Projectplan. Erfgoedfestival 2018: GELDERLAND GRENSLAND

Transcriptie

1 Projectplan Erfgoedfestival 2018: GELDERLAND GRENSLAND Erfgoed Gelderland, Arnhem versie: 17 april 2017

2 1. INLEIDING In de zomer van 2018 vindt het erfgoedfestival Gelderland Grensland plaats: het vijfde Gelderse erfgoedfestival in twaalf jaar. Met dit nieuwe festival bouwen we voort op de successen van de vorige edities, nemen we leerpunten uit het verleden mee, maar zorgen we ook voor vernieuwing en verrassing. Dit projectplan geeft een beeld van de ambities en de concrete plannen voor het nieuwe festival. Het document bestaat uit een beknopt maar compleet kernplan, met daaraan toegevoegd een aantal bijlagen met meer gedetailleerde informatie over specifieke onderdelen van het plan. 2. GELDERSE ERFGOEDFESTIVALS Het allereerste Gelderse erfgoedfestival, Gelderland , ontstond in 2006 als eenmalig evenement bij de verschijning van het gelijknamige boek. Vanwege het grote succes kreeg het festival een vervolg. Eerst met Geloven in Gelderland (2008), daarna met Gelegerd in Gelderland (2012) en Gemaakt in Gelderland (2015). Kenmerkend voor alle vier de festivals was dat ze zorgden voor zowel versterking van de erfgoedsector als vergroting van het publieksbereik. Door samen te werken met elkaar en met andere organisaties, slaagden Gelderse erfgoedinstellingen erin een groot publiek te bereiken met een gezamenlijk maar gedifferentieerd historisch verhaal. De resultaten van de erfgoedfestivals kunnen in cijfers als volgt worden samengevat: deelnemende organisaties publieksactiviteiten fysieke bezoekers Bovendien was gedurende de festivals sprake van een groot (en groeiend) bereik via de traditionele en nieuwe media, met in 2015: 380 berichten in de pers bezoekers op de website ruim 3000 likes op Facebook en volgers op Twitter een totaal mediabereik van minimaal een half miljoen mensen De evaluaties met deelnemers en bezoekers tonen: dat deelnemers de begeleiding en ondersteuning waarderen (70% goed tot zeer goed) dat een festival voor bijna 50% van de deelnemers leidt tot nieuwe samenwerkingsvormen dat 90% van de deelnemers een erfgoedfestival voor herhaling vatbaar vindt dat bezoekers de activiteiten zeer waarderen (80% geeft 4 tot 5 sterren - bij een max van 5) In de loop van twaalf jaar zijn de erfgoedfestivals uitgegroeid tot een uniek Gelders merk. Gelderland is de enige provincie die op deze samenhangende en activerende manier de eigen regionale geschiedenis voor het voetlicht brengt. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 1 van 14

3 Drie nieuwe uitdagingen Met Gelderland Grensland gebruiken we de ervaring van vorige festivals, maar leggen we de lat hoger door nieuwe uitdagingen te formuleren op het terrein van inhoudelijke kwaliteit, organisatie en communicatie. Ze worden hieronder kort geïntroduceerd. Elders in het projectplan gaan we dieper op de verschillende uitdagingen in. Kwalitatieve uitdagingen Bij de vorige festivals is een open uitnodiging gedaan aan organisaties om zich als deelnemer aan te melden met een publieksactiviteit die aansloot bij het festivalthema. Bij de inhoudelijke toetsing op het thema gingen we ruimhartig te werk, waardoor het festival in omvang sterk groeide maar de focus soms minder duidelijk was. In Gelderland Grensland streven we nadrukkelijk naar meer inhoudelijke samenhang en naar vergroting van de kwaliteit van het aanbod. Dat doen we enerzijds door te selecteren en anderzijds door te stimuleren. Selecteren houdt in dat we alleen activiteiten opnemen die duidelijk bijdragen aan het thema grenzen en die dat doen op een manier die voor het publiek aantrekkelijk en voor de organisatie vernieuwend is. Selectie betekent ook dat we de tijdsgrenzen van het festival scherper trekken: we beperken ons tot een periode van twee maanden. Stimuleren doen we door in het brede thema grenzen een viertal rode draden te trekken (zie paragraaf 5). Per rode draad organiseren we centraal een vernieuwende activiteit waar deelnemers bij kunnen aansluiten. Ook op het gebied van educatie zorgen we voor een vernieuwend centraal aanbod. Ter ondersteuning bieden we deelnemers workshops aan over thema s als samenwerken over de grens, het toepassen van spel, combineren van kunst en erfgoed, contact leggen met nieuwkomers, spannende erfgoedroutes maken en vernieuwend communiceren. Tijdens en na het festival delen we de opgedane ervaringen. Zo functioneert het festival tevens als oefenterrein voor de Gelderse erfgoedsector. Een andere kwalitatief-inhoudelijke uitdaging is de zoektocht naar synergie tussen enerzijds erfgoed en anderzijds kunst en cultuur. Hoewel beide sectoren verwant zijn, kennen ze eigen uitingsvormen en bedienen ze deels een ander publiek. In Gelderland Grensland streven we actief naar mogelijkheden om beide sectoren te verbinden rondom het thema grenzen. Communicatieve uitdagingen Na vier losstaande erfgoedfestivals, willen we met ingang van Gelderland Grensland de Gelderse erfgoedfestivals meer als merk positioneren. Dat betekent dat we een strategie ontwikkelen om van het erfgoedfestival een sterk merk te maken voor de toekomst. We sluiten aan bij nieuwe trends in marketing en communicatie door meer datagestuurd te werken. Zo zetten we social listening in om gesprekken op sociale media te monitoren en influencers te vinden die de communicatie over het festival kunnen verbreden en verdiepen (zie paragraaf 6). Inzichten en ervaringen op deze gebieden worden gedeeld met deelnemers aan het festival. Organisatorische uitdagingen Door het succes van de vorige festivals is de intensiteit van het werkproces, en daarmee het aantal benodigde uren, aanzienlijk gegroeid. Met Gelderland Grensland willen we het werkproces weer compacter maken. We doen dat door een scherpere afbakening van taken en verantwoordelijkheden, en door ruimere inzet van studenten en stagiaires (zie paragraaf 4). Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 2 van 14

