Lesbrief Operatie Barbarossa

Transcriptie

1 Lesbrief Operatie Barbarossa Hoe werd er in Nederland gereageerd op de Duitse inval in de Sovjet-Unie? Docentenhandleiding Hitler opent op 22 juni 1941 een tweede front. Nazi-Duitsland valt Stalin s Sovjet-Unie aan. Hoewel de aanval aanvankelijk succesvol verloopt en de Duitsers Moskou naderen, weet het Rode Leger de Wehrmacht tot stilstand te brengen en een tegenoffensief te starten. Een eerste nederlaag aan het oostfront is een feit. De strijd woedt heel wat kilometers bij Nederland vandaan, maar de aanval van Nazi-Duitsland op de Sovjet-Unie heeft ook hier verstrekkende gevolgen. Nederlandse SS-ers die zich aanmelden om met de Duitsers te vechten tegen de Russen, de start van een nieuwe propagandaoorlog en arrestaties van leden van de Communistische Partij Nederland (CPN) die door de Duitse bezetter na de aanval op de Sovjet-Unie als vijand worden bestempeld. In deze les onderzoeken leerlingen aan de hand van primaire bronnen hoe er in Nederland werd gereageerd op de Duitse inval in de Sovjet-Unie. De les is ontwikkeld aan de hand van bronnenmateriaal uit het NIOD-archief. Doelgroep: bovenbouw havo/vwo Duur: 1 les van 50 minuten en een huiswerkopdracht Lesdoelen: Leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe er in Nederland gereageerd werd op de Duitse inval in Rusland Leerlingen kunnen primair bronnenmateriaal analyseren Leerlingen kunnen in eigen woorden de standpunten van de maker van de bron uitleggen Benodigdheden Voor ieder groepje een envelop met het uitgeprinte bronnenmateriaal (foto s, kranten en citaten uit dagboeken) Voor ieder groepje een uitgeprinte opdracht PowerPoint Beamer/smartboard Lesopzet minuten Uitleg over Operatie Barbarossa aan de hand van een PowerPoint minuten Opdracht introduceren en tweetallen maken minuten Leerlingen werken aan opdracht 1A (in tweetallen) en maken een start met opdracht 1B (in viertallen) minuten Afsluiting van de les: terugkomen op lesdoelen en afmaken opdracht 1B opgeven als huiswerk 1

2 Uitleg aan de hand van de PowerPoint Slide 1: Introductie van de les. Hoe werd er in Nederland gereageerd op de Duitse inval in de Sovjet- Unie op 22 juni 1941? Tijdens de les gaan leerlingen aan de slag met primair bronnenmateriaal uit het NIOD archief. Slide 2: Voorkennis ophalen. Hoe zat het ook alweer? Molotov-Ribbentrop pact en verhoudingen in Europa in 1939 uitleggen. 2

3 Slide 3: Het onderling wantrouwen na de Duitse inval in Polen op 1 september 1939 toelichten. Hiervoor kunnen ook andere spotprenten gebruikt worden. Analyseer de spotprent met de leerlingen. Doel is dat leerlingen zich bewust worden van het onderling wantrouwen. Stalin verwachtte op enig moment een Duitse aanval. Slide 4: De Duitsers vallen s ochtends vroeg de Sovjet-Unie binnen. Het Sovjetleger is niet goed voorbereid en de Duitsers rukken snel op richting Moskou (zie ook slide 5) 3

4 Slide 5: Leg uit hoe snel de Duitsers oprukken naar Moskou. Vertel ook over de inval van de winter waar de Duitsers niet op voorbereid waren. Maak eventueel een vergelijking met de inval van Napoleon in Slide 6: Tijdens deze les staat de Nederlandse reactie op de Duitse inval in Rusland centraal. Aan de hand van primaire bronnen gaan leerlingen op onderzoek uit. Linkerfoto: communisten worden in het kader van de CPN-Aktion geinterneerd in kamp Schoorl (Lees meer over de CPN-Aktion op de website van het NIOD). Rechterfoto: de voorpagina van de Telegraaf (Lees meer over de reacties in de kranten op de website van het NIOD). 4

