Praktische opdracht Geschiedenis De rol van propaganda in totalitaire systemen

Transcriptie

1 Praktische opdracht Geschiedenis De rol van propaganda in totalitaire systemen Praktische-opdracht door een scholier 6470 woorden 13 januari ,2 13 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Inleiding Hoe gaat propaganda in zijn werk? Is propaganda voor meerdere interpretaties vatbaar? Wat voor soort boodschappen worden met propaganda overgebracht? Hoe word de boodschap overgebracht? Wat voor plaats neemt het in binnen een totalitair systeem? Wat zijn de kenmerken van beide totalitaire ideologieën? Op welke aspecten van deze ideologieën richt zich de propaganda? Op welke onderdelen van de maatschappij richt zich de propaganda? Welk beeld geven de propagandaprenten daarvan? (zie de vorige vraag) In welk opzicht is dat beeld vertekend of geïdealiseerd ten behoeve van de propaganda? Vergelijking van de propaganda van het communisme en het nationaal-socialisme. Wat waren de verschillen tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland? Wat waren de overeenkomsten tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland? De analyse van de beeldbronnen: Per beeldbron heb ik mij de volgende vragen gesteld. - Wanneer en door wie is deze afbeelding gemaakt? - Wat wordt er precies afgebeeld? - Over welk onderdeel van de samenleving of aspect van de ideologie gaat deze afbeelding? - Welke boodschap draagt de afbeelding hierover uit? - Van welke verschillende middelen maakt de schrijver gebruik? - Voor wie is de boodschap bedoeld? Mijn Conclusie over de rol van de propaganda in Duitsland en Rusland. Bronnenlijst Pagina 1 van 17

2 Inleiding Voor de praktische opdracht heb ik gekozen voor het dossier van module 8, De rol van de propaganda in totalitaire systemen. Om dit onderwerp kort en eenvoudig duidelijk te maken staat hier onder een korte beschrijving hoe propaganda tot stand komt. De massamedia bezitten een grote macht over de publieke opinie. Hoewel het nieuws vaak wordt verondersteld feitelijk materiaal te presenteren, vindt er ongemerkt een vervorming van de werkelijkheid plaats. Hierdoor vervaagt de realiteit, en de omgevormde feiten worden als waarheid in de hoofden van de ontvangers opgeslagen. Aangezien de ontvangers steeds minder informatie uit andere kanalen halen, vormen de media dan ook een machtige groep. Naarmate de invloed van de media op de publieke opinie zich uitbreidde, zagen ook verschillende machthebbers de mogelijkheden van deze communicatiekanalen in. Het besef dat men via de media de mening van het volk kon vormen en wijzigen, leidde niet alleen tot censuurmaatregelen als onderdrukking van de vrijheid van meningsuiting, maar zette aan de andere kant de deur voor propaganda open: de communicatiemogelijkheden werden door Hitler en Stalin voor eigen belang misbruikt in hun totalitaire systemen. Propaganda wil letterlijk zeggen; het trachten aanhang te winnen. Totalitair systeem houdt in dat de staat haar inwoners tracht te beheersen wat betreft opvattingen, denken en cultuur. In mijn werkstuk ga ik proberen duidelijk te maken wat de rol van de propaganda was op de totalitaire systemen, en wat de verschillen en overeenkomsten waren tussen de propaganda van het nationaalsocialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland. Dit is dan ook mijn hoofdvraag. Dit ga ik doen met behulp van de al geformuleerde onderzoeksvragen in het Memodossier. De verschillende vragen heb ik onderverdeeld om zo een duidelijk beeld te schetsen. In de inhoudsopgaven op bladzijde 2 is de onderverdeling te lezen. Het antwoord van de hoofdvraag formuleer ik in mijn conclusie. Veel lees plezier. Hoe gaat propaganda in zijn werk? Propaganda Het Duitse nationaal-socialisme en het Russische communisme maakten er gebruik van.. Propaganda kun je zien als een deel van het systeem van de totalitaire staat. Andere delen zijn bijvoorbeeld de economie, de ideologie, de opvoeding, bestuurssysteem, het onderwijs, de massamedia en het leger. De machthebbers in totalitaire staten willen dat hun ideologieën in alle bevolkingsgroepen doordringen. Hun Pagina 2 van 17

