Sterfstijlen en levensverhalen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Sterfstijlen en levensverhalen"

Transcriptie

1 Studiedag PALLIATIEVE ZORG 23 maart 2018 Sterfstijlen en levensverhalen Sterfstijlentest : een waardevol instrument voor de verpleegkundige om de quality-of-life van de bewoner in het WZC te verbeteren? Bachelorproef Fie Van den Broecke - Academiejaar Interne promotor : Christine De Bosschere Externe promotor : Caroline Van Compernolle

2 Teaser Dacht jij er ooit al eens over na hoe jij graag zou willen sterven? Zo ja, sprak jij er dan ook met iemand over? Zo neen, welke reden? Zo ja, met wie sprak je hierover? Zo ja, waarom vind jij het belangrijk om hierover te spreken? Legde je hierover al wensen vast op papier?

3

4

5 Inhoudstafel Belang communicatie Sterfstijlen - levensverhaal De 5 sterfstijlen - Stichting STEM - De sterfstijlen - De sterfstijlentest - De vertrouwende - De rationele - De onbevangene - De proactieve - De Sociale WZC & Sterfstijlen Conclusie & discussie

6 Belang communicatie Gepaste en persoonlijke manier Juist verkrijgen van informatie Medisch vakjargon 4 pijlers Handige hulpmiddelen: - Verhalencirkel - Ethiekbekje & Kwiekbekje - Wensboekje Spirituele zorg

7 Verhalencirkel Bureau Kwiek Groep/persoonlijk 12 levensvragen Zintuigen, natuurelementen en jaargetijden

8 Kwiekbekje & Ethiekbekje Patiënten, zorgverleners en naasten Zorgverleners Evaluatie zorg

9 Levensverhaal sterfstijl Laatste levensfase: Crisismoment Opmaken levensbalans Essentie Moeilijk: Ontevredenheid of sterfstijl? Hulpverlener: luisteren! Meerwaarde: kennen vd sterfstijl

10 De 5 sterfstijlen Stichting STEM

11 Stichting STEM Nederlands Sterven op je Eigen Manier Belang van laatste levensfase & bespreekbaar maken Open en beter afgestemde communicatie Eigen opvulling laatste levensfase Zorg op maat Volwaardige plaats

12 De sterfstijlen Verschillende sterfstijlen kennen als zorgverlener Gepaste zorgverlening Elke sterfstijl gelijkaardige gedachtegang Sterfstijl levensstijl ZV behoort tot meerdere sterfstijlen

13 De sterfstijlentest Testen tot welke sterfstijl de zorgvrager behoort 29 stellingen

14 Ja, iedereen gaat dood hé Casus Mariette En met mijn slechte longen, ga ik misschien niet heel oud worden. 62 jaar Katholiek Reeds 30 jaar COPD Huisvrouw 4 kinderen

15 De vertrouwende (12%) Dood hoort bij het leven Religieus Rouwrituelen Duidelijk beeld van laatste levensfase Waardig afscheid nemen van dierbaren Zorgverlening: volgzaam, niet veeleisend Hoe best mee communiceren? Beperkte info en weinig alternatieven Belang geloof en rituelen Hoe sta je tegenover het heengaan? Navragen over vragen, zorgen of twijfels

16 Casus Dirk Oh neen, laten we over iets anders praten! We gaan hier nu toch niet over de dood praten zeker! Maar als je er dan toch over begint, mijn levensverzekering is in orde hoor!. 45 jarige moderne man Houdt van luxe en mode Hardwerkende carrière-man Ieder jaar op vakantie met gezin Wil niet afzien

17 De rationele (15%) Trends volgend Maakbaarheid van het leven Gaan laatste levensfase uit de weg Belang: Medische zorg, privacy, zekerheid Angst voor pijn Hoe best mee communiceren? Helder, feitelijk en argumenten Voor- en nadelen Zelf niet beslissen Samenvatting & rollen

18 Casus Richard Jonge jonge zo alles op voorhand plannen : da s niet voor mij Ik ben nog veel te jong hiervoor en daarbij, als het zover is mogen ze kiezen wat ze doen met mij 90 jaar Niet katholiek Voelt zich nog 45 Veel vrienden door iedereen geliefd Hekel aan ziekenhuizen

19 De onbevangene (22%) Weerspannig en eigenzinnig Uitgesproken ideeën, weinig geregeld Jong van geest, speels, valt graag op Dood = taboe, onderwerp wordt liever niet aangehaald Nood aan bezoek en vrienden Hoe best mee communiceren? Communicatie Feitelijk, kort en concreet Stelt zelf de vragen Diepe gesprekken

20 Casus Christine Tja, iedereen gaat dood hé Ze zullen mij wel niet vergeten hé Dus heb ik het allemaal al goed geregeld. Ik heb veel gezien in mijn job en hoor nu nog heel veel van mijn studenten Het is niet altijd zoals het moet zijn voor de zieken tja, hoge werkdruk bore-out jaar Verpleegkundige / docent verpleegkunde Leif kaart / uitvaartverzekering 5 kinderen

21 De proactieve (18%) Zelfstandig beslissingen maken over het levenseinde Eigen waarde en regie behouden Meeste geregeld voor laatste levensfase De dood hoort bij het leven, geen taboe Zorgverlening: mondig, veeleisend, goed geïnformeerd, samenwerking Hoe best mee communiceren? Communicatie Veel en heldere informatie Begeleiden Zelf beslissen

