Thema: De kracht van communicatie - Informatietechnologie. Onderdeel 3: Gebruik van technologie voor manipulatie en controle

Transcriptie

1 Thema: De kracht van communicatie - Informatietechnologie Onderdeel 3: Gebruik van technologie voor manipulatie en controle De enorme hoeveelheid informatie die in dit mediatijdperk op ons afkomt kan soms overweldigend zijn. Newsfeeds, blogs en steeds nieuwe updates vormen een onophoudelijke stroom gebabbel, waarbij duizenden stemmen en meningen om je aandacht vechten. Naar wie moet je luisteren? Wie kunnen we vertrouwen? Zijn ze betrouwbaar? Waar zijn ze op uit? In het huidige informatietijdperk dat voortdurend aan verandering onderhevig is en waar complexe informatie ons vaak slechts als soundbite bereikt, zijn dit wezenlijke vragen. Het is daarom enorm belangrijk dat we de informatie die tot ons komt leren ontcijferen en dat we ook begrijpen van wie deze afkomstig is. Opmerking: Dit onderdeel bevat links naar websites, zoals YouTube. De inhoud van deze externe sites is aan verandering onderhevig. Controleer daarom of de inhoud nog geschikt is voor leerlingen. Leerresultaten van dit onderdeel De leerlingen zullen in staat zijn om: de belangrijke rol die de media in onze samenleving spelen te herkennen te beoordelen of de informatie die zij krijgen neutraal is of gekleurd in te zien dat propaganda kan leiden tot moord en genocide Bronnen Bron 7 Tabel informatietechnologie Bron 8 Propaganda Bron 9 "Zelfportret met idee" van Juraj Melis Bron 10 Censuur Klassikale activiteit 1: De boodschap verspreiden Bron: Shutterstock 1

2 Internet, sociale media, televisie, radio, kranten, posters en spandoeken zijn allemaal communicatiemiddelen die gebruikt worden om boodschappen en meningen wereldkundig te maken. Al deze informatiebronnen brengen hun boodschap op een andere manier over en spreken daarom ook zeer verschillende doelgroepen aan. Ze hebben als communicatiemiddel ook allemaal hun sterke en hun zwakke kanten. Om de leerlingen te laten nadenken over verschillende manieren waarop de media hun boodschap overbrengen, verdeelt u de klas in zes groepen en deelt u bron 7 uit. Iedere groep vertegenwoordigt een type media, zoals vermeld in de tabel. De leerlingen moeten proberen een boodschap of activiteit te verzinnen die zij onder de aandacht willen brengen met behulp van de hun toegewezen technologie. Spoor de leerlingen aan erover na te denken tot wie zij zich willen richten wie is de doelgroep? Laat de leerlingen nadenken over de voor- en nadelen van hun technologie voor het wereldkundig maken van hun boodschap. Laat elk groepje vervolgens zijn boodschap of activiteit presenteren en vraag de groepjes achteraf om elkaars presentatie te beoordelen. Is het idee of concept succesvol overgebracht? Groepsactiviteit 1: Beïnvloeding van de publieke opinie "Een krachtig instrument om individuen, hun ideeën, hun manier van leven en hun economische activiteiten te beïnvloeden". Deze frase zou van toepassing kunnen zijn op alle moderne vormen van communicatie, maar dateert al uit 1931, toen de Communistische Partij van de Sovjet-Unie wees op de mogelijkheden van op grote schaal geproduceerde posters om de publieke opinie te beïnvloeden. Ook Joseph Goebbels, de minister van Propaganda in nazi-duitsland vond radio, film en kunst belangrijk om bepaalde ideeën bij de bevolking onder de aandacht te brengen. Hij zei hierover: "Door middel van propaganda is het mogelijk burgers zodanig te overtuigen van de absolute en onweerlegbare juistheid van een idee of opvatting, dat zij zich daaraan volledig overgeven en er nooit meer los van komen". Om de leerlingen de gelegenheid te bieden dieper in te gaan op de kracht van propaganda verdeelt u de klas in ongeveer even grote groepen en deelt u bron 8 uit. Dit zijn voorbeelden van afbeeldingen die in verschillende delen van Europa in verschillende tijden gebruikt zijn om burgers te beïnvloeden en te laten geloven in een bepaalde boodschap. Laat de leerlingen nadenken over de volgende vragen: Wat is de belangrijkste boodschap van elke afbeelding? Welke visuele effecten zijn er gebruikt om de boodschap doeltreffend over te brengen? Op welke wijze wordt tekst gebruikt om de aandacht te trekken en de doelgroep te beïnvloeden? Kijk vervolgens naar een fragment uit "De Eeuwige Jood", een antisemitische propagandafilm, gemaakt door de nazi's in De film werd gepresenteerd als een documentaire, maar was in werkelijkheid een doelbewuste poging om de joden bij de Duitse bevolking in een kwaad daglicht te stellen. De nazi's zagen in dat film het perfecte medium was om haatpropaganda te verspreiden. 2

