Daan van der Stelt op piano. Riet de Koning Waar vind ik jou. uit Reis naar Niemandsland

Transcriptie

1

2 Daan van der Stelt op piano Riet de Koning Waar vind ik jou uit Reis naar Niemandsland

3 Welkom symposium Afscheid 14 januari 2016 dagvoorzitter: Adrie de Laat

4 Programma: uur Opening uur Huub Buijsen uur Piano uur Debby Gerritsen uur Pauze uur Eliane Thewessen uur Piano uur Riet de Koning uur Afsluiting & dankwoord uur Napraten tijdens borrel

5 Huub Buijsen Psychogerontoloog Gezondheidszorgpsycholoog Directeur van eigen trainingsbureau

6 Afscheid nemen: groot en klein

7 Vier vragen: Hoe herstel je van: een operatie (bijv. een meniscusoperatie) of van een hersenschudding? Hoe bouw je conditie op? Wanneer heb je leuke dag of fijn weekend? Hoe houd je het vol in de palliatieve zorg?

8 Afscheid nemen Partir c est mourir un peu

9 Enkele voorbeelden Scheiding ouders Dood lievelingsdier Verhuizing Verlies geloof Sinterklaas bestaat niet Verlies baan Verlies dierbare foto of geldbedrag Grijs haar krijgen

10

11

12

13

14 Wie is er met zijn auto naar hier gekomen? Wie is er met zijn auto naar hier gekomen?

15 >Proces van verwerking heel gelukkig gelukkig incident normaal ongelukkig heel ongelukkig

16 >Hoe verloopt VERWERKING heel gelukkig gelukkig incident normaal afleiding confrontatie heel ongelukkig

17 >Hoe verloopt VERWERKING heel gelukkig gelukkig incident normaal ongelukkig heel ongelukkig herstel

18 >Hoe verloopt VERWERKING? heel gelukkig gelukkig incident normaal ongelukkig heel ongelukkig

19 Is het belangrijkste bij verwerking er steeds over te praten en er mee bezig zijn? a) ja b) nee

20

21

22

23

24 Wat doe je zelf om er bovenop te komen als je iets ergs hebt meegemaakt?

25 Maar eerst een eigen ervaring Twee jaar geleden naar de huisarts

26

27 Drie jaar geleden 12 kinderen, verloren allemaal andere moeder.

28

29 Verwerkingsstrategieen er mee bezig zijn Praten Nadenken over het gebeurde Dagdromen Begrafenis/crematie bijwonen Dagboek gaan bijhouden en erover schrijven Gevoelens omzetten in muziek, poëzie, schilderijen. Zoeken naar oplossingen voor probleem en daarmee aan de slag gaan (Zwarte) humor gebruiken

30 Verwerkingsstrategieen: er niet mee bezig zijn/wegstoppen Zich terugtrekken en zwijgen Sporten en ontspanning zoeken Contacten met familie vermijden Vakantie nemen, vrije dagen opnemen

31 Verwerkingsstrategieen (vervolg): er niet mee bezig zijn/wegstoppen Hard werken Verdoving zoeken door (meer te) roken, drinken, kopen, gokken, enz. Zich afreageren op anderen: heel chagrijnig TV-kijken Depressief worden

32 Belangrijk: Ieder mens heeft zijn eigen combinatie van deze twee strategieën: zijn verwerkingsstijl Ieder mens meent meestal dat zijn stijl de beste is Elke tijd en cultuur heeft zijn eigen voorkeur of ideaal.

33 Vijf sterfstijlen:

34 De socialen: 1 op de 3 De socialen: bang voor de dood Neiging tot ontkenning. Vaker lager opgeleid en volks Volgzaam, op zoek naar veiligheid.

35 Onbevangenen (ruim 1/5): leven zonder de dood. - Vaak beneden de 45 en hoger opgeleid. - Kijken niet ver vooruit - Liefst professional op afstand

36 Proactieven: bijna 1 op de 5 Leven met de dood Meest geregeld. Willen zelf beslissen over hun einde: liefst helder van geest, weinig pijn en ook moment Als patient mondig en veeleisend.