22 Casus Magda 47 Zorgeloos Onopvallend Volgzaam Vrienden en familie heel belangrijk Angst voor de dood Ik wil daar allemaal zo niet aan denken; ik ben daar eigenlijk wel wat bang van. Als er iets is met mij, ga ik bij mijn vrienden of bel ik hen op en dan voel ik mij al een heel stuk beter

23 De sociale (33%) Grootste groep Angst, sterke ontkenning Eigenschappen: volks, levend, zorgeloos, onopvallend, risicomijdend, op zoek naar veiligheid, Troost, hulp, luisterend oor Weinig preventief Hoe best mee communiceren? Communicatie Fases & kleine stapjes Keuzes op basis van anderen Familie en vrienden

24 WZC & Sterfstijlen Zorg op maat WZC Vincenthof Zorgvisie Vincenthof Sterfstijlen Meerwaarde & kwaliteit zorg?

25 Conclusie & discussie Nog betere zorg op maat Gesprekken in taal van de patiënt Verder onderzoek: - Vlaanderen - WZC - Globale palliatieve zorg Pijnpunten in gebruik : Onvoldoende tijd integratie in VZP? Meerdere sterfstijlen meestal één uitgesprokene Sensibiliseren multidisciplinaire team via vorming starten cf. vorming Fie in VH Familie mee in het verhaal Voorbeeld : getuigenis

26 Besluit Palliatieve zorg is zorg voor het leven (Grypdonck, 2015)

27 Tip : kleine workshop Maak jullie eigen sterfstijlentest tool Neem het blaadje met overzicht uit jullie mapje (zal ook online op website studiedag bij de powerpointpresentatie te vinden zijn) Knip de hokjes uit Plastificeer ze één voor één Leg ze op elkaar en knippen maar (met perforator in linkerbovenhoek) Bind ze samen met een koordje of een ringetje Hang het op een zichtbare plaats in de verpleegpost of aan je verzorgingskar Succes ermee! Uitdaging : De 10 de, 20 ste, 30 ste inzender van foto op eigen werkplek met gemaakte tool krijgt een prijs! Stuur foto s door naar fievandenbroecke@gmail.com en christine.debosschere@arteveldehs.be

28

29 Bedankt voor jullie aandacht! Fie Van den Broecke en Christine De Bosschere

Kijk op Sterven. Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ

Kijk op Sterven. Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ Kijk op Sterven Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ Doel van Vandaag Hoe kom je in contact over sterven de naderende dood Wat zijn de verschillende manieren waarop mensen omgaan met de dood Hoe kun je daar

Nadere informatie

Mini symposium 5 leefstijlen bij sterven

Mini symposium 5 leefstijlen bij sterven Mini symposium 5 leefstijlen bij sterven Gent 25 april 2013 Opzet Opstarten Toelichting op STEM Introductie in leefstijlen bij sterven + casuïstiekbespreking Verschillen in omgaan met verdriet Afsluiting

Nadere informatie

Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries

Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker. (Potentiële) belangenverstrengeling

Disclosure belangen spreker. (Potentiële) belangenverstrengeling Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Honorarium of andere (financiële) vergoeding Zie hieronder Directeur Stichting

Nadere informatie

Een open dialoog.. Goede zorg rond het levenseinde Eindhoven. 5 juli 2016

Een open dialoog.. Goede zorg rond het levenseinde Eindhoven. 5 juli 2016 Een open dialoog.. Goede zorg rond het levenseinde Eindhoven 5 juli 2016 Opzet Opstarten Oefening rond spreken over het levenseinde Kort overzicht STEM bij welk type patiënt is de kans op het onbesproken

Nadere informatie

Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. ANGST. Hilversum, 13 september 2018

Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. ANGST. Hilversum, 13 september 2018 Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. ANGST Hilversum, 13 september 2018 Aantal sterfgevallen in Nederland 250000 200000 150000 100000 50000 0 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Wat vindt

Nadere informatie

Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. 7 april 2018

Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. 7 april 2018 Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. 7 april 2018 Aantal sterfgevallen in Nederland 250000 200000 150000 100000 50000 0 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Suprise question (of hoe zorg

Nadere informatie

Vijf visies op sterven

Vijf visies op sterven Bekendheid met visie patiënt op doodgaan belangrijk Vijf visies op sterven E.C.M.M. Donkers, arts M&G, directeur Transmuraal Netwerk Midden-Holland E.A.P.M. Thewessen, arts, raad van bestuur De Riethorst

Nadere informatie

Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners

Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners Introductie Nadenken en met anderen spreken over als je niet meer beter kunt worden is niet makkelijk. Over je levenseinde spreken kan

Nadere informatie

Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. Helmond 17 november 2016

Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. Helmond 17 november 2016 Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. Helmond 17 november 2016 Opzet Korte introductie STEM Wat vind ik (on)belangrijk Leefstijlen bij het naderende einde Casuïstiek Interventies rond lijden

