Emmerhout, knooppunt van welbevinden. Onderzoeksperiode: Januari - december Onderzoeksrapport Project Emmerhout

Transcriptie

1 Onderzoeksrapport Project Emmerhout Emmerhout, knooppunt van welbevinden Onderzoeksperiode: Januari - december

2 Inhoud Inleiding pag 3 Doelstelling en vraagstelling pag 3 Methoden pag 3 Resultaten pag 4 Hoe ziet de ouderenpopulatie in Emmerhout eruit? pag 4 Welke mensen worden door het team geholpen? pag 5 Op welke manier worden deze mensen geholpen? pag 5 Wat levert de werkwijze van het team op? pag 6 Conclusies pag 7 Referenties pag 7 Bijlagen pag 9 A Resultaten algemeen pag 9 B Resultaten welbevinden pag 15 C Klantprofielen pag 23 D Observaties pilotteam pag 32 Auteur: drs. Laura Dorland, onderzoeker Espria Academy. Contact: laura.dorland@espria.nl 2

3 Inleiding In het welbevinden van mensen spelen verschillende zaken een rol. Sociale contacten, lekker eten en drinken, leuke activiteiten en uiteindelijk ook een prettige wijze van zorgverlening blijken essentieel. Het gaat erom de eigen kracht van mensen en van hun omgeving ten volle te benutten en vragen van mensen niet te snel te problematiseren. In de wijk Emmerhout in Emmen is daarom gestart met een nieuwe werkwijze. Per 1 februari 2013 hebben zorgprofessionals in de wijk, te weten van Icare wijkverpleging, De Trans, Woonzorg Nederland, De Ledenvereniging en GGZ Drenthe, samen met Sedna een team gevormd om wijkgericht te gaan werken. Zij werken vanuit de principes van integraal en efficiënt (samen)werken, welbevinden voor zorg en aansluiten bij de mogelijkheden van de wijk. Deze rapportage geeft een overzicht van de resultaten van het onderzoek dat gedaan is om inzicht te krijgen in de werking en effecten van deze nieuwe werkwijze. Er is ook een korte film gemaakt over de werkwijze in Emmerhout, zie Doelstelling en vraagstelling Doel: Inzicht krijgen in de werking van het team in Emmerhout door het werkproces van het team te volgen en door de effecten op het welbevinden van de klanten van het team te meten. Om dit doel te bereiken beantwoorden we onderstaande onderzoeksvragen. Vraagstelling: 1. Welke mensen worden door het team geholpen? 2. Op welke manier worden deze mensen geholpen? 3. Wat is het effect op welbevinden, kwetsbaarheid en hulpvraag van deze mensen? 4. Wat zijn de ervaringen van de teamleden met deze werkwijze? Methoden Het onderzoek bestond uit vier onderdelen: 1. Een voor- en nameting bij de ouderen die door het team geholpen worden. Hierbij werd een vragenlijst (zie gebruikt die kwetsbaarheid, behoeften en welbevinden van de klanten in kaart brengt. De voormeting vond plaats bij de start van het traject van de klant, de nameting 6 maanden later. Voor meer informatie over de vragenlijst, zie Verwijzers/Netwerk%20Ouderenzorg%20Regio%20Noord/Informatie%20screeningsinstrument.pdf [of 2. Een verkorte versie van deze vragenlijst werd afgenomen bij een afspiegeling van de populatie in Emmerhout. Deze populatie diende als vergelijkingsgroep en voor inzicht in de vraagpatronen en het welbevinden van de mensen in Emmerhout. 3. Het team gebruikt een speciaal voor hen ontwikkeld digitaal dossier waarin zij alle zaken rondom de klant bij kunnen houden. Dit dossier geeft het team inzicht in de situatie van de klant. Analyse van de dossiers gaf inzicht in de activiteiten van het team. 4. Observaties bij teambijeenkomsten om de werkwijze van het team te ontleden. 3

