Stichting SchuldenlabNL CONCEPT BELEIDSPLAN. Organisatie en Formatie Stichting SchuldenlabNL 1e versie

Transcriptie

1 Stichting SchuldenlabNL CONCEPT BELEIDSPLAN Organisatie en Formatie Stichting SchuldenlabNL 1e versie

2 Documentnummer: BD01_2019_R01 TEN GELEIDE 2 1. INLEIDING Kabinetsbeleid inzake schulden Succes van lokale initiatieven Jongeren Perspectief Fonds (JPF) Sociaal Hospitaal (SoHos) Doel van het Organisatie- en Formatierapport op hoofdlijnen 3 2. BESTAANSREDEN, DOELEN EN TAKEN VAN SCHULDENLABNL Bestaansreden: van lokaal naar nationaal Doelen Taken Hoofdactiviteiten 5 3. SCHULDENLABNL ALS NIEUWE ORGANISATIE Missie, visie, strategie (en ambitie) Kernwaarden, commitment en engagement Balanced scorecard 7 4. INVULLING VAN HET PROGRAMMAMANAGEMENT Inleiding Werkmethoden Werkplan voor de periode

3 Documentnummer: BD01_2019_R01 TEN GELEIDE In de zomer van 2018 vond de eerste bijeenkomst plaats in Den Haag om draagvlak te organiseren voor de realisatie van SchuldenlabNL. Met verschillende publieke en private partners is op basis van een eerste projectplan (versie 17 mei 2018, zie bijlage) gesproken over het waarom en hoe. Er zijn vanaf dat moment drie sporen bewandeld: - De concrete oprichting van Stichting SchuldenlabNL (aanzoeken bestuursleden etc.); - Het voeren van gesprekken met publieke en private partners teneinde tot samenwerking te kunnen komen; - De eerste gesprekken over schaalbare projecten, inclusief de realisatie van de alliantie met de Nederlandse Vereniging van Banken. Op 14 november 2018 is SchuldenlabNL gelanceerd in het bijzijn van HM Koningin Máxima gelanceerd. Stichting SchuldenlabNL had tot dit moment geen capaciteit of middelen. Dat is ook mede de reden om aan de partners capaciteit in natura te vragen en ook middelen. Vele partners hebben capaciteit toegezegd, en ook zijn er intenties uitgesproken om bij te dragen aan financiering van SchuldenlabNL. Dit alles moet echter de komende tijd verwezenlijkt worden. Hiertoe is een zogenaamd organisatie- en formatierapport gemaakt. Dit concept, grotendeels opgesteld door Gerard Putman, treft u hierbij aan. Het is de bedoeling dat dit rapport de basis zal zijn voor het inrichten van de organisatie, inclusief de bemensing.

