Anders kijken. Een breder zicht op menselijk gedrag 1
|
|
- Klaas van Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Willemse, J. (2006). Anders kijken. Een breder zicht op menselijk gedrag 1 Theorie en praktijk van de systeembenadering Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Dany Baert Bij de vele boeken die de systeemtheorie, al of niet met inbegrip van communicatietheorie tot onderwerp hebben, hoort dit werk tot de betere soort. De auteur slaagt erin de abstractheid van de systeemtheorie niet te laten wegen op de toegankelijkheid en toepasbaarheid van de stof. Hij werkt in sterke mate in de voetsporen van Watzlawick & collega s binnen de systeemtheoretische kaders een theorie uit, die systeemwetmatigheden, patronen en inter-persoonlijke gebeurtenissen concreet, aanschouwelijk en begrijpelijk maakt. Het boek laat zich goed in vogelvlucht samenvatten. Je zou het een hertaalde, geactualiseerde en wat toegankelijker versie of bewerking kunnen noemen van De pragmatische aspecten van de menselijke communicatie. Interessant voor mensen die de meer academische en soms abstracte taal van het origineel willen mijden. 1 In 2010 verscheen een tweede druk van dit boek. De auteur liet ons weten dat het hoofdstuk over organisaties, hoofdstuk 12, voor deze tweede druk geheel herschreven is. * personalia boeken 323
2 Eerst bespreekt sociaal psycholoog en docent aan de hogeschool Utrecht Joop Willemse de principes van de systeemtheorie in het licht van de evolutie in de theorieën die gehanteerd worden om menselijk gedrag en menselijke problemen te plaatsen en te beïnvloeden. Niet enkel de hulpverlening, ook samenwerking, organisatieprocessen en ruimere systeemvelden zoals sociale organisaties en beleidsdomeinen, politiek beleid, buurten en wijken komen aan bod, met veel praktische illustraties en vignetten. In tweede instantie komen dan de vijf communicatieaxioma s aan de orde en ook hier waaiert de auteur breed en illustratief uit over vele domeinen en vinden we sprekende en interessante voorbeelden. In een derde deel focust de auteur op een aantal domeinen, waarvan hij vindt dat ze bij uitstek via een systeemtheoretische visie benaderd kunnen worden. Achtereenvolgens zijn dat gezinssystemen, leefgroepen, organisaties en wijken. De genoemde structuur en invulling maakt het werk tot een interessant en bruikbaar leerboek voor hulpverleners en welzijnswerkers; het laat toe op een praktische, inzichtelijke wijze in een aantal thema s en toepassingsgebieden te duiken en te kijken in welke mate een systemische bril ons andere (en meer) dingen laat zien dan een bril die gekenmerkt wordt door een meer individugecentreerde optiek. Nu confronteert elke weergave van de systeem- en communicatietheorie ons met het voorkomen van verschillende verstaanswijzen, interpretaties en toepassingen. Zo borrelden ook bij het lezen van de eerste hoofdstukken gedachten op die mij attent maakten op verschillen tussen wat de auteur schrijft en mijn eigen lezing van dit referentiekader. Dat Willemse een bewogen man is proeven we in zijn bespreking van de toepassingsmogelijkheden van systemische visies binnen de wereld van organisaties en beleid. Dat heeft het voordeel dat hij op een betrokken en plastische manier schrijft en vingers op wonden legt. Ter illustratie dit citaat: Een tendens die steeds meer in non-profitorganisaties valt waar te nemen is de neiging om bedrijfje te spelen. Dat is in een leerboek systeemtheorie wel een beetje kort door de bocht. Wat ik mis is een wat bredere analyse, die dit soort tendensen situeert binnen een ruimer maat- 324 JJG29 / 2011 / SB3 / boeken
3 schappelijk en economisch kader. Nu lijkt het alsof het een soort bacterie is die vooral managers te pakken heeft gekregen. De beschrijvingen en verklaringen van de systeemtheorie hebben dus een sterk de-individualiserend karakter. Dat wil zeggen dat men de gesignaleerde problemen los ziet van het individu (p. 35; en in de marge staat erbij: motieven, bedoelingen en intenties doen er niet zo toe ; in de marge op p. 80, bij de bespreking van het eerste axioma, lezen we: bedoelingen doen er niet toe ). Dit is een klassiek misverstand en een van de redenen dat mensen de systeemtheorie een mechanistisch model vinden waarin geen rekening gehouden wordt met wat mensen beweegt. De klemtoon op het inter-persoonlijke, op het regelgeleide gedrag van systemen en het antagonisme tegenover het in de jaren zeventig en tachtig nog zeer dominante intrapsychische en individugecentreerde denken, leidden er onder meer toe dat men binnenkant van mensen totaal loskoppelde van enige beïnvloedende werking bij wat zich tussen mensen afspeelde. Motieven en intenties doen er echter wel degelijk toe en ze spelen een grote rol in intermenselijke gebeurtenissen. Alleen, ze worden niet zoals in andere theorieën gezien als minder of meer bewuste oorzaken van de wijze waarop men zich gedraagt. Motieven, bedoelingen en dergelijke zijn wat ze zijn; mensen proberen ze te realiseren, het is echter in de uitwisseling tussen hen en anderen altijd binnen veelvormige contexten en sociale omgevingen dat er misverstanden ontstaan over elkaars innerlijke wereld. Wat