrije Universiteit Brussel 2014 SAMENSTELLING EN REDACTIE: Dimitri Devuyst en Rebecca Lefevere Dienst Preventie en Milieu

2 Jaarverslag duurzame ontwikkeling van de Vrije Universiteit Brussel 2014 Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2, 1050 Brussel, België tel. 02/ , Redactie : Dimitri Devuyst en Rebecca Lefevere Datum van uitgave: 24 maart

3 Opmerkelijk in 2014 Het energiebeleid van de Vrije Universiteit Brussel werd verder op punt gesteld, op basis van energiestudies op beide campussen. Maatregelen om het energieverbruik te doen dalen zullen de komende jaren worden genomen. De doelstelling is om tegen 2020 het gasverbruik met 25% en het elektriciteitsverbruik met 10% te reduceren. Vandaag draait de universiteit al overwegend op groene stroom. Werknemers van de universiteit kiezen meer dan gemiddeld in Brussel voor duurzame verplaatsingswijzen. In Etterbeek pendelt slechts 18% van de werknemers van de VUB met de wagen naar het werk (t.o.v. 56% van de werknemers algemeen, in gelijkaardige bereikbaarheidszones in Brussel). In Jette komt, wegens de nabijheid van de R0 en de matige bediening met het openbaar vervoer, 58% van de werknemers van de VUB met de auto (t.o.v. 72,3% van de werknemers algemeen, in gelijkaardige bereikbaarheidszones). Het studentenrestaurant van de Vrije Universiteit Brussel zet resoluut in op duurzame ontwikkeling, onder meer door vegetarische maaltijden verder te promoten, door vis van duurzame oorsprong op het menu te zetten en te experimenteren met insecten als voedselbron. Dankzij projectfinanciering van Leefmilieu Brussel kon het restaurant in 2014 ook werk maken van de introductie van biologische voeding. In oktober 2014 kon een Green Team van start gaan, een team van 2 studenten dat de duurzaamheidsvisie mee in de praktijk brengt door een draagvlak te creëren bij de studentenpopulatie. Er wordt gewerkt met concrete, zichtbare acties en communicatie op studentenmaat. Het contract dat de Vrije Universiteit Brussel afsloot in 2014 voor het groenbeheer laat vanaf 2015 het gebruik van pesticiden niet langer toe. In 2014 werd een nieuwe milieuvergunning toegekend voor alle activiteiten van de Vrije Universiteit Brussel op campus Jette. Hiermee wordt een reglementair kader gecreëerd voor de exploitatie van de campus voor de komende 15 jaar. Het project Competenties voor Duurzaam Hoger Onderwijs gaf aanleiding tot de identificatie van heel wat goede praktijkvoorbeelden m.b.t. de integratie van het thema duurzame ontwikkeling in de onderwijscurricula. 3

4 1. Duurzaamheidsvisie en strategische doelstellingen van de Vrije Universiteit Brussel De Raad van Bestuur van de Vrije Universiteit Brussel keurde op 15 maart 2011 de duurzaamheidsvisie en strategische duurzaamheidsdoelstellingen voor de universiteit goed. Bovendien werd een stuurgroep Duurzame Ontwikkeling in het leven geroepen. Deze stuurgroep waakt er mee over dat de universiteit haar duurzaamheidsvisie omzet in de praktijk, onder voorzitterschap van Prof. Dr. Jean-Pierre De Greve. In 2014 waren er volgende opmerkelijke initiatieven met betrekking tot het duurzaamheidsbeleid: Een medewerker Duurzaam Hoger Onderwijs en Gender werd aangesteld, Lisa Wouters. Zij werkte als projectmedewerker bij Departement Onderwijszaken vanaf februari 2014 op het project Competenties voor duurzame ontwikkeling in het onderwijs. In het kader van het project Competenties voor duurzame ontwikkeling in het onderwijs werd een stuurgroep Duurzaam Hoger Onderwijs in het leven geroepen. Deze stuurgroep is aanvullend op de stuurgroep Duurzame Ontwikkeling die waakt over het bredere duurzaamheidsbeleid. Het ASP2 project Duurzame Ontwikkeling aan de VUB werd geëvalueerd en er werd beslist in het kader van dit project een Green Team op te richten, een team van 2 werkstudenten die de duurzaamheidsvisie in de praktijk van het studentenleven omzetten. De stuurgroep Duurzame Ontwikkeling bepaalde de prioritaire duurzaamheidsthema s voor de VUB op korte termijn. De keuze ging naar rationeel energieverbruik en de vermindering van de C0 2 -uitstoot gekoppeld aan het energiegebruik, duurzame aankopen, duurzaam hoger onderwijs en de biodiversiteit op de campussen. De stuurgroep Duurzame Ontwikkeling ondersteunde de vraag van de studenten om een bloemenweide in te zaaien op de campus en over te stappen naar een groenbeheer zonder pesticiden. 2. Integratie van duurzame ontwikkeling in het onderwijs Het project Competenties voor duurzame ontwikkeling in het onderwijs identificeerde heel wat goede praktijkvoorbeelden inzake duurzaam hoger onderwijs. De meerderheid van de geïnterviewde academici vond duurzame ontwikkeling een relevant beleidsthema en gaf aan positief te staan ten aanzien van acties inzake integratie in het curriculum. Ook bleek er een sterke verwevenheid van onderwijs en onderzoek en een nood aan zichtbaarheid van de bestaande initiatieven. Ook kan duurzaam hoger onderwijs niet los worden gezien van duurzame bedrijfsvoering door de universiteit. Het volledige rapport kan worden geraadpleegd door contact op te nemen met Lisa Wouters (lisa.wouters@vub.ac.be). Tijdens dit project werd ook regelmatig met Ecocampus samengewerkt, een project van de Vlaamse overheid dat ook de versterking van duurzame ontwikkeling in het hoger onderwijs tot doel heeft. 4