Nadere informatie

Workshop Gesprek in de laatste levensfase

Workshop Gesprek in de laatste levensfase Workshop Gesprek in de laatste levensfase Gesprekken in de laatste levensfase Als ik doodga hoop ik dat je erbij bent dat ik je aankijk dat je mij aankijkt dat ik je hand nog voelen kan. Dan zal ik rustig

Nadere informatie

Hoe de regie (terug) te geven aan de patiënt in de laatste fase van het leven

Hoe de regie (terug) te geven aan de patiënt in de laatste fase van het leven Hoe de regie (terug) te geven aan de patiënt in de laatste fase van het leven Anja Guldemond-de Jong Verpleegkundig specialist MANP HaaglandenMC+Palliatieteam Disclosure Belangen Spreker Geen (potentiële)

Nadere informatie

NetwerkPalliatiefZorg Eemland Stervenop je eigenmanier

NetwerkPalliatiefZorg Eemland Stervenop je eigenmanier NetwerkPalliatiefZorg Eemland Stervenop je eigenmanier Woensdag 14 maart 2012 Bert Buizert Opzet Heel even voorstellen + toelichting op STEM Introductie in sterfstijlen Cases Afsluiting Onderzoekonder1600

Nadere informatie

In gesprek over digitale zorg

In gesprek over digitale zorg In gesprek over digitale zorg Ervaringen en meningen van cliënten en zorgprofessionals met digitale zorg. 2 oktober 2015 Programma Welkom Brengen en halen Wat weten we al? Wat vind jij? Nagesprek 2 cliënten

Nadere informatie

Terminaal ziek. Wat nu?

Terminaal ziek. Wat nu? Terminaal ziek. Wat nu? U heeft van uw (huis)arts te horen gekregen dat u in het laatste stadium van uw leven bent gekomen. Dan volgt al snel de vraag hoe en waar u die laatste fase wilt doorbrengen. Thuis

Nadere informatie

HET PALLIATIEF ZORGBELEID. Alles wat nog gedaan moet worden als men denkt dat er niets meer kan gedaan worden

HET PALLIATIEF ZORGBELEID. Alles wat nog gedaan moet worden als men denkt dat er niets meer kan gedaan worden HET PALLIATIEF ZORGBELEID Alles wat nog gedaan moet worden als men denkt dat er niets meer kan gedaan worden Palliatieve zorg is totaalzorg De term palliatie is afgeleid van het latijnse woord: pallium

Nadere informatie

Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. Helmond 8 juni 2017

Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. Helmond 8 juni 2017 Leven is ook doodgaan Denk erover, praat erover. Helmond 8 juni 2017 Opzet Korte introductie STEM Wat vind ik (on)belangrijk Leefstijlen bij het naderende einde Casuïstiek Interventies rond lijden Afsluiten

Nadere informatie

Psycho-oncologisch therapeut

Psycho-oncologisch therapeut Psycho-oncologisch therapeut Neem een leeg blad A4 Teken jouw eigen innerlijk huis Wat is het eerste dat jij laat zien, wat het laatste, wat niet? Wat kenmerkt jouw kamer, keuken, zolder, garage, etc Wat

Nadere informatie

Lichtenvoorde 1 juni 2015

Lichtenvoorde 1 juni 2015 Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. Lichtenvoorde 1 juni 2015 Opzet Opstarten Toelichting op STEM Introductie in leefstijlen bij sterven + casuïstiek-bespreking Oefenen Huiswerk Afsluiting

Nadere informatie

Praktijk voor zingevingsvragen bij levenseinde, rouw en verlies

Praktijk voor zingevingsvragen bij levenseinde, rouw en verlies Praktijk voor zingevingsvragen bij levenseinde, rouw en verlies Als ervaringsdeskundige bied ik je een ruim hart een open blik onbevangen luisteren voorbij de hindernissen De reis door het leven is geen

Nadere informatie

Workshop Bespreekbaar maken van het levenseinde Cilia Linssen/Catalijn Willemsen. Een model voor het bespreekbaar maken van moreel gevoelige keuzes

Workshop Bespreekbaar maken van het levenseinde Cilia Linssen/Catalijn Willemsen. Een model voor het bespreekbaar maken van moreel gevoelige keuzes Workshop Bespreekbaar maken van het levenseinde Cilia Linssen/Catalijn Willemsen Een model voor het bespreekbaar maken van moreel gevoelige keuzes Programma Moreel gevoelige keuzes maken in de palliatieve

Nadere informatie

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Wat is palliatieve zorg? Palliatieve zorg is er voor mensen bij wie genezing van ziekte niet meer mogelijk is. Kwaliteit van leven staat bij deze zorg centraal.

Nadere informatie

Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis. Inleiding. Inleiding 21/11/2014. De grote impact van het kleine gebaar

Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis. Inleiding. Inleiding 21/11/2014. De grote impact van het kleine gebaar Vooruitziende zorg, een cultuur in ons huis De grote impact van het kleine gebaar Liselotte Van Ooteghem Mia Vervaeck Studiedag Kronkels - 27 november 2014 Wie we zijn en waarom we hier staan Inleiding

Nadere informatie

Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven 1-12-2011

Ziek zijn en (niet) genezen. Leuven 1-12-2011 Ziek zijn en (niet) genezen Leuven 1-12-2011 Johan Menten Walter Rombouts UZ Leuven - Goed ouder worden is een levenskunst. - Oudere mensen hebben vele zaken misschien minder in de hand, maar.zo lang mogelijk

Nadere informatie

Wensen voor mijn leven in de laatste fase

Wensen voor mijn leven in de laatste fase Wensen voor mijn leven in de laatste fase Inleiding Dit is een notitieboekje waarin u kunt aangeven wat u belangrijk vindt in het leven. Wat zijn uw wensen ten aanzien van uw leven in de laatste fase.