3 ideologie heeft betrekking op alle onderdelen van de maatschappij. Daarbij vormt propaganda een belangrijk hulpmiddel. Via de pers, radio, film en affiches werden het Russische en het Duitse volk overspoelt door de ideeën van de staat. Propaganda wil letterlijk zeggen; het trachten aanhang te winnen. Hiermee wordt bedoeld het beïnvloeden van de houdingen, de meningen en de handelingen van een bepaald publiek, door gebruik te maken van symbolen, zoals woorden, kleding, gebaren, muziek, vlaggen, monumenten en afbeeldingen etc. Alles wat er dus in een mens omgaat moet worden afgestemd op de ideologie van de machthebbers. Propaganda is dus het doelmatig veranderen van informatie. Is propaganda voor meerdere interpretaties vatbaar? Doordat het propaganda systeem geen ruimte laat voor verschillende denkbeelden was er geen mogelijkheid voor meerdere interpretaties. Het hoofddoel van de propaganda was immers het trachten aanhang te winnen en deze precies zo te laten denken als de ideologieën van de machthebbers. Op een gegeven moment is het zelf zo dat de gehele bevolking in een propaganda blindelings hun machthebbers volgen, als hun ja zeggen, zegt het volk dit ook. Propaganda is dus niet voor meerdere interpretaties vatbaar. Wat voor soort boodschappen worden met propaganda overgebracht? Door middel van propaganda wordt getracht overtuigingen op te dringen of mensen tot bepaalde handelingen aan te zetten. Propaganda kan leidden tot doelbewuste manipulatie; ze laat dan slechts één kant van een probleem zien en is er dan niet op gericht mensen hun eigen conclusies te laten trekken. Dit wil dus zeggen dat de staat haar inwoners tracht te beheersen wat betreft opvattingen, denken en cultuur. In de jaren voor de tweede wereldoorlog bestond de propaganda voornamelijk uit het zoveel mogelijk informatie geven op een eenvoudige manier. Het grootste propagandaresultaat werd aan het einde van de oorlog behaald, door tijdens een zorgvuldig voorbereide vergadering de Duitse politieke partijen de vraag voor te leggen of men de totale oorlog wenste. Het eenstemmige ja van de voorgeselecteerde partijleden werd het antwoord van vrijwel de gehele Duitse bevolking. In de Sovjet-Unie was er in de tijd van Lenin al gesproken over de invloed van propaganda. Lenin kwam met behulp van de Duitsers aan de macht. De eerster wereldoorlog was aan de gang en er was armoede in de Sovjet Unie. Door middel van schilderijen van ingehuurde kunstenaren werden de tegenstanders als op oorlog beluste boosdoeners afgeschilderd. Toen Lenin in 1924 overleed moest er een opvolger komen. Door middel van een slim propaganda plan Pagina 3 van 17

4 kwam Stalin aan de macht. Hij zorgde ervoor dat de concurrentie werd afgeschilderd als slechte bewindslieden en liet hen vakkundig uit de wegruimen. Hoe wordt de boodschap overgebracht? Propaganda kon door middel van korte films of imponerende symbolentaal. De verbondenheid met partij en leider, maar ook met ras en vaderland werd benadrukt door het scheppen van een voorbeeldig type Duitsers, de blonde Germaan met blauwe ogen en langwerpige schedel. Evenals het type van het ideale gezin waarbij de vrouw voorgesteld werd als trouwe moeder en minnares. De Duitse man vervulde zowel de taak van soldaat als die van arbeider. Sleutelwoorden hierbij waren: wil, trouw en strijd. Naast deze positieve gerichte propaganda nam de negatieve een even grote, zoniet belangrijker plaats in (antisemitisme, ondermijnen van het moreel van de vijand psychologische oorlogsvoering etc.) De verbondenheid met het vaderland werd voorgesteld door idealisering van het landelijke leven, de folklore en de nationale geschiedenis. Dit laatste onderdeel speelde aan het einde van het Derde Rijk een bijzondere rol. Door het geven van historische voorbeelden, waarbij het Duitse volk buitenlandse overweldigers de baas was gebleven, trachtte de propaganda de bevolking een hart onder de riem te steken. De Joden, waren het die als te vernietigen voorbeeld en symbool stonden voor alles wat het nationaalsocialisme in de weg stond. Door de propagandamachine werd de joden aangevallen. Hierbij werd gebruik gemaakt van zowel uiterlijke raskenmerken als karaktertrekken. Dit laatste deed men ook bij de Engelsen, die als brute imperialisten en kolonialisten werden gesymboliseerd. Ook de Amerikanen bezaten een decadente cultuur en zouden met hun gemengde bevolking slechts barbarij en cultuurloosheid over het beschaafde Europa brengen. Dit beeld van kinderen slachtofferende, bloedschendende joden en verraderlijke Engelsen behoorde de Duitse bevolking schrik aan te jagen. Propaganda werd onder andere verspreid door middel van bladen, radio, kranten, brochures, affiches en pamfletten. Wat voor plaats neemt het in binnen een totalitair systeem? Duitsland was de grote schuldige. Door het Verdrag van Versailles van na de eerste wereldoorlog, ging het in Duitsland zeer slecht. Duitsland was nu officieel democratisch, maar er werden wel pogingen tot staatsgrepen ondernomen.in 1929 ontstond in de VS een economische crisis die snel naar Europa oversloeg.toen de bedrijven uit de VS hun schulden wilden innen om hun eigen bedrijf te redden, betekende dat de ondergang voor veel Duitse bedrijven. Het ging vanaf dat moment alleen maar slechter met de Duitse economie. Er was grote werkeloosheid.de mensen waren teleurgesteld in de regering, en velen onder hen zochten hun heil bij de NSDAP, de extreem rechtse partij van Hitler. Hij wilde de dictatuur van Versailles afschaffen en beloofde van Duitsland weer een machtig land te maken.de partij was wel de grootste, maar had nog geen alleenheerschappij. Voor de verkiezingen had Hitler al flink uitgepakt wat betreft propaganda in kranten, op de radio en televisie. Overal werd er Pagina 4 van 17

