Praktische opdracht Geschiedenis De rol van propaganda in een totalitair systeem

Transcriptie

1 Praktische opdracht Geschiedenis De rol van propaganda in een totalitair systeem Praktische-opdracht door een scholier woorden 29 april ,3 37 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De rol van propaganda in de totalitaire systemen Inhoud Inleiding Plan van Aanpak Informatie vooraf Hitler Stalin Nationaal-socialisme Communisme Analyse van de 26 dossierbronnen Overeenkomsten en verschillen in de dossierbronnen Vergelijking van twee Duitse en twee Russische posters en beantwoording van de deelvragen Stap 1 Stap 2 Stap 3 Conclusie en beantwoording hoofdvraag Stap 4 en 5 Poster Schriftelijke toelichting van criteria en analyses Alfabetische bronnenlijst Logboek Esther Logboek Quirine Nawoord Inleiding Wij, Quirine en Esther, gaan dit werkstuk over de rol van propaganda in een totalitair systeem samen maken en hopen dat de samenwerking goed zal verlopen. Aan dit werkstuk moeten wij ieder 15 uren besteden. De uiterlijke inlever datum van dit werkstuk is voor ons De eigenlijke datum is de week Pagina 1 van 25

2 na de kerstvakantie, maar omdat Esther drie weken op vakantie gaat hebben wij uitstel gekregen. Voor ons werkstuk gaan wij Duitse en Russische posters vergelijken. Eerst gaan we alle 26 bronnen apart analyseren en daarna gaan we van elk land twee posters uitzoeken die we verder gaan analyseren en met elkaar met elkaar gaan vergelijken. Wij hebben gekozen voor de bronnen 9, 13, 10 & 18. Deze bronnen hebben als onderwerp leiders. Dit vinden wij een goed onderwerp, omdat dat centraal staat in veel van de posters. Ook zullen wij proberen om zoveel mogelijk posters zelf in het werkstuk te verwerken. Om de posters goed te kunnen analyseren hebben we ook nog informatie nodig over Hitler en Stalin (de twee leiders). Deze zal makkelijk te krijgen zijn via internet of Encarta. Ook gaan we nog zelf een propagandaposter maken, waarschijnlijk voor de Duitsers. We moeten natuurlijk iets leren van dit werkstuk. We hopen dat we na dit werkstuk meer over propaganda en de totalitaire staat te weten zijn gekomen, maar dat zal wel lukken. Om hier meer over te weten te komen gaan wij op het internet op zoek naar sites over Hitler en Stalin. Daar hopen wij nuttige informatie te vinden die te verwerken is in het werkstuk. Ook staat er ook al een groot stuk over de totalitaire dictatuur in het boek. Over propaganda willen we natuurlijk ook een hoop te weten te komen. We willen er achter komen wat propaganda nu eigenlijk is en vooral hoe het in de tijd van Hitler en Stalin werd gebruikt. We willen dan te weten komen wat de verschillen in propaganda zijn tussen het nationaalsocialisme in Duitsland en het communisme in Rusland. Hoe benaderen ze doormiddel van propaganda het volk en hoe proberen ze dit volk voor zich te winnen? Gebruiken ze zichzelf op de poster of juist de arbeiders. Of misschien wel de mensen van de toekomst, de jeugd. Er zijn natuurlijk ook overeenkomsten te vinden. En daar gaan we ook naar kijken. We zullen in dit werkstuk ook de moeilijke woorden uitleggen door middel van voetteksten. Dit is duidelijker dan waarneer je aan het eind van het hoofdstuk een begrippen lijst maakt. Je kan het beste de betekenis aan de onderkant van een pagina zetten, want dan hoef je niet helemaal op te zoeken wat het betekent. Je kijkt dan onder aan de pagina en kan gewoon weer doorlezen zonder een pagina te hebben omgeslagen. Zonder hoofd- en deelvragen kom je natuurlijk niet erg ver. Je moet wel een vraag hebben die je naarmate het werkstuk vordert duidelijk en uitgebreid moet gaan beantwoorden. Voor dit werkstuk is de hoofdvraag al vastgesteld en moet je zelf nog enkele deelvragen bedenken. Deze moeten natuurlijk op het onderwerp terug slaan dat wij zullen gaan kiezen. De hoofdvraag luidt: Wat is de rol van propaganda in een totalitair systeem en wat waren de verschillen en overeenkomsten tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland? Deelvraag1: Hoe worden de leiders afgebeeld? Deelvraag2: Wat voor dingen worden er naast de leiders nog afgebeeld op de poster en hoe worden deze afgebeeld? Deelvraag3: Hebben de slogans een extra functie? Wij hopen deze vragen te kunnen beantwoorden na een uitgebreide analyse van de vier posters die wij hebben uitgekozen. Plan van Aanpak Pagina 2 van 25

3 Wij hebben als thema van onze vergelijking leiders gekozen. Dit lijkt ons een interessant thema. Bij dit thema hebben wij twee deelvragen bedacht die wij in onze praktische opdracht gaan beantwoorden. Deelvragen: 1. Hoe worden de leiders afgebeeld? 2. Wat voor dingen worden er naast de leider nog afgebeeld op de poster en hoe worden deze afgebeeld? 3. Hebben de slogans een extra functie? De posters die we gaan vergelijken zijn: 9, 13, 10 & 18. De hoofdvraag die wij gaan beantwoorden is: Wat is de rol van de propaganda in een totalitair systeem en wat waren de verschillen en overeenkomsten tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland? Week Wie Wat Geschatte Tijdsduur Samen Module 10 lezen 1 uur p.p. Esther Voorlopig plan van aanpak maken 1 uur Samen Deel van de dossierbronnen analyseren 1 uur p.p. Samen Logboek bijwerken 1/4 uur p.p. 48 Samen Resterende deel van de dossierbronnen analyseren 1 uur p.p. Quirine Analyses uittypen 1 uur Samen Inleiding maken 1/2 uur p.p. Quirine Afbeelding 9, 13, 10 & 18 op het internet zoeken. 1 uur Samen Logboek bijwerken 1/4 uur p.p. 49 Samen Informatie zoeken over Hitler en Stalin en samenvatten. 1 uur p.p. Samen Vergelijking van 2 Russische en 2 Duitse posters 1 uur p.p. Samen Logboek bijwerken 1/4 uur p.p. 50 Samen Vergelijking van 2 Russische en 2 Duitse posters. 1 uur p.p. Samen Conclusie 1 uur p.p. Samen Logboek bijwerken 1/4 uur p.p. 51 Samen Poster maken 1 uur p.p. Quirine Vergelijking en conclusie uittypen 1 1/2 uur Samen Logboek bijwerken 1/4 uur p.p. 52 Quirine Posters scannen 1/2 uur Quirine Opmaak 1/2 uur Quirine Poster afmaken 1 uur Quirine Schriftelijke toelichting criteria en analyses 1 uur Quirine Dingen die we vergeten zijn afmaken 1 uur Pagina 3 van 25