Nadere informatie

Informatie. Hieronder een overzicht van de resultaten op alle vragen voor vijf van onze zes afdelingen. RESULTATEN INDICATOREN 2017

Informatie. Hieronder een overzicht van de resultaten op alle vragen voor vijf van onze zes afdelingen. RESULTATEN INDICATOREN 2017 RESULTATEN INDICATOREN 2017 VLAAMSE PATIËNTENPEILING De patiëntenpeiling is een vragenlijst die werd meegegeven aan patiënten die in behandeling waren in maart april 2017. Resultaten reflecteren hoe tevreden

Nadere informatie

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op Marieke Groot Expertisecentrum Palliatieve Zorg Helen Dowling Instituut Het perspectief door de ogen van een onderzoeker (en verpleegkundige) voorjaar 2014

Nadere informatie

Workshop communicatie

Workshop communicatie Workshop communicatie Feedback is collegiale ondersteuning of toch niet? Wat wil de beroepsvereniging betekenen voor Verzorgenden en Verpleegkundigen? Wij willen onze beroepsgroepen in staat stellen hun

Nadere informatie

Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?

Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,

Nadere informatie

STerven op je Eigen Manier. Het Transmuraal Netwerk. Netwerk palliatieve zorg

STerven op je Eigen Manier. Het Transmuraal Netwerk. Netwerk palliatieve zorg STerven op je Eigen Manier Het Transmuraal Netwerk Lisette van Dingenen Arts Maatschappij & Gezondheid leider zorgketens Stichting Transmuraal Netwerk leider Stem-project Samenwerkingsverband met een klein

Nadere informatie

Hospice Marianahof kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft

Hospice Marianahof kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft Hospice Marianahof kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft Locatie Hospice Marianahof biedt veiligheid, geborgenheid en privacy en is gelegen in een parkachtige omgeving aan de San

Nadere informatie

SAMEN IN GESPREK OVER ETHISCHE VRAAGSTUKKEN

SAMEN IN GESPREK OVER ETHISCHE VRAAGSTUKKEN WAT VINDT U BELANGRIJK? SAMEN IN GESPREK OVER ETHISCHE VRAAGSTUKKEN LEVEN OP EEN MANIER DIE BIJ U PAST Wat heeft u nodig om te kunnen leven op een manier die bij u past? Om u te leren kennen, gaan we met

Nadere informatie

Enquête: De spirituele dimensie in de palliatieve zorg

Enquête: De spirituele dimensie in de palliatieve zorg BIJLAGE 2 : ENQUÊTE Enquête: De spirituele dimensie in de palliatieve zorg Deel 1 : Persoonskenmerken Vooraleer we effectief met de vragen beginnen, had ik graag wat gegevens over u zelf vernomen : 1.

Nadere informatie

Heeft u het er wel eens over?

Heeft u het er wel eens over? Heeft u het er wel eens over? Met wie? Waarom? Moeilijk? Mensen zijn verschillend Sommigen vinden het niet moeilijk en willen alles regelen. Anderen hebben er wel moeite mee en hebben het er liever niet

Nadere informatie

Balans in evenwicht. Praktische tips voor familieleden van een palliatieve persoon. Ann Herman St. Jozefskliniek Izegem 27/09/11

Balans in evenwicht. Praktische tips voor familieleden van een palliatieve persoon. Ann Herman St. Jozefskliniek Izegem 27/09/11 Balans in evenwicht Praktische tips voor familieleden van een palliatieve persoon Historiek Binnen de werkgroep Sociaal werk van de Federatie Palliatieve Zorg werkten we geruime tijd rond de taakinhoud

Nadere informatie

Wat als ik niet meer beter word?

Wat als ik niet meer beter word? Wat als ik niet meer beter word? Als u te horen heeft gekregen dat u niet meer kunt genezen, is dat een harde boodschap. Deze boodschap roept veel vragen op, zoals: Deze folder is bedoeld voor mensen die

Nadere informatie

Als je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg

Als je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg 00 Als je weet dat je niet meer beter wordt Palliatieve zorg Het is moeilijk voor u en uw naasten om te horen dat u niet meer beter wordt. Er is geen genezing meer mogelijk voor uw ziekte. Maar er is nog

Nadere informatie

Palliatieve zorg tot en met 2016 en dan nu verder..