37 De rationelen: 15% Verdringing van de dood. Vaker mannen. Dood is taboe. Moeite met tonen kwetsbaarheid Zoeken weliswaar informatie maar behoefte aan rationele benadering (grote behoefte aan professionele kennis).

38 De vertrouwenden (ruim 1 op de 10) Leven na de dood > minder bang. Religieus (vaker protestants of sterk christelijk) Behoefte aan rouwrituelen. Praten niet vaak over de dood. Gevoelig voor autoriteit en volgzaam.

39 Nogmaals vier vragen: Hoe herstel je van: een operatie ( bijv. een meniscusoperatie) of van een hersenschudding? Hoe bouw je conditie op? Hoe zorg je ervoor een leuke dag te hebben? Hoe houd je het vol in de palliatieve zorg?

40 Verwerking bij ingrijpende ervaringen (bijvoorbeeld verlies dierbare) heen en weer gaan tussen ermee bezig zijn en afleiding Verdriet komt in golven Dit fluctureren is zowel noodzakelijk als gezond, Papadatou.

41 plezierig Vlindermodel van Apter ontspanning spanning onplezierig verveling weinig spanning angst veel spanning

42 Vlindermodel van Apter meerdere keren per dag switchen we van ontspanning > verveling > spanning > angst. wat spannend/energievretend is verschilt per persoon, vaak ook per sekse per persoon verschilt het over de jaren door een regelmatige afwisseling van de 4 emoties houd je het werk vol.

43 Conclusies/samenvatting Iedereen is vertrouwd met afscheid Afscheid is mix van confrontatie en afleiding Bij iedereen ligt accent anders Iedere tijd heeft eigen favoriete stijl Je moet eigen stijl weten om goed te kunnen helpen

44 Conclusie (vervolg) Ieders stijl moet je herkennen en accepteren Plus er op inspelen

45 Een kort verhaal Tenslotte

46 Daan van der Stelt op piano

47 Debby Gerritsen Senior onderzoeker bij UKON

48 Filmfragmenten over dementie

49 Pauze Daan van der Stelt op piano

50 Eliane Thewessen Raad van Bestuur AxionContinu Bestuurslid Stichting STEM

51 Afscheid van (g)een zekerheid

52 Afscheid van (g)een zekerheid

53 2008 Transitieprogramma langdurige zorg Project STEM (STerven op je Eigen Manier): mensen bewuster om laten gaan met de laatste levensfase, waardoor kwaliteit verbetert

54 Onderzoek TNS NIPO 2008 Doel: inzicht krijgen in hoeverre mensen zich gedachten maken over de periode vóór het eigen overlijden inwoners Midden-Holland n=500

55 Resultaten TNS NIPO 2008 Heeft u weleens nagedacht over uw wensen voor de periode vóór uw eigen overlijden?

56 Resultaten TNS NIPO 2008 Nadenken versus praten over de periode vóór het eigen overlijden

57 Onderzoek Motivaction 2008 Doel: 1. Wat zijn de wensen en behoeften in de laatste levensfase? 2. Welk aanbod van zorg en diensten past daarbij? inwoners Nederland n=1570

58 Resultaten Motivaction 2008 Gebruik gemaakt van Mentality-model

59 5 segmenten met verschillende kijk op laatste levensfase Motivaction Nederland 2008 / N = % 18% 12% 15% 22% Afgeleid van Mentality Model : segmentatie van Nederlandse bevolking op basis van sociale milieus die een levenshouding en waardenoriëntatie delen.

60 Onderwerp komt niet voorbij. Volslagen onbelangrijk. Zet het van me af. Positief denken. We hebben het toch goed. Geen groot onderwerp. Je kan er zelf nog zoveel tegen doen. Onbevangene Sociale Rationele Proactieve Vertrouwende Heb alles al geregeld. Wil vooral gelijkwaardigheid en niets overlaten aan anderen. Het is er gewoon. Alles heeft zijn cyclus. We zijn daarin verbonden met elkaar.