4 Quirine Logboek bijwerken 1/4 uur 2 Quirine Nawoord 1 uur Quirine Opmaak afmaken 1 uur Samen Logboek bijwerken 1/4 uur 3 Samen Dingen die we vergeten zijn of nog niet af hadden afmaken. 1 uur p.p. Esther De laatste dingen in elkaar zetten en afmaken 3/4 uur p.p. Esther Alfabetische lijst van bronnen maken 1/2 uur Samen Logboek bijwerken 1/2 uur p.p. Informatie vooraf Vooraf willen wij graag wat informatie geven over Hitler, Stalin en het nationaal-socialisme en het communisme. Hitler Adolf Hitler werd geboren op 20 april 1889 in Braunnua-am-Inn. Zijn vader was de douanebeambte Alois Hitler, zijn moeder was Alois' derde vrouw Klara Polzl. Op de basisschool was Hitler een goede leerling, maar op de middelbare school was hij lui. Hij bleef een keer zitten en verliet tenslotte de school zonder diploma. Toen Hitler 18 was, vertrok hij naar Wenen. Hij wilde kunstschilder worden, maar hij werd niet toegelaten tot de kunstacademie. Hij probeerde nog een opleiding voor architect te volgen, die echter mislukte, omdat hij geen diploma van de middelbare school had. In 1913 vertrok Hitler naar München. Hij had Duitsland altijd als zijn vaderland beschouwt. Voor het Oostenrijkse leger was hij afgekeurd, voor het Duitse leger werd hij goedgekeurd. Toen de eerste wereldoorlog in 1914 uitbrak, ging hij daar vrijwillig in dienst. Aan het front kreeg Hitler drie onderscheidingen. Hij raakte twee keer gewond en is een tijdje blind geweest ten gevolge van een gasaanval. Zwaar teleurgesteld door Duitslands nederlaag in de eerste wereldoorlog was hij in München enige tijd actief als politiek instructeur bij het leger en zo kwam hij in aanraking met officierskringen, voor welke hij ook gegevens verzamelde over partijen. Zo leerde hij de kleine nationalistische Deutsche Arbeiterpartei kennen en trad na enige tijd toe. Onder invloed van de publicist Gottfried Feder nam de partij in 1920 een nationalistisch-revolutionair programma aan, dat zich keerde tegen het als joodsinternationalistisch bestempelde grootkapitaal. Al eerder had de partij de naam National-Sozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP) aangenomen en had Hitler een leidende rol in het bestuur weten te verkrijgen. Hij richtte een eigen machtsapparaat op in de SA en later in de SS, waardoor hij met geweld tegen politieke tegenstanders kon optreden. Door de economische crisis van 1929 kreeg de NSDAP meer vertrouwen van het volk, omdat ze veel beloftes deden. Bij de verkiezingen van 1930 werd zij de op een na grootste partij in de Rijksdag. In 1933 werd hij Bondskanselier. Hij schakelde al zijn politieke vijanden uit. Met alle propaganda- en organisatietechnieken van de totalitaire staat werd de Duitse natie aan een nationaal-socialistische scholing onderworpen. Concentratiekampen en Gestapo-kelders vormden het alternatief voor hen die Pagina 4 van 25

5 zich openlijk verzetten. Op 1 september 1939 begon hij de tweede wereldoorlog. Stalin Stalin Josif Vissarionovisj eigenlijk Dzjoegasjvili werd op 21 december 1879 geboren en stierf in Moskou op 5 maart Hij was een Sovjetrussisch staatsman, kon, hoewel van eenvoudige afkomst (zoon van een schoenmaker), door toedoen van zijn moeder voor priester studeren op het Grieks-orthodoxe seminarium in Tiflis, waar hij in de ban raakte van revolutionaire ideeën en zich aansloot bij een ondergrondse sociaaldemocratische organisatie. In 1904 sloot hij zich, onder de indruk van de publicaties van Lenin, aan bij de fractie van de bolsjeviki. Hij maakte persoonlijk kennis met Lenin en deze waardeerde zijn strijdlust en praktische kennis. Door toedoen van Lenin kwam hij in de regering terecht. In 1913 werd Stalin door de autoriteiten gevangen gezet en verbannen naar Siberië. In 1917 kon hij na de Russische revolutie weer terugkeren naar St. Petersburg. In april van 1922 werd hij benoemd tot secretaris-generaal va een partij op het elfde partijcongres. Hij gebruikte deze positie om zijn positie in de partij te versterken. Na 1924 werd hij de machtigste man van de Sovjet-Unie. Bij de viering van de tiende verjaardag van het sovjetbewind in 1927 trad Stalin reeds als de algemeen erkende partijleider op. Stap voor stap werden de rechtse politici, die geen openlijke oppositie aandurfden, uitgeschakeld, totdat zij, gedwongen, in een vernederende zelfkritiek hun ongelijk bekenden. Op het hoogtepunt van de terreur in 1936 kondigde Stalin een nieuwe grondwet af, die zijn onderdanen democratische rechten en vrijheden in het vooruitzicht stelde. Zowel op diplomatiek als op militair gebied droeg Stalin in doorslaggevende mate bij tot de grote successen in de slotfase van de oorlog. Met name in het topoverleg met andere geallieerde leiders toonde hij zich een meester in het doorzetten van eigen doelstellingen.zijn ambitieuze buitenlandse politiek en de enorme problemen rond de naoorlogse wederopbouw hadden tot gevolg dat hij een strak binnenlands beleid voerde. Onder onduidelijke omstandigheden overleed hij in maart van het jaar 1953, volgens officiële berichten had hij een hersenbloeding gehad. Nationaal-socialisme Hitler was in Duitsland de grote leider van de NSDAP. Dit was een fascistische partij die in diverse landen zoals Engeland, Frankrijk, België, Nederland, Noorwegen, Hongarije en Spanje waren ontstaan na de Eerste Wereldoorlog. Al die fascistisch partijen keken vol bewondering naar de Italiaanse fascisten leider Benito Mussolini die in 1922 aan de macht kwam en daarna al z'n tegenstanders had verslagen. Alle fascistische partijen vonden één sterke leider belangrijk en vonden de democratie een hindernis op weg naar een sterke, eensgezinde natie. Ze wilden de individuele mens laten tellen en hadden een hekel aan communisten. Door middel van een groot leger wilden ze hun land versterken. Het fascisme is een agressieve, ondemocratische leer. In Duitsland noemde men het fascisme Nationaal Socialisme. Deze leer voegde aan het fascisme een racistische element toe. De Nationaal Socialisten gingen uit van een rassenleer. Het Arische of Germaanse ras was beter dan andere rassen. De Slavische volken moesten de 'betere' rassen dienen. En het 'slechtste' ras; de Joden moesten van de aardbodem verdwijnen. Pagina 5 van 25