5 reclame gemaakt. Het doel van de propaganda was toen nog het krijgen van aanhangers. Dit deed men met foto s, tekeningen en verhalen die alles zeer positief weergaven. Hitler stelde Goebbels, die hem had geholpen aan zijn macht te komen, als minister van Volksvoorlichting en Propaganda aan. Goebbels controleerde met zijn ministerie naast de media ook alles van kunst, films tot boeken. Als iets niet voldeed, was het entartete kunst en klaar voor de brandstapel. Hitler ging verder met extreemrechts. De communisten werden uit het parlement gezet, en er ontstond een totalitaire staat, een dictatuur onder leiding van Adolf Hitler. De propaganda veranderde nu van karakter. Goebbels ministerie had bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog de pers, de radio, het theater, de bioscoop, de schone kunsten, de muziek en de literatuur onder controle. De Sovjet-Unie Stalin kreeg in 1924 na het overlijden van Lenin, door middel van propaganda en het vakkundig uitschakelen van tegenstanders, de macht in handen. Hij had net als Hitler aanvankelijk een partij, maar door zijn achterdocht verbood hij uiteindelijk alle partijen. Stalin wilde eigenlijk een wereldrevolutie a la Marx, maar eerst moest Rusland weer gezond worden. Stalin gebruikte dwangmiddelen om de mensen aan zijn kant te krijgen. Iedere afwijkende mening was gevaarlijk voor het systeem en moest verdwijnen. De geheime politie zorgde daarvoor. Hij richtte het ministerie Staatsonderneming voor Publiciteit op. Hier werd alles op waarde voor het systeem gecontroleerd. Ook kwamen er wetten op de kunst. Alle kunst moest reclame zijn voor het systeem. Alles wat dat niet was werd verbrand. Stalin werd op posters altijd afgeschilderd als een groot leider. De mensen werden tevens misleid doordat alles wat ze deden zogenaamd in dienst van het vaderland was. Stalin zorgde ervoor dat het volk erg chauvinistisch ingesteld werd. Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog veranderde ook de propaganda. Nu waren het oproepen om in het leger te gaan en de weerloze mensen tegen de nazi s te beschermen. Stalin gebruikte de radio heel veel. Hij liet de radio in buurthuizen en grote gezelschapsgebouwen horen. Ook de kranten stonden geheel in het teken van het communisme. Overal hingen posters. In de Sovjet-Unie reden er zelfs propagandatreinen waar men films kon bekijken, luisteren naar toespraken en bepaalde bladen en boeken kon lezen. Soldaten werden aangespoord het heldhaftige voorbeeld van hun voorvaderen te volgen. Veel propaganda was echter ook een oproep om te gaan werken. Zinnen als Kom op, werken is leuk! werden getoond bij posters en videobeelden van mensen die duidelijk met plezier aan het werk waren. De arbeider werd daarnaast verheerlijkt. Stalin wilde hiermee de industrialisatie, die nodig was om Rusland weer gezond te maken, weer op gang krijgen. Omdat Rusland zeer weinig contacten met het buitenland onderhield, was de crisis in 1929 in Rusland nauwelijks te merken. Pagina 5 van 17

6 Daar werd dan een poster over gemaakt. Peuters werd al geleerd hoe goed Stalin was. Het agressieve van Hitler, die zei dat oorlog een goede manier was om dingen gedaan te krijgen, gebruikten Stalin en zijn communisme niet in hun propaganda. Wat zijn de kenmerken van beide totalitaire ideologieën? Nationaal-socialisme Nationaal-socialisme wordt in het Vandale woordenboek als volgt omschreven: Racistische, imperialistische en fascistische beweging in Duitsland tussen 1920 en In een nationaal-socialistisch land gaat men net als bij fascisme uit van het leidersbeginsel. Dit betekent dat de staat door één man wordt geleid, die de wil van het volk representeert. Nationaal-socialisme wordt ook wel nazisme genoemd. De Duitser Adolf Hitler, geboren in 1899 en de bedenker van het nationaal-socialisme, heeft zijn denken geschreven in het boek Mein Kampf. Volgens zeggen een zeer chaotisch boek; toch wist Hitler precies hoe hij alles wilde. De Duitse Germanen waren Übermenschen, daaronder stonden de Untermenschen, bijvoorbeeld de Slavische volken. Helemaal onderaan stonden de Joden. Het Germaanse ras diende zuiver te worden gehouden en had recht op leefruimte. Hitlers felle haat tegenover de Joden deed hem besluiten het Joodse volk uit te roeien. Communisme Communisme wordt in het Vandale woordenboek als volgt omschreven: Beweging die streeft naar een maatschappelijk stelsel van de gemeenschap van goederen. In een communistisch land probeert men dus een toestand te handhaven waarin de productie- en consumptiemiddelen een gemeenschappelijk eigendom zijn van de staatsburgers. Men wordt beloond naar behoeften en niet naar prestatie, wat wel het geval is in een kapitalistisch stelsel. Dit omdat men uitgaat van de gelijkwaardigheid van de mens. Deze gelijkwaardigheid is ook terug te vinden in de betekenis van het woord communisme. Dit woord is namelijk afgeleid van het Latijnse woord communis, wat gemeenschappelijk betekent. Al meer dan 2000 jaar geleden schreef de Griekse schrijver Plato over zijn communistische ideeën. Dit deed hij in het boek De Staat. Later schreef de Duitse filosoof Karl Marx, die leefde van 1818 tot 1883, zijn belangrijkste boek genaamd Das Kapital. Dit boek werd de bijbel van het communisme. Volgens Marx zou de eeuwenlang strijd tussen de rijke heersers en de arme arbeiders kunnen worden overwonnen door in een revolutie de heersers af te zetten. Vladimir Iljitsj Oeljanov, doorgaans bekend onder de naam Lenin, werd geboren 1870 en overleed in Pagina 6 van 17