4 1. INLEIDING De maatschappelijke kosten van schulden zijn enorm: ongeveer 11 miljard euro. Meer dan 2 miljoen huishoudens hebben betalingsachterstanden. Circa 1,4 miljoen huishoudens hebben risicovolle of problematische schulden. Het duurt gemiddeld 5 jaar voordat burgers zich melden voor hulp. Er zijn meer dan werkende armen. Gelukkig worden de ernst, omvang en urgentie van problematische schulden door publieke en private partijen in toenemende mate onderkend. Er wordt op dit moment dan ook volop geïnvesteerd in (vernieuwende) preventieve en curatieve aanpakken om burgers schuldenzorgvrij te krijgen en te houden. Steeds vaker ook gaan sociale en financiële impact hierbij hand in hand. De keerzijde van deze dynamiek is de sterk gefragmenteerde inzet die voor alle partijen zeer kostbaar en tijdrovend is. Het wiel wordt te vaak onnodig opnieuw uitgevonden, terwijl publieke en private partijen juist elkaars kunde, kracht en innovatie willen benutten. Om de versnippering tegen te gaan is de afgelopen tijd door vele partijen hard gewerkt aan het opzetten van een opschalingsinfrastructuur waarbij de lokale kracht behouden blijft en landelijk geschaald kan worden. Dit heeft de vorm gekregen in een onafhankelijke Stichting SchuldenlabNL (hierna de stichting of SchuldenlabNL) waarin publieke en private partijen in gezamenlijkheid werken aan landelijke opschaling van succesvolle projecten rond armoede en schulden. In de volgende paragrafen worden twee belangrijke omstandigheden nader toegelicht die hebben bijgedragen aan de oprichting van SchuldenlabNL: het kabinetsbeleid inzake schulden en het succes van lokale initiatieven. 1.1 Kabinetsbeleid inzake schulden Het huidige kabinet meldt in de kamerbrief van 22 mei 2018 over schulden het volgende: het kabinet wil dat meer mensen uit een uitzichtloze schuldensituatie komen en geeft daar hoge prioriteit aan. Met de maatregelen uit het Regeerakkoord worden belangrijke knelpunten op het terrein van schulden onder handen genomen. Daarnaast zet het kabinet lopende maatregelen die bijdragen aan het terugdringen van de schuldenproblematiek onverkort door. Dit doet het kabinet niet alleen. De schuldenproblematiek vraagt om nauwe samenwerking tussen ministeries, gemeenten en andere betrokken partijen. Daarom heb ik het startsein gegeven voor het Samenwerkingsverband Brede Schuldenaanpak. Daarnaast geeft het kabinet samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) nadere uitwerking aan de afspraken die zijn gemaakt over het voorkomen en oplossen van problematische schulden binnen het Interbestuurlijk Programma (IBP). De uitwerking van deze afspraken maakt deel uit van de brede schuldenaanpak. In het landelijke programma Sociaal Domein is schuldenproblematiek benoemd als doorsnijdend thema, waar het de knelpunten rond het integraal werken betreft. In dit programma werken gemeenten en Rijk samen om beleid en uitvoering meer integraal en vanuit het perspectief van de burger vorm te geven. Ook de Belastingdienst, het CAK, het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), het Uitvoeringsinstituut Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

5 Werknemersverzekeringen (UWV) en de Sociale Verzekeringsbank (SVB) zetten zich in om problematische schulden te voorkomen dan wel bij te dragen aan het oplossen daarvan. Iedereen is doordrongen van de urgentie van de problematiek en nu is dan ook het moment om gezamenlijk stappen te zetten. Dat is niet vrijblijvend. Daarom zal ik partijen aanspreken op hun verantwoordelijkheid en mijn verantwoordelijkheid nemen als coördinerend bewindspersoon schulden als trajecten (dreigen te) stagneren. 1 De activiteiten van SchuldenlabNL zijn vooralsnog te scharen onder twee van de drie actielijnen van het kabinet, te weten Actielijn 1 Problematische schulden voorkomen (preventie en vroegsignalering) en Actielijn 2 Ontzorgen en ondersteunen. 1.2 Succes van lokale initiatieven In het recente verleden zijn er onder de vlag van Schuldenlab070 onder meer de volgende twee initiatieven tot bloei gekomen: het Jongeren Perspectief Fonds en het Sociaal Hospitaal Jongeren Perspectief Fonds (JPF) Het JPF biedt een innovatieve aanpak aan jongeren van 18 tot en met 27 jaar die door schulden belemmerd worden in hun maatschappelijke ontwikkeling. Binnen JPF wordt integraal naar de hele situatie van de jongere gekeken en een perspectiefplan op maat gemaakt, met doelen waaraan de jongere gaat werken. Vanuit JPF worden jongeren waar mogelijk begeleid naar werk of school of ondersteund in het continueren ervan. Aan de schuldeisers wordt een saneringsvoorstel gedaan. Dit saneringsbedrag vormt een schuld tussen JPF en de jongere. Alle jongeren betalen in natura terug door een maatschappelijke stage te lopen. Voor jongeren met een inkomen structureel boven bijstandsniveau wordt een hoger percentage aan schuldeisers geboden. Deze jongeren lossen op basis van financiële draagkracht het ingezette saneringsbedrag af. Niet de schuld maar het toekomstperspectief van jongeren staat binnen JPF centraal. De pilot is in de zomer van 2016 gestart met 53 jongeren. Wegens succes en aanhoudende vraag is JPF in juni 2017 opnieuw opengesteld voor zo n 100 nieuwe jongeren. In andere gemeenten bestaat er veel interesse voor JPF, maar is er nog geen infrastructuur om daaraan te kunnen voldoen Sociaal Hospitaal (SoHos) Met het project SoHos worden vanaf 2017 drie jaar lang 150 Haagse gezinnen geholpen met het oplossen van hun problemen. In het project worden ondersteuning en zorg geoptimaliseerd én wordt het gezin erbij betrokken met een maatschappelijke kostenbatenanalyse als startpunt. Het project richt zich op huishoudens met de meeste problemen tegelijkertijd, als gevolg waarvan ze hoge maatschappelijke kosten maken. Ongeveer 30% van de middelen in het sociaal domein gaat in 1% van deze huishoudens 1 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 431 Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