4 3. GRENZEN ALS THEMA Waarom kiezen we grenzen als thema voor een erfgoedfestival? Wat is de maatschappelijke urgentie van dit thema? Grenzen zijn voor Nederland, voor Europa en ver daarbuiten op dit moment een uiterst actueel fenomeen. Grenzen zorgen voor een wij-zij perspectief, sluiten mensen in én uit, leiden tot inclusie en exclusie. Dat geldt ook voor het verleden. In de geschiedenis van Gelderland hebben grenzen altijd een belangrijke rol gespeeld, vanaf de Romeinse tijd tot nu. Een erfgoedfestival biedt de mogelijkheid het thema grenzen in al zijn variaties te belichten, van luchtig tot serieus, van persoonlijk tot maatschappelijk, van historisch tot actueel. De provincie Gelderland is bij uitstek geschikt om het publiek concreet te laten ervaren wat grenzen betekenen voor de inwoners van een gebied en hoezeer historische grenzen doorwerken in het heden. Grenzen doen ertoe. Meer dan ooit worden in onze tijd de buitengrenzen van Europa gebarricadeerd om ongewenste vreemdelingen te weren. Ook de binnengrenzen nemen sinds kort weer in betekenis toe. Tussen Europese landen worden hekken gebouwd en grenscontroles ingesteld. Elders in de wereld roepen grenzen eveneens spanning op, zoals tussen de Verenigde Staten en Mexico, tussen Rusland en Oekraïne, tussen Israël en de Palestijnse gebieden. Maar grenzen bestaan niet alleen tussen naties, ze verdelen ook groepen mensen binnen een samenleving. De preoccupatie met de eigen identiteit, met het verschil tussen wij en zij, is in onze tijd groot. De scheidslijnen tussen groepen van verschillende herkomst, religie en politieke overtuiging lijken steeds scherper te worden. Dat vraagt om reflectie op de betekenis en de historische dimensie van grenzen. Grenzen in de geschiedenis Al eeuwenlang vormen grenzen bij uitstek een Gelders thema. Aan het begin van onze jaartelling liep de Romeinse rijksgrens dwars door het huidige Gelderland. In de middeleeuwen vormde Gelre een strategische overgangszone tussen Oost en West, later fungeerde het gebied veelvuldig als militaire buffer voor het westen van Nederland. En nu bezit het, naast een landsgrens, maar liefst zes provinciegrenzen. Vanouds kent Gelderland bovendien allerlei binnengrenzen. De grote rivieren vormden eeuwenlang barrières tussen Noord en Zuid, de indeling in kwartieren leidde ertoe dat de Veluwe, de Achterhoek en de Betuwe elk hun eigen(gereide) bestuur kenden, taal- en religieuze grenzen liepen en lopen dwars door het gewest. Over de historische betekenis van grenzen voor Gelderland zijn tal van grote en kleine verhalen te vertellen. Dat blijkt ook uit het boek Gelderland grensland jaar verdeeld en verbonden, waarin meer dan twintig auteurs de betekenis beschrijven van talrijke grenzen in Gelderland. Het boek is mede bedoeld als bron van inspiratie voor het festival. Het verscheen in 2016, tijdens de landelijke Maand van de Geschiedenis die toen eveneens in het teken stond van grenzen. Voor Gelderland gold deze Maand als een opmaat voor een verdiepend festival met nog veel meer grensverhalen. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 3 van 14