4 Resultaten Eerst gaan we in op de vraagpatronen van de ouderen populatie in Emmerhout. Vervolgens kijken we naar welke mensen er door het team worden geholpen, wat hierbij de werkwijze is en wat deze werkwijze oplevert. Hoe ziet de ouderenpopulatie in Emmerhout eruit? Ongeveer 350 ouderen vulden de vragenlijst in. De overgrote meerderheid van de respondenten woont zelfstandig en geeft aan zelfstandig te kunnen functioneren. Opvallend zijn a) het relatief grote aantal mensen dat zichzelf weliswaar kan redden, maar zich toch wel eens somber voelt en niet lekker in hun vel zit, en b) het relatief grote aantal mensen met sociale problemen of eenzaamheidsklachten. Ook zijn er behoorlijk wat mensen met lichamelijke klachten en beperkingen. Dit klachtenpatroon zien we versterkt terug bij mensen met een laag welbevinden (ongeveer 10% van de respondenten). Welbevinden vrij hoog: 8 op schaal van 10 Het welbevinden van de ouderen in Emmerhout is vrij hoog, gemiddeld een 8 op een schaal van 10. Ruim de helft van de respondenten heeft een hoog welbevinden. De belangrijkste bronnen van welbevinden zijn plezierig wonen, relaties en contacten en jezelf redden. Ook vanuit de literatuur weten we dat deze bronnen erg belangrijk zijn voor succesvol ouder worden. Uit eerder onderzoek weten we ook dat vooral ontevredenheid op het gebied van wonen en relaties en contacten leidt tot onwelbevinden. De huidige maatschappelijke veranderingen leggen steeds meer nadruk op deze zaken; mensen moeten steeds langer zelfstandig in hun eigen woning blijven wonen en gebruik maken van hun sociale netwerk voor ondersteuning. De pilot in Emmerhout sluit hier goed op aan in de zin van dat zij zich met name richt op de domeinen relaties en contacten, actief zijn, jezelf redden en plezierig wonen. Belangrijkste bronnen voor welbevinden Plezierig wonen Relaties en contacten Jezelf redden >50% van de respondenten ervaart hoog welbevinden De belangrijkste bronnen van onwelbevinden in Emmerhout zijn slapen en rusten en je gezond voelen. Maar liefst één op de vijf respondenten in Emmerhout is ontevreden over hoe gezond zij zich voelen. Dit strookt met de bevinding dat er in Emmerhout relatief veel met lichamelijke klachten en beperkingen zijn. Eén op de tien respondenten in Emmerhout ervaart onwelbevinden op het gebied van relaties en contacten. Dit is niet weinig, maar toch minder dan men zou verwachten op basis van de aanzienlijke behoeften die zij hebben op dit gebied. Belangrijkste bronnen voor onwelbevinden Slapen en rusten Je gezond voelen Voor meer informatie over de vraagpatronen en het welbevinden van de ouderenpopulatie in Emmerhout, zie bijlagen A en B. 4

5 Welke mensen worden door het team geholpen De vragenlijst geeft inzicht in de vraagpatronen van de klanten van het team in Emmerhout. Wat opvalt, is het relatief grote aantal mensen dat dat zich wel eens somber voelt en niet lekker in hun vel zit, maar zichzelf wel kan redden. Relatief veel klanten ervaren sociale problemen, eenzaamheidsklachten, psychische problemen en coping problemen. De klanten lijken op de populatie in Emmerhout in het algemeen, met het verschil dat de klanten die het team helpt naast sociale problemen ook veelal psychische danwel lichamelijke problemen. Waarschijnlijk is dit de reden waarom zij in zorg zijn bij een van de organisaties waar de teamleden werkzaam zijn. Indien er lichamelijke of psychische problemen ontstaan, zorgen tekortkomingen in het sociale netwerk ervoor dat professionele hulp nodig is. Focus op welbevinden Werken vanuit de vraag en behoefte van mensen Nadruk op zelfredzaamheid en (burger)kracht Voor meer informatie over klanten die het team heeft geholpen, zie bijlage C. Het blijkt lastig om de zorgblik los te laten en vanuit het positief welbevinden van de klant te werken Op welke manier worden deze mensen geholpen? De medewerkers van de pilot in Emmerhout hebben zelf een nieuwe werkwijze ontwikkeld voor de zorg en ondersteuning aan ouderen in de wijk op basis van de gekantelde werkwijze zoals benoemd in project de Kanteling van Vereniging van Nederlands Gemeenten (VNG, 2012). In deze werkwijze ligt de focus op het welbevinden van de klant. Gewerkt wordt vanuit de vraag of behoefte van de wijkbewoner, waarbij de nadruk ligt op zelfredzaamheid en eigen (burger)kracht. In het zoeken naar passende zorg en ondersteuning wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de mogelijkheden in de wijk: de teamleden zoeken niet alleen samenwerking met elkaar maar ook met andere professionals, informele zorg en ondersteuning en overige initiatieven in de wijk. Voor een compleet overzicht van alle activiteiten gerelateerd aan de pilot in Emmerhout, zie de eindrapportage over de pilot (Ten Brinke, 2014). Sommige van deze activiteiten hebben betrekking op individuele wijkbewoners, anderen op groepen bewoners of de samenwerking in de wijk als geheel. In het onderzoek lag de focus op de directe interactie van teamleden met individuele klanten. De resultaten laten zien dat gekanteld werken nog niet zo gemakkelijk blijkt en iets is wat tijd nodig heeft. In de praktijk is het lastig om de zorgblik los te laten en vanuit het positief welbevinden van de klant te werken. Hetzelfde geldt voor het inspelen op de behoeften van de klant. Veel professionals zijn geneigd om te denken dat zij wel weten wat de behoeften van een klant zijn, terwijl de klant eigenlijk iets anders wil. Of er is sprake van een achterliggende behoefte bij een hulpvraag. Belemmerende factoren die invloed hebben op de mate van betrokkenheid en het toepassen van de gekantelde werkwijze zijn het hebben van een beperkt aantal klanten en stugge organisatiestructuren met betrekking tot productie en privacy. Uit de pilot blijkt echter ook dat het screeninginstrument concrete handvatten geeft om beter in te spelen op het welbevinden en de behoeften van de klant. En als men gezamenlijk insteekt op de nieuwe werkwijze, kunnen er mooie successen behaald worden waarmee het welbevinden van klanten wordt verhoogd. Voor meer informatie over de onderzoeksresultaten naar de werkwijze van het team, zie bijlage D. 5

