Bijlagen: 1. beleidsplan schuldhulpverlening

Transcriptie

1 *BI * NOTA VOOR DE RAAD Datum: 23 januari 2017 Nummer raadsnota: BI Onderwerp: beleidsplan schuldhulpverlening Portefeuillehouder: Vissers Bijlagen: 1. beleidsplan schuldhulpverlening Ter inzage: - Voorstel: 1. vaststellen beleidsplan schuldhulpverlening Samenvatting Het beleidsplan schuldhulpverlening is richtinggevend voor de wijze waarop de gemeente ondersteuning biedt aan inwoners die problemen ervaren in het gezond houden van de persoonlijke financiële situatie en die zonder ondersteuning in de schulden dreigen te geraken, hun schuldensituatie niet kunnen oplossen of waarbij de kans groot is dat zonder ondersteuning de schuldensituatie zal verslechteren. Naar aanleiding van de komst van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) is het beleid voor het laatst in 2012 vastgesteld door de gemeenteraad. Met de komst van de Wgs hebben gemeenten de expliciete taak gekregen hun inwoners integrale ondersteuning te bieden bij het voorkomen en oplossen van schulden. Deze ondersteuning geschiedt op vrijwillige basis. Dat wil zeggen dat de gemeente geen wettelijke basis heeft om inwoners te dwingen mee te werken aan een hulpverleningstraject. Ook richting schuldeisers is er geen wettelijke basis om hen te dwingen mee te werken aan een schuldregeling. Indien een inwoner komt met een hulpvraag dan heeft de gemeente op grond van de Wgs de taak om te trachten te komen tot een minnelijke oplossing die recht doet aan zowel schuldenaar als schuldeiser. Indien schuldeisers weigeren mee te werken, dan kan alleen een rechter op grond van de Wet sanering natuurlijke personen alle partijen dwingen tot het meewerken aan een wettelijke schuldregeling. In vier jaar tijd hebben we ongeveer inwoners binnen het Budget Advies Centrum geholpen. Voor ongeveer 850 inwoners is via een intake schuldhulpverlening nagegaan of ze met de inzet van specialistische instrumenten en producten verder geholpen konden worden. Verder hebben 350 inwoners via een minnelijke of wettelijke regeling toegewerkt naar een schone lei. Sinds 2012 is veel onderzoek gedaan naar de gemeentelijke schuldhulpverlening en de knelpunten in het hulpverleningsproces. In 2016 is in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ook een evaluatieonderzoek uitgevoerd naar de Wgs. Deze onderzoeken geven waardevolle inzichten over de invloed van cognitieve vaardigheden en non-cognitieve kenmerken en vermogens op iemands financieel gedrag. Het uitgangspunt in het beleidsplan blijft eigen verantwoordelijkheid. Echter, hierbij verliezen we niet uit het oog dat een reeks van factoren de (financiële) zelfredzaamheid van inwoners zwaar onder druk kan zetten. Daarom zal in hulpverleningstrajecten worden ingezet op eerst samen. Dit doen we onder andere door het actief aanbieden van ondersteuning door vrijwillige budgetcoaches. Kernwoorden voor het nieuwe beleid in de aankomende jaren zijn preventie, integrale sluitende aanpak en actief aanbod voor ondersteuning.