6 Communisme Voor het communisme was Rusland erg arm, er was veel landbouw en weinig industrie. Er was in Rusland geen democratie maar een tsaar die de volledige macht had. Het communisme is eigenlijk ontstaan naar de ideeën van Karl Marx: het Marxisme. Marx was ervan overtuigd dat de ellende waarin de meeste mensen leefden werd veroorzaakt door het kapitalisme. Het kapitalisme moest vernietigd worden en alle productiemiddelen moesten gemeenschappelijk bezit worden, dan pas zou er een werkelijk menselijke samenleving kunnen ontstaan. Er zou dus volgens Marx een revolutie moeten plaatsvinden. Lenin was ook helemaal overtuigd van de leer van Karl Marx. Hij wilde Rusland doormiddel van een revolutie weer een bloeiende economie bezorgen. Doordat Lenin deze revolutie door wilde zetten in de zware industrie in Rusland ontstond er een burgeroorlog tussen de witten (aanhangers van Lenin) en de roden (tegenstanders van Lenin). Deze burgeroorlog werd gevolgd door een hongersnood in Rusland. De economie kreeg een flinke opdonder en Lenin werd in 1921 gedwongen de NEP in te voeren, Nieuwe Economische Politiek. De Communistische economie werd dus veranderd in een kapitalistische economie. Als Lenin in 1924 sterft ontstaat er een driestrijd. Trotzky, Stalin en Boecharin willen alledrie de macht grijpen. In 1928 grijpt Stalin uiteindelijk de macht. Vanaf nu begint het Stalinisme. Stalin was belust op macht, omdat de boeren redelijk veel macht hadden, wilde hij deze breken. Hij begint met de collectivisatie: Stalin neemt de boeren hun land af en er ontstaan staatsboerderijen. De mensen die zich hier tegen verzetten worden vermoord of verdwijnen in concentratiekampen in Siberië. Stalin wilde de zware industrie ontwikkelen en begon met vijfjarenplannen. Er werd gepland hoeveel producten er moesten komen en over vijf jaar moest de Russische economie weer bloeien. Volgens de statistieken werkte dit vijfjarenplan wel, maar in de praktijk niet. Dat kwam omdat er veel met de cijfers werd geknoeid. Analyse van de 26 dossierbronnen Bij de analyse van de bronnen kijken wij naar de volgende punten: a) Wanneer en door wie is deze afbeelding gemaakt? b) Wat wordt er precies afgebeeld? c) Over welk onderdeel van de samenleving of over welk aspect van de ideologie gaat deze afbeelding? d) Welke boodschap draagt de afbeelding hierover uit? e) Van welke kunstzinnige middelen maakt de maker van de afbeelding gebruik? f) Voor wie is de boodschap bedoeld? Duitse dossierbronnen: Eerst analyseren we de Duitse dossierbronnen. Dossierbron 1: a) Een Duitser, jaren '30. b) Twee jongetjes van een jaar of vier die in kleding van de Hitlerjugend lopen. c) Kinderen die bij de Hitlerjugend zitten. d) Je moet vroeg beginnen met kinderen duidelijk maken bij welke bevolkingsgroep ze horen en wat goed Pagina 6 van 25

7 en wat fout is, e) De foto is in zwart-wit. f) Ouders met jonge kinderen. Deze afbeelding wil de ouders zeggen dat het goed is om je kinderen bij de Hitlerjugend te doen. Dossierbron 3: a) Een Duitser, b) Er worden drie soldaten afgebeeld. Ze zijn aan het touwtrekken. Het lijkt of ze er lol in hebben. Het bijschrift luidt: "Bij de SA ontwikkeld u kameraadschap, taaiheid en kracht!" c) Jongen mannen die bij de SA zitten. Zij doen goed werk. d) Het is goed om als jonge man bij de SA te gaan, want daar krijg je goede eigenschappen van. e) Er is een overheersende kleur, geel. f) Voor jonge mannen. Dossierbron 5: a) Een Duitser, jaren '30. b) Een knappe, jonge man van het Arische ras in zijn hand houdt hij de rode vlag met het hakenkruis. Het bijschrift luidt: "De Duitse student vecht de Fuhrer en het volk." c) Alle mensen van het arische ras moeten het eens zijn met Hitler en hem volgen. d) Jonge mannen moeten meevechten met de Fuhrer. e) De kleuren rood en zwart overheersen. De man is zo getekend dat je tegen hem opkijkt. f) Voor jonge, Duitse mannen. Dossierbron 7: a) Een Duitser, circa b) Een Duitse soldaat met op de achtergrond een aantal van de rode vlaggen met hakenkruizen. c) De Duitse soldaten zijn vastberaden te overwinnen. d) Het Duitse leger gaat overwinnen en de soldaten gaan dit waar maken. e) De man kijkt streng en de vlaggen vormen een goede achtergrond. De tekst "Wij zullen overwinnen" beslaat het onderste deel van de poster en is erg duidelijk. f) Voor het Duitse volk, maar ook om de soldaten moed in te spreken. Dossierbron 9: a) Een Duister, b) Hitler wordt afgebeeld, met een vriendelijke maar strenge uitdrukking op zijn gezicht. Hij heeft een bruingeel pak aan, met om zijn linkerarm een band met en hakenkruis erop. Zijn rechter vuist heeft hij in zijn zij, en zijn linkerarm is gebogen. Hitler is zo geschilderd, dat je tegen hem opkijkt. Onder aan de poster staan de woorden: Ein Volk, ein Reich, ein Führer! c) Hitler is een groot man die de wereld als één volk wil, met één leider. d) Hitler is goed en zal van het wereld een rijk maken dat er nog nooit is geweest. e) Hitler wordt groot afgebeeld tegen een donkere achtergrond met een rode gloed. f) Voor het Duitse volk. Pagina 7 van 25

8 Dossierbron 13: a) K. Stauber, jaren '30. b) Hitler staat groot afgebeeld, met in zijn rechterhand een grote rode vlag met een hakenkruis erop. Zijn rechter hand is gebald. Onder op de achtergrond zijn veel soldaten te zien in uniform, waarvan er veel dezelfde vlag vasthouden. Boven op de achtergrond is een zon te zien met wijde stralen die fel door de wolken heen schijnt. Helemaal bovenaan, nog bijna boven de zon, is er een vliegende adelaar te zien. Ook zijn er op de achtergrond bergen te zien, met een rivier die door het dal loopt. c) Het hakenkruis beeldt antisemitisme uit. Doordat er zoveel mensen achter Hitler staan beeldt de poster ook trouw aan de leider uit. d) Het bijschrift luidt: "Leve Duitsland!" Door Hitler leeft Duitsland. e) De zonnestralen geven een speciaal effect. Ze zijn allemaal in het bruin gekleed en de rode vlaggen met het hakenkruis komen meerdere keren voor op de poster. f) Het Duitse volk. Dossierbron 15: a) H. Bargher, geen datum. b) Het is een prentbriefkaart van de Hitlerjugend. Er wordt een jonge man van het Arische ras afgebeeld (blond haar blauwe ogen.) Achter hem zie je een vlag met het hakenkruis. c) Jongeren die bij de Hitlerjugend zitten. d) De jeugd moet alles precies doen zoals Hitler dat wil want dan sta je in groot aanzien. e) Een mooie jongen op de voorgrond en op de achtergrond de bekende vlag. f) Jongeren die bij de Hitlerjugend moeten komen. Dossierbron 19: a) Een Duitser, jaren '30. b) Het is een aanplakbiljet voor een grote antibolsjewistische tentoonstelling. Er is een wereldbol te zien, waarop een doodshoofd met spinnenpoten zit. Deze spinnenpoten omgeven een zeer groot deel van de wereld. De doodskop heeft een helm op waar een ster op afgebeeld staat. c) Het gaat over het anti-bolsjewisme van Hitler en zijn aanhang. d) Het anti-bolsjewisme is slecht, het vernielt de wereld e) De ogen van het doodshoofd puilen uit en er loopt slijm uit zijn mond. Dat maakt het anti-bolsjewisme er eng van, ook eng aan de poster is dat de spinnenpoten de hele wereld omarmen het lijkt net of de spin de hele wereld wil hebben. f) Voor het hele Duitse volk. Dossierbron 22: a) Mjölner, b) Er worden drie personen afgebeeld, ik denk drie rangen in het Duitse leger, met op de achtergrond een hakenkruis. Bovenaan staat "Nationaal socialisme", en onder staat: "De georganiseerde wil van het volk." c) Over het Duitse leger dat voor het nationaal-socialisme staat. d) De wil van het volk wordt vertegenwoordigd door het leger. e) Het is een schetsachtige afbeelding. De mannen zien er vastberaden uit. Pagina 8 van 25