5 4. OPZET EN ORGANISATIE Waarom, voor wie en hoe wordt het erfgoedfestival Gelderland grensland georganiseerd? En wat willen we ermee bereiken? Wat is het doel? Het doel van Gelderland Grensland kan worden samengevat in drie trefwoorden: vertellen, verbinden en vernieuwen. Bij vertellen gaat het om het delen en uitwisselen van verhalen over grenzen met het publiek in een vorm die voor dat publiek relevant en boeiend is. De term verbinden verwijst enerzijds naar participatie door het publiek en anderzijds naar verbindingen die gelegd worden met en door de erfgoedsector. Met vernieuwen richten we ons op nieuw publieksaanbod, nieuwe publieksgroepen (onder meer via de combinatie van kunst en erfgoed) en nieuwe vormen van communicatie (onder meer in de vorm van social listening - zie hierna). Wat zijn de doelgroepen? Het erfgoedfestival kent drie publieksdoelgroepen: bewoners, bezoekers en buren. De eerste doelgroep zijn de twee miljoen inwoners van de provincie. Via het festival willen we ze laten kennismaken met de bijzondere geschiedenis van hun directe omgeving. We laten ze zien en ervaren wat er van die geschiedenis vandaag de dag nog zichtbaar en voelbaar is. De tweede doelgroep zijn de twee miljoen toeristen die in de zomer de provincie bezoeken. De derde groep waarop we ons richten zijn de buren van Gelderland, met wie we zoveel grensverhalen delen. Daarbij kijken we allereerst naar de gebieden die ooit Gelders waren: het voormalige Overkwartier van Gelre in het huidige Limburg en Noordrijn-Westfalen. Maar we richten ons ook op de inwoners van aangrenzende provincies en van Westmunsterland. Naast deze primaire doelgroepen staat het festival natuurlijk ook open voor andere bezoekersgroepen, bijvoorbeeld voor dagjesmensen uit de Randstad. Participatie van het publiek Gelderland Grensland wordt niet alleen georganiseerd vóór, maar ook mét het publiek. Het publiek kan op allerlei manieren actief participeren, zoals door het aanleveren en uitwisselen van verhalen, het uploaden van beeldmateriaal en teksten, meedoen aan theatervoorstellingen en meebouwen aan een digitale Romeinse wereld. Door diverse cross-overs te maken bereikt het erfgoedfestival nieuwe publieksgroepen met een historisch én tegelijkertijd uiterst actueel verhaal. Het publieksbereik is mede gericht op bewustwording en het bevorderen van een nieuw perspectief (change) op de betekenis van grenzen voor het leven van mensen vroeger en in onze tijd. Verwachte effecten De term festival klinkt luchtig, maar dit erfgoedfestival beoogt wel degelijk een duurzame impact te hebben, zowel bij het publiek als bij de deelnemende organisaties. Effecten die we met het erfgoedfestival willen bereiken zijn: Bij het publiek: vergroten van het bewustzijn van de betekenis van grenzen in het dagelijks leven, bewustzijn van het doorwerken van grenzen uit het verleden in het heden, besef dat grenzen overal om ons heen zijn maar ook dat ze veranderlijk zijn en dat we altijd een keuze hebben hoe we met grenzen omgaan. We kunnen dit effect meten door reacties van het publiek op sociale media te analyseren en door een beperkt publieksonderzoek bij geselecteerde publieksactiviteiten. Bij organisaties van erfgoed, kunst, toerisme: deze worden binnen het festival expliciet uitgenodigd en gestimuleerd samen te werken, denk daarbij aan erfgoed en theater, erfgoed en dans, erfgoed en fotografie, erfgoed en recreatie. Maar het gaat ook om samenwerking met naburige organisaties over de grens van de eigen gemeente, de provincie of het land. We verwachten dat deze concrete ervaringen ertoe leiden dat de verschillende partijen elkaar in de toekomst gemakkelijker weten te Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 4 van 14