3 Wat is de reactie van de leerlingen op de film? Bespreek met ze op welke manier de nazi's joden vergelijken met ratten. Begrijpen de leerlingen dat een dergelijke vergelijking zeer denigrerend is voor joden? Zijn er in de huidige tijd bevolkingsgroepen (misschien in uw eigen land) die door sommigen vergeleken worden met dieren? Wat zijn de gevolgen van dergelijke mensonterende vergelijkingen? Klassikale activiteit 2: Beïnvloeding via radio of televisie Bron: CriticalPast.com In 1950, tijdens het hoogtepunt van de Koude Oorlog, begon een Amerikaans radiostation, Radio Free Europe genaamd, met radio-uitzendingen vanuit West-Duitsland, die gericht waren op het communistische Oost-Europa. Dit radiostation werd gefinancierd door de CIA (American Central Intelligence Agency) en was opgericht om het communisme ten val te brengen. De uitzendingen van dit station bestonden uit een constante stroom van westers politiek, economisch en cultureel nieuws, en waren voor de bevolking van Oost-Europa de enige manier om aan dergelijke informatie te komen. 3

4 Ook de Sovjet-Unie maakte gebruik van verschillende communicatiekanalen om propaganda te verspreiden onder zowel het eigen publiek als buitenlands publiek. Het volgende filmpje, getiteld "De stem van iemand anders" was bedoeld om kinderen te wijzen op de gevaren van het westen. Het filmpje gaat over een ijdele, irritante ekster die is teruggekeerd uit het westen en denkt dat hij beter is dan de rest. De ekster wordt door de andere vogels in het bos snel weer op zijn plek gezet. Bron: WarWorldMovies, YouTube Bespreek, als de klas de fragmenten gezien heeft, wat daaruit indirect valt af te leiden over de Koude-Oorlogproblematiek. Besteed met name aandacht aan de vrees die bij beide partijen bestond voor de ander en aan het feit dat zij altijd hun best deden om te wijzen op de fouten en tekortkomingen van de andere partij. Deel vervolgens bron 9 (de foto getiteld "Zelfportret met idee", van Juraj Melis (1942-)) uit aan de leerlingen. Met deze foto, die in 1980 in Tsjecho-Slowakije gemaakt is, maakt Melis op een uitdagende en slimme manier gebruik van kunst om te laten zien hoe totalitaire regimes proberen grip te houden op de gedachten van de burgers, maar ook hoe de gedachten en ideeën van individuen uiteindelijk kunnen leiden tot vrijheid. Gebruik de foto van Melis als inspiratiebron en laat de leerlingen een eigen fotomontage maken over het thema vrijheid van denken en vrijheid van meningsuiting. 4

5 Klassikale activiteit 3: Censuur van het debat Bron: Euronews De poging van de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan om in 2014 enkele sociale media, waaronder Facebook en Twitter, te blokkeren leidde tot veel onrust bij de Turkse burgers en de internationale gemeenschap en stuitte op kritiek van de Turkse president Abdullah Gül. Als reden voor deze blokkade voerde Erdogan aan dat de bevolking via internet zijn positie binnen de regering ondermijnde door onjuiste informatie over hem te verspreiden. De oppositie verklaarde hierop dat het er slechts om ging de Turkse samenleving te informeren over het wanbestuur van Erdogan. Bekijk deze video samen met de leerlingen en laat hen discussiëren over de volgende vragen: Hoe maken politici gebruik van internet en sociale media om hun eigen positie te versterken? Is internet een goed instrument om ervoor te zorgen dat politici verantwoording afleggen en dat de burgers hun optreden kunnen controleren? Zijn er situaties denkbaar waarin het politici moet worden toegestaan informatie in het publieke domein te censureren? Deel nu, als contrast met dit recente voorbeeld, bron 10 aan de leerlingen uit, met twee voorbeelden van staatscensuur uit het verleden, een in een democratische en een in een totalitaire context. Deze bron laat zien hoe de Franse regering tijdens de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog ( ) kranten aan censuur onderwierp en hoe het communistische Polen in de jaren tachtig de correspondentie van de burgers censureerde. 5