6 om. Zonder dat de huishoudens optimaal geholpen worden. Dat wil SoHos doorbreken. De financiering van SoHos wordt mogelijk gemaakt door een Health Impact Bond; een financieringsconstructie die het mogelijk maakt om achteraf de financieringsbureaucratie om de maatwerkplannen van gezinnen heen te organiseren, in plaats van daar vooraf al rekening mee te moeten houden. De eerste 10 cases zijn door EY gecontroleerd. De gevalideerde maatschappelijke opbrengst van de eerste 10 cases is Een voorlopige doorkijk naar de eerste 50 cases voorspelt een maatschappelijke opbrengst van ongeveer 1,3 miljoen in het eerste jaar na interventie. Ook voor dit project bestaat in andere gemeenten veel interesse, maar ontbreekt de infrastructuur om hieraan te kunnen voldoen. 1.3 Doel van het Organisatie- en Formatierapport op hoofdlijnen In dit document wordt beschreven wat SchuldenlabNL gaat doen en op welke wijze zij dit wil gaan doen. Dit document is daarmee in eerste instantie bestemd voor reeds betrokken, maar ook voor toekomstige partners van SchuldenlabNL. Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

7 2. BESTAANSREDEN, DOELEN EN TAKEN VAN SCHULDENLABNL 2.1 Bestaansreden: van lokaal naar nationaal In aansluiting op de in de inleiding geschetste fragmentatie c.q. versnippering van de aanpak van de schuldenproblematiek kan SchuldenlabNL een versnellende en complexiteit reducerende rol spelen. Eerder genoemde nadelen zouden kunnen verdwijnen en wel als volgt: Aantoonbaar succesvolle aanpakken kunnen worden overgenomen of daar kan mee worden samengewerkt. Goedkoper en sneller. Gemeenten hoeven niet langer ieder afzonderlijk met landelijke partijen en overheidsinstanties afspraken te maken op dezelfde thema s. Efficiënter: niet opnieuw het wiel uitvinden, geen dubbel of conflicterend werk. Er kan voorzien worden in de behoefte bij zowel private en publieke partijen als bij de initiatieven zelf om lokale innovaties (landelijk, regionaal of lokaal) schaalbaar te krijgen. Toegang tot expertise en financiering om de stap naar innovatieve opschaling te maken wordt geboden. In essentie moet SchuldenlabNL een landelijk publiek-privaat platform vormen en een landings- en startbaan zijn om lokaal succesvolle projecten en innovatieve pilots rondom armoede- en schuldenproblematiek op te schalen. Naast deze bestaansreden wordt het bestaansrecht van SchuldenlabNL geschraagd en geborgd door de (reeds) betrokken publieke en private partners en hun financiële inbreng en/of inbreng in natura. 2.2 Doelen SchuldenlabNL heeft de volgende doelen geformuleerd in haar statuten: 1. Het actiegericht samenwerken van publieke en private partijen aan het opschalen van innovatieve oplossingen die kwetsbare groepen duurzaam schuldenzorgvrij maken; 2. Het fungeren als landelijk boegbeeld voor opschaling en daartoe het nodige stakeholdersmanagement verrichten; 3. Het vergaren, verspreiden en delen van kennis die nodig is voor opschaling van innovatieve vormen van dienstverlening en projecten op het terrein van schulden en armoede; 4. Het agenderen van thema's en vraagstukken die belemmerend werken voor opschaling van effectieve aanpakken als hiervoor bedoeld; 5. Het adviseren van de landelijke overheid over wet- en regelgeving die belemmerend werkt voor de opschaling van oplossing als bedoeld onder doel Het actiegericht werken aan de verspreiding, borging en opschaling van reeds bestaande en nieuwe succesvolle initiatieven. Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