ook in veel literatuur terugkeert, is het geloof in de mogelijkheden van metacommunicatie, meer bepaald in de mogelijkheid dat metacommunicatie niet zou gehoord worden als commentaar op de persoon, maar louter als observatie van een proces. Nogal wat auteurs lijken de stelling te huldigen dat het mogelijk is om de lopende communicatieve processen stil te zetten en op te schorten en samen te kijken naar en te benoemen wat er binnen die processen gebeurt, en dit alsof het de betrokkenen niets zou doen. De voorbeelden die Willemse geeft zijn sprekend: We hebben afgesproken dat jij me helpt bij het huishouden, maar je houdt je niet aan de afspraken (p. 94) leidt in naar schatting 95% van de gevallen tot een ja, maar. Binnen wat men metacommunicatie noemt (of nog erger feedback, alsof er alleen sprake is van feedback als men een feedbackronde houdt) fun- boeken 325
4 geert vaak een proces van dezelfde aard als datgene waarover men spreekt of waarover men zogenaamde feedback geeft. Naar aanleiding hiervan en bij het lezen van het hoofdstuk over de gelaagdheid van communicatie treft me toch de erg toenmalige opvatting en uitwerking van de complexiteit van de communicatie. Ik mis datgene wat die gelaagdheid en die complexiteit begrijpelijk, invoelbaar en tastbaar maakt, namelijk de perspectieventheorie. Ik begrijp dat hier dan nog steeds het zogenaamde symmetrie- en complementariteitsaxioma opduikt, terwijl het theoretisch en in de praktijk aan alle kanten rammelt. Het lijkt wel alsof de theorievorming is stilgevallen, terwijl we intussen binnen wat men de Antwerpse school noemt, een aantal expliciteringen en toevoegingen aan de theorie hebben ontwikkeld, die toelaten om in vele, verschillende en ingewikkelde tussenmenselijke praktijken een logica te zien en er interventies op te baseren. Ik denk bijvoorbeeld aan de perspectieventheorie, aan de ruimte, toegekend aan sociale betekenisverlening en de brede, maatschappelijke en sociaaleconomische contexten die van invloed zijn op wat zich in concrete situaties, zowel in de privésfeer als in werksituaties afspeelt. Ik mis vooral een uitwerking waarmee we inter-persoonlijke gebeurtenissen met alle respect voor de deelnemende partijen kunnen volgen, zonder te moeten grijpen naar terminologie die verwijst naar menselijke spelletjes, naar dingen die aan slechte wil doen denken. En zonder te vervallen in moraliserende commentaren. Een voorbeeld daarvan is de term gefloeper of floeperen, waarmee Willemse een bepaald type van verwarring tussen inhouds- en betrekkingsniveau probeert aan te duiden. Een voorbeeld: een nieuwe docent aan een agogische opleiding maakt op de eerste teamvergadering die hij meemaakt een opmerking over een op til zijnde wijziging aan het programma, die hij niet zo n goed idee vindt. De reacties gaan vooral in op hoe dapper hij is om zulk moeilijk thema op de eerste teamvergadering ter sprake te brengen, en wat het hem gekost heeft, en dat hij het toch maar gedaan heeft (cf. p ). Ook al snap ik wel welk soort communicatieve praktijk de auteur hiermee bedoelt (iets wat we ook psychologiseren zouden kunnen noemen of wat Bakker indertijd wapens noemde), de terminologie en de uitleg erbij doen nogal erg denken dat Willemse hier toch (slechte) bedoelingen als relevante categorie naar voor schuift. 326 JJG29 / 2011 / SB3 / boeken
5 Nog zo n klassieker is het onderscheid tussen analoge en digitale taal. Willemse huldigt zoals vele auteurs een optimistische visie, alsof je die twee netjes kunt scheiden en bovendien zeggen dat de inhoud bij een communicatief proces overwegend digitaal wordt overgebracht, terwijl het betrekkingsniveau het domein van de analoge taal is. Dit onderscheid is volgens mij helemaal niet waterdicht; we moeten ons altijd behelpen met een soort schematisering en versimpeling en dat doet dan weer afbreuk aan het besef van de ingewikkeldheid van communicatieve processen. En bovendien is de verhouding tussen beide taalsystemen in de uitdrukking van betekenissen veel genuanceerder, gelaagder en ingewikkelder dan de ook hier gehuldigde tweedeling. De taal biedt de gebruiker ervan echter in principe de mogelijkheid zich precies, helder en eenduidig uit te drukken, schrijft Willemse (p. 161). Hij verwijst hierbij onder meer naar wetteksten, notariële akten enzovoort. Hoe digitaal dat wel is wordt geïllustreerd doordat er intussen een hele interpretatie-industrie ontstaan is, bevolkt door juristen, advocaten, notarissen, rechtbanken en andere instanties die figuurlijk vechtend over straat rollen bij het zoeken naar de zogenaamde juiste interpretatie. Ook hier manifesteert zich dus de nood aan het verder doordenken op de basispremissen uit het boek van Watzlawick. boeken 327
6