5 3. De ecologische aspecten van duurzame ontwikkeling 3.1. Het energiebeleid van de Vrije Universiteit Brussel De Directie Infrastructuur heeft zowel op Campus Jette als op campus Etterbeek energie-audits laten uitvoeren en zal de komende jaren belangrijke investeringen voorstellen om de technische installaties voor verwarming, ventilatie en airconditioning (HVAC) te vernieuwen en het energieverbruik te reduceren. Dit gaat samen met de al gestarte vernieuwing van het elektriciteitsnet op de campussen Etterbeek en Jette. Om op korte termijn resultaat te boeken wordt sterk ingezet op verbetering van de uitbating van de installaties en een efficiënt gebouwbeheersysteem. De doelstelling is om tegen 2020 het gasverbruik met 25% te reduceren en het elektriciteitsverbruik met 10%. Op campus Jette werd een energie-audit uitgevoerd in De audit omvatte zowel de faculteit, het kinderdagverblijf als de studentenhomes en de energievoorziening vanuit het UZ Brussel. In 2014 is een actieplan opgesteld in het kader van de nieuwe milieuvergunning voor campus Jette. Dit actieplan wordt vanaf 2015 uitgevoerd. De eerste stap tot realisatie is het uitrusten van de studentenhomes met lokale stookplaatsen ter vervanging van de verouderde afstandsleiding tussen de stookplaats van het UZ Brussel en de studentenhomes. Vervolgens zal Directie Infrastructuur op de Campus Jette de volledige technieken voor verwarming, ventilatie en airconditioning (HVAC) renoveren. In 2014 werd van start gegaan met een energie-audit voor de gebouwen van campus Etterbeek. Deze studie zal in 2015 worden afgerond. Op Campus Etterbeek kan een belangrijke besparing worden gerealiseerd door het warmtenet en de stookplaats af te schakelen in de zomerperiode. Er zijn slechts een beperkt aantal gebruikers waarvoor tijdens de zomer het volledige warmtenet en de stookplaats blijven draaien. Vanaf 2015 zijn er werken gepland om deze lokale gebruikers op een alternatieve manier (boilers, lokale verwarming) van warmte te voorzien. Ook het zwembad is één van deze verbruikers en zal vanaf 2016 worden afgekoppeld van de centrale stookplaats. De architectuuropdracht voor renovatie van het zwembad is toegewezen. Hierbij wordt hoog ingezet op duurzaamheid en een laag energieverbruik. De renovatie zal worden doorgevoerd in Een verdere besparing kan worden gerealiseerd door het verlagen van de temperaturen in het warmtenet, de stookplaats en de onderstations. Hiervoor worden aanpassingen voorzien in zowel het primaire als het secundaire circuit. Om de benodigde warmte zo efficiënt mogelijk op te wekken zal één van de winterketels worden vervangen en wordt ook de piste van warmtekrachtkoppeling voor campus Etterbeek onderzocht. Directie Infrastructuur onderzoekt hoe de energievraag verder kan worden gereduceerd door bv. alternatieve ventilatie van de gebouwen en het verbeteren van de gebouwschil. In 2015 zullen de ramen worden vervangen van rotule 4. 5

6 De Directie Infrastructuur zal ook de ramen van gebouw M vernieuwen. Dit wordt een huzarenstukje, 720 ramen dienen te worden vervangen. Ze moeten ook voldoen aan de vereisten opgelegd aan dit beschermde gebouw. De Vrije Universiteit Brussel draait sinds 2011 op hoofdzakelijk groene stroom. In 2014 schreef Directie Infrastructuur een nieuw bestek uit voor levering van gas en groene stroom voor 2015 voor campus Etterbeek en campus Jette, het UZ Brussel en de andere vestigingen van VUB. In Jette wordt bovendien stroom geproduceerd met de warmtekrachtkoppelingscentrale van het UZ Brussel en het zonnepanelenpark op de daken van de facultaire gebouwen Omgaan met het afval van de universiteit De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid van gescheiden inzameling van afval. Zo zijn er een 45-tal verschillende afvalstoffen die gescheiden worden ingezameld voor hergebruik, recyclage of milieudeskundige verwerking. Papierafval wordt in alle burelen en werkplaatsen gescheiden ingezameld. PMD-afval wordt ingezameld in de keukentjes van de verschillende diensten van de Vrije Universiteit Brussel en in de keukens van de studentenkamers. PMD-inzameling op de universiteit, net als thuis De inzameling van gevaarlijk en bijzonder afval wordt georganiseerd door de Dienst Preventie en Milieu (PRMI). Dit afval wordt gescheiden van het restafval ingezameld door een gespecialiseerde firma. Het radioactief afval wordt strikt gescheiden van alle andere afvalstoffen afgevoerd en behandeld door de Dienst Fysische Controle. De afvoer van alle afgedankte elektrische en elektronische toestellen wordt georganiseerd via Recupel. Inzameling, registratie en afvoer van dit type afval gebeurt door de dienst Facility Management op campus Etterbeek en door de Technische Dienst op campus Jette. 6

7 Lege batterijen en TL-lampen en andere gasontladingslampen, oude wetenschappelijke toestellen en oude elektrische en elektronische toestellen worden allemaal op milieudeskundige wijze afgevoerd. Het wettelijk verplichte afvalregister van de Vrije Universiteit Brussel wordt opgevolgd op de Dienst Preventie en Milieu. De gedetailleerde cijfers over de hoeveelheden afval afgevoerd vanop de campussen van de Vrije Universiteit Brussel vind je in bijlage Op weg van en naar de universitaire campussen De Vrije Universiteit Brussel heeft sinds 2005 een bedrijfsvervoerplan. In 2014 werd een update van dit plan gerealiseerd. Dit plan omvat een driejaarlijkse mobiliteitsenquête en een actieplan om personeel en studenten aan te moedigen zich op meer duurzame wijze te verplaatsen. Uit de mobiliteitsenquête 2014 blijkt dat het dalende autogebruik op zowel campus Etterbeek als campus Jette zich verder doorzet, in Jette met 4% t.o.v Aan de VUB fietsen meer mensen naar het werk dan gemiddeld in Brussel. Meer dan 50% van de personeelsleden in Etterbeek reist dagelijks met de trein naar het werk. De invloed van de bereikbaarheid van de site met het openbaar vervoer is onmiskenbaar. Op campus Jette, vlakbij de Ring gelegen en moeilijker bereikbaar met het openbaar vervoer, reist nog 59% met de wagen naar het werk. In vergelijking: op campus Etterbeek komt nog slechts 18% van de werknemers met de auto naar het werk. Modal split werknemers campus Etterbeek (1136 respondenten) Modal split werknemers campus Jette In 2015 start de werf voor de aanleg van Tram 9, die metrostation Simonis met campus Jette zal verbinden in Het nieuw vervoersplan van de NMBS is positief voor de reistijden per trein naar station Jette. 7