7 Hij was de man die het communisme in Rusland op 25 oktober 1917 introduceerde. Dit was het eerste communistische land ter wereld. Op papier zag het communisme er goed uit, maar in praktijk bleek het niet te werken. In de tijd dat hij regeerde vielen er véle doden. Lenin zei eens: Hoe kun je een revolutie maken zonder executies? Aan het einde van de jaren 80 verwierpen verscheidene landen, waaronder de Sovjet-Unie, het communistisch bewind. Zowel nationaal-socialisme als communisme zijn ontstaan uit het socialistisch ideaal. Op welke aspecten van deze ideologieën richt zich de propaganda? Propaganda richt zich op veel gebieden. Zo werd er bij nazisme veel propaganda gemaakt om mensen voor het leger aan te trekken. Maar ook werd er geprobeerd mensen te laten stemmen op Hitler. En succesvol, hij is immers legaal aan de macht gekomen. Het werkt eigenlijk hetzelfde als met reclame, wanneer mensen iets maar vaak genoeg zien, gelooft men het vanzelf. Men wordt gehersenspoeld. Via de pers, radio, film en affiches werden het Duitse en het Russische volk overspoeld door de ideeën van de staat. Propaganda is te zien als een deel van het systeem van de totalitaire staat. Op welke onderdelen van de maatschappij richt zich de propaganda? Propaganda richt zich op de gehele samenleving. Van een peuter op school tot een gepensioneerde in een rusthuis. De machthebbers worden als groot leiders afgebeeld, alles wat dit tegen werkt word beschilderd als een stuk vuil. Op scholen leren leerlingen hoe goed de machthebber is en wat hij hun kan bieden in de toekomst. Mensen die werken worden als helden geschets, omdat het goed is te werken. Mensen die niet werken worden aangesproord om te gaan werken omdat dit goed is voor je land. Zowel Stalin als Hitler zorgden ervoor dat het leek alsof mensen werk hadden dankzij hun. Dit door slim propaganda beleid. Welk beeld geven de propagandaprenten daarvan? (zie de vorige vraag) Het beeld dat gegeven wordt door de propagandaprenten is altijd een beeld wat verheerlijkt is in het voordeel van de machthebber, of vertekend is in het nadeel van de tegenstanders van de machthebber. Stalin liedt posters maken met lachende, trotse werknemers die het leuk vonden en blij waren dat ze konden werken. Op scholen waren films te zien, hoe goed de machthebbers waren. Wat zij betekende voor het land, en wat zij in de toekomst zouden betekenen voor de jonge scholieren. Hitler liedt posters maken waarop andere landen afgebeeld waren als boosdoeners, die uit waren op oorlog. Hij liedt joden overkomen als vreselijke mensen. De amerikanen liedt hij overkomen als een ongeorganiseerde mix van culturen, die in zijn europa niets anders konden doen dan onrust veroorzaken. De propagandaprenten gaven altijd een vertekend beeld van de werkelijke situatie in de samenleving. Het schetse altijd het beeld dat andere landen kwade wil hadden tegenover het land. Pagina 7 van 17

8 In welk opzicht is dat beeld vertekend of geïdealiseerd ten behoeve van de propaganda? Kijkend naar de vorige vraag neem ik de gegeven voorbeelden van de propagandaprenten om deze vraag te beantwoorden. De posters die Stalin liedt maken van tevreden werknemers waren erg vertekend. In werkelijkheid werden de werknemers zwaar misbruikt. Er waren geen werktijden van 9 tot 5, maar men moest van s ochtends vroeg tot s avonds laat in barre omstandigheden werken. Een werknemer was niet blij met zijn werk, hooguit met het geld dat hij ervoor kreeg om zijn gezin te onderhouden. Voor de staat was het belangrijk om mensen te laten werken, dit bracht de economie op gang, en er kon industralisatie plaats vinden. De films voor school kinderen, waren films die niet gebaseerd was op de werkelijkheid. Het geschetse beeld van een mooie samenleving met een mooie toekomst was een leugen. De kinderen kregen dit beeld te zien omdat de machthebber wou dat zij hem zagen als een groot man die hun geweldige leider was, zodat ze hem in de toekomst blindelings zouden steunen. De posters waarop andere landen werden afgebeeld als boosdoener hadden als boodschap, dat zij een gevaar konden zijn voor het land. In werkelijkheid was er niets mis met deze landen maar konden zij de plannen van de machthebber in gevaar brengen. Door andere landen in een kwaad daglicht te zetten was het gemakkelijke hen de oorlog te verklaren. Iedereen in het land zou hierachter staan door de informatie die ze al eerder hadden gehad over de landen. Dat deze slecht waren, de samenleving in gevaar kon brengen en op oorlog uit waren. Vergelijking van de propaganda van het communisme en het nationaal-socialisme. Wat waren de overeenkomsten tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland? De overeenkomsten tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en het communisme in Rusland zijn: * Er wordt door beide leiders gestreefd naar een eenheid en samenhorigheid. Ze doen zichzelf allebei voor als echte helden en goden. Ze laten het volk geloven dat ze de verlossers zijn. *De kleur rood komt vaak voor. Deze is erg geliefd. Het lijkt of deze kleur het goede en overwinnende symboliseert. *De leiders worden altijd groot afgebeeld. Het is of je tegen hen opkijkt dit komt omdat het uit vaak kikvorsperspectief is geschilderd. *Op de posters wordt vaak een zon afgebeeld. Deze symboliseert het lichtpunt, de hoop. *Het volk wordt altijd vrolijk kijkend afgebeeld als hun leider ervoor of er boven staat. Dit wekt de indruk dat ze geheel achter de leiders staan en dat ze het volste vertrouwen in ze hebben. Pagina 8 van 17