6 Wat levert de werkwijze van het team op? Vanwege de beperkte hoeveelheid gegevens is het lastig om uitspraken te doen over hoe de activiteiten van het team van invloed zijn op welbevinden, kwetsbaarheid en zorgbehoefte van klanten. De trend lijkt dat des te meer de focus ligt positief welbevinden (waar beleeft iemand plezier aan), des te meer het welbevinden toeneemt. Teamleden ervaren meerwaarde op drie thema s: 1) anders kijken en anders doen zodat de kracht en de regie bij de bewoners liggen; 2) bewoners verbinden zodat zij elkaar kunnen ondersteunen, 3) meer verbinding met andere organisaties in de wijk, zowel formeel als informeel. Verbeterpunten zijn er op het gebied van duidelijke afspraken over de afbakening van het project, ondersteuning vanuit het management, en motivatie van deelnemende professionals om echt anders te werken. Voor meer informatie over wat de werkwijze van het team oplevert in de zin van veranderingen in de vraagpatronen van de klanten en ervaringen van de teamleden, zie bijlage D en E. Conclusies Het onderzoek levert belangrijke inzichten op over de populatie ouderen in Emmerhout. De oudere bewoners van de wijk Emmerhout hebben opvallende kenmerken. Ruim 30% van de steekproef is 80+ en ongeveer 35% ervaart ernstige lichamelijke beperkingen. Het meest opvallende is echter dat ruim de helft in een profiel valt met psychosociale behoeftes zoals behoefte aan contacten en sociale steun. Driekwart van de mensen met een laag welbevinden in Emmerhout zit in dit profiel. Er is dus veel werk te doen in samenhangende zorg met de bewoners, welzijn en zorgaanbieders. Meer samenhang en afstemming tussen alle wijk-, wonen, en zorg- en welzijnsinitiatieven in de wijk. Het experiment in Emmerhout heeft een goede aanzet gegeven om deze samenhang te bewerkstelligen door middel van het standaardiseren en automatiseren van vragenlijsten met behoefte als kompas en het delen en bespreken van deze vraagpatronen met de betrokkenen. Ook al zijn er ook leerpunten, er is onmiskenbaar meer samenhang en afstemming ontstaan tussen alle wijk-, wonen-, zorg- en welzijnsinitiatieven in de wijk. De transitie is hiermee echter niet klaar en de stuurgroep Emmerhout wil verder op deze ingeslagen weg. Zeker tegen de achtergrond van de aanstaanden stelselwijzigingen en de grote uitdagingen in de zorg voor ouderen zoals zichtbaar gemaakt in het project. Het is daarom van belang om dit initiatief in Emmerhout actief te blijven ondersteunen zodat de nieuwe manier van werken waarbij het welbevinden van de persoon centraal staat verbreed kan worden en verankerd kan worden. De wijkbewoners zelf hebben hierbij een belangrijke rol, zij kunnen bijvoorbeeld zelf bijdragen in het aanpakken van de sociale problematiek in de wijk. Daarnaast is ondersteuning van de betrokkenen in de wijk door zowel hun management als vanuit de gemeente essentieel. 6

7 Referenties Eissens van der Laan, M.R., Van Offenbeek, M.A.G., Broekhuis, H., & Slaets, J.P.J. (2014). A person-centred segmentation study in elderly care: Towards efficient demand-driven care, Social Science & Medicine, 113, Ten Brinke, F. (2014). Het ontstaan van Emmerhoutlijm, knooppunt van welbevinden. Ziva Advies. VNG (2012). Kantelen: toekomstbestendig, systematisch en concreet. Den Haag: VNG. def_15mei2012.pdf. Bijlagen A B C D Resultaten algemeen Resultaten welbevinden Klantprofielen Observaties pilotteam 7

8

9 Bijlage A Rapportage Emmerhout Resultaten algemeen Emmerhout, knooppunt van welbevinden Onderzoeksperiode: Januari - december

10 Inleiding In Emmerhout werd een vragenlijst gestuurd naar alle inwoners van 65 jaar en ouder. Het doel van de vragenlijst was om inzicht te krijgen in de vraagpatronen en het welbevinden. De uiteindelijke respons was ruim 20% (N=354) en representatief voor de ouderen in Emmerhout. Hieronder volgt eerst een aantal achtergrondkenmerken van respondentgroep. Daarna gaan we in op de resultaten van de vragenlijst: Welke vraagpatronen hebben de inwoners van Emmerhout? Op welke punten gaan het goed en waar plaatsen zij rode vlaggetjes? Hoe is het welbevinden van mensen in Emmerhout? Achtergrondgegevens populatie De gemiddelde leeftijd is 75,38 jaar (range 62-93). Er zijn iets meer vrouwen dan mannen. Tabel 1: Leeftijden deelnemers Leeftijdsgroep Aantal % Totaal Tabel 2: Geslacht deelnemers Leeftijdsgroep Aantal % Man Vrouw Totaal De meeste mensen wonen zelfstandig in de wijk (86%) en een minderheid (11%) in een aanleunwoning of zorgwoning. Slechts een klein aantal van de respondenten woont in een verzorgingshuis. Circa 65% woont met een partner. Tabel 3: Woonsituatie deelnemers Hoe woont en leeft u? Aantal % Zelfstandig met anderen Zelfstandig zonder anderen Met partner in aanleunwoning/zorgwoning 21 6 Alleen in aanleunwoning/zorgwoning 18 5 Met partner in verzorgingshuis 1 0 Alleen in verzorgingshuis 5 1 Anders 5 1 Totaal Ruim twee derde van de respondenten heeft ten minste één chronische aandoening. Tabel 4: Aantal chronische ziekten Heeft u een of meerdere langdurige of chronische Aantal % ziektes? Geen langdurige of chronische ziekte langdurige of chronische ziekte Meerdere langdurige of chronische ziektes 21 6 Totaal