8 De Vrije Universiteit Brussel betaalt het abonnement op het openbaar vervoer voor de woon-werkverplaatsingen van de personeelsleden en de fietsende personeelsleden ontvangen een fietsvergoeding. De stijging van het gebruik van duurzame verplaatsingswijzen is ook te zien in de blijvende stijging van het aantal aangevraagde abonnementen en uitbetaalde fietsvergoedingen (zie cijfers in bijlage 2). De universiteit overlegt met de bevoegde overheden voor een optimale toegankelijkheid van beide campussen met voorrang voor de actieve weggebruiker. Op 3 april 2014 was er een overleg met Brussels staatssecretaris De Lille rond de mobiliteiteitsproblematiek en werden pistes voor de toekomst verkend. De ULB en de VUB steunden het dossier rond de heraanleg van de Generaal Jacqueslaan, waardoor er nu aan weerszijden een fietspad komt. Ook met operatoren van openbaar vervoer is regelmatig overleg voor een betere dienstverlening. Zo werd in 2014 een rechtstreekse buslijn 53 vanaf Jette station naar campus Jette gerealiseerd. Er was overleg met de NMBS en VUB en bedrijven uit de buurt over de bediening op lijn 26 (Mechelen-Halle) en de impact van het nieuwe vervoersplan van de NMBS. Opvolging bedrijfsvervoerplan - verplichte maatregelen De Brusselse wetgeving rond bedrijfsvervoerplannen (BVP) legt instellingen/bedrijven met meer dan 100 werknemers verschillende verplichte acties op: Communiceren van de gegevens van de contactpersoon m.b.t. mobiliteit Aan de werknemers: via Aan de studenten via De mobiliteitspagina s voor studenten werden opgevat volgens het STOP principe (Stappen, Trappen, Openbaar vervoer en pas in laatste instantie, de Personenwagen). Elk mobiliteitsbericht via Intranet bevat de gegevens van de mobiliteitscoördinator. De (nieuwe) werknemers informeren over de inhoud en evolutie van het BVP Een folder m.b.t. het bedrijfsvervoerplan is digitaal te raadplegen op onder de rubriek mobiliteit. Een update is voorzien in Bewustmakingsacties ter attentie van werknemers en studenten Jaarlijkse acties: deelname aan de Week van de Vervoering, actie bandenspanning op campus Jette, verschillende events met bvb. gratis fietsherstelling; deelname aan Bike To Work; infostanden op de student-kick-off; lenteactie rond fietsen met fietsenmarkt en ontmoeting met de fietsmanager van het Brussels Gewest; er wordt nauw samengewerkt met Brik, de servicedesk voor Nederlandstalige studenten in Brussel, meer in bepaald rond het project Brik bike dat studenten op de fiets wil krijgen. Multimodaal toegangsplan Toegangsplannen zijn te verkrijgen aan de mobiliteitshoekjes op de campussen en online. Fietsenstalling Op beide campussen werden alle oude fietsenrekken vervangen door degelijke fietsaanleunhekken. 8

9 De succesvolle nieuwe fietsaanleunhekken op campus Jette Maatregelen voor een groenere wagenvloot De Vrije Universiteit Brussel is verplicht in het kader van haar bedrijfsvervoerplan de milieuprestaties van haar voertuigvloot te verbeteren. Om dit te bereiken wordt bij de aankoop van nieuwe voertuigen de Ecoscore van het voertuig in rekening gebracht. Acties die het gebruik van het openbaar vervoer moeten bevorderen De mobiliteitscommunicatie naar studenten wordt gecoördineerd door het Infopunt Studenten en bekendgemaakt op het MY VUB-portaal, E-brief, schermen Nieuwe personeelsleden ontvangen deze informatie via de personeelsdienst. Via de E-brief of directe mailing worden personeel en/of studenten op de hoogte gehouden van maatregelen met impact op openbaar vervoer. Via het derde betalerssysteem kunnen personeelsleden kosteloos gebruik maken van De Lijn, MIVB of NMBS voor hun woon-werkverkeer. Studenten kunnen gebruik maken van de bestaande studentenformules voor openbaar vervoer. Opzetten actieplan pollutiepieken De mobiliteitscoördinator communiceert elk najaar naar de universitaire gemeenschap m.b.t. de Brusselse regelgeving rond de pollutiepieken. Wintertoestanden kunnen leiden tot een piek in de vervuiling met fijn stof in Brussel, in het bijzonder door het wegverkeer. Van november tot eind maart kan de overheid maatregelen uitvaardigen bij een piek in de vervuiling. Vrijwillige maatregelen opgenomen in het bedrijfsvervoerplan De Vrije Universiteit Brussel heeft een werkgroep mobiliteit met als doel het mobiliteits- en parkeerbeleid te sturen en te onderbouwen. Op campus Etterbeek bestaat een fietspunt sinds Hier kunnen personeelsleden en studenten terecht voor deskundige ondersteuning bij de 9

10 reparatie van hun fiets. Dit project verloopt in samenwerking met Les ateliers de la rue Voot en de Brusselse overheid. Voor campus Jette bestaat een alternatief: een fietsmaker met bakfiets komt enkele keren per jaar fietsen van personeelsleden en studenten onderhouden. De Vrije Universiteit Brussel vraagt bij alle beslissingen die betrekking hebben op de fietsvriendelijkheid van de instelling eerst het advies van haar fietswerkgroep. In deze fietswerkgroep zitten fietsende personeelsleden en hun sympathisanten. Ze zetten zich in om het fietsen aan de universiteit te stimuleren. Personeelsleden die met de fiets naar het werk komen krijgen een fietsvergoeding van 0,15EUR/km. Gemiddeld komen personeelsleden van de Vrije Universiteit Brussel meer met de fiets naar het werk dan personeelsleden van andere instellingen en bedrijven in gelijkaardige bereikbaarheidszones in Brussel. De gesloten fietsstallingen en de douches voor fietsers op campus Etterbeek zijn zo succesvol dat bijkomende capaciteit moet worden voorzien. Ook op campus Jette is er vraag naar afgesloten fietsstallingen en douches voor personeelsleden die naar het werk fietsen. Hier worden maatregelen voorzien in De Vrije Universiteit Brussel neemt deel aan overleg op campus Jette met als doel het mobiliteits- en parkeerbeleid van de facultaire diensten, het UZ Brussel, de Erasmus Hogeschool Brussel en Health City op elkaar af te stemmen en te zoeken naar mogelijkheden voor samenwerking. In 2014 werd werk gemaakt van een uniforme signalisatie voor alle campuspartners en werd de aanleg van Tram 9 opgevolgd. Uit de mobiliteitsenquête van 2014 kwam de noodzaak naar nieuwe acties. Er zal verder worden ingezet op fietsinfrastructuur, veilige toegangswegen voor actieve weggebruikers en een performant openbaar vervoer. Als nieuwe pijler in het bedrijfsvervoersplan komt het sensibiliseren rond wonen bij het werk Lekker, gezond en milieubewust eten aan de universiteit De Dienst Restaurant is een duurzaamheidspionier aan de Vrije Universiteit Brussel. In 2010 werd een charter rond duurzame ontwikkeling ingevoerd in het restaurant. Naast een rijk aanbod van vegetarische maaltijden, werd ook een warme veganistische groentebar voorzien voor studenten, personeel en bezoekers. Kraantjeswater, Fair Trade koffie en sapjes worden gepromoot en er wordt ingezet op een internationale keuken. Sinds eind oktober 2014 zijn dagelijks twee vegetarische dagmenu s beschikbaar. Komende jaren zal het aanbod verder in die zin verschuiven. Gemiddeld 20% van de bezoekers kiest een vegetarische optie. Er wordt aandacht besteed aan de productie van minder afval en de Dienst Restaurant is vragende partij opdat de daken, muren, ramen en deuren van het studentenrestaurant op campus Etterbeek beter zouden worden geïsoleerd, zodat er minder energie verloren gaat. Het restaurant Etterbeek ontvangt steeds meer bezoekers en zit tegen zijn maximum capaciteit aan. Een belangrijk knelpunt blijkt de afruimzone. In 2014 werd opnieuw onder de aandacht gebracht dat de bezoekers zelf het afval aanwezig op hun dienblad moeten sorteren om zo de afwaszone te ontlasten. Een duidelijke scheiding van restafval en PMD-afval werd gerealiseerd. In de toekomst zou zo ook ruimte kunnen ontstaan om de organische afvalstroom gescheiden af te voeren, bv. voor energierecuperatie. 10