5 Slide 7: Voorpagina van de communistische krant De Waarheid (Lees meer over de reacties in de kranten op de website van het NIOD). Slide 8: Bespreek de foto s met de leerlingen. Met name de onderste foto is interessant: in sommige regio s van de Sovjet-Unie werden de Duitsers namelijk als bevrijders binnen gehaald. In Oekraine en de Baltische staten waren mensen blij om van Stalin verlost te zijn. Hitler ging hier niet op in, want de Nazi s zagen de Slavische volkeren als Untermenschen. 5

6 Introduceer daarna de opdrachten. De leerlingen gaan eerst in tweetallen aan de slag met opdracht 1A, de foto s en dagboekfragmenten uit het bronnenboekje. Hier gaan ze een aantal vragen over beantwoorden. Opdracht 1B bestaat uit het maken van een journaaluitzending. Voor opdracht 1B maken de leerlingen gebruik van het bronnenboekje, twee kranten, het lesboek en het internet. Daarnaast hebben ze een telefoon of camera nodig waar ze mee kunnen filmen. Deze opdracht doen de leerlingen in groepjes van vier. Opdracht 1A Laat de leerlingen de vragen in tweetallen maken. Bespreek de vragen klassikaal na om na te gaan of de leerlingen de bronnen op de juiste manier geïnterpreteerd hebben. Dagboekfragment 1: Waarom denkt J.R. Voûte dat de Duitse inval in de Sovjet-Unie het einde van de Duitsche terreur zal versnellen? J.R. Voûte denkt dat een tweefrontenoorlog de oorlog zal versnellen. Dagboekfragment 2: Wat vindt mevrouw De Bruijn-Barends van de Duitse inval in de Sovjet-Unie? Volgens mevrouw De Bruijn-Barends is de Duitse inval in de Sovjet-Unie een keerpunt. Het Rode Leger zal de Duitsers zo bezig houden aan het oostfront dat ze in het westen weinig kwaad meer kunnen doen. Dagboekfragment 3: Drikus van Eck trekt in zijn dagboek een vergelijking met Napoleon. Napoleon nam Hollandse jongens in dienst. Noem nog een vergelijking tussen de inval van Napoleon in 1812 en Operatie Barbarossa in 1941: Hitler verwachtte, net als Napoleon, dat hij Rusland nog voor de winter veroverd zou hebben. Daarom hadden de Duitse soldaten geen winterkleding bij zich. Dagboekfragment 4, 5 en 6: Wat was voor de schrijvers van dagboekfragmenten het belangrijkste motief om zich aan te melden bij de Waffen-SS? De strijd tegen het bolsjewisme. 6

7 Bekijk de foto s in het bronnenboekje en zet een kruisje in de juiste kolom: Foto Pro-Duits Anti-Duits Neutraal 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x Opdracht 1B Leerlingen gaan aan de hand van het bronnenboekje, twee kranten en eventueel het lesboek en het internet een journaaluitzending maken. Dit doen ze in groepjes van vier leerlingen. Iedere leerling heeft een eigen taak. Deze opdracht kan als huiswerkopdracht dienen. De filmpjes kunnen later in de klas teruggekeken worden. Leerlingen werken volgens het volgende stappenplan: Stap 1: Vul de onderstaande taakverdeling in Stap 2: Maak een script voor jullie journaaluitzending Stap 3: Begin met filmen Taakverdeling Presentator Cameraman/vrouw Regisseur Correspondent ter plaatse Differentiatietip: Eventueel kunt u als docent de groepjes de opdracht geven om het journaal vanuit een bepaald perspectief te maken. Bijvoorbeeld een pro-sovjet perspectief, een pro-duits perspectief of vanuit een neutraal perspectief. 7