8 2.3 Taken Vanuit SchuldenlabNL zullen de volgende taken worden verricht om de voornoemde doelen te bereiken door: 1. Versnippering van initiatieven op het terrein van armoede en schulden te voorkomen door het ontwikkelen en realiseren van landelijk schaalbare aanpakken; 2. Het scheppen van de randvoorwaarden om tot versnelde opschaling te komen van succesvolle projecten op het terrein van armoede en schulden; 3. Het ontwikkelen van formats voor opschaling en standaarden te introduceren; 4. Het verrichten van assessments op projecten, deze te selecteren voor opschaling en Impactmeting daarvan te realiseren. 2.4 Hoofdactiviteiten Op basis van de genoemde doelen en taken kunnen meerdere hoofdactiviteiten voor SchuldenlabNL worden geformuleerd: Stakeholdermanagement Acquisitie en lobby Marketing Innovatie, onderzoek en advisering Realisatie (screening, assessment, impactmeting en advies) De bovenstaande activiteiten kunnen toebedeeld worden aan functies binnen de werkorganisatie en behulpzaam zijn bij het werven, selecteren en contracteren van de juiste personen voor de werkorganisatie. Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

9 3. SCHULDENLABNL ALS NIEUWE ORGANISATIE Aan de hand van onderstaand model 2 wordt de nieuwe organisatie SchuldenlabNL beschreven. De drie hoofdelementen uit het model laten zich als volgt beschrijven: Richten: focus op strategie & doelen, maar direct door vertalen naar vereisten voor organisatie en de gewenste cultuur. Inrichten: organisatie elementen vormgeven vanuit doelstellingen en vertalen naar randvoorwaarden in termen van competenties & vaardigheden. Startpunt: duidelijke richtinggevende keuzes en draagvlak. Verrichten: sturen op gewenst gedrag, vanuit transparante besturing en concrete doelstellingen. 3.1 Missie, visie, strategie (en ambitie) De missie van SchuldenlabNL is Nederland schuldenzorgvrij te maken. Schuldenzorgvrij houdt in dat huishoudens niet langer de negatieve gevolgen van het hebben van schulden aan den lijve ondervinden en dat er sprake is van een stabiele situatie bij deze huishoudens met uitzicht op verbetering. De visie die daarbij hoort is het schalen van lokaal bewezen initiatieven gericht op het bestrijden van schuldproblematiek. De strategie die gehanteerd wordt bij het verwezenlijken van missie en visie is drieledig. Het gaat om het scheppen van een platform dat: Samenwerkt in een breed publiek-privaat partnerschap 2 Het getoonde model is van Berenschot en gebaseerd op jarenlange advisering van organisaties in zowel de publieke als private sector. Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