11 Het restaurant ontving in 2013 als eerste grootkeuken in België het MSC-certificaat. Dit houdt in dat het VUB-restaurant vis afkomstig uit duurzame visserij op de kaart zet. Momenteel is 75% van de wild gevangen vis van duurzame oorsprong. Zodra het aanbod er is op de Belgische markt, gaat het restaurant naar 100%. Ook voor de kweekvis wordt gestreefd naar meer verantwoorde ASC-gecertificeerde vis. ASC staat voor Aquaculture Stewardship Council en is een label voor verantwoorde viskweek. Op 19 december 2014 gaven het WWF en Prof. Marc Kochzius, visserijbioloog, meer achtergrond bij overbevissing en MSC-certificering tijdens een lunch-lezing in het restaurant. Aandacht voor duurzame vis in het studentenrestaurant Het restaurant haalde ook de krant door als eerste grootkeuken insecten op de kaart te zetten. De 400 wormenburgers vlogen de deur uit. Sinds 2014 zijn 10 insectensoorten toegelaten voor menselijke consumptie door het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV). Insecten als bron van dierlijke proteïnen hebben een lage ecologische impact in vergelijking met vlees. Leefmilieu Brussel financierde een project van de Dienst Restaurant rond duurzame aankopen waarbij biologische producten op de kaart verschijnen. Bij de aanbesteding van de belangrijkste productgroepen in 2014 was biologische herkomst een criterium Een groene campus, een plek voor mens én natuur De Vrije Universiteit Brussel wordt gekenmerkt door zijn groene campussen. Deze campussen maken deel uit van het groene netwerk van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De campus Etterbeek werd ontworpen als een campus met uitgestrekte groene zones. Deze werden beplant met een grote verscheidenheid aan bomen. De campus Jette is gelegen vlakbij het Laarbeekbos, het Poelbos, de moerassen van Jette en Ganshoren en het Koning Boudewijnpark, die aangeduid werden als Natura 2000-gebieden. Heel wat bijzondere planten en dieren vinden hun weg naar de campussen van de Vrije Universiteit Brussel. De universiteit draagt zo bij tot de biodiversiteit in de stad. Zo is bijvoorbeeld de zeldzame inheemse ringslang thuis in de biologisch waardevolle groene zone aan de noordrand van campus Jette. 11

12 Initiatieven in 2014: De Vrije Universiteit Brussel sloot in 2014 een nieuw contract af met een firma voor groenonderhoud. Het beheer op de campus dient vanaf 2015 te gebeuren zonder gebruik van pesticiden. In de zomer van 2014 werden op campus Etterbeek enkele tientallen exemplaren van bloeiende bijenorchissen ontdekt. De plantjes groeiden in een zone die reeds enkele jaren minder intensief wordt gemaaid met als doel de biodiversiteit te vergroten. Dit beleid werpt dus duidelijk zijn vruchten af. In 2014 werd verder gewerkt aan het natuurbeheerproject in de groene zone op campus Jette. De Vrije Universiteit Brussel liet in 2013 een oud populierenbos kappen en in samenwerking met Leefmilieu Brussel werden zeldzame hoogstammige fruitbomen aangeplant op het terrein en inheemse struiken in de bosrand. Leefmilieu Brussel ging in 2014 verder met het creëren van een biologisch waardevol biotoop. In 2014 liet de Vrije Universiteit Brussel op campus Jette een zogenaamde passende beoordeling uitvoeren, een wettelijke verplichting in het kader van de aanwezigheid van een Natura 2000-gebied (het Laarbeekbos en het Poelbos) in de onmiddellijke omgeving van de campus. De studie focust op de significante effecten van een nieuw kinderdagverblijf op de Natura 200-gebieden. Op basis van deze studie zullen mogelijk bepaalde voorwaarden worden opgelegd aan de stedenbouwkundige vergunning voor de nieuwbouw. De vzw Samenlevingsopbouw Brussel was in 2014 erg actief in de Oude Hoogstamboomgaard op campus Jette. Samenlevingsopbouw omkadert een groep mensen zonder wettig verblijf die samen een collectieve en educatieve moestuin onderhouden en uitbouwen in de Hoogstamboomgaard. Naast het zoeken naar structurele oplossingen voor de situatie van mensen zonder wettig verblijf, wil het project voor hen ook een ruimte creëren waarin persoonlijk en collectief initiatief mogelijk is. Het project wordt gedragen door leden van het Collectif Sans Papiers Belgique en ondersteund door Samenlevingsopbouw Brussel - Meeting, Velt, Vrije Universiteit Brussel, en anderen. Leerlingen van Brusselse scholen krijgen een rondleiding in de Hoogstamboomgaard 12

13 3.6. Het waterverbruik en de productie van afvalwater In 2014 werd de pompvergunning herzien van de campus Jette voor het oppompen van grondwater. Zoals blijkt uit de cijfers in bijlage 2 is het oppompen van grondwater aan de Vrije Universiteit Brussel in de loop der jaren sterk gereduceerd. Op campus Etterbeek wordt zelfs al enkele jaren geen grondwater meer opgepompt. Op campus Jette wordt het opgepompte grondwater gebruikt voor het spoelen van de toiletten. Bij nieuwbouwprojecten worden regenwaterputten voorzien. Ook dit regenwater kan worden gebruikt voor het spoelen van de toiletten. De groene zones op de campus worden hoe dan ook niet besproeid met water, ook niet in droge periodes De bodemproblematiek In 2014 heeft de Vrije Universiteit Brussel een verkennend bodemonderzoek laten uitvoeren op campus Jette in het kader van de milieuvergunningsaanvraag. Eind 2014 vroeg de Brusselse overheid bijkomende informatie. Dit dossier zal dus verder worden opgevolgd in De geluids- en trillingenproblematiek De Vrije Universiteit Brussel dient waakzaam te zijn m.b.t. geluidshinder veroorzaakt door studentenfuiven in de BSG-feestzaal en in de feesttest op de campussen Etterbeek en in de BOJ-feestzaal op campus Jette. In 2014 werd in de nieuwe milieuvergunning van campus Jette een akoestische- en ventilatiestudie opgelegd aan de Vrije Universiteit Brussel. Deze moet uitmonden in een actieplan met maatregelen die problemen van geluidshinder moeten voorkomen. Dit dossier zal verder worden opgevolgd in Versterken van het sociale weefsel en participatie in het kader van duurzame ontwikkeling 4.1. EcoTeams De EcoTeams bestaan uit personeelsleden en studenten die zich actief willen inzetten voor milieuzorg en duurzame ontwikkeling op hun werk- en studieplek. Momenteel engageren zich een 50-tal personeelsleden in de EcoTeamwerking in Etterbeek en Jette. De grootste EcoTeam-actie in 2014 was de inzameling van voedseloverschotten op de personeelsbarbecue. Deze overschotten gingen naar de daklozenopvang van Samu Social. 13