11 Vraagpatronen van wijkbewoners Hieronder volgt een overzicht van de vraagpatronen van de wijkbewoners. Waar plaatsen zij rode vlaggetjes? Lichamelijk domein Ruim twee derde van de respondenten ervaart beperkingen en een derde wordt beperkt in dagelijks activiteiten door lichamelijke klachten en beperkingen. Qua rapportcijfer geven zij zichzelf gemiddeld een 5,5 (range 0-9). Tabel 5: Ervaren beperkingen (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Ervaren beperkingen Aantal % Geen beperkingen Korter dan 3 mnd beperkingen 15 4 Langer dan 3 mnd beperkingen Afgelopen 5 jaar meerdere korter periodes met beperkingen Tabel 6: Ervaren beperkingen in dagelijks leven (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) In hoeverre worden uw dagelijkse activiteiten beperkt Aantal % door lichamelijke klachten en beperkingen? Niet/ enigzins Behoorlijk/ernstig Totaal Ongeveer een kwart van de respondenten had in de afgelopen vijf jaar een diagnostisch dilemma waarbij het lang duurde voordat duidelijk was wat er aan de hand was. Voor een klein deel (6%) is het onduidelijk waar zijn/haar lichamelijke klachten vandaan komen. Tabel 7: Problemen op gebied van diagnose van aandoeningen (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Diagnose van aandoeningen Aantal % Het duurde lang voordat duidelijk werd wat mij mankeerde/ dit is nooit duidelijk geworden Ik begrijp niet goed waar mijn klachten en beperkingen vandaan komen 23 7 Tabel 8: Verwachtingen op het gebied van lichamelijke klachten (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Verwacht u dat uw lichamelijke klachten en beperkingen Aantal % in de komende 6 maanden veranderen? Geen verandering of een verbetering Over 6 maanden iets meer/veel meer lichamelijke klachten of beperkingen Ik denk niet na over de toekomst, ik leef van dag tot dag Totaal Meer dan de helft van de respondenten (57%) verwacht dat zijn/haar lichamelijke gezondheid de komende zes maanden gelijk blijft of zelfs verbetert. Nog eens bijna een kwart denkt niet na over de toekomst. 11

12 Psychisch domein Ruim één op de zes respondenten geeft aan ooit last te hebben gehad van psychische problemen. Slechts een kleine minderheid geeft aan op dit moment veel psychische problemen te hebben. Bijna één op de tien heeft last van geheugenproblemen. Alle respondenten verwachten dat hun psychische problemen over zes maanden gelijk zijn gebleven of verminderd. Tabel 9: Psychische en cognitieve problemen (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Psychische domein Aantal % Ooit psychische klachten gehad en die waren van invloed op mijn leven Op dit moment veel psychische klachten Over zes maanden zijn psychische problemen gelijk gebleven of verbeterd Geheugenproblemen 32 9 Moeite opvolgen gezondheidsadviezen 30 9 Problemen met omgaan met moeilijke situaties Sociaal domein Een behoorlijk aantal respondenten plaatst rode vlaggetjes in het sociale domein. Ruim een derde van de respondenten ervaart dat mensen weinig aandacht hebben voor hen. Bijna een derde wordt niet altijd geholpen bij problemen en ruim een kwart heeft vaak niet het gevoel ergens bij te horen. Tabel 10: Sociale problemen (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Sociale problemen Aantal % Mensen hebben onvoldoende aandacht voor mij Men wil mij niet altijd helpen als ik een probleem heb Ik heb vaak niet het gevoel dat ik erbij hoor als ik ergens ben Zelfstandig functioneren De meeste respondenten functioneren zelfstandig. Eén op de acht heeft hulp nodig bij het boodschappen doen, voor zaken als buitenshuis verplaatsen, aan- en uitkleden en naar het toilet gaan heeft slechts een kleine minderheid hulp nodig. Tabel 11: Mate van zelfstandig functioneren Kunt u zelfstandig: Aantal % Boodschappen doen Buitenshuis verplaatsen Aan- en uitkleden Naar toilet gaan