7 personalia albrechts birgit unitmanager; GZ-Psycholoog; systeemtherapeut bij Mondriaan, Divisie Kinderen & Jeugd te Heerlen. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. baert dany Klinisch psycholoog-psychotherapeut en opleider; algemeen directeur van de Interactie-Academie. cottyn lieve Klinisch psycholoog-psychotherapeut en opleider; staflid van de Interactie-Academie. de mol jan Doctor in de psychologie en psychotherapeut, werkzaam in Context UZ Leuven (centrum voor relatie-, gezins-, en sekstherapie) en Kinderpsychiatrie UZ Leuven (polikliniek angst en stemmingsstoornissen), en als gastdocent verbonden aan de KULeuven (Afdeling psychiatrie) en de UCLouvain-la- Neuve (Faculté de psychologie et des sciences de l éducation). Gastdocent bij de Interactie-Academie. jan.demol@med.kuleuven.be fondelli thomas Klinisch psycholoog, zelfstandig systeemtheoretisch psychotherapeut en vormingsmedewerker bij Autisme Centraal. Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. thomas.fondelli@telenet.be begin artikel personalia 32
8 israel salomon Hij voltooide zijn masterstudie in Cognitieve Wetenschappen aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem, waar hij werkte onder supervisie van de professoren Richard Ebstein en Gary Bornstein. Momenteel doet hij aan dezelfde universiteit zijn PhD in Psychologie. De dissertatie van Israel focust op moleculaire genetica van sociale cognitie. knafo ariel Geassocieerd professor bij de vakgroep Psychologie van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Zijn onderzoekswerk focust op de ontwikkeling en effecten van waarden met betrekking tot prosociaal gedrag. In dit werk worden ontwikkelingspsychologische, sociaal-psychologische en interculturele benaderingen gecombineerd. Na een postdoctorale training in gedragsgenetica aan het Institute of Psychiatry, London, ontwikkelde hij een onderzoeksprogramma dat zich richt op genetische en omgevingsinvloeden bij empathie, prosociaal gedrag en altruïsme. van den berge luc Sociaal verpleegkundige, master in de wijsbegeerte en systeemtheoretisch psychotherapeut. Werkzaam in een centrum voor geestelijke gezondheidszorg en verbonden aan een groepspraktijk voor psychotherapie, coaching en filosofisch consult. Als onderzoeker verbonden aan het Labo voor Educatie en Samenleving (KUL). Geassocieerde trainer bij de Interactie-Academie. weille katie lee Zij behaalde haar Masters in Clinical Social Work aan het Smith College in de Verenigde Staten. Sinds eind 2009 is zij lector Ouderschap en Ouderbegeleiding aan de Hogeschool Leiden. Zij is lid van de redactie van het tijdschrift Ouderschapskennis (voorheen Ouderschap en Ouderbegeleiding) JG29 / 2011 / SB3 / personalia begin artikel
De potentiële kracht van broer-zusrelaties. Een blinde vlek in de hulpverlening
Tilmans-Ostyn, E., & Meynckens-Fourez, M. (Red.) (2008). De potentiële kracht van broer-zusrelaties. Een blinde vlek in de hulpverlening Leuven: Lannoo Campus. Lieve Cottyn Dit boek is een vertaling van
Nadere informatieHedendaags materialisme
Hedendaags materialisme Over gesjoemel met causaliteit in wetenschapsrubrieken Dany Baert We denken wat we denken en we doen wat we doen, omdat we nu eenmaal niet anders kunnen. We kunnen ons brein nu
Nadere informatieConsequential strangers. The power of people who don t seem to matter but really do
Blau, M., & Fingerman, K. L. (2009). (276 pp.) Consequential strangers. The power of people who don t seem to matter but really do New York: W.W. Norton & Company Birgit Albrechts Dit boek belooft verfrissende
Nadere informatieJong verlies. Rouwende kinderen serieus nemen
Fiddelaers-Jaspers, R. (2005). Jong verlies. Rouwende kinderen serieus nemen Kampen: Ten Have, 329 pp. Mieke De Preter Dit boek is bedoeld voor iedereen die in de privé-sfeer of beroepsmatig omgaat met
Nadere informatieBegin er maar aan. Ontdek en ontwikkel je kracht als leidinggevende
Goeminne, A. (2011). Begin er maar aan. Ontdek en ontwikkel je kracht als leidinggevende Leuven: Conota (176 pp.) Birgit Albrechts Begin er maar aan, een uitnodigende titel voor een boek, geschreven vanuit
Nadere informatieVeilig opgroeien. De oplossingsgerichte aanpak Signs of Safety in jeugdzorg en kinderbescherming. Lieve Cottyn. Turnell, A., & Edwards, S.
Turnell, A., & Edwards, S. (2009) Veilig opgroeien De oplossingsgerichte aanpak Signs of Safety in jeugdzorg en kinderbescherming Houten: Bohn Stafleu van Loghum (242 pp.) Lieve Cottyn De enige weg die
Nadere informatieLicht en schaduw. Vijftien vrouwen over leven en overleven
Ghorashi, H., & Brinkgreve, Chr. (Red.) (2010). Licht en schaduw. Vijftien vrouwen over leven en overleven Amsterdam: VU Uitgeverij, 352 pp. Dany Baert Autobiografische verhalen vormen sociologisch materiaal
Nadere informatieKiezen voor kinderen. Een nieuwe blik op het samenspel in pleegzorg
Choy, J., & Schulze, E. (2009, 271 pp.). Kiezen voor kinderen. Een nieuwe blik op het samenspel in pleegzorg Amsterdam: Nisto/Spirit. Liana Bollen Dit boek is het resultaat van de samenwerking tussen Spirit,
Nadere informatiecommunicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren, besef het! (er is geen nooduitgang)
Workshop Taal, veel meer dan praten. Koolhof Coaching en Training Over de complexiteit van communicatie Onderwerp: Uitgangspunt: communicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren,
Nadere informatieWij zijn onze omgeving
Sommers, S. (2012) Wij zijn onze omgeving Hoe situaties ons gedrag beïnvloeden Amsterdam: Maven Publishing (335 pp.) Dany Baert De titel alleen is al genoeg om een systeemdenker naar dit boek te doen grijpen.