9 *Het volk wordt altijd kleiner dan de leider afgebeeld en op de achtergrond. Dit betekent dat het volk ondergeschikt is aan hun leider. Wat waren de verschillen tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland? De verschillen tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en het communisme in Rusland: *Bij Duitsland is het modern imperialistische gevoel op de posters veel groter. Hitler had meer het doel om Duitsland meer "Lebensraum" te bezorgen. *Stalin maakte bijna geen gebruik van individuele beloftes. Hij probeerde het volk te indoctrineren door tegen ze te zeggen dat alles wat ze deden voor het vaderland was. Stalin zorgde ervoor dat het volk erg nationalistisch werd. Hierdoor kwam het volk onder hypnose en wanneer Stalin zei dat iets goed voor het vaderland was, waren ze meteen bereid om dat te doen. *Stalin richtte zich vooral tot de arbeider. Hij zei dat de arbeiders het beter zouden krijgen. Het gevolg hiervan was dat iedereen arbeider wilde worden. *Hitler kijkt ernstiger en serieuzer dan Stalin.Stalin heeft een vriendelijkere blik. Bij de vergelijking heb ik gekeken naar de leiders zelf. Wat hun rol was in de propaganda. De boodschap van de propaganda. Wat hierin overeen kwam en wat er verschillend was. De analyse van de beeldbronnen: Per beeldbron heb ik mij de volgende vragen gesteld. - Wanneer en door wie is deze afbeelding gemaakt? - Wat wordt er precies afgebeeld? - Over welk onderdeel van de samenleving of aspect van de ideologie gaat deze afbeelding? - Welke boodschap draagt de afbeelding hierover uit? - Van welke verschillende middelen maakt de schrijver gebruik? - Voor wie is de boodschap bedoeld? Duitse dossierbronnen: Dossierbron 1: a) Een Duitser, jaren '30. b) Twee jongetjes van een jaar of vier die in kleding van de Hitlerjugend lopen. c) Kinderen die bij de Hitlerjugend zitten. d) Je moet vroeg beginnen met kinderen duidelijk maken bij welke bevolkingsgroep ze horen en wat goed Pagina 9 van 17

10 en wat fout is, e) De foto is in zwart-wit. f) Ouders met jonge kinderen. Deze afbeelding wil de ouders zeggen dat het goed is om je kinderen bij de Hitlerjugend te doen. Dossierbron 3: a) Een Duitser, b) Er worden drie soldaten afgebeeld. Ze zijn aan het touwtrekken. Het lijkt of ze er lol in hebben. Het bijschrift luidt: "Bij de SA ontwikkeld u kameraadschap, taaiheid en kracht!" c) Jongen mannen die bij de SA zitten. Zij doen goed werk. d) Het is goed om als jonge man bij de SA te gaan, want daar krijg je goede eigenschappen van. e) Er is een overheersende kleur, geel. f) Voor jonge mannen. Dossierbron 5: a) Een Duitser, jaren '30. b) Een knappe, jonge man van het Arische ras in zijn hand houdt hij de rode vlag met het hakenkruis. Het bijschrift luidt: "De Duitse student vecht de Fuhrer en het volk." c) Alle mensen van het arische ras moeten het eens zijn met Hitler en hem volgen. d) Jonge mannen moeten meevechten met de Fuhrer. e) De kleuren rood en zwart overheersen. De man is zo getekend dat je tegen hem opkijkt. f) Voor jonge, Duitse mannen. Dossierbron 7: a) Een Duitser, circa b) Een Duitse soldaat met op de achtergrond een aantal van de rode vlaggen met hakenkruizen. c) De Duitse soldaten zijn vastberaden te overwinnen. d) Het Duitse leger gaat overwinnen en de soldaten gaan dit waar maken. e) De man kijkt streng en de vlaggen vormen een goede achtergrond. De tekst "Wij zullen overwinnen" beslaat het onderste deel van de poster en is erg duidelijk. f) Voor het Duitse volk, maar ook om de soldaten moed in te spreken. Dossierbron 9: a) Een Duister, b) Hitler wordt afgebeeld, met een vriendelijke maar strenge uitdrukking op zijn gezicht. Hij heeft een bruingeel pak aan, met om zijn linkerarm een band met en hakenkruis erop. Zijn rechter vuist heeft hij in zijn zij, en zijn linkerarm is gebogen. Hitler is zo geschilderd, dat je tegen hem opkijkt. Onder aan de poster staan de woorden: Ein Volk, ein Reich, ein Führer! c) Hitler is een groot man die de wereld als één volk wil, met één leider. d) Hitler is goed en zal van het wereld een rijk maken dat er nog nooit is geweest. e) Hitler wordt groot afgebeeld tegen een donkere achtergrond met een rode gloed. f) Voor het Duitse volk. Pagina 10 van 17