6 vinden voor samenwerkingsprojecten. We meten dit effect door na afloop van het festival te vragen naar ervaringen van deelnemers en naar hun intenties voor de toekomst. Bij erfgoedorganisaties: deze worden uitgedaagd om te experimenteren met nieuwe vormen van publieksbereik en nieuwe vormen van publiekscommunicatie. Ervaringen die daarmee zijn opgedaan, worden via de festivalorganisatie verzameld en gedeeld. Dat zal leiden tot een nieuw overzicht van best practices waar deze organisaties ook in de toekomst gebruik van kunnen maken. Dit overzicht wordt opgenomen in de evaluatie en verantwoording van het festival. De festivalorganisatie De organisatorische basis voor het erfgoedfestival ligt bij de coöperatie Erfgoed Gelderland, aangevuld met externe deskundigen. Sommige medewerkers van Erfgoed Gelderland hebben een vaste taak binnen het festivalteam, anderen kunnen op basis van hun expertise worden ingeschakeld als consulent of als deelprojectleider. Voor specifieke deeltaken kunnen medewerkers van buiten de organisatie worden ingehuurd. De algehele leiding van het erfgoedfestival is in handen van festivaldirecteur prof.dr. Dolly Verhoeven, die ook de leiding had over de vier eerdere festivals. Zij legt verantwoording af aan een stuurgroep die bestaat uit twee directieleden van Erfgoed Gelderland en de directeur van Cultuurmij Oost; die laatste vanwege de gewenste verbinding met de kunstensector. De festivaldirecteur en de stuurgroep worden bijgestaan door een kring van adviseurs, die bestaat uit directieleden en specialisten van onder meer Omroep Gelderland, het Regionaal Bureau voor Toerisme, Stichting Landschapsbeheer Gelderland en het Gelders Genootschap. In de initiatieffase is sprake van een compacte organisatie met een drietal kernwerkgroepjes. In de voorbereidingsfase en de uitvoeringsfase worden daar werkgroepen aan toegevoegd voor specifieke deelprojecten. Ook gaan we bij de verschillende deelprojecten stagiairs inzetten van opleidingen Geschiedenis en/of Communicatie. In het onderstaande schema wordt de organisatiestructuur op hoofdlijnen weergegeven. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 5 van 14

7 Centrale festivaltaken De centrale festivalorganisatie heeft de volgende taken en verantwoordelijkheden: inspireren, stimuleren, verbinden en ondersteunen van deelnemende organisaties bewaken van de inhoudelijke hoofdlijnen en de algehele kwaliteit van het festival zorgdragen voor centrale communicatie aansturen van een beperkt aantal centrale activiteiten borgen van activiteiten die tijdens het festival succesvol of kansrijk zijn gebleken Deelnemende organisaties De festivalorganisatie nodigt potentiële deelnemers binnen en buiten Gelderland uit om mee te werken aan het festival door het organiseren van publieksactiviteiten rond het thema grenzen. Potentiële deelnemers zijn allereerst de leden van de coöperatie Erfgoed Gelderland, maar ook andere Gelderse organisaties op het gebied van kunst en cultuur worden actief benaderd om mee te doen. Datzelfde geldt voor organisaties over de provinciegrenzen heen: in het voormalige Overkwartier van Gelre (nu Limburg en Noordrijn-Westfalen) maar ook in Noord-Brabant, Zuid- Holland, Utrecht, Flevoland, Overijssel en West-Munsterland. Deelnemende organisaties zijn zelf verantwoordelijk voor: het ontwikkelen en realiseren van aantrekkelijke publieksactiviteiten het zoeken van eventuele samenwerkingspartners financiering van de eigen activiteiten communicatie over de eigen activiteiten (herkenbaar als festivaldeelnemer) Vanuit de centrale festivalorganisatie worden deelnemers naar behoefte ondersteund. Dat gebeurt in de vorm van bijeenkomsten, workshops en persoonlijk contact of advies. Indien de festivalbegroting dat toelaat, stellen we voor kleinere deelnemers (net als bij de vorige festivals) een stimuleringsbijdrage beschikbaar van maximaal 50% van hun begrote kosten met een maximum van 1000 per deelnemer. De ervaring van vorige festivals heeft laten zien dat deze bescheiden bijdrage een belangrijk sturingsinstrument is om de kwaliteit van individuele activiteiten te verhogen. 5. FESTIVALACTIVITEITEN Het festival bestaat voor het overgrote deel uit activiteiten die worden georganiseerd door erfgoedorganisaties binnen (en dit keer ook buiten) de provincie Gelderland: hierna aangeduid als deelnemers. Naast de activiteiten van deelnemers wordt een beperkt aantal activiteiten centraal aangestuurd. Vier rode draden Om de vele mogelijke invalshoeken en activiteiten rondom het thema grenzen te structureren, trekken we in het festival vier rode draden. Per rode draad realiseren we één centrale activiteit. Deze centrale activiteiten fungeren naar buiten toe als blikvangers voor het festival. Intern fungeren ze als ruggengraat doordat ze kwaliteit en samenhang bevorderen. De centrale activiteiten zijn namelijk zó gekozen dat ze kansen bieden voor deelnemers om aan te sluiten. Verder biedt elke centrale activiteit mogelijkheden voor borging na afloop van het festival. En één educatieve draad Naast deze vier inhoudelijke rode draden, loopt door het festival een centrale educatieve draad. Ook deze biedt volop ruimte voor deelnemers om bij aan te haken. Hieronder worden de vijf draden kort besproken. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 6 van 14