Nadere informatieHelp, mijn man heeft een dwangstoornis
Help, mijn man heeft een dwangstoornis Partnerrelatietherapie om hem van zijn probleem af te helpen. Hij is veranderd, reageert anders sinds geboorte zoontje. Het is een ziekte, hij heeft psychiatrische
Nadere informatieTransculturele vaardigheden voor therapeuten. Een systeemtheoretisch
Jessurun, N. (2010) Transculturele vaardigheden voor therapeuten. Een systeemtheoretisch behandelmodel Bussum: Uitgeverij Coutinho (377 pp.) Veerle Poels Nel Jessurun werd geboren in Paramaribo en is de
Nadere informatieDe kunst van communiceren. Handboek
Teekens, I. (2010) De kunst van communiceren. Handboek Garant: Antwerpen-Apeldoorn Birgit Bongaerts Conflicten en problemen zijn terug te voeren op ineffectieve communicatie De kunst is het verbeteren
Nadere informatieCOMMUNICATIE DE AXIOMATA
COMMUICATIE DE AXIOMATA Mireille Jacobs Gezins en relatietherapie Bemiddeling, in familiezaken www.familiekwesties.be CAW oost Vlaanderen Vormingscentrum VCOK lid Forum voor Bemiddeling. Jozef Plateaustraat,
Nadere informatieGezinstherapie in praktijk
Rober, P. (2012) Gezinstherapie in praktijk Over ontmoeting, proces en context Leuven: Acco. Dorti Been In de Inleiding maakt Rober ons deelgenoot van de kritische kanttekening die een beleidsmaker in
Nadere informatieRemotie. Een stap terug is een stap vooruit. Marleen de Fraeye. Verheyen, T., & Vermeir, B. (2011).
Verheyen, T., & Vermeir, B. (2011). Remotie Een stap terug is een stap vooruit Mechelen: Uitgeverij Wolters Kluwer Belgium ISBN: 978-90-4652-830-3 Marleen de Fraeye Dit is een boek met een wel erg merkwaardige
Nadere informatiePostmaster opleiding psychosociale oncologie
Postmaster opleiding psychosociale oncologie mensenkennis Door de rollenspellen kon ik een betere verbinding maken tussen de theorie en de praktijk. Psychosociale oncologie Professionals die met oncologiepatiënten
Nadere informatieDat is heel wat voor een kat, vind je niet? Ik krijg tranen in mijn ogen als ik aan je denk
Bruna, D. (2006, 16 de editie). Lieve oma pluis Amsterdam: Mercis Publishing, 25 pp. Viorst, J. (2007, 12 de geheel herziene druk). Dat is heel wat voor een kat, vind je niet? Haarlem: Gottmer, 28 pp.
Nadere informatieAcht keer kwartiermaken. Een verkennend onderzoek naar de methodische aspecten van kwartiermaken
Scholtens, G. (2007) Acht keer kwartiermaken. Een verkennend onderzoek naar de methodische aspecten van kwartiermaken Amsterdam: SWP. Katrien Rombouts In 2001 verscheen het doctoraat van Doortje Kal Kwartiermaken
Nadere informatieSurf naar extras.bsl.nl/anderskijken, registreer u met onderstaande activeringscode en maak uw eigen account aan.
Anders kijken Toegang tot de website Aan ieder exemplaar van Anders kijken is een unieke inlogcode toegekend die gratis en onbeperkt toegang geeft tot de online versie van dit boek, videofragmenten en
Nadere informatieEvidence-based koffie en Best Practice chocomel 1
Evidence-based koffie en Best Practice chocomel 1 Philip Marres & Stein De Sterck De gure wind van bezuinigingen waait door een bekende, maar nietbestaande GGZ instelling. Alles wat niet evidence-based
Nadere informatieGroepsdynamica in gedragstherapeutische en psychodynamische groepen
Groepsdynamica in gedragstherapeutische en psychodynamische groepen Werken met groepen Werken met groepen is een reeks afzonderlijke boeken voor professionals die werken in en met groepen. De reeks richt
Nadere informatieSpecialisatieopleiding arbeids- en organisatiemediation
mensenkennis De partijen op één lijn te krijgen en zo het conflict ombouwen naar een goede samenwerking. Dat is een fantastische uitdaging. Specialisatieopleiding arbeids- en organisatiemediation Arbeids-
Nadere informatieLeven met angst voor ernstige ziektes
Leven met angst voor ernstige ziektes Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op
Nadere informatieWat kan je van stokstaartjes leren?