11 Dossierbron 13: a) K. Stauber, jaren '30. b) Hitler staat groot afgebeeld, met in zijn rechterhand een grote rode vlag met een hakenkruis erop. Zijn rechter hand is gebald. Onder op de achtergrond zijn veel soldaten te zien in uniform, waarvan er veel dezelfde vlag vasthouden. Boven op de achtergrond is een zon te zien met wijde stralen die fel door de wolken heen schijnt. Helemaal bovenaan, nog bijna boven de zon, is er een vliegende adelaar te zien. Ook zijn er op de achtergrond bergen te zien, met een rivier die door het dal loopt. c) Het hakenkruis beeldt antisemitisme uit. Doordat er zoveel mensen achter Hitler staan beeldt de poster ook trouw aan de leider uit. d) Het bijschrift luidt: "Leve Duitsland!" Door Hitler leeft Duitsland. e) De zonnestralen geven een speciaal effect. Ze zijn allemaal in het bruin gekleed en de rode vlaggen met het hakenkruis komen meerdere keren voor op de poster. f) Het Duitse volk. Dossierbron 15: a) H. Bargher, geen datum. b) Het is een prentbriefkaart van de Hitlerjugend. Er wordt een jonge man van het Arische ras afgebeeld (blond haar blauwe ogen.) Achter hem zie je een vlag met het hakenkruis. c) Jongeren die bij de Hitlerjugend zitten. d) De jeugd moet alles precies doen zoals Hitler dat wil want dan sta je in groot aanzien. e) Een mooie jongen op de voorgrond en op de achtergrond de bekende vlag. f) Jongeren die bij de Hitlerjugend moeten komen. Dossierbron 19: a) Een Duitser, jaren '30. b) Het is een aanplakbiljet voor een grote antibolsjewistische tentoonstelling. Er is een wereldbol te zien, waarop een doodshoofd met spinnenpoten zit. Deze spinnenpoten omgeven een zeer groot deel van de wereld. De doodskop heeft een helm op waar een ster op afgebeeld staat. c) Het gaat over het anti-bolsjewisme van Hitler en zijn aanhang. d) Het anti-bolsjewisme is slecht, het vernielt de wereld e) De ogen van het doodshoofd puilen uit en er loopt slijm uit zijn mond. Dat maakt het anti-bolsjewisme er eng van, ook eng aan de poster is dat de spinnenpoten de hele wereld omarmen het lijkt net of de spin de hele wereld wil hebben. f) Voor het hele Duitse volk. Dossierbron 22: a) Mjölnit, b) Er worden drie personen afgebeeld, ik denk drie rangen in het Duitse leger, met op de achtergrond een hakenkruis. Bovenaan staat "Nationaal socialisme", en onder staat: "De georganiseerde wil van het volk." c) Over het Duitse leger dat voor het nationaal-socialisme staat. d) De wil van het volk wordt vertegenwoordigd door het leger. e) Het is een schetsachtige afbeelding. De mannen zien er vastberaden uit. Pagina 11 van 17

12 f) In de eerste plaats voor het volk, maar ook voor het leger en jongens die bij het leger willen. Dossierbron 23: a) Max Spielmanns, b) Op de bovenste helft van de poster staat iemand die in een microfoon praat en rechtsonder in het donker luister iemand naar een radio. In het bijschrift staat verader! c) De poster gaat over de media. d) De media is verboden en er moet stiekem geluisterd worden. Als je dat doet ben je een verrader. e) De poster bestaat uit twee delen en de bovenste helft is veel lichter en duidelijker dan de onderste helft. f) Voor het volk en de mensen van de radio als waarschuwing dat ze verkeerd bezig zijn. Dossierbron 26: a) Een Duitser, b) Een man, waarschijnlijke een Duitse soldaat. Hij trapt op een draak, die waarschijnlijk de vijand voorstelt. De soldaat houdt bliksemschichten vast. Op de achtergrond is een kerk te zien en daarvoor een man achter een paard, waarschijnlijk een landarbeider. Het bijschrift luidt: "Duitslands overwinning, Europa's vrijheid." c) De poster gaar over de Duitse soldaten die overwinnen en daarmee gaat volgens hen de vrijheid van Europa gepaard. d) De Duitsers zijn sterk genoeg om te overwinnen en Europa wordt beter van de overwinning van Duitsland. e) De draak is donkergekleurd, de soldaat lichter, samen zijn ze op een donker vlak geschilderd. De kerk en de landarbeider zijn donker op een licht, mistig vlak geschilderd. Licht staat voor hoop, donker voor het slechte. f) Voor de landarbeiders om hen moed in te spreken, voor de soldaten, om hen te stimuleren te vechten tegen het slechte, op weg naar de overwinning, maar ook voor Europeanen, om hen te laten zien dat Europa's vrijheid nabij is. Russische Dossierbronnen: Dossierbron 2: a) Een Rus, b) Poster 1: een tsaar op een troon en soldaten die droevig kijken. Op de voorgrond vechten ze voor de tsaar. Het volk staat letterlijk en figuurlijk achter de tsaar. Poster 2: De soldaten kijken gelukkiger en ze vechten voor vooruitgang en kapitaal. Op de achtergrond is een zon dit betekent hoop op een prachtige toekomst ook is er een industriële stad. c) Het gaat om het verschil waar de Russen vroeger voor vochten en waar ze nu voor vechten. d) Volgens de poster is waar de Russen nu voor vechten het beste. Je moet niet voor de tsaren vechten. e) Het zijn drukke posters met veel kleuren. De overheersende kleur is geel. f) De boodschap is bedoeld voor het volk, om hen in te laten zien dat vroeger de tsaren niet goed waren voor het volk, zij bezaten al het geld en het arme volk moest voor hen strijden zodat hij nog rijker zouden worden. Het volk bleef arm. Op de tweede poster staat een zon, en de burgers zien er gelukkiger uit dan Pagina 12 van 17