Palliatieve zorg tot en met 2016 en dan nu verder.. Palliatieve zorg tot en met 2016 en dan nu verder.. Een persoonlijke impressie van Wil Hoek Netwerkcoordinator van 2002 tot 2017 in Groningen en Friesland ( 8 netwerken) Ligare 16 maart 2017 Gesprekspunten:

Nadere informatie

Uw wensenboek Wensen voor mijn leven in de laatste fase

Uw wensenboek Wensen voor mijn leven in de laatste fase Uw wensenboek Wensen voor mijn leven in de laatste fase Inleiding Dit is een notitieboekje waarin u kunt aangeven wat u belangrijk vindt in het leven en wat uw wensen zijn ten aanzien van uw leven in

Nadere informatie

Vroegtijdige zorgplanning

Vroegtijdige zorgplanning Vroegtijdige zorgplanning Een planning die zorg vraagt WZC Onze Lieve Vrouw WAT IS VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING? Welke zorg zou u wensen indien u ernstig ziek zou worden? Wilt u een levensverlengende behandeling

Nadere informatie

Titanpad. Answergarden. Wordle. Tricider. Resultaten Workshop ICT & Aps

Titanpad. Answergarden. Wordle. Tricider. Resultaten Workshop ICT & Aps Titanpad Answergarden Wordle Tricider Resultaten Workshop ICT & Aps Rotterdam, Landelijke Lio-dag 9 februari 2012 Beste student van de lerarenopleidingen economie. Jullie hebben op 9 februari 2012 een

Nadere informatie

TRAININGSAANBOD STEM. Bewustwordingsbijeenkomst Verdiepingsbijeenkomsten Inspiratiecyclus

TRAININGSAANBOD STEM. Bewustwordingsbijeenkomst Verdiepingsbijeenkomsten Inspiratiecyclus TRAININGSAANBOD STEM Bewustwordingsbijeenkomst Verdiepingsbijeenkomsten Inspiratiecyclus STEM Leren praten over de dood Stichting STEM organiseert trainingen rond het thema praten over de dood voor iedereen

Nadere informatie

Huisartsen aan het woord

Huisartsen aan het woord Huisartsen aan het woord Xavier Brenez Directeur-generaal Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen Bedankt! Mutualités Libres Onafhankelijke Ziekenfondsen Huisartsen aan het woord Xavier Brenez Directeur-generaal

Nadere informatie

Palliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL

Palliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Palliatieve sedatie WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Kwaliteit en Veiligheid Wij doen mee! Onze kwaliteit aantoonbaar maken Ons ziekenhuis heeft zich geëngageerd om het accreditatielabel van het Nederlands

Nadere informatie

Uw bijdrage maakt wel degelijk het verschil. Palliatief Netwerk Arrondissement Leuven

Uw bijdrage maakt wel degelijk het verschil. Palliatief Netwerk Arrondissement Leuven Uw bijdrage maakt wel degelijk het verschil Palliatief Netwerk Arrondissement Leuven Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een intensieve, persoonlijke zorg voor zieken in hun laatste levensfase als er

Nadere informatie

Doodswens en suïcidegedachten bij ouderen

Doodswens en suïcidegedachten bij ouderen Doodswens en suïcidegedachten bij ouderen Bespreekbaar maken Eva Van Den Broeck CGG Andante Suicidepreventie eva.vandenbroeck@andante.be 03 620 10 20 Suïcidepreventie reflex Bron: Detectie en behandeling

Nadere informatie

Evaluatie thema avond Ervaar complementaire zorg d.d. 17 november 2014, Avoord Etten-Leur

Evaluatie thema avond Ervaar complementaire zorg d.d. 17 november 2014, Avoord Etten-Leur Evaluatie thema avond Ervaar complementaire zorg d.d. 17 november 2014, Avoord Etten-Leur Aantal aanwezige personen 77 Aantal ingevulde formulieren 64 (wijk)verpleegkundige (waarvan ll) 25 verzorgende

Nadere informatie

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen of ouder en kwetsbaar bent, kunnen er vragen rijzen over het levenseinde. Deze fase van het

Nadere informatie

Spirituele zorg: complex, of misschien toch ook simpel?

Spirituele zorg: complex, of misschien toch ook simpel? Spirituele zorg: complex, of misschien toch ook simpel? Onderzoek uitgevoerd voor Dr. Annemiek Schep-Akkerman onderzoeker lectoraat Zorg en Zingeving, Hogeschool Viaa, Zwolle Special Interest Group Spirituele

Nadere informatie

Corine Nierop- van Baalen 3 april 2017 Utrecht

Corine Nierop- van Baalen 3 april 2017 Utrecht Corine Nierop- van Baalen canierop@alrijne.nl 3 april 2017 Utrecht Inhoud Casus Betekenis hoop palliatieve patiënten met kanker Moeilijkheden die hulpverleners hierbij ondervinden Casus Wat kunnen we doen?

Nadere informatie

Zorg voor het levenseinde I N T E R A C T I E V E S E S S I E S M E T B E W O N E R S V A N E E N W O O N Z O R G C E N T R U M

Zorg voor het levenseinde I N T E R A C T I E V E S E S S I E S M E T B E W O N E R S V A N E E N W O O N Z O R G C E N T R U M Zorg voor het levenseinde I N T E R A C T I E V E S E S S I E S M E T B E W O N E R S V A N E E N W O O N Z O R G C E N T R U M Concept / voorbereiding 1. Aanzet 2. Idee op papier 3. Overleg met directie

Nadere informatie

Samen beslissen met kwetsbare ouderen

Samen beslissen met kwetsbare ouderen Samen beslissen met kwetsbare ouderen Een continue dialoog Marjolein van de Pol Disclosure dia MHJ van de Pol Mogelijke belangenverstrengeling Relevante connecties met commerciële bedrijven Sponsoring