Koeman, P., & Vranken, S. (2014) Wat kan je van stokstaartjes leren? Interventietechnieken voor oplossingsgericht werken met kinderen en jongeren Antwerpen: Uitgeverij Acco Thomas Fondelli* Wat kan je
Nadere informatie1 SITUATIE 2 TEST. Als ik luister denk ik niet aan andere zaken. Ik laat mensen uitpraten. Ik plaats wat ik hoor in een duidelijk kader
LUISTEREN drs. W. Bontenbal 1 SITUATIE Wanneer u naar een lied luistert, luistert u dan naar de tekst of naar de muziek? Stelt u zich voor dat u zojuist bij een enerverende vergadering vandaan komt, u
Nadere informatieDrie domeinen van handelen: Waarnemen, oordelen en beleven
Drie domeinen van handelen: Waarnemen, oordelen en beleven Situatie John volgt een opleiding coaching. Hij wil dat vak dolgraag leren. Beschikt ook over de nodige bagage in het begeleiden van mensen, maar
Nadere informatiePostmaster opleiding systeemtherapeut
Postmaster opleiding systeemtherapeut mensenkennis In de context met cliënten, gezinnen en kinderen was dit leerzaam en direct bruikbaar in mijn werk. evaluatie deelnemer Postmaster opleiding systeemtherapeut
Nadere informatieOpleiding ouderbegeleiding
Opleiding ouderbegeleiding me nse nkennis vanuit een visie op ouderschap in ontwikkeling Als je krachtgericht werken met het netwerk rond het kind wilt invullen, dan zit hier alles in. Vanuit een betere
Nadere informatieInterculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen
Interculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen Studiedag Kleurrijke Maatzorg Gaby Jennes, 14 oktober 2011 Iets over de opleiding gw Opleiding voor volwassenen (sinds 1960), geaccrediteerd
Nadere informatieCouscous en kniekousen
Delfos, M. (2009). Couscous en kniekousen Amsterdam: Nino, SWP. Lieve Cottyn Dit therapeutisch kinderboek is een voorleesverhaal veel tekeningen en weinig tekst bedoeld als steun voor kinderen (van 4 tot
Nadere informatieSupervisie en Coaching jaargang 25, nummer 1 (2008) p. 69-71. Inhoud Inleiding Inhoud Commentaar Tot besluit Bibliografie
Recensie Beschermjassen in Supervisie en Coaching 1/2008 Kitlyn Tjin A Djie & Irene Zwaan (2007). Beschermjassen, transculturele hulp aan families. Assen: Van Gorcum. xii + 96 p., isbn 978 90 232 4371
Nadere informatieOver nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek. Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht
Over nut en noodzaak van praktijkgericht onderzoek Congres Focus op onderzoek - Oogsten en verbinden 1 en 2 december 2011, Galgenwaard, Utrecht Wat is het probleem? Volgens: 1. De professional 2. De wetenschapper
Nadere informatieDe trein van Boos naar Middel: een nieuw transportmiddel in oplossingsgerichte gesprekken
van den Berg, F., & Bouweriks, E. (2012) De trein van Boos naar Middel: een nieuw transportmiddel in oplossingsgerichte gesprekken Amsterdam: Uitgeverij SWP (143 pp.) Sylvie Carette Frank van den Berg
Nadere informatieDeel I Sociaal-maatschappelijke aspecten
Inhoudsopgave Premisse 13 Inleiding 13 Pluriforme hulpverlening 14 Het systeemtheoretisch perspectief 15 De houding van de therapeut 15 Doel en doelgroep 17 Evidence-basedhulpverlening 17 Hulpverlening
Nadere informatieEthisch leiderschap. In organisaties, bedrijven, onderwijs,
Deckers, W. (2012) Ethisch leiderschap. In organisaties, bedrijven, onderwijs, Antwerpen - Apeldoorn: Garant (132 pp.) Birgit Albrechts Een boek lezen (en wellicht ook schrijven) over ethisch leiderschap
Nadere informatieBijlage 1: interview. Interview
Bijlage 1: interview Interview Ik ben Sifra Geelen en ik zit in mijn laatste jaar Sociaal- Agogische Werk. Als opdracht moet ik een eindwerk maken met als onderwerp: in welke mate is de intake in Ter Dennen
Nadere informatieVan je nachtmerries af
Van je nachtmerries af 2 van je nachtmerries af Dit boek, Van je nachtmerries af, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor
Nadere informatieHoe voorkom je ADHD? Door de diagnose niet te stellen
Batstra, L. (2012) Hoe voorkom je ADHD? Door de diagnose niet te stellen Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds Hannes Verdru & Thomas Fondelli Deze uitdagende titel konden we onmogelijk aan ons voorbij laten
Nadere informatie= = = = = = =jáåçéêüéçéå. =téäòáàå. Het TOPOI- model
éêçîáååáéi á ã Ä ì ê Ö O Ç É a áê É Åí áé téäòáàå jáåçéêüéçéå Het TOPOI- model In de omgang met mensen, tijdens een gesprek stoten we gemakkelijk verschillen en misverstanden. Wie zich voorbereidt op storingen,
Nadere informatieBrief aan Jacoba 233. column. Jan Roets
column Brief aan Jacoba Jan Roets 19 juni, om half vijf uit bed, kon de slaap niet meer vatten, verwijld bij de sessie met Jacoba, in gedachten een brief aan haar gericht Beste Jacoba, Jij bent een van
Nadere informatieInterculturele gespreksvoering
Interculturele gespreksvoering een systeemtheoretische en pluralistische benadering Edwin Hoffman Communicatie, een universeel proces Mensen geven betekenis aan hun fysieke en sociale omgeving, wisselen
Nadere informatieNiet meer depressief
Niet meer depressief Dit boek, Niet meer depressief; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de
Nadere informatieOpleiding Hulp bij complexe verwerkingsprocessen en trauma Kris Decraemer
Opleiding Hulp bij complexe verwerkingsprocessen en trauma Kris Decraemer Voor wie Voor hulpverleners en therapeuten die betrokken zijn bij de opvang en begeleiding van mensen met indringende en traumatische
Nadere informatieDe ontwikkelingstrilogie
De ontwikkelingstrilogie van Martine Delfos Een brede kijk op ontwikkeling Dr. Martine Delfos maakte naam met vele publicaties op het gebied van (ontwikkelings)psychologie. Ook geeft zij op regelmatige
Nadere informatieMinder angstig in sociale situaties
Minder angstig in sociale situaties Dit boek, Minder angstig in sociale situaties, Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in
Nadere informatiePostmaster opleiding spelpsychotherapie. De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven.