13 Profielen In de populatie kunnen vijf profielen onderscheiden worden. In Emmerhout ziet de verdeling van deze profielen er als volgt uit: Het instrument Behoefte als Kompas (BAK) geeft inzicht in de vraagpatronen van mensen. Deze vraagpatronen kunnen gegroepeerd worden in vijf profielen (Eissens-Van der Laan et al., 2014). 1. Vitaal: Voelen zich vitaal en kunnen zichzelf redden, ook al mankeren zij misschien wel iets 2. Psychosociale en copingproblemen: voelen zich wel eens somber en zitten niet lekker in hun vel, maar zij kunnen zichzelf redden 3. Lichamelijke en mobiliteitsproblemen: ervaren lichamelijke problemen en kunnen niet alles zelfstandig doen, maar zijn niet somber 4. Multidomeinproblematiek: ervaren lichamelijke problemen en kunnen niet alles zelfstandig doen, daarnaast zijn ze wel eens somber en hebben ze geheugenklachten 5. Kwetsbaar: voelen zich erg somber en gespannen en hebben veel geheugenklachten, kunnen weinig zelfstandig doen Onderstaand een overzicht van hoe de profielen zijn verdeeld in de (oudere) populatie van noord Nederland (Figuur 1) en Emmerhout (Zie Figuur 2). Wat opvalt is het relatief hoge aandeel van het profiel met psychosociale of coping problemen in Emmerhout en het relatieve lage aandeel vitale ouderen. Figuur 1. Verdeling van profielen over ouderen in noord Nederland. 15% 4% 1% Vitaal Somber, niet goed in vel zitten 24% 56% Lichamelijke problemen, minder zelfstandig Minder zelfstandig, lichamelijke problemen, somber, geheugenklachten Veel problemen, onzelfstandig Figuur 2. Verdeling van profielen over de deelnemers in Emmerhout. 10% 1% Vitaal 8% 28% Somber, niet goed in vel zitten Lichamelijke problemen, minder zelfstandig Minder zelfstandig, lichamelijke problemen, somber, geheugenklachten 53% Veel problemen, onzelfstandig 13

14 Welbevinden De bronnen die door de respondenten het meest genoemd worden als bron voor het welbevinden zijn plezierig wonen (82%), jezelf redden (70%) en plezierige relaties en contacten (69%). 100,00 % 90,00 % 80,00 % 70,00 % 60,00 % 50,00 % 40,00 % 30,00 % 20,00 % 10,00 % 0,00 % Gezond van lichaam en geest Lekker slapen en rusten Actief zijn Jezelf redden Plezierige Jezelf zijn Plezierig wonen Genieten relaties en van eten en contacten drinken Domein is belangrijk Tevreden over domein (alleen indien ook belangrijk) Figuur 3. Bronnen van welbevinden. De respondenten zijn het meest tevreden over genieten van eten en drinken (95%) en plezierig wonen (92%). Het minst tevreden zijn ze over gezond zijn van lichaam en geest (65%) en lekker slapen en rusten (71%). Van alle respondenten heeft 51% een hoog welbevinden (tevreden over alle gebieden die zij belangrijk vinden) en 9% heeft een laag welbevinden (ontevreden over alle belangrijke gebieden of slechts één bron van welbevinden). De respondenten met een laag welbevinden geven veel vaker dan de andere respondenten aan dat zij psychische en sociale problemen hebben. Van deze groep valt tweederde in het profiel met psychosociale en coping problemen. Ook lichamelijk zien we verschillen: de groep met een laag welbevinden heeft meer chronische ziekten, ervaart langere en ernstigere beperkingen en woont minder vaak zelfstandig. Conclusie De vragenlijst geeft inzicht in de vraagpatronen en het welbevinden van de inwoners van Emmerhout. De overgrote meerderheid van de respondenten woont zelfstandig en geeft aan zelfstandig te kunnen functioneren. Ruim de helft van de respondenten heeft een hoog welbevinden. Wat opvalt is het relatief grote aantal mensen dat in het profiel Psychosociale/coping problemen valt en het relatief grote aantal mensen met sociale/eenzaamheidsklachten. Ook zijn er behoorlijk wat mensen met lichamelijke klachten en beperkingen. Dit klachtenpatroon zien we versterkt terug bij mensen met een laag welbevinden (ongeveer 10% van de respondenten). Referenties Eissens van der Laan, M.R., Van Offenbeek, M.A.G., Broekhuis, H., & Slaets, J.P.J. (2014). A person-centred segmentation study in elderly care: Towards efficient demand-driven care, Social Science & Medicine, 113,

15 Bijlage B Rapportage Emmerhout Resultaten welbevinden Emmerhout, knooppunt van welbevinden Onderzoeksperiode: Januari - december

16 Inleiding De vragenlijsten geven inzicht in het welbevinden van de mensen in Emmerhout. Voor onderstaande resultaten hebben we de populatie uit de deelrapporten Resultaten vragenlijst onder wijkbewoner en Resultaten vragenlijst onder klanten team met elkaar gecombineerd (N=380).Vervolgens hebben we gekeken naar het welbevinden van verschillende groepen respondenten. Hiervoor zijn de respondenten op twee verschillende manieren in groepen ingedeeld: a) behoeften op het domein van lichamelijk en psychosociaal functioneren, en b) persoonlijke waarden. Deze twee typeringen hangen slechts beperkt met elkaar samen. Wij kunnen ons voorstellen dat het welbevinden van mensen er binnen beide indelingen op een andere manier uitziet. Hieronder beschrijven we eerst de verdeling van de twee soorten typeringen onder de respondenten. Vervolgens gaan we in op het welbevinden in Emmerhout: Hoe hoog is het welbevinden? Welke bronnen van welbevinden zijn het belangrijkst? Op welke domeinen ervaren mensen onwelbevinden? Typering Behoefte als Kompas Het instrument Behoefte als Kompas (BAK) geeft inzicht in de vraagpatronen van mensen. Deze vraagpatronen kunnen gegroepeerd worden in vijf profielen (Eissens-Van der Laan et al., 2014). 1. Vitaal: Voelen zich vitaal en kunnen zichzelf redden, ook al mankeren zij misschien wel iets 2. Psychosociale en copingproblemen: voelen zich wel eens somber en zitten niet lekker in hun vel, maar zij kunnen zichzelf redden 3. Lichamelijke en mobiliteitsproblemen: ervaren lichamelijke problemen en kunnen niet alles zelfstandig doen, maar zijn niet somber 4. Multidomeinproblematiek: ervaren lichamelijke problemen en kunnen niet alles zelfstandig doen, daarnaast zijn ze wel eens somber en hebben ze geheugenklachten 5. Kwetsbaar: voelen zich erg somber en gespannen en hebben veel geheugenklachten, kunnen weinig zelfstandig doen Onderstaand een overzicht van hoe de profielen zijn verdeeld in de (oudere) populatie van Emmerhout (Zie Figuur 1). Wat opvalt is het hoge aandeel respondenten in profiel 2. Het aandeel respondenten in profiel 5 is zeer klein. Omdat resultaten hierdoor moeilijk te interpreteren zijn, wordt deze groep in de rest van dit rapport niet meegenomen. Figuur 1. Profielen Behoefte als Kompas in Emmerhout 10% 1% 8% 28% Vitaal Psychosociaal/Coping Lichamelijke Mobiliteit Multidomein 53% Kwetsbaar 16