8 5.1 Grenzen in het landschap De eerste rode draad zijn grenzen in het landschap. Dat wil zeggen: grenzen die een ruimtelijke component hebben, zoals grenzen van het land, het gewest, gemeenten, steden (stadsmuren), heerlijkheden en bisdommen, maar ook rivieren, moerassen, spoorlijnen, verdedigingslinies, landweren enzovoorts. Grenzen in het landschap kun je volgen, markeren of overschrijden. Je kunt aandacht besteden aan de betekenis ervan voor (groepen) mensen aan weerszijden. Je kunt vertellen over het onderhouden, handhaven of juist ondermijnen van deze grenzen. Je kunt ingaan op veranderingen in de loop der tijd en op sporen die nog resten. Daarnaast hebben ruimtelijke grenzen de bijzondere eigenschap dat ze vaak ook verbindingslijnen vormen; dat is heel duidelijk bij rivieren, wegen en spoorlijnen, maar het geldt ook voor diverse andere grenzen. Deze rode draad biedt deelnemers onder meer mogelijkheden voor: routes langs allerlei soorten grenzen, eventueel gecombineerd met verhalen-, fotografie- of kunstprojecten tentoonstellingen over aspecten van grensbewaking en grensoverschrijding gezamenlijke (educatieve) projecten met buren aan weerszijden van de grens lezingen over de (veranderende) betekenis van een specifieke grens een symposium over grensrelaties (bijvoorbeeld Nederland-Duitsland of tussen provincies) nu en in de toekomst Centraal: grensroute(s) Als centrale activiteit bij deze rode draad ontwikkelen we twee wandel- of fietsroutes. De eerste markeert de grens van de huidige provincie Gelderland (ca. 650 km). De tweede volgt de grens van het vroegere Overkwartier en loopt dus door Limburg en Noordrijn-Westfalen (ca. 400? km). Voor een uitgebreidere beschrijving van de activiteit zie bijlage 1. Aanhaken De routes bieden de volgende mogelijkheden voor deelnemers om aan te sluiten: Borgen historische verenigingen, musea en gemeenten langs de grens kunnen verhalen, informatie en activiteiten aanbieden tijdens het festival kunnen arrangementen worden aangeboden door horeca en verblijfsrecreaties kunstwerken in de openbare ruimte langs de route kunnen worden vermeld organisaties en personen aan weerszijden van de grens kunnen de route aangrijpen voor samenwerkingsprojecten speciale groepen kunnen samen de route fietsen, met mogelijkheden om daarover te bloggen, te twitteren, enz. Van de routes kan zowel een digitale versie als een boekje gemaakt worden, waardoor ze ook bruikbaar blijven na afloop van het festival. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 7 van 14

9 5.2 Grenzen tussen mensen Naast ruimtelijk aanwijsbare grenzen bestaan er ook tal van culturele en sociale grenzen tussen groepen mensen. Deze vormen de tweede rode draad. Het ligt voor de hand om daarbij allereerst te denken aan mensen die van over de grens naar Gelderland zijn gekomen, zoals Hugenoten, Duitse landarbeiders en dienstmeisjes, Italiaanse terrazzowerkers, Turkse gastarbeiders, KNIL-militairen en hun gezinnen, vluchtelingen uit verschillende tijden, maar ook randstedelingen die zich in Gelderland vestigden voor werk of na hun pensioen. Hoe hebben zij een plek gevonden in deze regio? En hoe zat het met de Gelderlanders die vertrokken? Als arbeider naar het Duitse Ruhrgebied, als emigrant naar Amerika of Canada, of naar een andere Nederlandse provincie: hoe verging het hen? Een heel ander voorbeeld van grenzen tussen groepen mensen zijn taalgrenzen. Gelderland kent verschillende streektalen en heel wat lokale dialecten. Hoe verbindt en onderscheidt taal de inwoners van de provincie? En wat betekenen de Gelderse religieuze grenzen? Terwijl het zuiden van de provincie overwegend katholiek is, valt het noordwesten van Gelderland in de Bible-belt. Hoe is die grens ontstaan en wat heeft hij in de loop der tijd betekend? Weer een andere invalshoek is de grens tussen generaties. Hoe kijken oud en jong naar hun eigen regio? En hoe veranderde dat in de loop der tijd? Deze rode draad biedt deelnemers onder meer mogelijkheden voor: tentoonstellingen over en met nieuwkomers educatieve en culturele projecten met meerdere generaties dialectavonden of dialectlezingen oral history-projecten Centraal: beeldproject De centrale activiteit bij deze rode draad is het beeldproject Van over de Gelderse grens. Op een website verzamelen we afbeeldingen en kernachtige teksten van en over nieuwkomers uit allerlei regio s en uit allerlei tijden. Samen vormen ze een (kleur)rijke caleidoscoop. Aan het eind van het festival maken we met beeld en tekst één of meer pop-up tentoonstellingen op onverwachte plekken. Een uitgebreidere beschrijving van de activiteit staat in bijlage 2. Aanhaken Deelnemers kunnen zich aansluiten bij dit centrale project door: Borgen mee te doen met het verzamelen van beelden en teksten in de eigen plaats of streek eigen fotoprojecten te starten met behulp van de tool op de website (bijvoorbeeld met een thema als landschapsgrenzen ) bijeenkomsten te organiseren met nieuwkomers van vandaag het verzamelde materiaal te gebruiken voor een pop-up expositie in de eigen omgeving Het project wordt geborgd doordat foto s en teksten een plekje krijgen op de website mijngelderland.nl. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 8 van 14