Nadere informatie

Daan van der Stelt op piano. Riet de Koning Waar vind ik jou. uit Reis naar Niemandsland

Daan van der Stelt op piano. Riet de Koning Waar vind ik jou. uit Reis naar Niemandsland Daan van der Stelt op piano Riet de Koning Waar vind ik jou uit Reis naar Niemandsland Welkom symposium Afscheid 14 januari 2016 dagvoorzitter: Adrie de Laat Programma: 13.00 uur Opening 13.10 13.55 uur

Nadere informatie

Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017

Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017 Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017 Deze lijst van onderzoeksvragen kwam tot stand na een bevraging bij de coördinatoren van de regionale netwerken voor palliatieve zorg en de voorzitters van

Nadere informatie

Wat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.

Wat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt. Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,

Nadere informatie

Hoop doet leven, al is het maar voor even. Corine Nierop- van Baalen 15 april 2013 Amersfoort

Hoop doet leven, al is het maar voor even. Corine Nierop- van Baalen 15 april 2013 Amersfoort Hoop doet leven, al is het maar voor even Corine Nierop- van Baalen canierop@diaconessenhuis.nl 15 april 2013 Amersfoort Inhoud Betekenis hoop palliatieve patiënten met kanker Moeilijkheden die hulpverleners

Nadere informatie

Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is

Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is ingeschakeld Er kan met Robert niet over het naderende

Nadere informatie

Van curatief naar palliatief: moeilijke communicatie

Van curatief naar palliatief: moeilijke communicatie Van curatief naar palliatief: moeilijke communicatie Het belang van communicatie in palliatieve zorg Sofie Eelen psychologe PST AZ St Jozef Malle Van curatief naar palliatief Communicatie: van curatief

Nadere informatie

Bouwsteen 7: niet in je eentje Bij wie kan ik terecht?

Bouwsteen 7: niet in je eentje Bij wie kan ik terecht? Bouwsteen 7: niet in je eentje Bij wie kan ik terecht? Als onthaalouder sta je meestal alleen voor een groep kinderen. Net daarom is het belangrijk om te kunnen steunen op andere mensen of organisaties.

Nadere informatie

Euthanasie/hulp bij zelfdoding. Hoe gaan we hier mee om?

Euthanasie/hulp bij zelfdoding. Hoe gaan we hier mee om? Euthanasie/hulp bij zelfdoding Hoe gaan we hier mee om? Inhoudsopgave 1. Samenvatting... 2 2. Onze missie en visie... 3 3. Ons standpunt over euthanasie / hulp bij zelfdoding... 3 4. Ons handelen bij een

Nadere informatie

Gespreksvragen bij Podcastserie

Gespreksvragen bij Podcastserie 1.1.1 Inhoud 1 Podcast: Mieke en Claudia over Tinie... 2 2 Podcast: Afscheid... 4 3 Podcast: Dieren... 4 4 Podcast: Gedicht van Marinus van den Berg... 5 5 Podcast: Harpmuziek... 5 6 Podcast: Koning...

Nadere informatie

Word vrijwilliger Word vrijwilliger op de Palliatieve Eenheid op de Palliatieve Eenheid

Word vrijwilliger Word vrijwilliger op de Palliatieve Eenheid op de Palliatieve Eenheid Word vrijwilliger Word vrijwilliger op de Palliatieve Eenheid op de Palliatieve Eenheid INFORMATIE VOOR VRIJWILLIGERS INHOUDSTAFEL Vrijwilligers, een onmisbare schakel 3 1. Wat is palliatieve zorg? 4 2.

Nadere informatie

Taboe. Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden.

Taboe. Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden. Taboe Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden. Sommigen hebben er angst-, dwangmatige of psychische stoornissen

Nadere informatie

VE - 2 (Z14352) VE BRUG VRVE NW (Z15432)

VE - 2 (Z14352) VE BRUG VRVE NW (Z15432) Titel 1 Thomas More Kempen Stage - opdracht C A M P U S Turnhout Unit Gezondheidszorg Verpleegkunde OPO Klinisch onderwijs VE - 2 (Z14352) VE BRUG VRVE NW (Z15432) Academiejaar: 2018-2019 Inhoudstafel

Nadere informatie

Wensen voor mijn leven in de laatste fase

Wensen voor mijn leven in de laatste fase Wensen voor mijn leven in de laatste fase 1 Inleiding Dit is een notitieboekje waarin u kunt aangeven wat u belangrijk vindt in het leven. Wat zijn uw wensen ten aanzien van uw leven in de laatste fase.

Nadere informatie

Wat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf?

Wat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf? 21 juni 2016 Franca Horstink; Specialist Ouderen Geneeskunde, SCEN arts Laetitia Schillemans;Gespecialiseerd verpleegkundige oncologie en palliatieve zorg Beide Consulent; Palliatie Team Midden Nederland

Nadere informatie

Luisteren en samenvatten

Luisteren en samenvatten Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister

Nadere informatie

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het?