17 Typering BSR De BSR geeft inzicht in de waarden en motieven van mensen. Op die manier kunnen mensen ingedeeld worden in vijf belevingswerelden (Woonzorg Nederland, 2010). 1. Ruimte voor Rust: Rustzoeker die vrijheid, exclusiviteit en onafhankelijkheid zoekt. 2. Ruimte voor Zekerheid: Men zoekt bescherming, rust en veiligheid. 3. Ruimte voor Comfort: Regisseurs die status en exclusiviteit zoeken. 4. Ruimte voor Vrijheid: Onafhankelijke, eigenzinnige, extraverte mensen. 5. Ruimte voor Samenzijn: Socializers die harmonie, gezelligheid en veiligheid zoeken. Onderstaand een overzicht van hoe deze profielen zijn verdeeld over de oudere populatie van Emmerhout. Het merendeel van de mensen valt in het aqua (Rust) of groene (Zekerheid) profiel. Dit komt grofweg overeen met de verdeling van deze profielen onder 55+ers in Nederland. Toch lijkt de groep in het aqua profiel groter dan gemiddeld in Nederland (32%; Smartagent). Figuur 2. Profielen BSR in Emmerhout. 8% 10% 1% 28% Ruimte voor Rust Ruimte voor Zekerheid Ruimte voor Comfort Ruimte voor Vrijheid 53% Ruimte voor Samenzijn Welbevinden per segment Het welbevinden wordt gemeten met de Groningen Wellbeing Indicator (GWI). De GWI bestaat uit twee stappen. In stap 1 wordt gevraagd naar de bronnen van welbevinden. Respondenten geven aan welke van de volgende acht domeinen zij belangrijk vinden: lekker eten en drinken, slapen en rusten, actief zijn, plezierige relaties en contacten, jezelf zijn, jezelf redden, gezond zijn van lichaam en geest en plezierig wonen. In stap 2 wordt gevraagd naar de tevredenheid over die domeinen die respondenten in de eerste stap belangrijk vonden. De verhouding tussen het aantal domeinen waarover men tevreden is t.o.v. het aantal belangrijke domeinen kan worden gezien als het gemiddeld welbevinden. Gemiddeld welbevinden Het gemiddeld welbevinden wordt berekend door het aantal domeinen waar men tevreden over is te delen door het aantal domeinen dat men belangrijk vindt. Zo ontstaat er een score tussen de 0 en de 1, waarbij een hoger getal duidt op een hoger welbevinden. Het gemiddeld welbevinden in Emmerhout is 0,81. In Tabel 1 staat een overzicht van het gemiddeld welbevinden per profiel. Wat hier opvalt is dat bij de profielen van BAK het welbevinden afneemt naarmate men in een hoger (meer kwetsbaar) profiel komt. Bij de profielen van de BSR zien we dat bij Ruimte voor Samenzijn het welbevinden lager is dan bij de andere profielen. 17