10 5. 3 Grenzeloze verbeelding Het erfgoedfestival Gelderland Grensland richt zich nadrukkelijk op samenwerking en verbinding door niet alleen letterlijk maar ook figuurlijk grenzen te overschrijden. In dit geval willen we vooral inzetten op nieuwe verbindingen tussen enerzijds erfgoed of geschiedenis en anderzijds kunstdisciplines: beeldende kunst, fotografie, muziek en podiumkunsten. Inzetten op discipline-overstijgende samenwerking biedt ruimte voor projecten als: fotografieprojecten over (de betekenis van) lokale en regionale grenzen theater- of dansvoorstellingen op basis van historische verhalen kunsteducatie projecten met als thema grenzen een tentoonstelling van Gelderse kunstwerken waarin grenzen een rol spelen een of meer tentoonstellingen over schilderkunst aan de randen van Gelderland (naar een idee van Hans Esmeijer en Henk van Os) grensoverschrijdende muziekvoorstellingen in samenwerking met HGO of NJO Centraal: locatievoorstellingen Als centrale activiteit bij deze rode draad zetten we in op een serie van negen of tien voorstellingen met locatietheater op tien Gelderse plekken. De voorstellingen worden gemaakt door professionele theatermakers, in samenwerken met amateurgezelschappen en vrijwilligers. De verhalen die aan de voorstellingen ten grondslag liggen, worden gecreëerd in samenwerking met lokale historici of historische verenigen. Een toelichting op deze activiteit is te vinden in bijlage 3. Aanhaken Voor deelnemers biedt deze rode draad de volgende mogelijkheden: Borgen verhalen en informatie aanleveren voor de tien theatervoorstellingen inspiratie om zelf soortgelijke samenwerkingsprojecten met theatermakers te starten Borging van deze activiteit gebeurt door het plaatsen van een (beeld)verslag op de website en door het delen van ervaringen. 5.4 Grote Gelderse Grensverhalen Gelderland kent een aantal grote grensverhalen die in een erfgoedfestival over grenzen niet mogen ontbreken. Denk daarbij aan: de Romeinse Limes de verdeling van de provincie in vier kwartieren de Kleefse enclaves en hun overgang naar Gelderland in 1816/1817 de Gelderse rivieren als grens en als verbindingslijn de verschillende verdedigingslinies (Nieuwe Hollandse Waterlinie, Grebbelinie, IJssellinie) de grens tussen bezet en bevrijd gebied tijdens WO2 het ontstaan en de vaststelling van de grens met Duitsland Voor veel van deze grote grensverhalen geldt, dat er al partijen zijn die ze onder hun hoede hebben. Zoals Romeinen.nu, de Stichting Versterking Herinnering WO2 Gelderland, het Grenzlandproject in de Liemers, de Stichting Menno van Coehoorn, de Stichting Onze Waal en de deelnemers aan het grensoverschrijdende Rheinlandproject. We nodigen deze organisaties en initiatiefnemers uit om activiteiten binnen het festival te ontwikkelen. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 9 van 14