13 voorheen. Ze vechten nu namelijk voor zichzelf. Dossierbron 4: a) Gustav Klutsis, 1930 b) Op de poster staan de hoofden van Lenin en Stalin. Ook worden er technisch 'nieuwe' apparaten getoond. Het bijschrift luidt: "Onder Lenins vaandel voor de opbouw van het socialisme." c) De poster gaat over de vooruitgang van de techniek waar Lenin en Stalin voor hebben gezorgd. d) Lenin en Stalin zorgen voor de technische vooruitgang. e) De poster is een collage. Het is allemaal een beetje scheef en de kleuren die veel worden gebruikt zijn rood en groen. f) Deze poster is voor het Russische volk bedoeld om te laten zien dat Lenin en Stalin voor veel vooruitgang verantwoordelijk zijn. Dossierbron 6: a) V. Ivanov en O. Burova, b) Op voor- en achtergrond liggen heldheftige soldaten met kanonnen. Op de achtergrond zie je een rode vlag. Ook zijn er vliegtuigen in de lucht, en er staat een groot standbeeld van een adelaar op een zeer hoge en imposant voetstuk. Hoog in de lucht is een voorvader afgebeeld, die de soldaten als voorbeeld moeten nemen. Achter de voorste soldaten staat een monument waar van alles opstaat. Het bijschrift luidt: "Moge het voorbeeld van onze voorvaderen u inspireren in deze oorlog." c) Soldaten moeten een voorbeeld nemen aan hun voorvaderen en net zo heldhaftig vechten als zij. d) Ze moeten een voorbeeld nemen aan hun voorvaderen zodat ze de moed niet verliezen. e) De poster is vooral in grijstinten. De rode vlag is een aandachtspunt. f) Het is bedoeld om de soldaten te inspireren. Dossierbron 8: a) Toidze, b) Er worden twee personen afgebeeld, een in het grijs, die een geweer in zijn rechterhand houdt, en een in het rood, met een zwaard in zijn rechterhand en een schild in zijn linkerhand. Deze oudere man met baard lijkt uit het verleden te komen en staat achter en iets boven de grijze, jongere man. Op de achtergrond is er in het grijs een kanon, op de voorgrond in het grijs andere wapens. Boven deze afbeelding staat in grote, rode letters: Voorwaarts helden, voor het vaderland. De grijze man is een soldaat van nu en de rode man is een voorvader. c) De soldaten vechten hard voor het vaderland, daarom zijn zij helden. d) De soldaten moeten wel willen vechten voor het vaderland, want dan zijn het pas helden. e) Het onderste deel van de tekening is in het grijs en het bovenste deel is rood. f) De boodschap is bedoeld voor de dappere soldaten om ze moed in te spreken. Dossierbron 10: a) G. Klutsis, b) Stalin is groot afgebeeld. Op de achtergrond staat het Russische volk, op de voorgrond industrie. In de rechter bovenhoek staat de tekst: De zege van het socialisme in ons land is gewaarborgd. In het midden Pagina 13 van 17

14 van het volk zijn een heleboel vlaggen te zien, waarvan er eentje erg opvalt. Deze vlag is roodgekleurd en er staat een hoofd op. c) Stalin is groot en kan het volk leiden. Door hem komen ook de industrieën op gang. d) Als je op Stalin vertrouwt komt alles goed. e) Het is een collage. Op de voorgrond zijn er fabrieken, dan is er Stalin en daarachter het Russische volk. De rode kleur valt op. f) De poster is voor het Russische volk. Dossierbron 11: a) Een Rus, b) Een fabriekshal. Links staat, hoog boven de arbeiders, een groot afgebeeld persoon die wijst naar een woord dat groot op de poster staat, er zal iets als communisme staan. Onder zie je de arbeiders, druk aan het werk, en zeer klein afgebeeld. Deze poster gaat over de industrialisatie van het communisme. c) De poster gaat over de industrialisatie van het communisme. d) Er is een leider nodig om de industrialisatie goed te laten verlopen. e) De poster is erg druk. Aan de ene kant is het in zwart-wit en de andere kant is in het kleur. f) Voor de arbeiders. Dossierbron 12: a) A. Kokorekin, b) Een arbeider is zeer groot afgebeeld en heeft een rode vlag in zijn rechterhand, waarop de hoofden van Stalin en Lenin staan. Op de achtergrond staat een fabriek waar vliegtuigen gemaakt worden. De arbeider wijst er met zijn linkerhand naar. De tekst onderaan de poster luidt: "Volg het voorbeeld van deze arbeider." c) De poster gaat over de industrialisatie en over de leiders. d) Wees een goede arbeider, want daar wordt het land beter van. e) De tinten van de poster zijn somber, overheersend beige. De rode vlag springt er echt uit. f) Voor het Russische volk. Dossierbron 14: a) V. Deni, b) Er wordt op de voorgrond volledig in het egaal rood een proletariër afgebeeld, die een bijl in zijn opgeheven armen houdt, klaar om toe te slaan. Een oude, boos kijkende man, geheel in het zwart, duikt achter hem op. Hij heeft zijn rechterhand opgeheven, en daarin is in het wit een hakenkruis zichtbaar. Onder aan de poster staat de tekst: "Bij de proletarische tegenaanval zullen de fascistische beesten worden verslagen." c) De poster gaat over de proletariërs die tegen het fascisme zijn. d) De proletariërs moeten vechten tegen het fascisme. en zullen overwinnen. e) In de poster worden maar drie kleuren gebruikt. Zwart staat voor het slechte fascisme. Rood is de kleur van overwinning en van de witte achtergrond is de bedoeling dat al je aandacht uitgaat naar de twee figuren op de poster. f) Voor de proletariërs. Pagina 14 van 17