14 4.2. Het nieuwe Green Team van de Vrije Universiteit Brussel In oktober 2014 ging het nieuwe Green Team van start. Het Green Team bestaat uit twee werkstudenten, waar nodig ondersteund door enthousiaste jobstudenten. Deze dynamische studenten nemen initiatieven om duurzame ontwikkeling tastbaar te maken op de campus en studenten te overhalen om actief deel te nemen. Het Green Team vindt onderdak bij de Dienst Preventie en Milieu. In 2014 ging vooral aandacht naar het op de rails zetten van het Green Team, bijvoorbeeld door het opmaken van een planning, het bekendmaken van het project en het introduceren van een Facebookpagina. Zie Het Green Team organiseerde in december 2014 een duurzame visweek met informatie in het studentenrestaurant en een lezing. Het Green Team in actie 4.3. Andere studentenprojecten De Vrije Universiteit Brussel heeft een budget uitgetrokken voor het financieel ondersteunen van studentenprojecten die betrekking hebben op duurzame ontwikkeling. Zo konden in 2014 enkele opmerkelijke studenteninitiatieven worden gefinancierd: Aanleg van een bloemenweide tussen de studentenkoten April 2014 Juni

15 Een Groene Week (themaweek georganiseerd door verschillende studentenkringen) rond biodiversiteit, waarbij werd gesensibiliseerd rond biodiversiteit en 1000 zakjes bloemenzaad (een bijenmengsel) werden uitgedeeld. Een Week van de Fair Trade (1-10 oktober 2014), met steun van Vlir-UOS, met een sensibilisatiecampagne rond Fair Trade koffie op beide campussen Voorbeelden van initiatieven uit de universitaire gemeenschap Ook het universiteitsbestuur en de personeelsleden zijn actief betrokken bij allerlei initiatieven die bijdragen tot het versterken van het sociale weefsel en de participatie van de universitaire gemeenschap. Enkele voorbeelden georganiseerd in 2014: De jaarlijkse personeelsbarbecue heeft al enkele jaren een duurzame toets. Op beide evenementen werden de deelnemers aangemoedigd door de EcoTeams om Oxfam Fair Trade producten te bestellen, herbruikbare borden en bestek te gebruiken en werden overschotten opgehaald door Samu Social, een organisatie die o.a. warme maaltijden aanbiedt aan mensen in nood. Opzetten en weer afbreken van de barbecue gebeurt door Manus, die instaat voor sociale tewerkstelling. Duurzame teambuilding tijdens de personeelsbarbecue De Vrije Universiteit Brussel en het UZ Brussel namen in mei 2014 opnieuw deel aan de langste fietstocht van Vlaanderen: de 1000 km van Kom op Tegen Kanker. Sportieve VUB ers legden gedurende vier opeenvolgende dagen samen 1000 km af per fiets. De universiteit hoopt hiermee het maatschappelijke draagvlak voor het wetenschappelijk onderzoek naar kanker te vergroten. Allerlei activiteiten hadden plaats op beide campussen om centen in te zamelen. Bloedserieus Brussel en het Rode Kruis organiseerden in 2014 weer bloedinzamelacties op de campussen van de Vrije Universiteit Brussel. 15

16 5. Versterken van gendergelijkheid en psychosociaal welzijn 5.1. Het genderactieplan In de loop van 2013 kreeg het genderactieplan van de Vrije Universiteit Brussel vorm. Verticale segregatie in de academische wereld is een hardnekkig fenomeen in Europa, België en Vlaanderen. De Vrije Universiteit Brussel is hierop geen uitzondering. In 2013 zijn vrouwelijke studenten met een masterdiploma in de meerderheid (57,9% vrouwen t.o.v. 42,1% mannen) en vrouwelijke gewoon en buitengewoon hoogleraren in een absolute minderheid (15,31% vrouwen t.o.v. 84,69% mannen). Vanuit een humanistische visie betreffende de gelijkwaardigheid van vrouwen en mannen is een genderbeleid een kwestie van rechtvaardigheid. Acht instellingseigen speerpunten werden geformuleerd: 1. de Vrije Universiteit Brussel voert een breed gedragen genderbeleid gericht op een duurzame cultuurverandering; 2. elke faculteit streeft naar een evenwicht in vrouwelijke en mannelijke leden van het zelfstandig academisch personeel in alle graden; 3. een evenwichtig aandeel mannen en vrouwen neemt een bestuursfunctie op; 4. institutionele praktijken zijn transparant, professioneel en genderneutraal; 5. er vindt een cultuurverandering plaats; 6. de VUB zet in op het verbeteren van de work-life balance; 7. gender maakt deel uit van excellent onderwijs en onderzoek; 8. er heerst een positieve werksfeer waarin respect voor het individu centraal staat. In 2014 kreeg het genderactieplan een mooie stek op de website van de Vrije Universiteit Brussel. Bovendien werden nieuwe initiatieven genomen, zoals het voeren van een discussie over de problematiek van moederschapsbescherming bij de onderzoeksters van de universiteit. Deze problematiek kwam zowel aan bod binnen de stuurgroep van het Genderactieplan als binnen het Comité Preventie en Bescherming op het Werk Psychosociaal welzijn van het personeel In 2013 werd een enquête georganiseerd rond psychosociaal welzijn op het werk. In 2014 werden de resultaten bestudeerd. Dit moet in 2015 aanleiding geven tot een actieplan en preventieve maatregelen. Op 10 april 2014 werd een nieuw Koninklijk Besluit uitgevaardigd m.b.t. psychosociale risico s op het werk. Het team van vertrouwenspersonen van de Vrije Universiteit Brussel werd bijgeschoold m.b.t. deze nieuwe wetgeving. De Personeelsdienst organiseerde in 2014 ook twee Welzijnsdagen, een op beide campussen van de universiteit. Lezingen, workshops en informatiestands rond het thema welzijn op het werk werden georganiseerd. In 2015 zal de coördinatie van de psychosociale risico s worden overgedragen van de Personeelsdienst naar de Dienst Preventie en Milieu. 16