11 Centraal: vier-kwartieren-expo De centrale activiteit bij deze rode draad vestigt de aandacht op de aloude verdeling van Gelderland in vier later drie kwartieren: een verdeling die bestond van de veertiende t/m de achttiende eeuw. We doen dat in de vorm van een viervoudige tentoonstelling in de monumentale kerken van de vier voormalige kwartierhoofdsteden: Nijmegen, Arnhem, Zutphen en Roermond. Uitleg over deze activiteit is te vinden in bijlage 4. Aanhaken De vierdubbele tentoonstelling biedt vooral aansluitingsmogelijkheden voor organisaties in de vier betrokken steden. Borgen in elke stad wordt een werkgroep gevormd die de tentoonstelling mede bepaalt de tentoonstellingen bieden volop kansen voor aanvullende activiteiten in stad en regio Bij het maken van de tentoonstellingen wordt rekening gehouden met mogelijkheden voor behoud en hergebruik door de locaties. 5.5 Educatie: leren door spelen De bovenstaande vier rode dragen bieden elk voor zich al veel aanknopingspunten voor educatieve activiteiten door deelnemende organisaties. Daarnaast hanteren we voor het festival een centraal educatief concept waarbij verschillende vormen van spelenderwijs leren centraal staan. Deelnemers kunnen daarbij aansluiten in de vorm van: deelname aan workshops over de inzet van serious gaming het ontwikkelen van een serie Gelderse pubquizzen het creëren van spellen voor meerdere generaties op basis van verhalen, bijvoorbeeld in de vorm van escaperooms of escapekisten Centraal: Romeinen in Minecraft Als centrale educatieve activiteit sluiten we aan bij het populaire spel Minecraft. We ontwikkelen een eigen wereld in Minecraft rondom de Romeinse aanwezigheid in Gelderland. Het spel is gericht op kinderen tussen 8 en 12 jaar. Voor een uitgebreide projectomschrijving zie bijlage 5. Aanhalen Directe mogelijkheden om aan te sluiten zijn er vooral voor locaties die een connectie hebben met de Limes en/of met het Romeins verleden van Gelderland. De overige deelnemers kunnen uiteraard wel meedoen met het thema leren door spelen. Borgen Een erfgoedtoepassing voor de game Minecraft is nieuw en experimenteel. Indien de toepassing succesvol is, kan deze worden uitgebreid naar andere periodes van de geschiedenis (bijvoorbeeld de Middeleeuwen in Gelderland) of naar andere regio s in Nederland en Duitsland. Dat laatste is vooral interessant in verband met de Limes-samenwerking rondom de plaatsing van de Limes op de Unesco werelderfgoedlijst. In alle gevallen zullen ervaringen met het maken van een erfgoedtoepassing voor Minecraft gedeeld worden met collega-instellingen en overige belangstellenden. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 10 van 14

12 5.6 Activiteiten van deelnemers Bij de rode draden die hierboven staan vermeld, zijn al een aantal suggesties gedaan voor activiteiten door deelnemers aan het festival. Tijdens een goedbezochte inspiratiebijeenkomst voor het festival in februari 2017 bleek dat (potentiële) deelnemers zelf ook al volop ideeën hebben voor mogelijke publieksactiviteiten rondom het thema grenzen. In bijlage 6 staat een tussentijds overzicht van verwachte deelnemers en hun plannen. 5.7 Centrale opening De opening van het erfgoedfestival Gelderland Grensland zal naar verwachting plaatsvinden medio mei We streven naar een opening in het pas verbouwde provinciehuis in Arnhem, hiervoor zijn al de nodige contacten gelegd. De opening zelf zal ingebed worden in gevarieerde historische activiteiten, zoals lezingen, workshops en historische spellen. Een van de opties die wordt overwogen is het organiseren van een ludieke reprise van Spel zonder grenzen op de Markt in Arnhem. 6. COMMUNICATIE De festivalcommunicatie is te verdelen in twee hoofdrichtingen. We starten met de communicatie gericht op partners en deelnemers. Het doel daarvan is, deze groepen te informeren over de opzet en de mogelijkheden van het festival, ze te stimuleren tot deelname en ze te betrekken bij de promotie van het festival. Daarnaast is er de communicatie gericht op publiek en intermediairs. Die is gericht op het promoten van het festival en de individuele activiteiten, en heeft als hoofddoel bezoek aan het festival te genereren. Communicatie gericht op partners en deelnemers Hierbij worden de volgende middelen ingezet: contacten met netwerk (persoonlijk, per mail, telefonisch) ings naar leden van de coöperatie en andere potentiële deelnemers inspiratiebijeenkomsten en workshops deelnemersnieuwsbrief digitale informatiekrant sneeuwbalmethode: deelnemers werven deelnemers voortgangsinformatie en uitwisseling van plannen via de website van Erfgoed Gelderland Periode: vanaf de start van de initiatieffase tot en met de evaluatiefase. Communicatie gericht op publiek en intermediairs Communicatie met het publiek gebeurt door middel van een combinatie van online en offline middelen, zowel rechtstreeks als via intermediairs: festivalwebsite met complete agenda en inhoudelijke informatie social media (facebook, youtube, instagram, twitter enz) digitale nieuwsbrieven programma-magazine (inhoud + agenda) films (festivaltrailer, themafilm, aftermovie) programmareeks door Omroep Gelderland achtergrondartikelen in de Gelderlander / de Stentor posters, flyers, vlaggen persberichten (gedifferentieerd, vooral ook gericht op lokale en regionale media) Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 11 van 14