2 Wat willen we bereiken? Als gemeente vinden we het belangrijk dat inwoners volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Hiermee bedoelen we onder andere het hebben en behouden van een baan, deelnemen aan activiteiten gericht op persoonlijke ontwikkeling en het participeren in sociale activiteiten bijvoorbeeld in familiekring, met vrienden en kennissen, met buren in de wijk en in verenigingsverband. Om volwaardig te kunnen deelnemen is het cruciaal dat de basisvoorzieningen op orde zijn. Er moet rust en zekerheid zijn op het gebied van wonen, de toelevering van energie en de toegang tot zorg middels een passende zorgverzekering. Een problematische schuld is een belangrijke belemmerende factor voor volwaardige participatie. Wanneer schuldsanering bijvoorbeeld niet lukt, dan moeten mensen jarenlang zo niet heel hun leven rondkomen van een absoluut minimum. Perspectief op inkomensverbetering is er dan niet waardoor er ook geen grote prikkel is om (meer) te werken. De maatschappelijke kosten, bijvoorbeeld door een dreigende huisontruiming, zijn groot. Schuldhulpverlening is erop gericht om inwoners te ondersteunen om het hoogst haalbare niveau van financiële zelfredzaamheid te bereiken. De hulpvrager heeft (met passende ondersteuning) de volgende stappen gezet: overzicht, inzicht en actie met als doel normalisering of in ieder geval stabilisatie van de financiële situatie zodat ook meer zekerheid ontstaat en verbetering mogelijk is op andere leefgebieden. Goede schuldhulpverlening, zowel preventief als curatief, is van groot belang. Preventie is erop gericht te voorkomen dat (problematische) schulden bij inwoners ontstaan. Voorkomen is immers beter én goedkoper dan genezen. Preventie is er ook op gericht dat inwoners in een eerder stadium hulp zoeken bij de gemeente. In een eerder stadium zijn schulden nog relatief klein en daardoor makkelijker, met minder (financiële) inzet en inspanning, op te lossen. Wat gaan we daarvoor doen? We richten ons in de komende beleidsperiode op preventie en een integrale sluitende aanpak. Preventie: het voorkomen van financiële problemen en voorkomen van escalatie van financiële problemen. In de preventieve sfeer richten we ons op: - het faciliteren van financiële educatie op middelbare scholen; - het goed informeren van maatschappelijke partners, zodat zij in het veld financiële problemen vroegtijdig kunnen signaleren bij inwoners en zij een sterke doorverwijzingsfunctie hebben; - aansprekende en stimulerende communicatie om drempels weg te nemen en geldzorgen uit de taboesfeer te halen. Zo willen we inwoners ertoe zetten in een vroeger stadium hulp te zoeken; - het bieden van laagdrempelige voorzieningen die toegang geven tot de gemeentelijke schuldhulpverlening. Door het bieden van verschillende punten van toegang (inloopspreekuur Budget Advies Centrum, inloop vrijwillige burgeradviseurs Surplus Welzijn en kan een inwoner met geldzorgen zelf kiezen welke voorziening het beste bij hem of haar past en het meest veilig voelt. Een integrale sluitende aanpak: Met sluitend bedoelen we dat we in onze dienstverlening uitval zonder dat er een gewenst resultaat is bereikt zo veel mogelijk proberen te voorkomen. Met integraal bedoelen we dat er in de dienstverlening niet alleen oog is voor sec het financiële probleem, maar dat er ook aandacht is voor eventuele andere problematiek die in verband kan staan met de financiële problemen. Als inwoners met schulden hun weg hebben gevonden naar de schuldhulpverlening dan is het zaak deze mensen binnen boord te houden. Verschillende onderzoeken en rapporten laten zien dat de weg naar het oplossen of zelfs maar stabiliseren van schulden voor veel schuldenaren een uiterst moeilijke opgave is. In het proces schuldhulpverlening zijn er tal van factoren die het risico op uitval vergroten. In het beleidsplan noemen we een aantal van deze factoren: - door schaarste is er een grote focus op de korte termijn (theorie van schaarste); - complexiteit van de samenleving in combinatie met beperkte sociaal juridische vaardigheden; Uitdraai van: 27 januari :51 uur Pagina: 2