17 6. Zorgen voor een veilige en gezonde omgeving 6.1. Arbeidsveiligheid en gezondheid op het werk De nieuwe dienst Preventie en Milieu ondersteunde in 2014 de werkgever in het ontwikkelen van een vernieuwend preventiebeleid. Het jaaractieplan van 2014 had onder meer als doelstelling om risicoanalyses te maken van de activiteiten in de laboratoria en in de Directie Infrastructuur, om crisisplanning en noodprocedures te herzien, om het veilig werken met derden onder de loep te nemen, om de organisatie van eerste hulp te optimaliseren, om de evacuatieoefeningen te laten doorgaan op basis van een vernieuwde werkwijze en om te sensibiliseren. Er werd ook een opleiding preventie georganiseerd voor de leden van de hiërarchische lijn. Het jaaractieplan kadert in het globaal preventieplan van de universiteit. De Raad van Bestuur van de Vrije Universiteit Brussel bekrachtigde dit nieuwe preventiebeleid en ging over tot de aanwerving van een bijkomende preventieadviseur niv.2 die de werking van de dienst Preventie en Milieu zal versterken De bioveiligheidsproblematiek De geldende bioveiligheidsvergunningen en de ermee geassocieerde lokalen, hun plattegronden, en de inventaris van laminar flowkasten (LAF-kasten) worden continu geactualiseerd door de bioveiligheidsverantwoordelijke van de Vrije Universiteit Brussel. De bioveiligheidscomités komen minstens één keer per jaar samen, zowel op campus Etterbeek als op campus Jette. Het comité op campus Jette omvat ook vertegenwoordigers van het UZ Brussel. De bioveiligheidsverantwoordelijke neemt deel aan de vergaderingen van de commissie Ethisch Proefdierengebruik (als observator). Doel is om, indien nodig, ook onderzoekers die gebruik maken van proefdieren te wijzen op hun verplichting inzake de bioveiligheidswetgeving. Jaarlijks worden de microbiologische veiligheidskasten (ook laminaire flowkasten of LAF-kasten genoemd) onderworpen aan een controle door een gespecialiseerd technicus. De Biohazard kasten (type II) worden gecontroleerd volgens de specificaties van de EN om ze te valideren voor werkzaamheden met inperkingsplichtig biologisch materiaal, met als deelaspecten: bescherming van het biologisch materiaal (in de kast); bescherming van de operator; bescherming van de omgeving. Kasten die niet aan deze specificaties voldoen en overblijvende horizontale flowkasten, worden enkel getest op steriliteit in de werkruimte met behulp van een deeltjesteller. Dit type kasten kan hoogstens vrijgegeven worden voor werk met volstrekt onschadelijke micro-organismen. Om het resultaat van deze technische controle voor alle gebruikers duidelijk te maken, worden validatiefiches op alle biohazard- en verticale LAF-kasten bevestigd, en het resultaat van de validering van voornoemde deelaspecten wordt erop vermeld. Routinematige bioveiligheidsaudits worden geïntegreerd in de regelmatige bezoeken aan diensten door de Dienst Preventie en Milieu. Hierbij ligt de nadruk vooral op correcte bioveiligheidsindicaties en andere zichtbare aspecten. Jaarlijks worden opleidingen in bioveiligheid georganiseerd voor de nieuwe medewerkers van de vergunningsplichtige laboratoria. Er worden ook specifieke lessen Bioveiligheid georganiseerd in het kader van de opleiding Proefdierkunde en het Internationaal Programma Moleculaire Biologie. 17

18 6.3. De asbestproblematiek In sommige gebouwen van de Vrije Universiteit Brussel is asbest aanwezig. In de meeste gevallen gaat het om hechtgebonden asbest in ventilatiekanalen. Zolang hieraan niet wordt geraakt bestaat er geen gevaar, aangezien het asbest gebonden is aan cement. Enkel wanneer aan de ventilatiekanalen wordt gewerkt dienen nauwgezet de nodige voorzorgsmaatregelen te worden gevolgd. Op enkele plaatsen is ook asbest aanwezig dat niet hechtgebonden is, bijvoorbeeld in asbestkoord, asbestkarton, asbesthoudende plaaster, asbesthoudende verf of asbesthoudend mastiek. In deze gevallen kunnen de asbestvezels mogelijk gemakkelijker vrijkomen. Het gaat hier voornamelijk om punctuele problemen in technische ruimten. Hechtgebonden asbest blijft ter plaatse en wordt verwijderd bij werken en renovatie. Niet-hechtgebonden asbest wordt in elk geval zo spoedig mogelijk verwijderd. De Vrije Universiteit Brussel heeft een interne procedure voor de opvolging van alle asbestdossiers. Het Comité Preventie en Bescherming op het Werk wordt steeds geraadpleegd alvorens werken plaatsvinden en infovergaderingen worden georganiseerd voor de gebruikers van de gebouwen. Er wordt op toegezien dat asbestwerven voldoen aan de wettelijke normen zodat personeel, studenten en bezoekers niet in contact komen met asbestvezels. De Vrije Universiteit Brussel nam een externe erkende firma in dienst voor de projectbegeleiding van de asbestsanering op campus Etterbeek. Daarnaast worden ook erkende firma s aangesteld voor de verwijdering van asbest wanneer dat nodig is. De Directie Infrastructuur nam in 2014 het initiatief om de procedure die wordt gevolgd bij asbestwerven op punt te stellen. Deze procedure werd eind 2014 geactiveerd voor een asbestwerf die in 2015 van start zou gaan ADR-veiligheidsadviseur In 2014 volgde Serge Gillot de opleiding van ADR-veiligheidsadviseur. Hij legde ook met succes de examens af en zal in 2015 officieel worden voorgesteld als ADR-veiligheidsadviseur van de Vrije Universiteit Brussel. De universiteit heeft wettelijk een ADR-veiligheidsadviseur nodig omdat binnen de instelling gevaarlijk afval wordt verpakt voor transport naar de verwerkingsinstallatie. Risicohoudend medisch afval wordt bijvoorbeeld verpakt in WIVA-vaten, die vervolgens door een gespecialiseerde firma worden opgehaald voor transport naar de verbrandingsoven. 7. Conformiteit met de wetgeving Het is belangrijk dat de universiteit werkt conform de geldende wetgeving en regelgeving. Daarom wordt veel aandacht besteed aan het bekomen van de nodige vergunningen, het opvolgen van de exploitatievoorwaarden, het uitvoeren van de wettelijk vereiste studies en het nemen van de nodige maatregelen. 18

19 7.1. Milieuvergunningen In 2013 werd de milieuvergunningsaanvraag voor de activiteiten van de Vrije Universiteit Brussel op campus Jette ingediend. Het gaat hier om een zeer omvangrijk dossier aangezien alle vergunningsplichtige activiteiten van de universiteit op campus Jette aan een nieuwe milieuvergunning toe zijn. De nieuwe milieuvergunning werd toegekend in september Ze bevat heel wat nieuwe exploitatievoorwaarden die verder dienen te worden opgevolgd. In december 2014 werd de eerste wijziging aan deze nieuwe vergunning toegekend. Het betreft de wijze van ventilatie van een hoogspanningscabine. In december 2014 werd ook de milieuvergunning toegekend voor het grote nieuwbouwproject XY op campus Etterbeek. Het project omvat onder meer 650 nieuwe studentenkamers, een cultureel centrum en auditoria Vergunningen voor het gebruik van geneesmiddelen Laboratoria die gebruik maken van stoffen met hormonale, antihormonale, anabole, bèta-adrenergische, anti-infectieuze, antiparasitaire en anti-inflammatoire werking dienen hiervoor een vergunning aan te vragen bij de federale overheid. Eind 2014 waren er in totaal 26 dergelijke geldige vergunningen voor diensten van de Vrije Universiteit Brussel. 8. Ethisch verantwoord ondernemen 8.1. Duurzame aankopen van goederen en diensten Alle papier dat centraal wordt aangekocht aan de Vrije Universiteit Brussel heeft sinds 2012 een milieulabel. Sinds 2013 heeft de Vrije Universiteit Brussel een nieuwe, eigentijdse aankoopprocedure. In deze aankoopprocedure zijn ook de volgende milieucriteria opgenomen: elektrische huishoudelijke toestellen (koelkasten, diepvriezers) dienen van de hoogst beschikbare energieklasse te zijn; elektronische toestellen dienen het EU-Energy Star Label te dragen, wat garandeert dat ze bij de meest energiezuinige in hun segment behoren. Er zijn ook criteria opgesteld wat betreft standaard dubbelzijdig afdrukken en gebruik van kringlooppapier; bij de aankoop van nieuwe voertuigen dient verplicht rekening te worden gehouden met de Ecoscore van het voertuig, om zo het (beperkte) wagenpark van de universiteit verder te verduurzamen. Twee van de eigen VUB-voertuigen zijn volledig elektrisch. Sinds de aanbesteding van het groenbeheer in 2014 op campus Etterbeek dient de groenfirma de campus te onderhouden zonder het gebruik van pesticiden. 19