10 Opschaling standaardiseert en transactiekosten verlaagt Relevante kennis verzamelt en deelt De ambitie van SchuldenlabNL is om de komende vijf jaren ( ) in te zetten op een reductie van 5 10 % in het aantal huishoudens dat nu niet schuldenzorgvrij is. Dit komt neer op het ontzorgen van tot huishoudens. In het jaar 2019 zal op basis van diverse projectresultaten, en de verantwoording daarover, bepaald worden of de bovenstaande ambitie haalbaar en realistisch is. De vraag die tevens moet worden meegenomen is welke impact is bereikt met de verzamelde (opgeschaalde) projecten en pilots. (De ambitie wordt overigens gekoppeld aan de systematiek van de meerjarenbegroting van SZW en de andere betrokken departementen). 3.2 Kernwaarden, commitment en engagement De kernwaarden die SchuldenlabNL wil uitstralen zijn actiegericht, versnellend en verbindend. Het commitment van het bestuur en de betrokken publieke en private partners zal moeten zorgen voor een toename in het aantal schaalbare initiatieven en betrokken partners in de komende jaren. De programmamanagers dienen dit commitment tevens te tonen, maar ook te zien als steun in de rug bij al hun (dagelijkse) contacten in de diverse projecten en programma s. Zij zijn immers de vooruitgeschoven posten van de stichting in de haarvaten van samenleving. 3.3 Balanced scorecard Op basis van de missie, visie en strategie van de stichting dienen er organisatiedoelen te worden geformuleerd en opgenomen in een overzichtelijke balanced scorecard. In eerste instantie valt te denken aan het formuleren van doelen voor de organisatie op de volgende wijze: Financieel: hoe moeten we, om financieel te slagen, op onze betrokken partners overkomen? Interne bedrijfsprocessen: in welke bedrijfsprocessen moeten we excelleren om onze partners en klanten/afnemers tevreden te stellen? Leren en groei: hoe kunnen we, om onze visie te realiseren, ons vermogen om te veranderen en verbeteren vasthouden? Klant/afnemer : hoe moeten we op onze klant/afnemer overkomen als we onze visie willen realiseren? Op basis van de bovenstaande vragen zijn voor SchuldenlabNL de volgende organisatiedoelen te formuleren: Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

11 1. SchuldenlabNL moet een structureel gefinancierde en financieel gezonde organisatie worden, die bijdraagt aan de ordening van de sector die zich in toenemende mate bezighoudt met schulden, schuldhulpverlening en aanverwante onderwerpen. 2. SchuldenlabNL dient dienstverlening aan en advisering van zowel partners als klanten/afnemers excellent uit te voeren, mede gezien de financiële randvoorwaarden waarbinnen de stichting opereert. Kunnen vertrouwen op een dienstbare en goed functionerende organisatie is van cruciaal belang. 3. SchuldenlabNL dient een lerende organisatie te zijn, waarbij innovaties en vernieuwende concepten moeten worden omarmd. Dit met in het achterhoofd dat de sector zichzelf ook vernieuwt om bestaande problemen op een andere wijze dan voorheen aan te pakken. Het leren zal in 2019 (en verder) mede gevoed worden door de verantwoording over projectresultaten en (de performance van) pilots, waarin de aan- of afwezigheid van maatschappelijke impact onderdeel moet zijn. Daarmee kan de ambitie van SchuldenlabNL scherper worden geformuleerd. 4. SchuldenlabNL dient professionaliteit, zakelijkheid, verbondenheid en urgentie uit te stralen. Als bijvoorbeeld lokale initiatieven de beoordeling door SchuldenlabNL niet doorstaan moet dat worden geaccepteerd. In zo n situatie dienen wel verbeteradviezen te worden gegeven aan de indieners. Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

12 4. INVULLING VAN HET PROGRAMMAMANAGEMENT 4.1 Inleiding Voor SchuldenlabNL gelden er twee strategische redenen om een programma te starten: Bestuurlijke complexiteit: er is behoefte aan het samenbrengen en coördineren van verschillende partijen of organisaties (intern en extern) bij verwachte complexe besluitvorming. Dit leidt tot een zogeheten regie-programma. 4.2 Werkmethoden In deze paragraaf zijn de activiteiten van het programmamanagement schematisch weergegeven. Het gaat achtereenvolgens om het standaardiseren van opschaling en het verzamelen en verspreiden van kennis. Figuur: Onderdelen (beoordelings)procedure SchuldenlabNL Concept SchuldenlabNL Beleidsplan

13 Figuur: Kennis verzamelen en verspreiden 4.3 Werkplan voor de periode Dit onderdeel van het Organisatie- en Formatierapport wordt na de lancering van SchuldenlabNL gevuld. Concept SchuldenlabNL Beleidsplan