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het? Ultieme huisartsenzorg? Iedere tijd heeft zijn handvatten NHG, 23 Mei 2013 Prof dr Carlo Leget, Universiteit voor Humanistiek www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Hoe noemen we het? Palliatieve zorg is een

Nadere informatie

Studielessen voor 4-7 jarigen. HANDLEIDING

Studielessen voor 4-7 jarigen. HANDLEIDING MIJN GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen. HANDLEIDING najaar 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente

Nadere informatie

Kiesgerustin de laatstelevensfase

Kiesgerustin de laatstelevensfase Kiesgerustin de laatstelevensfase CLAUDIA SCHRODER EN MARLIJN CASPERS LEVENMETKANKER 19 FEBRUARI 2016 Disclosurebelangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt

1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt 1. Vragenlijst hulpverleners voor overlijden palliatieve eenheid, palliatief supportteam en mobiele thuisequipe Over de patiënt Leeftijd Geslacht Diagnose Vragenlijst hulpverlener voor overlijden vraag

Nadere informatie

WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost

WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG door Nelly Troost GEGEVENS UIT DE CASUS Systeem dhr. Jansen 74 jaar MW. JANSEN 75 jaar Medisch/Zorgverlening

Nadere informatie

Algemene inleiding Inleiding bij het theoretisch deel Hoofdstuk I: Definities Inleiding... 11

Algemene inleiding Inleiding bij het theoretisch deel Hoofdstuk I: Definities Inleiding... 11 INHOUDSTAFEL Algemene inleiding... 8 Inleiding bij het theoretisch deel... 10 Hoofdstuk I: Definities... 11 Inleiding.... 11 1. Definitie palliatieve zorg... 11 2. Holistische benadering in de palliatieve

Nadere informatie

Pastoraal werk i e m lda m o r n i t g e o g r t z u m

Pastoraal werk i e m lda m o r n i t g e o g r t z u m Pastoraal werk imelda omringt u met zorg Inhoud Visie 3 Vraag een pastor voor... 4 Viering en gebedsruimte 6 Contact pastoraal werk 7 2 Aanwezigheid en bereikbaarheid We zijn aanwezig in het ziekenhuis

Nadere informatie

PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg

PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE Cor Spreeuwenberg HOE KOMT HET DAT OVER DIT SOORT BESLISSINGEN MEER WORDT GESPROKEN DAN VROEGER? vroeger dood door infectieziekten en ongevallen

Nadere informatie

Leeftijdsbewust personeelsbeleid. Barbara Janssens Miet De Bruycker

Leeftijdsbewust personeelsbeleid. Barbara Janssens Miet De Bruycker Leeftijdsbewust personeelsbeleid Barbara Janssens Miet De Bruycker Het project Resultaten uit de enquête en de focusgesprekken Voorstelling instrument en achtergronddocument Opvolging van het project DEEL

Nadere informatie

Netwerknieuws juni Netwerknieuws. In deze Netwerknieuwsbrief. Weet je...

Netwerknieuws juni Netwerknieuws. In deze Netwerknieuwsbrief. Weet je... juni 2013 In deze brief - 'De vijf sterfstijlen - Bert Buizert - Voorstelling Beeldboek Nu en straks - Aankondiging : 10 de Vlaams Congres Palliatieve Zorg 'Bezorgd om breekbaarheid' - Forfaitaire tegemoetkoming

Nadere informatie

Evaluatie themabijeenkomst Kleur bekennen d.d. 22 maart 2011 bij Raffy te Breda

Evaluatie themabijeenkomst Kleur bekennen d.d. 22 maart 2011 bij Raffy te Breda Evaluatie themabijeenkomst Kleur bekennen d.d. maart 0 bij Raffy te Breda Aantal aanwezige personen: 8 personen Aantal ingevulde formulieren: 7 (3 verpleegkundigen; 3 huisartsen; ergotherapeut/therapeut;

Nadere informatie

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???

COMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM??? Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?

Nadere informatie

Palliatieve zorg in de eerste lijn. Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg

Palliatieve zorg in de eerste lijn. Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg Palliatieve zorg in de eerste lijn Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg Palliatieve zorg Geen Cure, maar Care streven naar een comfortabel einde Als genezing niet meer mogelijk

Nadere informatie

Vier kernvragen in de palliatieve zorg:

Vier kernvragen in de palliatieve zorg: Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand van zaken Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg 2. Het PaTz project in de praktijk

Nadere informatie

Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek

Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek Dappere dokter Sander de Hosson Tot slot Praat voordat u gaat Leven en dood horen bij elkaar

Nadere informatie

De laatste levensfase doorbrengen in rust en geborgenheid dankzij uw donatie

De laatste levensfase doorbrengen in rust en geborgenheid dankzij uw donatie De laatste levensfase doorbrengen in rust en geborgenheid dankzij uw donatie Hospice De Vier Vogels biedt sinds begin van deze eeuw terminale zorg in Rotterdam Delfshaven aan ongeneeslijk zieken. Het hospice

Nadere informatie

Tijd voor de dood. Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen. Beleidsnotitie Palliatieve Zorg

Tijd voor de dood. Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen. Beleidsnotitie Palliatieve Zorg Beleidsnotitie Palliatieve Zorg Tijd voor de dood Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen Beleidsnotitie Tijd voor de dood Auteur(s) A.Trienekens Datum September

Nadere informatie

PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans

PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans Alie Timmer Marieke van Harskamp Disclosure sheet Palliatieve zorg in de Tjongerschans Inleiding Palliatieve zorg: definitie en meer. Markering Behoeften Kenmerken