20 Bijlage 1. Visie op duurzame ontwikkeling en strategische duurzaamheidsdoelstellingen Visie op duurzame ontwikkeling voor de Vrije Universiteit Brussel Als volwaardige, kwaliteitsvolle, maatschappelijk geëngageerde en internationaal georiënteerde universiteit streeft de Vrije Universiteit Brussel ernaar om in al haar activiteiten rekening te houden met de duurzame ontwikkeling van de instelling. Dit betekent dat er bij al haar beslissingen rekening wordt gehouden met de consequenties op korte en lange termijn, op lokaal en globaal niveau, vanuit een visie en strategie voor een duurzame toekomst. Duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel groeit vanuit haar humanistische waarden, kritisch denken, openheid en verdraagzaamheid en veronderstelt een sterke integratie met de kernprioriteiten van de universiteit als kennisinstelling: onderzoek, onderwijs en maatschappelijke dienstverlening. Vanuit haar specifieke eigen(zinnige) positie binnen het Hoger Onderwijs wil de Vrije Universiteit Brussel meewerken aan het realiseren van lange termijn ecologische, sociale en economische oplossingen voor de maatschappelijke uitdagingen. Deze visie sluit aan bij het Algemeen Strategisch Plan van de Vrije Universiteit Brussel. Om de vooruitgang die de instelling boekt op gebied van duurzame ontwikkeling in kaart te brengen en te evalueren op een gestructureerde en geplande wijze zal gewerkt worden met steekkaarten, strategische doelstellingen, indicatoren en actieplannen. Deze instrumenten dienen als basis voor een jaarlijks vooruitgangsrapport over duurzame ontwikkeling binnen de Vrije Universiteit Brussel. Een strategische interne en externe communicatie van de vooruitgang op vlak van duurzaamheid zal versterkend werken voor de motivatie van de hele universitaire gemeenschap en voor de uitstraling van de Vrije Universiteit Brussel als duurzame instelling. Duurzame ontwikkeling in onderzoek en onderwijs De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid van integratie van duurzame ontwikkeling in de onderwijscurricula en in de onderzoeksprojecten. De Vrije Universiteit Brussel is een universiteit waar internationale gemeenschappen van experts en experts-in-wording samenwerken in onderwijs- en onderzoeksprogramma s met een gemeenschappelijk doel: duurzaam innoveren. Ecologische integriteit De Vrije Universiteit Brussel maakt deel uit van het ecosysteem en van de biosfeer die het leven op aarde mogelijk maakt. Deze moet op een duurzame wijze worden beheerd. Daarom wordt onder meer gewerkt aan de versterking van biodiversiteit, aan het bevorderen van kringloopprocessen, aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, aan het rationeel gebruik van energie en natuurlijke rijkdommen, aan het gebruik van hernieuwbare energie, aan het verminderen van afval, aan het beperken van vervuiling, aan het aanmoedigen van duurzame voedingspatronen en aan het aanmoedigen van een duurzame mobiliteit. Versterken van het sociale weefsel en van het welzijn van studenten en personeel Een duurzame universiteit komt tot stand vanuit de universitaire gemeenschap zelf. Duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel staat dan ook voor het versterken van het sociale weefsel, de gezondheid en het welzijn van studenten en personeel. De Vrije Universiteit Brussel roept de hele universitaire gemeenschap (personeel en studenten) op om samen duurzame ontwikkeling in de praktijk te brengen. Ook het bevorderen van sociale cohesie en diversiteit, mensenrechten, het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk, Noord en Zuid, en het versterken van de interactie met zowel de lokale als internationale gemeenschap staan hier centraal. De Vrije Universiteit Brussel als maatschappelijk verantwoorde onderneming Het bewaken van de financiële gezondheid van de instelling en het ethisch verantwoord ondernemen maken ook deel uit van de strategische duurzaamheidsdoelstellingen van de Vrije Universiteit Brussel. Het tot stand komen van een meer duurzame instelling is een geleidelijk en dynamisch proces waarvan het tempo wordt bepaald door een complexe wisselwerking van verschillende factoren. Rekening houdend met mogelijke beperkingen van budgetaire of organisatorische aard wil de Vrije Universiteit Brussel voortdurend, maar stap voor stap, haar duurzaamheidsprofiel verbeteren in overleg met alle belanghebbenden die zullen worden geïdentificeerd en betrokken in een transparant proces. 20

21 Strategische doelstellingen voor een duurzame ontwikkeling aan de Vrije Universiteit Brussel I. Algemene principes 1. Duurzame ontwikkeling vanuit humanistische waarden De Vrije Universiteit Brussel speelt een actieve rol in de maatschappelijke dialoog rond duurzame ontwikkeling vanuit humanistische waarden en waarden van een open en vrije democratische samenleving. Als onderzoeks- en kennisinstelling wil zij actief bijdragen tot een mentaliteitswijziging rond duurzame ontwikkeling binnen en buiten de grenzen van de universiteit. 2. Aanmoedigen van een holistische en interdisciplinaire aanpak De Vrije Universiteit Brussel gaat op zoek naar verbondenheid in al haar activiteiten en tussen alle leden van haar gemeenschap door het stimuleren van een holistische aanpak. De Vrije Universiteit Brussel streeft naar interdisciplinariteit. Daarom wordt interdisciplinaire samenwerking en de oprichting van interdisciplinaire instituten aangemoedigd. 3. Voorzorgs- en omkeerbaarheidsprincipe Alle activiteiten verlopen in het kader van een algemeen principe van verantwoordelijkheid, minimaal binnen het wettelijke kader zoals opgelegd door de overheden. Indien de Vrije Universiteit Brussel niet zeker is van de mogelijke gevolgen van een beslissing en indien een beslissing mogelijk onomkeerbare negatieve gevolgen heeft past ze het voorzorgsprincipe en het omkeerbaarheidsprincipe toe. 4. Duurzame ontwikkeling vanuit een internationaal perspectief Internationale dialoog wordt in het kader van duurzame ontwikkeling aangemoedigd. De Vrije Universiteit Brussel is een universiteit waar internationale gemeenschappen van experts en experts-in-wording samenwerken in onderwijs- en onderzoeksprogramma s met een gemeenschappelijk doel: internationaal, duurzaam innoveren. De Vrije Universiteit Brussel voert haar activiteiten in een internationale context, in het kader van de doelstellingen van de Europese Unie, de Verenigde Naties en de internationale normen. 5. Het invoeren van een duurzaamheidstoets en het streven naar kwaliteitslabels De Vrije Universiteit Brussel ontwikkelt een methode van duurzaamheidsbeoordeling met als doel na te gaan of de beslissingen die worden genomen stroken met de duurzaamheidsvisie en de strategische doelstellingen. De Vrije Universiteit Brussel 21