13 via mediapartners en toeristische partners via deelnemers door promotie van eigen activiteiten als onderdeel van het festival via influencers Periode: de publiekscommunicatie loopt vanaf de start van de productiefase tot het eind van de realisatiefase (januari juli 2018). Vernieuwende communicatiestrategie Zoals ook bij de inhoud en de organisatie het geval is, bouwen we bij de festivalcommunicatie voort op vroegere ervaringen terwijl we tegelijkertijd een vernieuwingsslag maken. We doen dat in twee opzichten: door het festival veel meer dan voorheen als een merk te positioneren en door gebruik te maken van social listening en influencers die online een groot bereik hebben. Het festival als merk Tot nu toe had elk festival een eigen gezicht met als verbindend element de g van Gelderland in het logo. Na vier edities zetten we de erfgoedfestivals nu krachtiger als merk neer, met een eigen merkidentiteit en een huisstijl die enerzijds festivaloverstijgend is, maar anderzijds flexibel genoeg is om telkens aangepast te worden aan een nieuw thema. Elementen van de merkidentiteit zijn: Gelders, geschiedenis en erfgoed, kwaliteit en relevantie, gevarieerd en leuk om mee te maken. De keuze voor een merkstrategie zal de festivalcommunicatie meer samenhang en meer kwaliteit geven. Van deelnemers wordt verwacht dat zij in hun communicatie gebruik maken van de festivalstijl. Daarbij kunnen ze kiezen in welke mate ze de merkidentiteit van het festival uitdragen: door de festivalbranding in te zetten met ruimte voor hun eigen naam en activiteit of door aan de eigen huisstijl een brandingvlak met de festivalstijl toe te voegen. We bieden deelnemers een workshop aan om kennis te maken met de principes en de concrete toepassing van een merkstrategie. Social listening en influencers We sluiten in de festivalcommunciatie aan bij eigentijdse vormen van communiceren via sleutelfiguren, offline maar vooral ook online. Via social listening monitoren en analyseren we waar onze doelgroepen online over praten, wie daarin voorop lopen en wat het sentiment is van de berichten. Vervolgens zoeken we naar invloedrijke mensen (bloggers, mediapersonen) die we kunnen inschakelen als influencers. Het bewust toepassen van deze strategie is nieuw voor de erfgoedsector. De ervaringen die we hiermee opdoen in het erfgoedfestival zullen we delen met deelnemers en andere belangstellenden. Uitgebreidere informatie over de communicatie van het festival is te vinden in het communicatieplan, zie bijlage 7. Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 12 van 14

14 7. PLANNING Na twee erfgoedfestivals in het najaar (2006 en 2008), schakelden we in 2012 en 2015 over naar de zomerperiode. De beide laatste festivals hadden een looptijd van ruim drie maanden: van half juni tot eind september. Uit de evaluatie bleek dat die periode aan de lange kant is, zowel voor deelnemers, centrale organisatie als publiek. Het is moeilijk gebleken de intensiteit van communicatie en organisatie waarmee het festival gepaard gaat meer dan drie maanden vol te houden. Voor Gelderland Grensland zetten we daarom in op een looptijd van circa twee maanden: van half mei tot half juli De exacte data worden in de loop van 2017 bepaald. De planning voor het festival ziet er als volgt uit: Fase 1 INITIATIEFFASE januari - september 2017 Organisatie: Inhoud: projectplan opstellen en fondsen werven inhoudelijke plannen maken, partners zoeken, achterban mobiliseren Communicatie: communicatieplan intern en extern, voorbereiding huisstijl Fase 2 VOORBEREIDING september 2017 januari 2018 Organisatie: Inhoud: go/no go op basis van fondsenwerving start uitvoering inhoudelijke plannen Communicatie: start uitvoering communicatieplan Fase 3 PRODUCTIE januari mei 2018 Organisatie: Inhoud: vaststelling definitief programma productie inhoudelijke activiteiten Communicatie: verzamelen agenda-informatie, start publiekscommunicatie Fase 4 REALISATIE mei juli 2018 Organisatie: uitvoering festival Communicatie: intensieve publiekscommunicatie Fase 5 EVALUATIE augustus december 2018 Organisatie: eindrapport en financiële afrekening start borgingsactiviteiten Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 13 van 14

15 8. BEGROTING De onderstaande festivalbegroting betreft de fasen 2, 3 en 4. Voor de initiatieffase is dekking gevonden middels een projectsubsidie van de provincie Gelderland. De begroting is in hoofdgroepen samengevat. Een gedetailleerde begroting met dekkingsplan is opgenomen in bijlage 8. Organisatiekosten personeelskosten materiële kosten Communicatiekosten personeelskosten materiële kosten Activiteitenkosten routes langs provinciegrenzen beeldproject Van over de Gelderse grens locatievoorstellingen vier-kwartieren-expo educatie: Romeinen in Minecraft centrale opening stimuleringsbijdrage deelnemers Onvoorzien Borging Totale kosten Projectplan Erfgoedfestival Gelderland Grensland 2018 ( ) pag. 14 van 14