61 Stichting STEM

62 Stichting STEM Aandachtspunten slechtnieuwsgesprek Vertrouwenden Beperkte informatie in hapklare brokken Niet teveel alternatieven benoemen Eerlijke indicatie geven over de duur Geestelijke verzorger erbij betrekken

63 Stichting STEM Aandachtspunten slechtnieuwsgesprek Onbevangenen Feitelijke informatie, kort en concreet Niet te ver vooruit kijken Wat is nu nodig om verder te kunnen Komen op eigen moment terug met vragen

64 Stichting STEM

65 Stichting STEM

66 Onderzoek TNS NIPO 2015 Doel: Wat is het urgentiebesef om de laatste levensfase te bespreken? Hoe kan de bespreekbaarheid (verder) vergroot worden? in opdracht van Agora

67 Onderzoek TNS NIPO 2015 Landelijk online onderzoek n = 1036: 462 uit Midden-Holland 574 rest van het land

68 Resultaten TNS NIPO 2015 Duidelijke positieve trend in de bespreekbaarheid van de laatste levensfase Midden-Holland:

69 Resultaten TNS NIPO 2015 Duidelijke positieve trend in de bespreekbaarheid van de laatste levensfase Midden-Holland: Nederland totaal 2015:

70 Resultaten TNS NIPO 2015 Willen weten wat naasten wensen Nederland totaal

71 Resultaten TNS NIPO 2015 Over welke onderwerpen wordt nagedacht? Nederland totaal

72 Conclusies Stimuleren van nadenken en praten over de laatste levensfase blijft aandacht vragen Herkennen verschillende sterfstijlen van belang STEM-activiteiten hebben succes gehad!

73

74

75 Daan van der Stelt op piano

76 Riet de Koning Geestelijk verzorger De Riethorst Stromenland

77 Identiteit en verlies Ik ben mezelf verloren onderweg tijdens mijn reis door het leven.

78 De autonomie van de mens Wie was ik? Wie ben ik? Wie wil ik zijn?

79 Inspirerende mensen Baruch Spinoza Jacquas Lacan Herman Hesse Tjeu van de Berk

80 Baruch Spinoza Zoeken naar vrijheid Trouw blijven aan jezelf

81 Jacques Lacan Autonomie bestaat niet De ander is een vreemde, zoals ik een vreemde ben voor mezelf

82 Herman Hesse De geestelijke groei van de mens Kindertijd Tijd van intrede van het verstand, het zoeken naar antwoorden Tijd van stilte

83 Tjeu van de Berk Leven is verandering Een sterven aan de ene wereld en geboren worden in een andere Een proces van loslaten en intreden

84 Identiteit en levenservaringen Levenservaringen en het ontstaan van een kloof Het verliezen van jezelf door omstandigheden Een nieuw evenwicht

85 Geen brug Sterven in jezelf Een niet te overbruggen kloof Een mens sluit zich, overleeft

86 Schrijvers en identiteit Spinoza Trouw blijven aan jezelf Lacan Ik ben een vreemde Hesse De fasen van het leven Van de Berk Veranderingen en mogelijke kloof

87 Werken in de zorg Wie is de ander? De bagage van ieder mens Kloven in het leven Omstandigheden vormen de mens

88 De kracht van de zorg Bewustzijn Inzicht in levensprocessen Begrip De mens zien Zorg gericht op welzijn

89 Boek: Afscheid Ruimte Verscheidenheid De ander is meer

90 Wie zijn we zelf Zelfreflectie en zelfkennis Wie was ik, wie ben ik, wie wil ik zijn Zelfkennis maakt mild

91 Mentaal welbevinden Welzijn Ruimte geven aan het unieke zijn Gevormd door het leven Leven naar een waardig en vredig afscheid

92 Dankwoord

93 Bedankt voor je aandacht en wel thuis!

94 Borrel & napraten