9 f) In de eerste plaats voor het volk, maar ook voor het leger en jongens die bij het leger willen. Dossierbron 23: a) Max Spielmanns, b) Op de bovenste helft van de poster staat iemand die in een microfoon praat en rechtsonder in het donker luister iemand naar een radio. In het bijschrift staat verader! c) De poster gaat over de media. d) De media is verboden en er moet stiekem geluisterd worden. Als je dat doet ben je een verrader. e) De poster bestaat uit twee delen en de bovenste helft is veel lichter en duidelijker dan de onderste helft. f) Voor het volk en de mensen van de radio als waarschuwing dat ze verkeerd bezig zijn. Dossierbron 26: a) Een Duitser, b) Een man, waarschijnlijke een Duitse soldaat. Hij trapt op een draak, die waarschijnlijk de vijand voorstelt. De soldaat houdt bliksemschichten vast. Op de achtergrond is een kerk te zien en daarvoor een man achter een paard, waarschijnlijk een landarbeider. Het bijschrift luidt: "Duitslands overwinning, Europa's vrijheid." c) De poster gaar over de Duitse soldaten die overwinnen en daarmee gaat volgens hen de vrijheid van Europa gepaard. d) De Duitsers zijn sterk genoeg om te overwinnen en Europa wordt beter van de overwinning van Duitsland. e) De draak is donkergekleurd, de soldaat lichter, samen zijn ze op een donker vlak geschilderd. De kerk en de landarbeider zijn donker op een licht, mistig vlak geschilderd. Licht staat voor hoop, donker voor het slechte. f) Voor de landarbeiders om hen moed in te spreken, voor de soldaten, om hen te stimuleren te vechten tegen het slechte, op weg naar de overwinning, maar ook voor Europeanen, om hen te laten zien dat Europa's vrijheid nabij is. Russische Dossierbronnen: Nu gaan we de Russische dossierbronnen analyseren. Dossierbron 2: a) Een Rus, b) Poster 1: een tsaar op een troon en soldaten die droevig kijken. Op de voorgrond vechten ze voor de tsaar. Het volk staat letterlijk en figuurlijk achter de tsaar. Poster 2: De soldaten kijken gelukkiger en ze vechten voor vooruitgang en kapitaal. Op de achtergrond is een zon dit betekent hoop op een prachtige toekomst ook is er een industriële stad. c) Het gaat om het verschil waar de Russen vroeger voor vochten en waar ze nu voor vechten. d) Volgens de poster is waar de Russen nu voor vechten het beste. Je moet niet voor de tsaren vechten. e) Het zijn drukke posters met veel kleuren. De overheersende kleur is geel. f) De boodschap is bedoeld voor het volk, om hen in te laten zien dat vroeger de tsaren niet goed waren voor het volk, zij bezaten al het geld en het arme volk moest voor hen strijden zodat hij nog rijker zouden worden. Het volk bleef arm. Op de tweede poster staat een zon, en de burgers zien er gelukkiger uit dan Pagina 9 van 25

10 voorheen. Ze vechten nu namelijk voor zichzelf. Dossierbron 4: a) Gustav Klutsis, 1930 b) Op de poster staan de hoofden van Lenin en Stalin. Ook worden er technisch 'nieuwe' apparaten getoond. Het bijschrift luidt: "Onder Lenins vaandel voor de opbouw van het socialisme." c) De poster gaat over de vooruitgang van de techniek waar Lenin en Stalin voor hebben gezorgd. d) Lenin en Stalin zorgen voor de technische vooruitgang. e) De poster is een collage. Het is allemaal een beetje scheef en de kleuren die veel worden gebruikt zijn rood en groen. f) Deze poster is voor het Russische volk bedoeld om te laten zien dat Lenin en Stalin voor veel vooruitgang verantwoordelijk zijn. Dossierbron 6: a) V. Ivanov en O. Burova, b) Op voor- en achtergrond liggen heldheftige soldaten met kanonnen. Op de achtergrond zie je een rode vlag. Ook zijn er vliegtuigen in de lucht, en er staat een groot standbeeld van een adelaar op een zeer hoge en imposant voetstuk. Hoog in de lucht is een voorvader afgebeeld, die de soldaten als voorbeeld moeten nemen. Achter de voorste soldaten staat een monument waar van alles opstaat. Het bijschrift luidt: "Moge het voorbeeld van onze voorvaderen u inspireren in deze oorlog." c) Soldaten moeten een voorbeeld nemen aan hun voorvaderen en net zo heldhaftig vechten als zij. d) Ze moeten een voorbeeld nemen aan hun voorvaderen zodat ze de moed niet verliezen. e) De poster is vooral in grijstinten. De rode vlag is een aandachtspunt. f) Het is bedoeld om de soldaten te inspireren. Dossierbron 8: a) Toidze, b) Er worden twee personen afgebeeld, een in het grijs, die een geweer in zijn rechterhand houdt, en een in het rood, met een zwaard in zijn rechterhand en een schild in zijn linkerhand. Deze oudere man met baard lijkt uit het verleden te komen en staat achter en iets boven de grijze, jongere man. Op de achtergrond is er in het grijs een kanon, op de voorgrond in het grijs andere wapens. Boven deze afbeelding staat in grote, rode letters: Voorwaarts helden, voor het vaderland. De grijze man is een soldaat van nu en de rode man is een voorvader. c) De soldaten vechten hard voor het vaderland, daarom zijn zij helden. d) De soldaten moeten wel willen vechten voor het vaderland, want dan zijn het pas helden. e) Het onderste deel van de tekening is in het grijs en het bovenste deel is rood. f) De boodschap is bedoeld voor de dappere soldaten om ze moed in te spreken. Dossierbron 10: a) G. Klutsis, b) Stalin is groot afgebeeld. Op de achtergrond staat het Russische volk, op de voorgrond industrie. In de rechter bovenhoek staat de tekst: De zege van het socialisme in ons land is gewaarborgd. In het midden Pagina 10 van 25