18 Tabel 1. Overzicht van het gemiddeld welbevinden per profiel. Gemiddeld welbevinden Profielen BSR Profielen BAK Ruimte voor Rust 0,81 Vitaal 0,92 Ruimte voor Zekerheid 0,84 Psychosociaal/coping 0,81 Ruimte voor Comfort 0,86 Lichamelijk/Mobiliteit 0,75 Ruimte voor Samenzijn 0,76 Multidomein 0,70 Ruimte voor Vrijheid 0,85 Aantal en soort bronnen Gemiddeld vinden de respondenten in Emmerhout 5,0 domeinen belangrijk. Als we kijken naar het aantal bronnen van welbevinden per profiel (zie Tabel 2) dan zien we bij de BSR profielen onderling geen verschil. Bij de BAK profielen zien we ruwweg een afname van het aantal domeinen dat men belangrijk vindt. Tabel 2. Het aantal bronnen van welbevinden per profiel. Aantal bronnen van welbevinden Profielen BSR Profielen BAK Ruimte voor Rust 4,9 Vitaal 5,3 Ruimte voor Zekerheid 4,9 Psychosociaal/coping 5,1 Ruimte voor Comfort 4,7 Lichamelijk/Mobiliteit 4,1 Ruimte voor Samenzijn 4,7 Multidomein 4,3 Ruimte voor Vrijheid 5,0 De tabel hieronder geeft de top 3 weer van bronnen van welbevinden van de ouderen in de verschillende profielen (zie Tabel 3). Tabel 3. Top drie van bronnen van welbevinden per profiel Belangrijkste bron van welbevinden Profielen BSR Profielen BAK Ruimte voor Rust 1. Plezierig wonen (84%) 2. Jezelf redden (74%) 3. Slapen en rusten (66%) Ruimte voor Zekerheid 1. Plezierig wonen (84%) 2. Relaties en contacten (74%) 3. Jezelf redden (71%) Ruimte voor Comfort 1. Jezelf redden (73%) 2. Plezierig wonen (68%) 3. Slapen en rusten/ gezond voelen (64%) Ruimte voor Samenzijn 1. Relaties en contacten (85%) 2. Plezierig wonen (77%) 3. Slapen en rusten/jezelf redden/gezond voelen (58%) Ruimte voor Vrijheid 1. Plezierig wonen (84%) 2. Relaties en contacten (80%) 3. Actief zijn (68%) Vitaal 1. Plezierig wonen (84%) 2. Gezond voelen (76%) 3. Jezelf redden (74%) Psychosociaal/coping 1. Plezierig wonen (82%) 2. Jezelf redden (72%) 3. Relaties en contacten (71%) Lichamelijk/Mobiliteit 1. Plezierig wonen (85%) 2. Jezelf redden (67%) 3. Relaties en contacten/ slapen en rusten (59%) Multidomein 1. Plezierig wonen (82%) 2. Slapen en rusten (73%) 3. Jezelf redden (71%) Gemiddeld over alle respondenten zijn de belangrijkste bronnen: plezierig wonen, relaties en contacten en jezelf redden. 18

19 Plezierig wonen hoort bij alle BSR profielen tot de belangrijkste drie bronnen van welbevinden. Respondenten binnen het profiel ruimte voor Vrijheid vinden jezelf redden minder belangrijk, maar hechten meer waarde aan actief zijn. De respondenten binnen de profielen ruimte voor Comfort en ruimte voor Rust vinden jezelf redden minder belangrijk dan andere mensen. Zij hechten weer meer waarde aan actief zijn/ zich gezond voelen (Comfort) en slapen en rusten (Rust). Bij alle BAK profielen hoort plezierig wonen eveneens tot de belangrijkste drie bronnen van welbevinden samen met Jezelf redden. Relaties en contacten worden minder belangrijk gevonden in het Vitale profiel en het Multidomein profiel. In het eerste geval kiest men in plaats daarvan vaker voor gezond voelen en in het tweede geval voor slapen en rusten. Hoeveel domeinen belangrijk en tevreden/ontevreden Tabel 4 geeft een overzicht van het aantal belangrijke domeinen per profiel. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen belangrijke domeinen waarover men tevreden is en belangrijke domeinen waarover men ontevreden is. Wat opvalt is dat de respondenten in het profiel Ruimte voor Samenzijn over minder domeinen tevreden zijn dan de andere BSR profielen. Ditzelfde geldt voor het Multidomein profiel in vergelijking met de andere BAK profielen. Deze resultaten zijn vergelijkbaar met die op het algemeen welbevinden. Tabel 4. Aantal belangrijke domeinen per profiel. Aantal domeinen belangrijk en tevreden Ruimte voor Rust 4,09 Vitaal 4,95 Ruimte voor Zekerheid 4,11 Psychosociaal/coping 4,15 Ruimte voor Comfort 4,09 Lichamelijk/Mobiliteit 3,15 Ruimte voor Samenzijn 3,73 Multidomein 2,82 Ruimte voor Vrijheid 4,24 Aantal domeinen belangrijk en ontevreden Ruimte voor Rust 0,85 Vitaal 0,38 Ruimte voor Zekerheid 0,81 Psychosociaal/coping 0,90 Ruimte voor Comfort 0,59 Lichamelijk/Mobiliteit 0,93 Ruimte voor Samenzijn 1,00 Multidomein 1,47 Ruimte voor Vrijheid 0,72 Mate van welbevinden: hoog, midden, laag Hieronder volgt een overzicht van de mate van welbevinden per profiel (zie Figuur 3 & 4). Het welbevinden is verdeeld in hoog (tevreden over alle belangrijke bronnen), laag (ontevreden over alle belangrijke bronnen of slechts één bron van welbevinden) en midden (alles daar tussenin). Bij de BAK profielen zien we dat meer respondenten in het vitale profiel een hoog welbevinden hebben. Onwelbevinden lijkt hoger te zijn in de profielen waar psychosociale problemen een rol spelen (Psychosociaal en Multidomein). 19

20 100,00 % 90,00 % 80,00 % Hoog 70,00 % 60,00 % 50,00 % 40,00 % 30,00 % 20,00 % Midden Laag 10,00 % 0,00 % Vitaal Psychosociaal Lichamelijk Multidomein Figuur 3. Mate van welbevinden per BAK profiel. Wat betreft de BSR profielen zien we dat laag welbevinden niet voorkomt in het profiel Ruimte voor Vrijheid. Het lijkt dat het gemiddeld welbevinden voor deze groep hoger is dan voor de andere groepen. Ook eerder gerapporteerde bevindingen geven hier aanwijzingen voor (zie Tabel 1 en 4). 100,00 % 90,00 % 80,00 % 70,00 % 60,00 % 50,00 % 40,00 % 30,00 % Hoog Midden Laag 20,00 % 10,00 % 0,00 % Ruimte voor Rust Ruimte voor Zekerheid Ruimte voor Comfort Ruimte voor Samenzijn Ruimte voor Vrijheid Figuur 4. Mate van welbevinden per BSR profiel. 20