mensenkennis De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven. Postmaster opleiding spelpsychotherapie Postmaster opleiding spelpsychotherapie Kinderen
Nadere informatieEen pedagoog is er altijd op uit de eigen regie te stimuleren
Inspiratie voor hbo zorg en welzijn Informele zorg & Pedagogiek aan de Hogeschool Utrecht Een pedagoog is er altijd op uit de eigen regie te stimuleren Een pedagoog is er altijd op uit de eigen regie te
Nadere informatieReflectief luisteren bij psychische problematiek? Léon van Woerden, MNSc Docent IVS, Trainer MI HAN
Reflectief luisteren bij psychische problematiek? Léon van Woerden, MNSc Docent IVS, Trainer MI HAN Introductie van de workshop Voorstellen, connectie met MGV Korte theoretische inleiding over reflectie
Nadere informatieInhoudsopgave. Voorwoord 7 Inleiding 11
Inhoudsopgave Voorwoord 7 Inleiding 11 1 Gevoel en verstand in de liefde 15 2 De partnerkeuze 21 3 Mythes over de liefde 29 4 De liefde ontraadseld 35 5 Verbetering begint bij jezelf 43 6 De vaardigheden
Nadere informatieResultaten onderzoek: Redenen waarom mensen niet-presteren
Resultaten onderzoek: Redenen waarom mensen niet-presteren 305 respondenten hebben deelgenomen aan de enquête rond redenen waarom mensen niet-presteren. De resultaten van deze enquête worden o.a. gebruikt
Nadere informatieLeven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge
Leven met ADHD Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het
Nadere informatieCOACHOPLEIDING VOOR PROFESSIONALS (6-DAAGS) IN HET KORT CONTACTGEGEVENS DE KRACHT VAN ONZE COACHOPLEIDING PERSOONLIJKE AANDACHT BLENDED LEARNING
COACHOPLEIDING VOOR PROFESSIONALS (6-DAAGS) Er zijn veel redenen om een coachopleiding te volgen. Als u wilt werken als coach is een coachopleiding natuurlijk een voorwaarde. Maar ook voor optimale carrièregroei
Nadere informatiePostmaster opleiding medische psychologie
me nse nkennis Postmaster opleiding medische psychologie Het accent ligt op de generieke psychologische problemen waar patiënten met een ernstige chronische ziekte voor komen te staan. Postmaster opleiding
Nadere informatieOntwikkelingen in de opleiding tot klinisch psycholoog. maarten j. m.van son hoofdopleider utrecht
Ontwikkelingen in de opleiding tot klinisch psycholoog maarten j. m.van son hoofdopleider utrecht drs zielknijper in de grauwe razer (directeur neuro-paedagogische kliniek/voorzitter opsporing- en voogdijraad)
Nadere informatieKantelmomenten in familiale bemiddeling
Kantelmomenten in familiale bemiddeling Kris Decreamer Familiale bemiddeling is telkens opnieuw een zoektocht in gentle persuasion: hoe kan je mensen ertoe bewegen het justitiële strijdkader links te laten
Nadere informatieSysteemdynamiek in organisaties Bert Hellinger Instituut, Nederland
Systeemdynamiek in organisaties Bert Hellinger Instituut, Nederland Systeemdynamiek in organisaties In zes blokken van twee dagen en een blok van drie dagen kunnen deelnemers leren om zelfstandig organisatieopstellingen
Nadere informatieEr is al genoeg miserie in de
Er is al genoeg miserie in de wereld Dany Baert Gedurende tien jaar maakte ik deel uit van een amateurtheatergezelschap. Naast het werk op de planken stak ik geregeld een handje toe bij de decorbouw en
Nadere informatieMasterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen
Masterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen Zesdaagse, geaccrediteerde Masterclass voor psychologen, trainers, coaches en therapeuten. Start 30 maart 2012 Open Avond: 6 maart a.s. WAAROM EEN MASTERCLASS
Nadere informatieOpnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan, maarwelgraageerstevenoverleggen. Alerechtenvandeartikelenliggenbij destichtingcognitieenpsychose.