11 van het volk zijn een heleboel vlaggen te zien, waarvan er eentje erg opvalt. Deze vlag is roodgekleurd en er staat een hoofd op. c) Stalin is groot en kan het volk leiden. Door hem komen ook de industrieën op gang. d) Als je op Stalin vertrouwt komt alles goed. e) Het is een collage. Op de voorgrond zijn er fabrieken, dan is er Stalin en daarachter het Russische volk. De rode kleur valt op. f) De poster is voor het Russische volk. Dossierbron 11: a) Een Rus, b) Een fabriekshal. Links staat, hoog boven de arbeiders, een groot afgebeeld persoon die wijst naar een woord dat groot op de poster staat, er zal iets als communisme staan. Onder zie je de arbeiders, druk aan het werk, en zeer klein afgebeeld. Deze poster gaat over de industrialisatie van het communisme. c) De poster gaat over de industrialisatie van het communisme. d) Er is een leider nodig om de industrialisatie goed te laten verlopen. e) De poster is erg druk. Aan de ene kant is het in zwart-wit en de andere kant is in het kleur. f) Voor de arbeiders. Dossierbron 12: a) A. Kokorekin, b) Een arbeider is zeer groot afgebeeld en heeft een rode vlag in zijn rechterhand, waarop de hoofden van Stalin en Lenin staan. Op de achtergrond staat een fabriek waar vliegtuigen gemaakt worden. De arbeider wijst er met zijn linkerhand naar. De tekst onderaan de poster luidt: "Volg het voorbeeld van deze arbeider." c) De poster gaat over de industrialisatie en over de leiders. d) Wees een goede arbeider, want daar wordt het land beter van. e) De tinten van de poster zijn somber, overheersend beige. De rode vlag springt er echt uit. f) Voor het Russische volk. Dossierbron 14: a) V. Deni, b) Er wordt op de voorgrond volledig in het egaal rood een proletariër afgebeeld, die een bijl in zijn opgeheven armen houdt, klaar om toe te slaan. Een oude, boos kijkende man, geheel in het zwart, duikt achter hem op. Hij heeft zijn rechterhand opgeheven, en daarin is in het wit een hakenkruis zichtbaar. Onder aan de poster staat de tekst: "Bij de proletarische tegenaanval zullen de fascistische beesten worden verslagen." c) De poster gaat over de proletariërs die tegen het fascisme zijn. d) De proletariërs moeten vechten tegen het fascisme. en zullen overwinnen. e) In de poster worden maar drie kleuren gebruikt. Zwart staat voor het slechte fascisme. Rood is de kleur van overwinning en van de witte achtergrond is de bedoeling dat al je aandacht uitgaat naar de twee figuren op de poster. f) Voor de proletariërs. Pagina 11 van 25

12 Dossierbron 16: a) S. Tikchonov, b) Een propagandatrein, waarop allerlei mensen staan. Het is een erg onduidelijk plaatje. De achtergrond is het platteland, waarop mensen werken en er wordt een grootgrondbezitter afgeranseld. c) De poster gaat over de landbouw, arbeiders die hard moeten werken om te overleven. d) De maker wil ons laten zien dat het oneerlijk is. e) Het is op een trein geschilderd. f) Voor de Russische bevolking. Dossierbron 17: a) Kukrinski, b) Er worden vechtende soldaten afgebeeld, met een vastberaden gezicht. Boven hen zweven als geesten hun voorouders. Het bijschrift luidt: "Vecht hard, zonen van Sovorov en Tsjapajev." c) De poster gaat over soldaten die vechten voor hun vaderland, net als hun voorvaderen dat deden. d) Het is goed om te vechten voor je vaderland en doe dit net als je voorvaderen dit deden. e) Het onderste deel van de poster wordt in beslag genomen door de soldaten die in deze oorlog moeten vechten en het bovenste deel van de poster laat ons de voorvaderen zien die streden in hun oorlog. f) De poster is bedoeld voor soldaten om hen moed in te spreken. Dossierbron 18: a) Een Rus, jaren '30. b) Links staat Stalin groot afgebeeld, alsof hij een speech aan het houden is. Rechts is een menigte mensen te zien, die erg vrolijk kijken, sommigen van hen houden bordjes met een foto van Stalin omhoog. Op de achtergrond is een groot gebouw te zien en een kerktoren. c) De poster gaat over Stalin en zijn volk dat achter hem staat. d) Het volk staat achter Stalin. e) Stalin is groter afgebeeld dan de mensen in de menigte. Hij staat groot op de voorgrond. f) De poster is voor het volk. Dossierbron 20: a) Sergei Merkurov, b) Het is een standbeeld van Lenin. Hij wordt afgebeeld als een machtige man. Hij kijkt streng met zijn hoofd iets omhoog geheven. Zijn arm houdt hij gebogen. Dat maakt een chique indruk. c) Het beeld gaat over de leiders van Rusland. d) Lenin is een wijze man met status. e) Hij staat op een verhoging en dat duidt op macht. f) Voor het volk. Dossierbron 21: a) Gustav Klutsis, b) De poster bestaat uit handen. Het zijn handen die stemmen. Die in de lucht worden gestoken en meestemmen. Er wordt één grote hand afgebeeld en daaronder kleinere handen. De tekst die erbij staat Pagina 12 van 25

13 is: "Arbeiders en arbeidsters, allen naar de nieuwe verkiezingen voor de raden." c) De poster gaat over de arbeiders en arbeidsters die kiesrecht hebben en dat ook gebruiken. d) Degene die kiesrecht hebben moeten dat goed gebruiken. e) De handen staan allemaal in één lijn en ze zijn verschillend van grote. f) Voor iedereen met kiesrecht. Dossierbron 24: a) Een Rus, b) Het is een ontwerp voor een nieuw textielpatroon: "Het nieuwe dorp." Er zijn boeren te zien die hard werken en karren. c) Het gaat over de arme arbeiders. d) Ze verlangen naar de goede oude tijd waarin iedereen voor zelfvoorziening was. e) Het is een druk patroon op textiel. f) Voor het volk en de arbeiders. Dossierbron 25: a) Een Rus, b) Jonge arbeiders die hard aan het werk zijn in een fabriekshal. Het bijschrift luidt: "Toon wat je kan." c) Arbeiders en hard werken. d) De arbeiders moeten hard werken voor hun vaderland. e) Er worden op de voorgrond vier arbeiders vrij groot afgebeeld. Ze duwen tegen een paal, dat kan je zien doordat ze voorover hangen. f) Voor arbeiders. Overeenkomsten en verschillen in de dossierbronnen Overeenkomsten: De kleur rood komt bij beide veel voor. Deze kleur staat voor het goede en overwinning. Het staatshoofd wordt altijd groot afgebeeld. Dit komt mede doordat je hem bekijkt vanuit kikvorsperspectief. Het volk wordt altijd kleiner en achter de leider afgebeeld dit symboliseert het rollenverschil in de maatschappij. Het volk kijkt altijd blij naar de leiders en vaak worden deze ook toegejuicht en zwaaien ze met vlaggen. Op de posters wordt vaak een zon afgebeeld. Deze symboliseert het lichtpunt, de hoop op een betere toekomst. Verschillen: Op de posters van Duitsland komt de jeugd erg vaak voor. Het is erg belangrijk dat de jeugd in dienst is of komt van Hitler. Kinderen en jeugdige mannen komen vaak voor op de posters. De Hitlerjugend was natuurlijk erg belangrijk voor Hitler, omdat zij gemakkelijk te beïnvloeden waren en dus zou Hitler meer aanhang krijgen. Hitler vond dat de toekomst aan de jeugd was. Op de posters van Duitsland komen hakenkruizen natuurlijk vaak voor, het was het teken van Hitler. Het Pagina 13 van 25