22 streeft naar het behalen van kwaliteitslabels waaruit haar engagement blijkt t.o.v. duurzame ontwikkeling, maatschappelijk verantwoord ondernemen en milieuzorg. 6. Werken aan transparantie en een actieve participatie van de universitaire gemeenschap Het besluitvormingsproces aan de Vrije Universiteit Brussel verloopt transparant. Een duurzame universiteit komt tot stand vanuit de universitaire gemeenschap zelf. De Vrije Universiteit Brussel roept de hele universitaire gemeenschap (personeel en studenten) op om samen duurzame ontwikkeling in de praktijk te brengen. De Vrije Universiteit Brussel sensibiliseert de leden van de universitaire gemeenschap en werkt zo aan een mentaliteitswijziging. Personeel, studenten en andere belanghebbenden krijgen inspraak in de besluitvorming van de instelling. II. Duurzame ontwikkeling in onderzoek en onderwijs 7. Integratie van duurzame ontwikkeling in de curricula De Vrije Universiteit Brussel streeft naar de integratie van het thema duurzame ontwikkeling in de curricula van alle studierichtingen. 8. Stimuleren van onderzoek m.b.t. duurzame ontwikkeling De Vrije Universiteit Brussel voert een beleid m.b.t. onderzoek rond het thema duurzame ontwikkeling en vertaalt de resultaten naar praktische toepassingen binnen de maatschappij. III. Ecologische integriteit 9. Herstellen en onderhouden van ecologische cycli en bevorderen van kringloopprocessen De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het herstellen en onderhouden van ecologische cycli en het bevorderen van kringloopprocessen. In die zin streeft de Vrije Universiteit Brussel bijvoorbeeld naar het maximaal hergebruiken van afval als grondstof voor nieuwe producten. Daarom worden verschillende afvalfracties gescheiden ingezameld voor hergebruik en recyclage. De Vrije Universiteit Brussel maakt maximaal gebruik van gerecycleerde en recycleerbare materialen. 10. Verminderen van de CO 2 -uitstoot door rationeel energiegebruik en overschakeling naar hernieuwbare energie De Vrije Universiteit Brussel streeft ernaar haar CO 2 -uitstoot te verminderen door rationeel energiegebruik en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen. De Vrije Universiteit Brussel stelt zich tot doel de universitaire gemeenschap te sensibiliseren m.b.t. een vermindering in het energieverbruik. 11. Rationeel gebruik van natuurlijke rijkdommen De Vrije Universiteit Brussel streeft naar een rationeel gebruik van grondstoffen en materialen. Er wordt bijvoorbeeld maximaal gebruik gemaakt van duurzame materialen en hernieuwbare grondstoffen binnen de draagkracht van het ecosysteem. Zo wordt bijvoorbeeld gewerkt aan de vermindering van het gebruik van papier en wordt gebruik gemaakt van papier met een milieukeurmerk. De Vrije Universiteit Brussel streeft bijvoorbeeld ook naar het spaarzaam omgaan met 22

23 leidingwater en streeft naar het beperken van de hoeveelheden grondwater dat wordt opgepompt en gaat over tot het opvangen en gebruiken van regenwater. 12. Zorg dragen voor de natuur en de ecosystemen als basis van alle leven op aarde. Bijdragen tot een toename in biodiversiteit De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het behoud van het groen en naar de integratie van de natuur op de campussen. De Vrije Universiteit Brussel voert een groenbeheer van haar campussen met aandacht voor aantrekkelijkheid, veiligheid en natuurontwikkeling, in lijn met de inspanning in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het versterken van de biodiversiteit op de campussen is daarbij een centraal aandachtspunt. Bij het ontwerpen van nieuwe gebouwen en aanpassen van bestaande gebouwen wordt aandacht besteed aan de integratie van habitat voor dieren en planten op en rond de gebouwen. De Vrije Universiteit Brussel stelt haar niet-bebouwde gronden waar mogelijk ter beschikking van natuurontwikkelingsprojecten en stadslandbouwprojecten. 13. Beperken van vervuiling De Vrije Universiteit Brussel voert een actief beleid ter voorkoming van vervuiling van de leefomgeving. Zo worden bijvoorbeeld alle gevaarlijke en bijzondere afvalproducten ingezameld en afgevoerd door een erkende ophaler van gevaarlijk afval, worden maatregelen genomen om de vervuiling van de bodem te voorkomen en worden koelinstallaties zodanig beheerd dat schadelijke koelvloeistoffen niet in het milieu terechtkomen en de meest schadelijke koelvloeistoffen worden uitgebannen. 14. Aanmoedigen van een duurzame mobiliteit De Vrije Universiteit Brussel ontwikkelt een bedrijfsvervoerplan en actualiseert dit regelmatig. De universiteit stimuleert personeel en studenten gebruik te maken van het openbaar vervoer en de fiets, aan carpooling te doen of te voet te komen werken. De Vrije Universiteit Brussel streeft naar het beperken van het aantal werkgerelateerde verplaatsingen van het personeel en van de impact van deze verplaatsingen. 15. Aanmoedigen van een duurzaam voedingspatroon De Vrije Universiteit Brussel sensibiliseert personeel en studenten om voedingspatronen om te buigen naar voedsel dat bijdraagt tot de gezondheid van mens en milieu (minder vleesrijke maaltijden, meer lokaal geproduceerde voedingswaren en minder producten met een hoog aantal voedselkilometers ). IV. Versterken van het sociale weefsel en het welzijn van studenten en personeel 16. Aanmoedigen van diversiteit onder personeel en studenten. Waarderen van ieders eigenheid. Bewaken van mensenrechten. De Vrije Universiteit Brussel voert een actief diversiteitsbeleid bij personeel en studenten. De instelling staat voor de vorming van kritische, zelfstandig denkende mensen in een open sfeer van vrij onderzoek, vrijheid, verdraagzaamheid en verscheidenheid. De Vrije Universiteit Brussel stelt zich tot doel de verscheidenheid in de samenleving positief te benaderen, zowel in haar studieprogramma s als op het vlak van haar studentenbeleid en personeelsbeleid en dit door gelijke kansen te garanderen voor iedereen, zonder onderscheid op grond van geslacht, sociale of 23