Ukunternatuurlijkuitciteren,graagzelfs,maardanwel metbronvermelding.u magditartikelookruimhartig verspreidenmitshetnietvoorcommerciëledoeleindenis. Indiegevalen pasnaonzeschriftelijketoestemming. Opnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan,
Nadere informatieArrangement 1 De Luisterthermometer
Arrangement 1 De Luisterthermometer DEEL 1 De manager Naam: Organisatie: Datum: Luisterprincipe 1 Luisteren begint met luisteren naar jezelf 1.1 Inventariseren van stemmen Vertel eens van een situatie
Nadere informatieSociale psychologie en praktijkproblemen
Sociale psychologie en praktijkproblemen Sociale psychologie en praktijkproblemen van probleem naar oplossing prof. dr. A.P. Buunk dr. P. Veen tweede, herziene druk Bohn Stafleu Van Loghum Houten/Diegem
Nadere informatieImaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries
Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries Dit boek, Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens een werkboek
Nadere informatieMinicursus Verbindend Communiceren. Geschreven door: Jan van Koert
Minicursus Verbindend Communiceren Geschreven door: Jan van Koert Geweldloze communicatie is een wijze van communiceren die leidt tot gehoord en verstaan worden. Met helderheid, zonder beschuldigen en
Nadere informatieNeem de regie over je depressie
Neem de regie over je depressie Dit boek, Neem de regie over je depressie. Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks
Nadere informatieErvaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts
Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Petri Embregts Inhoud Waarom een kans in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking? Inzetbaarheid en effectiviteit
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 8. Inleiding 10
Inhoud Voorwoord 8 Inleiding 10 1 Inleiding in de methodiek SPH 15 Levi van Dam, Mel Hoogendijk 1.1 Inleiding 15 1.2 Beroepsmethodiek versus instellingsmethodiek 15 1.3 Opbouw van beroepsmethodiek en instellingsmethodiek
Nadere informatieGEKLEURDE ARMOEDE BEA VAN ROBAEYS
GEKLEURDE ARMOEDE BEA VAN ROBAEYS De opbouw van het verhaal Gekleurde armoede Een maatschappelijke uitdaging Leefwereld: het leven zoals het is Gekleurde armoede en hulpverlening Het perspectief van de
Nadere informatieDagvoorzitter at Jaarcongres Klinisch Psychologen & Klinisch Neuropsychologen
Annette van Schagen A.van.Schagen@centrum45.nl Ervaring at Stichting Centrum '45 april 2014 - Huidig (4 maanden) Dagvoorzitter at Jaarcongres Klinisch Psychologen & Klinisch Neuropsychologen april 2014
Nadere informatieKwaliteitszorg. Test jezelf.
Kwaliteitszorg. Test jezelf. Pagina 1 Weet jij hoe je je deskundigheid of die van je collega s kunt bevorderen of professionaliseren? Kun je goed samenwerken? Kun je kwaliteitszorg leveren? Doe de testjes
Nadere informatieMindfulness. Een 3-jarige postdoctorale opleiding tot mindfulnesstrainer en -onderzoeker. Voor professionals in de gezondheidszorg
Mindfulness Een 3-jarige postdoctorale opleiding tot mindfulnesstrainer en -onderzoeker Voor professionals in de gezondheidszorg www.hanfortmanncentrum.nl Mindfulness. Een 3-jarige postdoctora Het Han
Nadere informatieJaaropleiding Samenwerkingsgericht en systemisch werken met gezinnen Op weg met kinderen, ouders en hun netwerken Sabine Vermeire
Jaaropleiding Samenwerkingsgericht en systemisch werken met gezinnen Op weg met kinderen, ouders en hun netwerken Sabine Vermeire Voor wie Deze opleiding richt zich tot hulpverleners, therapeuten en begeleiders
Nadere informatieDe verzamelde levens van Paula S.
Verhelst, I. (2013) De verzamelde levens van Paula S. Antwerpen: De Bezige Bij Birgit Bongaerts Dit boek is een roman en tegelijk het levensverhaal van Paula S. Geen biografie, daarvoor waren niet voldoende
Nadere informatieEven voorstellen. Wat is bemiddeling?
Even voorstellen Mijn naam is Sabine Poel. In 2006 ben ik als klinisch psychologe optie kinderen en jeugdigen afgestudeerd aan de K.U.L. Na mijn afstuderen ben ik als docent aan de slag gegaan en daarnaast
Nadere informatieEinstein en de kunst van het zeilen. Een zoektocht naar de nieuwe rol van de leidinggevende
de Graaf, A., & Kunst, K. (2005, 143 pp; 2008 (7), 175 pp.). Einstein en de kunst van het zeilen. Een zoektocht naar de nieuwe rol van de leidinggevende Amsterdam: Uitgeverij SWP. Dany Baert He is a born
Nadere informatieHet belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft
Kunt u mij een (voor u) belangrijk verhaal over Jezus vertellen? Het belangrijkste verhaal is eigenlijk een samenvatting van alles wat Hij gedaan heeft Zijn twee belangrijkste geboden: Heb je God lief
Nadere informatieWerken met jouw eigen omgangsstijl. Arno Willems, GZ-psycholoog MFCG awillems@koraalgroep.nl 06-51396341
Werken met jouw eigen omgangsstijl Arno Willems, GZ-psycholoog MFCG awillems@koraalgroep.nl 06-51396341 Begeleiderscongres oktober 2011 1 MFCG Multi-Functioneel Centrum voor mensen met een verstandelijke
Nadere informatieCongres Behandeling van verstoorde
Congres Behandeling van verstoorde hechting Bij kinderen Donderdag 19 september 2013, Jaarbeurs Utrecht Met onderwerpen als: De laatste ontwikkelingen op het gebied van verstoorde hechting bij kinderen
Nadere informatieLeiders op koers. Een programma voor klinisch psychologen, Gz-psychologen binnen leidinggevende functies en psychiaters.