14 stond niet alleen voor Hitlers antisemitisme, maar ook voor het anti-bolsjewisme en voor een groot Duits rijk, dat zo mogelijk heel Europa zou gaan omvatten. Het Arische ras komt veel op de Duitse posters voor. Blond haar, blauwe ogen, dat was heel belangrijk voor Hitler. De Russische posters zijn erg druk, je moet eerst goed en systematisch kijken voordat je echt goed ziet wat er staat afgebeeld en wat ermee bedoeld wordt. Bij de Russische posters komt vaderlandsliefde erg naar voren. Er staat iets als 'Vecht voor het vaderland', of 'Vecht voor onze voorvaders.'de voorvaders worden op de posters ook vaak gebruikt. Op de Russische posters worden ook veel arbeiders afgebeeld. Deze staan symbool voor de wederopbouw van de industrie. Voor deze wederopbouw zijn natuurlijk veel arbeiders nodig en op de posters wordt gesuggereerd dat het geweldig is als je arbeider bent. Vergelijking van twee Duitse en twee Russische posters en beantwoording van de deelvragen Bij het vergelijken van twee Duitse en twee Russische posters gebruiken wij het zogenaamde "Stappenplan vergelijkend onderzoek." Dit ziet er als volgt uit: Stap 1: Stel vast welke zaken je gaat vergelijken. Stap 2: Bepaal de criteria waarop je de vergelijking baseert. Stap 3: Stel vast in hoeverre de opgestelde criteria gelden voor Russische en voor Duitse propaganda. Stap 4: Probeer de overeenkomsten en verschillen te verklaren. Stap 5: Trek je conclusie. Stap 1: Wij hebben als thema van onze vergelijking leiders gekozen. Dit lijkt ons een interessant thema. We willen wel eens weten op welke manier de leiders Hitler en Stalin zich lieten afbeelden en wat de verschillen tussen deze twee waren. Stap 2: De criteria waar wij op gaan vergelijken zijn de volgende: 1. Hoe worden de leiders afgebeeld? 2. Wat voor dingen worden er naast de leider nog afgebeeld op de poster en hoe worden deze afgebeeld? 3. Hebben de slogans een extra functie? Deze vragen beantwoorden wij in de teksten bij stap 3. Stap 3: Afbeelding 9: De eerste afbeelding die we vergelijken is afbeelding 9. Dit is een Duitse afbeelding gemaakt door een voor ons onbekende maker. Op deze poster staat Adolf Hitler met en vastberaden blik. Hij kijkt ernstig en serieus. Hij heeft een bruingeel pak aan met daaronder een wit overhemd en een stropdas. Dit ziet er erg netjes uit. Om zijn linkerarm heeft hij de rode band met het hakenkruis. Hij staat afgebeeld tegen een zwarte achtergrond met achter hem een rode gloed. Pagina 14 van 25

15 Hitler is zo getekend dat je tegen hem opkijkt. Doordat hij zijn ene vuist in zijn zij heeft, straalt hij zelfverzekerdheid uit. Door de blik in zijn ogen denk je dat hij zelfverzekerd en streng is. Je krijgt het gevoel dat hij weet wat hij doet. Die blik wekt vertrouwen. Je krijgt vertrouwen in hem en je gaat misschien wel op hem stemmen. Of als je dat al deed, dan blijf je hem trouw en dat is natuurlijk precies de bedoeling van deze poster. Onderaan de poster staat de slogan "Ein Volk, ein Reich, ein Fuhrer!" Deze betekent "één volk, één rijk, één leider!" Hiermee wordt bedoeld dat Hitler er voor gaat zorgen dat er in Europa één volk komt, namelijk het arische volk. Verder zegt de slogan dat Europa één rijk wordt met één leider, Hitler. Deze slogan Naast Hitler staat er verder niets afgebeeld. De imposante afbeelding van Hitler spreekt voor zich. Er is verder niets meer nodig om het volk te overtuigen. Zijn houding en blik zeggen genoeg. Afbeelding 13: De tweede Duitse afbeelding die we vergelijken is afbeelding 13. Deze poster is in de jaren '30 door de heer K. Stauber gemaakt. Op de voorgrond van de afbeelding staat Hitler. Ook op deze afbeelding heeft hij een vastberaden blik in zijn ogen. Hij heeft een bruinig pak aan met om zijn arm de rode band met het hakenkruis. In zijn rechterhand houdt hij een grote rode vlag met het hakenkruis. Zijn linkerhand heeft hij tot vuist gebald. Achter hem zie je een heleboel Duitse soldaten. Zij dragen allemaal een bruin pak met een pet. Een aantal van hen dragen net zo'n vlag als Hitler. De andere doen de Hitler-groet. Deze soldaten volgen Hitler. Ze staan achter hem en ze zijn er trots op dat ze zo'n belangrijke functie vervullen. Doordat ze achter Hitler staan beeldt dit ook trouw aan de leider uit. Boven de soldaten is er een zon. Deze schijnt fel door de wolken heen. Wij denken dat dit opklaring symboliseert. De poster is namelijk in de jaren '30 gemaakt en in die tijd ging het met Duitsland niet zo goed. De mensen waren vernederd door de vrede van Versailles die in 1919 gedwongen was getekend. In 1929 was er een economische crisis uitgebroken in de Verenigde Staten. Deze trok ook in Europa diepe sporen. Door deze crisis verdrievoudigde de werkeloosheid in een aantal jaar. In deze tijd van economische ellende en onzekerheid kwam Hitler naar voren. Hij beloofde de Duitsers een gouden toekomst. Op deze poster symboliseert de zon die door de wolken breekt dus opklaring. Als iedereen maar achter Hitler staat, zal hij ervoor zorgen dat Duitsland een gouden toekomst vol met welvaart tegemoet gaat. De zon zou dus weer gaan schijnen voor Duitsland. Helemaal bovenaan de afbeelding vliegt een adelaar. De adelaar is het symbool van het Duitse rijk. Helemaal achter de soldaten zijn er nog bergen met een rivier die door het dal stroomt te zien. Bij de afbeelding staat de slogan: "Leve Duitsland!" Hiermee wordt bedoeld dat door Hitler Duitsland leeft en dat Hitler boven alles staat. De slogan versterkt het Leve Duitsland-gevoel dat er op de poster is, maar zonder deze slogan was het ook een duidelijke poster geweest. Afbeelding 10: De eerste Russische poster die we vergelijken is afbeelding 10. Deze is in 1932 gemaakt door G. Klutsis. Als je naar deze poster kijkt, is Stalin het aandachtspunt. Hij is groot afgebeld en je oog valt meteen op hem. Hij heeft een bruin-geel pak aan. Hij heeft een pet op. Hij kijkt naar opzij met een vastberaden, maar vriendelijke blik in zijn ogen. Pagina 15 van 25