3 - beperkte lees-, reken- en digitale vaardigheden; - complexiteit schuldhulpverleningstraject en gebrek aan inzicht en grip; - andere problematiek (zoals psychische problemen of verslaving). Om de risico s op uitval te verkleinen, geven we de integrale sluitende aanpak op de volgende wijze concreet invulling: - we brengen in een vroeg stadium de klant en zijn/haar (financiële) situatie in beeld en hebben hierbij aandacht voor de volgende aspecten: inkomsten en uitgaven, problematische of nietproblematische schulden, oorzaken van de financiële problemen, mate van financiële zelfredzaamheid en de motivatie van de hulpvrager; - we bieden een breed dienstverleningspakket aan waardoor individueel maatwerk mogelijk wordt. In het dienstverleningspakket hebben we zowel algemene voorzieningen als specialistische (instrumenten en producten) schuldhulpverlening. De algemene voorzieningen zijn vrij toegankelijk voor alle inwoners van de stad. Hiervoor gelden geen beperkende voorwaarden. Via een intake schuldhulpverlening zijn de specialistische (instrumenten en producten) schuldhulpverlening toegankelijk. Gedurende de intakefase wordt getoetst of een inwoner al dan niet gebruik kan maken van deze specialistische voorzieningen. - we bieden actief de ondersteuning van de vrijwillige budgetcoaches van Surplus Welzijn aan. Trajecten schuldhulpverlening kunnen qua intensiteit, inspanning en duur wel vergeleken worden met een marathon. Veel mensen zullen deze niet alleen, zonder hulp en aanmoediging, kunnen uitlopen. Daarom is eerst samen het uitgangspunt. - we managen actief de verwachtingen van hulpvragers in het schuldhulpverleningsproces. Het is belangrijk een zo realistisch mogelijk beeld te schetsen van wat hulpvragers wel en niet kunnen verwachten binnen een schuldhulpverleningstraject. In het managen van verwachtingen neemt het plan van aanpak een belangrijke plek in. - mede door het gebruik van het screeningsinstrument Mesis hebben we aandacht voor de lees-, reken en digitale vaardigheden van de hulpvrager; - we werken nauw samen met maatschappelijke partners. Doorgaans liggen problemen op andere leefgebieden ten grondslag aan het ontstaan van schulden. Door dieperliggende oorzaken aan te pakken, komt een structurele oplossing en stabiele financiële situatie dichterbij. We mobiliseren waar nodig de hulp van maatschappelijk werk, de woningbouwvereniging, klantmanagers Werk en Inkomen, medewerkers van het Sociaal Wijkteam, beschermingsbewindvoerder, et cetera. Wat mag het kosten? Het budget schuldhulpverlening is voor de komende jaren vastgesteld op ,- per jaar. We verwachten dat we de kosten schuldhulpverlening de komende jaren kunnen dekken uit dit beschikbare budget. In onderstaand overzicht worden de verwachtingen geschetst met betrekking tot de opbouw van de kosten schuldhulpverlening in de aankomende jaren. Prognose kosten schuldhulpverlening 2017 en verder Kredietbank Nederland ,- Burgeradviseurs en budgetcoaches Surplus Welzijn ,- Budgetteringscursussen ,- Financiële educatie op scholen ,- Faciliteiten voor uitvoering ,- Overige kosten (o.a. communicatie) 3.000,- Totaal ,- In de prognose van de kosten gaan we ervan uit dat de kosten van de Kredietbank met ongeveer 15% stijgen als gevolg van de preventie-activiteiten gerelateerd aan het wegnemen van barrières. Zijn deze activiteiten succesvol, dan zullen we te maken krijgen met een toename van het aantal inwoners dat gebruik maakt van de voorzieningen. Uitdraai van: 27 januari :51 uur Pagina: 3

4 Op welke manier is/wordt vormgegeven aan burgerparticipatie? Het beleidsplan is tot stand gekomen onder andere naar aanleiding van de vele gesprekken met (schuld)hulpverleners in het veld, de evaluatiegesprekken met de uitvoerders van de gemeentelijke schuldhulpverlening in Oosterhout (de Kredietbank Nederland en Surplus Welzijn), de gesprekken met medewerkers van Thuisvester (als schuldeiser), de gesprekken met medewerkers van het Bewindvoeringskantoor Oosterhout en de levendige discussies over het onderwerp schuldhulpverlening tijdens de bijeenkomsten van het Samenwerkingspact. Ook de Cliëntenraad Sociale Zekerheid is betrokken bij het ontwikkelen van het beleidsplan. Leden uit deze raad nemen actief deel aan het Samenwerkingspact en hebben via dit platform hun ervaringen met klanten schuldhulpverlening kunnen delen. Daarnaast is ook direct feedback gevraagd aan de Cliëntenraad over het nieuwe beleidsplan. In de vergadering van 15 december 2016 hebben de leden zich positief uitgesproken over de missie en visie van het beleidsplan schuldhulpverlening Helaas is het niet gelukt om ook klanten schuldhulpverlening te betrekken in de ontwikkeling van het beleidsplan. Aan de Kredietbank en de Cliëntenraad is gevraagd om inwoners te benaderen om hun ervaringen met de gemeente te delen. Er bleken echter geen inwoners bereid te zijn hiervoor. De hoop is dat door de betrokkenheid van de partners in het ontwikkelen van dit plan, het een breed gedragen plan is en zo zijn waarde heeft de aankomende beleidsperiode. Uitdraai van: 27 januari :51 uur Pagina: 4

5 BESLUIT VAN DE RAAD Nummer: BI DE RAAD VAN DE GEMEENTE OOSTERHOUT; Gelezen het voorstel van het college van 23 januari 2017 BESLUIT: 1. het beleidsplan schuldhulpverlening vast te stellen Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 21 februari DE RAAD VOORNOEMD,, voorzitter, griffier Uitdraai van: 27 januari :51 uur Pagina: 5