Nadere informatie

Existentiële en spirituele zorg: wanneer het leven niet oneindig blijkt en zingevingsvragen je bezighouden

Existentiële en spirituele zorg: wanneer het leven niet oneindig blijkt en zingevingsvragen je bezighouden Existentiële en spirituele zorg: wanneer het leven niet oneindig blijkt en zingevingsvragen je bezighouden Informatie voor patiënten en naasten Over existentiële en spirituele zorg Natuurlijk weet je dat

Nadere informatie

In gesprek met de patient over de palliatieve fase. Dr. Bart Schweitzer, huisarts - onderzoeker, Projectleider PaTz

In gesprek met de patient over de palliatieve fase. Dr. Bart Schweitzer, huisarts - onderzoeker, Projectleider PaTz In gesprek met de patient over de palliatieve fase Dr. Bart Schweitzer, huisarts - onderzoeker, Projectleider PaTz Vrijdagmiddag 3 uur.. Transferverpleegkundige Vumc belt de praktijk: meneer Franke wil

Nadere informatie

Home. Voorbeelden van zorgen over het levenseinde

Home. Voorbeelden van zorgen over het levenseinde Home Coaching bij vragen rondom de laatste levensfase en de dood Ieder leven is eindig. Toch kan praten over het levenseinde lastig zijn. Soms zelfs extra lastig met mensen die u het meest nabij zijn,

Nadere informatie

In gesprek met je arts. In gesprek met je arts. Tips voor een echte dialoog

In gesprek met je arts. In gesprek met je arts. Tips voor een echte dialoog In gesprek met je arts In gesprek met je arts Tips voor een echte dialoog Als patiënt ontmoet je verschillende artsen in verschillende omstandigheden. Een bezoek aan de huisarts verloopt anders dan een

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

Palliatieve zorg. Beste patiënt

Palliatieve zorg. Beste patiënt Beste patiënt Wij zijn er ons van bewust dat de stap naar palliatieve zorg een grote stap is. Als team willen wij u hierbij zoveel mogelijk ondersteunen en helpen. Daarom geven wij u graag de nodige informatie

Nadere informatie

Praten over jouw levenseinde

Praten over jouw levenseinde Praten over jouw levenseinde Bert Buizert Stichting STEM (Sterven op je eigen manier) Weerstand Weerstand beschermt hetgeen kwetsbaar is. Praten over de doodgaan Het gesprek erover, dat is voor mijn

Nadere informatie

MARKERING en Proactieve ZORGPLANNING

MARKERING en Proactieve ZORGPLANNING MARKERING en Proactieve ZORGPLANNING Symposium Palliatieve zorg en dementie, juni 2017 Helma Mebius, wijkverpleegkundige Carintreggeland en verpleegkundige consulent palliatieve zorg Evelien Siegerink,

Nadere informatie

totaal aanwezig 85 Meerwaarde casuïstiekbespreking veel veel niet niet veel niet BETER CONTACT ANDERE ZORGVERLENERS MEER DESKUNDIGHEID

totaal aanwezig 85 Meerwaarde casuïstiekbespreking veel veel niet niet veel niet BETER CONTACT ANDERE ZORGVERLENERS MEER DESKUNDIGHEID Evaluatie thema avond (H)erkennen van angst en machteloosheid van patiënten en hun naasten in de palliatieve fase d.d. 23 september 2014, locatie: Surplus te Zevenbergen (wijk)verpleegkundige (waarvan

Nadere informatie

Palliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg

Palliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Palliatieve Zorg Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Wat is het belangrijkste speerpunt van palliatieve zorg? A Genezing B Kwaliteit van leven C Stervensbegeleiding

Nadere informatie

Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg. Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider

Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg. Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand

Nadere informatie

(Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend)

(Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend) SCHRIJF EEN BRIEF AAN UW NAASTE(N) - BRIEF, INVULDOCUMENT - Lieve/beste, (Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend) De laatste tijd denk ik meer na over mijn laatste

Nadere informatie

Wat te doen als er niets meer aan te doen is? Over palliatieve zorg en ergotherapie

Wat te doen als er niets meer aan te doen is? Over palliatieve zorg en ergotherapie Groeien in leven en sterven Wat te doen als er niets meer aan te doen is? Over palliatieve zorg en ergotherapie Dr. Alexander Verstaen (psycholoog) Centrum PERENNIS Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen

Nadere informatie

Liturgie bij de Kinderdienst op zondagochtend 19 april 2015

Liturgie bij de Kinderdienst op zondagochtend 19 april 2015 Liturgie bij de Kinderdienst op zondagochtend 19 april 2015 Psalm 75 : 1 (NB) U alleen, U loven wij, U loven wij, onze Heer, want uw naam zo rijk van eer is tot onze vreugd nabij. Men vertelt in heel het

Nadere informatie

Gastvrijheid: een universele waarde

Gastvrijheid: een universele waarde Gastvrije zorg Liselotte Van Ooteghem & Meredith Delaere Op het menu 1. Gastvrijheid en zorg 2. Gastvrije zorg 3. Blikopeners 4. Als ergo in de praktijk 5. Gastvrije zorg organiseren 1 Gastvrijheid: een

Nadere informatie