Leiders op koers Een programma voor klinisch psychologen, Gz-psychologen binnen leidinggevende functies en psychiaters mensenkennis Algemene introductie Dit leiderschapsprogramma is ontstaan door en voor
Nadere informatieGetuigenis uit de praktijk
Getuigenis uit de praktijk Lieven Vanlangenaeker OPZC Rekem Herinnering Uitgelegd Uitgelegd en voorgedaan Uitgelegd, voorgedaan en zelf ervaren Herinnering na 3 weken 70 % 72 % 85 % Herinnering na 3 maanden
Nadere informatiePost-hbo opleiding seksuologie
Post-hbo opleiding seksuologie mensenkennis Plezierige overdracht, de docent spreekt uit ervaring en brengt veiligheid en openheid in de groep door haar respectvolle wijze van benaderen. Top! Post-hbo
Nadere informatieOverzicht workshops 2e Onderwijsdag
Donderdag 26 mei 2016 Overzicht workshops 2e Onderwijsdag 10.30-12.00 uur School of Medical Sciences Totaaloverzicht van alle workshops 1. Wat werkt wel? Motiverende gespreksvoering 1. Wat werkt wel? Motiverende
Nadere informatieMasterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen
Masterclass: Lichaamswijsheid herkennen en toepassen Zesdaagse, geaccrediteerde Masterclass o.l.v. Annet van Laar, voor psychologen, trainers, coaches en therapeuten. Start: 14 februari 2014 Introductieworkshop:
Nadere informatieKoning, keizer, admiraal: psychisch kwetsbaar zijn we allemaal.
Koning, keizer, admiraal: psychisch kwetsbaar zijn we allemaal. Katrien Jacobs Jobcoach, ervaringswerker Birgit Bongaerts Psycholoog, systeemtheoretisch psychotherapeut en trainer Interactie- Academie
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatieBIJZONDERE BEROEPSBEKWAAMHEID geestelijke gezondheidszorg
BIJZONDERE BEROEPSBEKWAAMHEID geestelijke gezondheidszorg De opleiding komt tegemoet aan het ministerieel besluit en de behoefte aan vorming binnen het werkveld. Met het ministerieel besluit van 24 april
Nadere informatieleerlingen Uitslagen Vragenlijst CBS Johan Friso
leerlingen Uitslagen Vragenlijst CBS Johan Friso Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 De vragenlijst... 3 Gegevens... 3 Schoolgegevens... 4 Periode van afname... 4 Aantal respondenten... 4 Waardering
Nadere informatiePraktijk voor KinderEefke & Jeugd Psychologie van Rensch Opvoeden is niet altijd makkelijk! ÒIk sta je graag bij om twijfels over de opvoeding of ontwikkeling van je kind weg te nemen. Jullie kind staat
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dartel, Hans van Title: Naar een handelingsgericht ethiekbeleid voor zorgorganisaties
Nadere informatieSysteemgericht werken De contextuele benadering SMWF
Systeemgericht werken De contextuele benadering SMWF Periode: Trainer: Bijeenkomsten: Locatie: April t/m September 2013 Drs. Jaco de Rapper Acht dagdelen Groep 3: 09/04(2 dagdelen), 21/05(2 dagdelen),
Nadere informatieIdentiteit. Dany Baert. Verhaeghe, P. (2012) Amsterdam: De Bezige Bij (271 pp.)
Verhaeghe, P. (2012) Identiteit Amsterdam: De Bezige Bij (271 pp.) Dany Baert Het gebeurt niet zo vaak dat de cover van een boek aanleiding geeft tot ampel commentaar. Bij Identiteit, de recente maatschappijkritische
Nadere informatieInhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens
Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren
Nadere informatieÉÉN VAN ONZE EXPERTS
ÉÉN VAN ONZE EXPERTS Een netwerk van hoog opgeleide, ervaren zelfstandig FM-professionals. Wij zijn gepassioneerd bezig met ons vakgebied, zijn actueel en bieden onze opdrachtgevers daarmee het beste uit
Nadere informatieLEIDERSCHAP IN DE CORPORATE JUNGLE. Bagage voor een succesvolle reis naar je eigen doel. Een training met wortels in de praktijk.
LEIDERSCHAP IN DE CORPORATE JUNGLE Bagage voor een succesvolle reis naar je eigen doel. Een training met wortels in de praktijk. PROFESSIONALISEREN DOOR ALLE BENODIGDE SOFTSKILLS VAN DE MANAGER TE TRAINEN
Nadere informatieShimon Whiteson over robotica in de zorg We willen een sociaalvaardige robot maken
MAGAZINE winter 2013-2014 8 Shimon Whiteson over robotica in de zorg We willen een sociaalvaardige robot maken Nu al kan een robot namens iemand die ziek thuis op de bank zit naar bijvoorbeeld school of
Nadere informatieVereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie
Vereniging voor Kinder- en Jeugdpsychotherapie Secretariaat Maliebaan 50b 3581 CS Utrecht telefoon 030-2965348 fax 030-2966549 e-mail vkjp@hetnet.nl www.vkjp.nl Geachte Heer/mevrouw, In dit pakket vindt
Nadere informatieVerstandelijke beperkingen
11 2 Verstandelijke beperkingen 2.1 Definitie 12 2.1.1 Denken 12 2.1.2 Vaardigheden 12 2.1.3 Vroegtijdig en levenslang aanwezig 13 2.2 Enkele belangrijke overwegingen 13 2.3 Ernst van verstandelijke beperking
Nadere informatieOmgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?
Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast? An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent Stellingen 2 We moeten de patiënt zover krijgen dat hij zijn stoma aanvaardt. Ja Ik
Nadere informatieZingeving & Psychische Gezondheidszorg
Zingeving & Psychische Gezondheidszorg Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Senior-onderzoeker GGZ ingeest Adviseur beleid Brijder-Parnassia Inhoud 1. Wat is zingeving? 2. Wat is zelfregulatie?
Nadere informatieInleiding In mijn praktijk als orthopedagoog/gz-psycholoog komen natuurlijk ook ouders met een enig kind. Eerlijk gezegd zag ik hen tot nu toe niet als een aparte categorie. Voor mij is ieder mens uniek,
Nadere informatie