16 Achter hem staat het Russische volk. Het volk is veel kleiner afgebeeld. Hieruit blijkt dat ze minder belangrijk zijn. Ze zijn dus ondergeschikt aan Stalin. Doordat ze letterlijk achter hem staan, wordt gesuggereerd dat ze dat ook figuurlijk doen. Sommige van hen dragen een grote, rode vlag. Eén daarvan valt erg op. Het is een rode vlag met een hoofd erop. Waarschijnlijk dat van Stalin. Al deze mensen steunen Stalin. Ze zijn het met hem eens, vertrouwen hem en staan onvoorwaardelijk achter hem. De vlaggen maken dit ook duidelijk. Voor hem staan fabrieken en delen van een stad afgebeeld. Deze beelden de industrie uit. De fabrieken zijn heel erg groot afgebeeld. De industrie was de trots van Rusland en ze deden er alles aan om de industrie na de crisis weer op gang te krijgen. Ook staat er nog een rode slogan die betekent: "De zege van het socialisme in ons land is gewaarborgd." Dit zegt dus dat Stalin erin geloofd dat het socialisme Rusland door de crisis heen helpt en dat het met de industrie weer goed zal.als je maar vertrouwd op het socialisme komt alles weer goed. De slogan heeft wel een extra functie. De poster zou voor ons zonder de slogan ook wel duidelijk zijn, maar dat komt omdat wij nu heel erg met het onderwerp bezig zijn en ons erin verdiepen en het volk van toen deed dat waarschijnlijk iets minder. De slogan maakt de poster dus duidelijker. Afbeelding 18 De tweede Russische afbeelding die we gaan vergelijken is afbeelding 18. Deze is in de jaren '30 door een voor ons onbekende maker gemaakt. Hij gaat gekleed in een lichtgekleurd jasje. Wij denken dat dit pak afkomstig is van het leger. Ook op deze afbeelding draagt hij een pet. Zijn gezicht staat vriendelijk. Met deze blik wint hij het vertrouwen van het publiek dat op de poster staat, maar ook van het volk voor wie de poster is bedoeld. Als je deze poster ziet, denk je dat Stalin een vriendelijke man is die plezier heeft in zijn werk. Hij doet ons denken dat hij het leuk vindt om het publiek toe te spreken. Misschien is dit in de werkelijkheid wel heel erg anders, maar dat verbergt hij natuurlijk. Hij wuift het publiek vanaf het balkon toe. Vanaf daar kijkt hij letterlijk en figuurlijk op ze neer. Dat het publiek lager staat dan Stalin symboliseert het communisme, want in het communisme gaat het om de leider. Het publiek is erg enthousiast. Ze kijken blij en juichen hem toe. Ze hopen dat hij verandering in de armoede gaat brengen en dat hij de industrie er weer bovenop helpt. Ze dragen borden met zijn hoofd erop. Op de achtergrond is een soort paleis. Het lijkt net of dat het kabinet is en dat dit kabinet in een u-vorm loopt. Stalin staat dan op het balkon van het kabinet en het publiek staat op de binnenplaats daarvan. De slogan luidt: "Geliefde Stalin - Geluk van het volk." Hiermee wordt bedoeld at Stalin erg geliefd is en dat hij ervoor zal gaan zorgen dat het volk gelukkig wordt. Conclusie en beantwoording hoofdvraag Stap 4 en 5: De overeenkomsten tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en het communisme in Rusland zijn: Er wordt door beide leiders gestreefd naar een eenheid en samenhorigheid. Pagina 16 van 25

17 Ze doen zichzelf allebei voor als echte helden en goden. Ze laten het volk geloven dat ze de verlossers zijn. De kleur rood komt vaak voor. Deze is erg geliefd. Het lijkt of deze kleur het goede en overwinnende symboliseert. De leiders worden altijd groot afgebeeld. Het is of je tegen hen opkijkt dit komt omdat het uit vaak kikvorsperspectief is geschilderd. Op de posters wordt vaak een zon afgebeeld. Deze symboliseert het lichtpunt, de hoop. Het volk wordt altijd vrolijk kijkend afgebeeld als hun leider ervoor of er boven staat. Dit wekt de indruk dat ze geheel achter de leiders staan en dat ze het volste vertrouwen in ze hebben. Het volk wordt altijd kleiner dan de leider afgebeeld en op de achtergrond. Dit betekent dat het volk ondergeschikt is aan hun leider. De verschillen tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en het communisme in Rusland: Bij Duitsland is het modern imperialistische gevoel op de posters veel groter. Hitler had meer het doel om Duitsland meer "Lebensraum" te bezorgen. Stalin maakte bijna geen gebruik van individuele beloftes. Hij probeerde het volk te indoctrineren door tegen ze te zeggen dat alles wat ze deden voor het vaderland was. Stalin zorgde ervoor dat het volk erg nationalistisch werd. Hierdoor kwam het volk onder hypnose en wanneer Stalin zei dat iets goed voor het vaderland was, waren ze meteen bereid om dat te doen. Stalin richtte zich vooral tot de arbeider. Hij zei dat de arbeiders het beter zouden krijgen. Het gevolg hiervan was dat iedereen arbeider wilde worden. Hitler kijkt ernstiger en serieuzer dan Stalin.Stalin heeft een vriendelijkere blik. Nu proberen wij een antwoord te geven op de hoofdvraag. Deze luidt: "Wat is de rol van de propaganda in een totalitair systeem en wat waren de verschillen en overeenkomsten tussen de propaganda van het nationaal-socialisme in Duitsland en die van het communisme in Rusland?" Er is een groot aantal overeenkomsten te noemen tussen de posters. Zo worden vaak de leiders en het volk afgebeeld. De leiders worden statig afgebeeld. Als de leiders en het volk samen op één poster staan afgebeeld is duidelijk het verschil in maatschappelijk positie te zien. De leiders staan dan namelijk groter en vaak boven of hoger dan het volk afgebeeld. Het volk kijkt vaak blij als ze hun leider zien. Ze juichen hem toe of zwaaien met vlaggen. Op de posters staan veel alledaagse dingen, maar met een diepere betekenis. Enkele voorbeelden zijn: een adelaar, die het Duitse rijk symboliseert, een zon, die een lichtpunt en hoop symboliseert of bijvoorbeeld fabrieken, die de industrie symboliseren. Het opvallendste verschil tussen de propagandaposters is dat Stalin bijna geen gebruik maakte van individuele beloftes. Hij probeerde het volk te indoctrineren door tegen ze te zeggen dat alles wat ze deden voor het vaderland was. Stalin zorgde ervoor dat het volk erg nationalistisch werd. Hierdoor kwam het volk onder hypnose en wanneer Stalin zei dat iets goed voor het vaderland was, waren ze meteen bereid om dat te doen. Op de posters van Hitler ging het veel meer om het stichten van een derde rijk. Pagina 17 van 25