15 Dossierbron 16: a) S. Tikchonov, b) Een propagandatrein, waarop allerlei mensen staan. Het is een erg onduidelijk plaatje. De achtergrond is het platteland, waarop mensen werken en er wordt een grootgrondbezitter afgeranseld. c) De poster gaat over de landbouw, arbeiders die hard moeten werken om te overleven. d) De maker wil ons laten zien dat het oneerlijk is. e) Het is op een trein geschilderd. f) Voor de Russische bevolking. Dossierbron 17: a) Kukrinski, b) Er worden vechtende soldaten afgebeeld, met een vastberaden gezicht. Boven hen zweven als geesten hun voorouders. Het bijschrift luidt: "Vecht hard, zonen van Sovorov en Tsjapajev." c) De poster gaat over soldaten die vechten voor hun vaderland, net als hun voorvaderen dat deden. d) Het is goed om te vechten voor je vaderland en doe dit net als je voorvaderen dit deden. e) Het onderste deel van de poster wordt in beslag genomen door de soldaten die in deze oorlog moeten vechten en het bovenste deel van de poster laat ons de voorvaderen zien die streden in hun oorlog. f) De poster is bedoeld voor soldaten om hen moed in te spreken. Dossierbron 18: a) Een Rus, jaren '30. b) Links staat Stalin groot afgebeeld, alsof hij een speech aan het houden is. Rechts is een menigte mensen te zien, die erg vrolijk kijken, sommigen van hen houden bordjes met een foto van Stalin omhoog. Op de achtergrond is een groot gebouw te zien en een kerktoren. c) De poster gaat over Stalin en zijn volk dat achter hem staat. d) Het volk staat achter Stalin. e) Stalin is groter afgebeeld dan de mensen in de menigte. Hij staat groot op de voorgrond. f) De poster is voor het volk. Dossierbron 20: a) Sergei Merkurov, b) Het is een standbeeld van Lenin. Hij wordt afgebeeld als een machtige man. Hij kijkt streng met zijn hoofd iets omhoog geheven. Zijn arm houdt hij gebogen. Dat maakt een chique indruk. c) Het beeld gaat over de leiders van Rusland. d) Lenin is een wijze man met status. e) Hij staat op een verhoging en dat duidt op macht. f) Voor het volk. Dossierbron 21: a) Gustav Klutsis, b) De poster bestaat uit handen. Het zijn handen die stemmen. Die in de lucht worden gestoken en meestemmen. Er wordt één grote hand afgebeeld en daaronder kleinere handen. De tekst die erbij staat Pagina 15 van 17

16 is: "Arbeiders en arbeidsters, allen naar de nieuwe verkiezingen voor de raden." c) De poster gaat over de arbeiders en arbeidsters die kiesrecht hebben en dat ook gebruiken. d) Degene die kiesrecht hebben moeten dat goed gebruiken. e) De handen staan allemaal in één lijn en ze zijn verschillend van grote. f) Voor iedereen met kiesrecht. Dossierbron 24: a) Een Rus, b) Het is een ontwerp voor een nieuw textielpatroon: "Het nieuwe dorp." Er zijn boeren te zien die hard werken en karren. c) Het gaat over de arme arbeiders. d) Ze verlangen naar de goede oude tijd waarin iedereen voor zelfvoorziening was. e) Het is een druk patroon op textiel. f) Voor het volk en de arbeiders. Dossierbron 25: a) Een Rus, b) Jonge arbeiders die hard aan het werk zijn in een fabriekshal. Het bijschrift luidt: "Toon wat je kan." c) Arbeiders en hard werken. d) De arbeiders moeten hard werken voor hun vaderland. e) Er worden op de voorgrond vier arbeiders vrij groot afgebeeld. Ze duwen tegen een paal, dat kan je zien doordat ze voorover hangen. f) Voor arbeiders. Mijn Conclusie over de rol van de propaganda in Duitsland en Rusland. Een totalitair systeem is niet mogelijk zonder propaganda. In deze bestuursvorm speelt propaganda de belangrijkste rol. In het totalitaire systeem gaat het erom dat het individu volledig ondergeschikt is aan de staat. De staat gaat voor alles en de rol van de machthebber is alles overheersend. Deze staat kent een eenpartijstelsel en heeft een democratie. De staat tracht de inwoners totaal de beheersen wat opvattingen, denken en cultuur betreft. In deze bestuursvorm is het dus zeer belangrijk dat het volk weet welke mening de staat heeft. Dit laten zij het volk duidelijk maken doormiddel van propaganda. Dit deden ze via de pers, radio, televisie, films, posters en affiches. In die tijd was bijna iedere Duitse school uitgerust filmprojector. Er werden films vertoont die politiek waardevol waren voor de leerlingen. Ook waren er goedkope radio s op de markt gebracht. Door heel Rusland heen reden treinen die propaganda verspreiden. Hieruit blijkt dus dat de leiders er veel voor over hadden om het volk te overtuigen van hun mening. Het is dus duidelijk geworden dat de propaganda voor totalitaire staten als Rusland en Duitsland een zeer grote rol hebben gespeeld. Hitler en Stalin zouden zonder propaganda nooit zo'n grote druk uitgeoefend kunnen hebben. Zonder de media zou het nooit gelukt zijn zoveel mensen van hun ideeën te overtuigen. Ik ben van mening dat propaganda het belangrijkste middel is geweest van Hitler en Stalin om de mensen Pagina 16 van 17

17 van hun ideen te laten overtuigen. Hitler en Stalin hebben de propaganda heel erg goed gebruikt. De hoofdvraag luidde; Wat was de rol van de propaganda in een totalitair systeem en wat waren de verschillen en overeenkomsten tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland? Op bladzijde 10 staan alle verschillen en overeenkomsten Hierbij heb ik gekeken naar de leiders zelf. Wat hun rol was in de propaganda. De boodschap van de propaganda. Wat hierin overeen kwam en wat er verschillend was. Wat de rol van de propaganda in een totalitai systeem is, kan ik heel duidelijk in een woord samenvatten. Alles Bronnenlijst * Geschiedenis voor de tweede fase, Memo werkboek havo Dossier. * Geschiedenis voor de tweede fase, Memo handboek havo Dossier. De schepping van de wereld in het nieuws, door Jaap van Ginneken. Media and war, door B. Kristofic (Engelstalig) Pagina 17 van 17