18 De uiteindelijke conclusie is deze: Een totalitair systeem kan niet zonder propaganda. Vooral in deze bestuursvorm speelt propaganda een belangrijke rol, omdat het er in dit systeem om gaat dat het individu volledig ondergeschikt is aan het collectief. De staat gaat voor alles, maar ook dat van de groep (volk, ras en partij) staat altijd boven dat van de enkeling. De rol van de leider is alles overheersend. Deze staat kent een eenpartijstelsel en heeft van democratie. De staat tracht de inwoners totaal de beheersen wat opvattingen, denken en cultuur betreft. In deze bestuursvorm is het dus zeer belangrijk dat het volk weet welke mening de leiders hebben. Dit kunnen zij het volk duidelijk maken doormiddel van propaganda. Dit deden ze via de pers, radio, televisie en affiches. In die tijd was bijna iedere Duitse school uitgerust filmprojector. Er werden "politiek waardevolle" films vertoont. Ook waren er goedkope radio's en door Rusland reden propagandatreinen. Hieruit blijkt dus dat de leiders er veel voor over hadden om het volk te overtuigen van hun mening. Schriftelijke toelichting van criteria en analyses Wij gaan nu de door ons gemaakte poster op de pagina hiervoor analyseren zoals wij dat ook met de 26 dossierbronnen hebben gedaan. Wij kijken daarbij naar de volgende punten: a) Wanneer en door wie is deze afbeelding gemaakt? b) Wat wordt er precies afgebeeld? c) Over welk onderdeel van de samenleving of over welk aspect van de ideologie gaat deze afbeelding? d) Welke boodschap draagt de afbeelding hierover uit? e) Van welke kunstzinnige middelen maakt de maker van de afbeelding gebruik? f) Voor wie is de boodschap bedoeld? De door ons zelfgemaakte poster: a) Deze afbeelding is door Esther van Dijk en Quirine Bronstring gemaakt als opdracht voor ons werkstuk. Deze is gemaakt in het jaar b) De poster bestaat eigenlijk uit 5 plaatjes. Deze plaatjes zullen we hier even kort analyseren en dan in het geheel de poster analyseren. We beginnen bij het plaatje linksboven. Hierop staat Hitler met twee meisjes. Deze meisjes zijn de dochters, Helga en Hilde, van Goebbels. Zij feliciteren Hitler met zijn verjaardag. Wij hebben deze foto uitgekozen, omdat Hitler op deze foto zijn zachte kant laat zien. Hij besteedt aandacht aan kinderen en het lijkt of ze hem vertrouwen. Foto's van Hitler met kinderen werden vaker als propaganda gebruikt, want zo kon het volk zien dat in Hitler ook een lieve man schuilde. De foto rechtsboven is gemaakt tijdens een redevoering in de jaren '20. Hierop staat Hitler met een vastberaden gezicht. Hij wil laten zien dat hij vertrouwen in de toekomst heeft en dat ze er wat van gaan maken. Hij is vastberaden Duitsland er bovenop te helpen. Wij hebben deze foto toegevoegd aan onze propagandaposter, omdat Hitler op deze foto zijn kracht en wil laat zien. Op de foto linksonder staat Hitler temidden van een aantal generaals en de hoogste mannen van het leger. Deze foto hebben wij uitgekozen om het volk te laten zien dat Hitler zich ook bezig houdt met het leger en het belang daarvan. Op de foto rechtsonder staat Hitler middenin een hele grote mensenmassa. De mensen zwaaien naar hem en juichen hem toe. Op de foto kijkt hij ietwat verlegen. Pagina 18 van 25

19 De achtergrond is een rood vlak met daarop in het geel de adelaar, het symbool voor het Duitse rijk en een hakenkruis het symbool voor het nationaal-socialisme. Wij hebben bewust gekozen voor zwart-witte foto's tegen een rode achtergrond. We vonden dat dit mooi afgestemd was. Bij de poster staat de slogan: "Die viele Ansichten des Hitler" dit betekent de vele gezichten van Hitler. De foto's laten de vele kanten van hem zien. c) Deze afbeelding gaat eigenlijk over alle aspecten van de samenleving. Doordat er meerdere foto's en plaatjes op staan laat elk plaatje een deel zien. d) De boodschap die de afbeelding uitdraagt is dat Hitler veel verschillende kanten heeft. Op de poster staan alleen zijn positieve kanten afgebeeld, zodat het publiek een positieve mening over hem krijgt. e) De poster is een soort collage van de verschillende kanten van Hitler. Er is bewust gekozen voor het gebruik van een gekleurde achtergrond met op de voorgrond zwart-witte foto's. Dit stemt namelijk goed op elkaar af. f) De boodschap is bedoeld voor het Duitse volk, zodat deze een positieve mening over Hilter krijgen. Alfabetische bronnenlijst Encarta Encyclopedie op cd-rom. Geschiedenis van het derde rijk Michon Helmond Hieruit hebben we de volgende pagina's gebruikt: 49, 66, 93, 94, 95 en Warposters/jingram/gwwii027.jpg Warposters/german/stauber.jpg Warposters/german/zill.jpg Warposters/jingram/gwwii032.jpg kinderen/data/hknkrs1.gif Memo Basisboek Geschiedenis voor de tweede fase, Malmberg Den Bosch De modules die we gebruikt hebben zijn: 9, 10 en 13. Memo Werkboek Geschiedenis voor de tweede fase, Malmberg Den Bosch Hieruit hebben we module 10, hoofdstuk 4 gebruikt. Pagina 19 van 25

20 Sporen Geschiedenis voor de onderbouw, Wolters Noordhoff Groningen De volgende pagina's hebben we gebruikt: Logboek Esther week Eraringen 2001 Week 47 In deze week heb ik de module gelezen die bij dit werkstuk hoort, module 10. Dit is handig zodat je alvast weet waar het over gaat je hebt dan al wat informatie gelezen over het onderwerp van het werkstuk. Zo is het makkelijker om er een begin mee te maken. Module 10 gaat erover hoe het heeft kunnen gebeuren dat Hitler en Stalin aan de macht zijn gekomen en wat ze allemaal in die tijd dat ze aan de macht waren hebben gedaan. In de les zijn we begonnen met het analyseren van de 26 dossierbronnen. We zouden het half om half doen. Deze week een deel en volgende week de rest. Dit is in de les niet afgekomen dus heb ik mijn deel thuis afgemaakt. Ook heb ik in deze week een voorlopig plan van aanpak gemaakt wat nog knap lastig was. Dit komt omdat ik op vakantie ga in Kerstvakantie en de week erna. Week 48 Deze week ben ik met het andere deel van de bronnen in de les begonnen. Dit heb ik weer niet afgekregen dus moest ik het thuis afmaken. Sommige dossierbronnen waren nogal onduidelijk doordat ze in het zwart wit waren. Sommige dingen vielen daardoor in het niet en konden dus moeilijk geanalyseerd worden. Ik heb mijn deel van de bronnen bij Quirine ingeleverd. Zij heeft ze uitgetypt en de bronnen ingescand. Dit zijn een heleboel pagina s geworden. De dingen waar we niet aan toe zijn gekomen ronden we in week 1 of 2 van het nieuwe af. Zoals de conclusie na de analyse en de inleiding. Quirine heeft ook nog geprobeerd om de bronnen 9,10,13 en 18 op internet te zoeken. Dit is voor de helft gelukt. 49 Deze week zijn we naar de bibliotheek geweest in Lisse. Hier hebben we gezocht naar informatie over: Hitler en het nationaal-socialisme, Stalin en het communisme Hier was echt heel veel over te vinden. We hebben daarom twee grote boeken uitgekozen waar we de nodige informatie en plaatjes uit kunnen halen. Om ze helemaal te gaan lezen is te veel werk en dat is ook niet nodig, want wat je wil weten zoek je op in de index. Ook hebben we gebruik gemaakt van Encarta, wat een stuk makkelijker is. Dit komt doordat er niet overdreven veel informatie instaat. En er staat alleen dat gene wat jij nodig hebt. Pagina 20 van 25