21 Waar zit het onwelbevinden? Tabel 5 en 6 geven per profiel een overzicht van de het percentage respondenten dat een domein belangrijk vindt en daar niet tevreden over is en dus een bron van onwelbevinden is. Over het geheel genomen geldt dat zich gezond voelen een belangrijke bron van onwelbevinden is. Ruim een derde van alle mensen die dit domein belangrijk vindt, is hier ontevreden over. Ruim een kwart is ontevreden over slapen en rusten. Over de gehele populatie kunnen we zeggen dat één op de vijf onwelbevinden ervaart op zich gezond voelen van lichaam en geest, en bijna één op de zes op slapen en rusten. Tabel 5. Percentage respondenten dat ontevreden is over een belangrijk domein per BSR profiel. Domein van welbevinden Ruimte voor zekerheid Ruimte voor rust Ruimte voor samenzijn Ruimte voor comfort Ruimte voor vrijheid Totaal gemiddeld Totaal van alle respondenten Eten en drinken Slapen en rusten Relaties en contacten Actief zijn Jezelf redden Jezelf zijn Gezond voelen Wonen Binnen alle BSR profielen zien we ontevredenheid over slapen en rusten bij alle profielen in hoge mate terug, variërend van één op de vijf tot ruim de helft van de respondenten. Zich gezond voelen van lichaam en geest is met name een bron van onwelbevinden voor respondenten in de profielen Ruimte voor Zekerheid, Ruimte voor Rust en Ruimte voor Samenzijn. Als we kijken naar relaties en contacten, zien we dat hier met name binnen Ruimte voor Samenzijn veel onwelbevinden op is en binnen Ruimte voor comfort juist minder. Voor plezierig wonen geldt dat dit met name een bron is van onwelbevinden binnen ruimte voor Samenzijn en ruimte voor Vrijheid en minder binnen Ruimte voor Zekerheid. Wat betreft Actief zijn zien we het meeste onwelbevinden binnen het profiel Ruimte voor Rust en juist minder in Ruimte voor Samenzijn. Tabel 6. Percentage respondenten dat ontevreden is over een belangrijk domein per BAK profiel. Domein van welbevinden Vitaal Psychososciaal/ coping Lichamelijk/ mobiliteit Multidomein Totaal gemiddeld Totaal van alle respondenten Eten en drinken Slapen en rusten Relaties en contacten Actief zijn Jezelf redden Jezelf zijn Gezond voelen Wonen

22 Binnen het profiel Vitaal is de tevredenheid over het algemeen hoog, zeker in vergelijking met de andere profielen. Het onwelbevinden op zich gezond voelen van lichaam en geest en op slapen en rusten zien we met name in de andere drie BAK profielen. Als we kijken naar relaties en contacten, zien we dat hier met name binnen het profiel Multidomein veel onwelbevinden op is. Voor plezierig wonen geldt dat dit met name een bron is van onwelbevinden binnen profiel Multidomein en profiel Psychosociaal/coping. Wat betreft Actief zijn zien we vooral veel onwelbevinden bij respondenten in het profiel Lichamelijk/Mobiliteit en Multidomein. Conclusie Het welbevinden van de ouderen in Emmerhout is vrij hoog, gemiddeld een 8 op een schaal van 10. De belangrijkste bronnen van welbevinden zijn plezierig wonen, relaties en contacten en jezelf redden. Ook vanuit de literatuur weten we dat deze bronnen erg belangrijk zijn voor succesvol ouder worden. Uit eerder onderzoek weten we ook dat vooral ontevredenheid op het gebied van wonen en relaties en contacten leidt tot onwelbevinden. Ook de huidige maatschappelijke veranderingen leggen steeds meer nadruk op deze zaken; mensen moeten steeds langer zelfstandig in hun eigen woning blijven wonen en gebruik maken van hun sociale netwerk voor ondersteuning. De pilot in Emmerhout sluit hier goed op aan in de zin van dat zij zich met name richt op de domeinen relaties en contacten, actief zijn, jezelf redden en plezierig wonen. De belangrijkste bronnen van onwelbevinden in Emmerhout zijn slapen en rusten en je gezond voelen. Maar liefst één op de vijf respondenten in Emmerhout is ontevreden over hoe gezond zij zich voelen. Dit strookt met de bevinding dat er in Emmerhout relatief veel met lichamelijke klachten en beperkingen zijn (zie Bijlage A). Eén op de tien respondenten in Emmerhout ervaart onwelbevinden op het gebied van relaties en contacten. Dit is niet weinig, maar toch minder dan men zou verwachten op basis van de aanzienlijke behoeften die zij hebben op dit gebied (zie Bijlage A). De BAK profielen discrimineren meer op het gebied van welbevinden dan de BSR profielen. Het gemiddeld welbevinden van de verschillende BSR profielen is vergelijkbaar, net als het aantal bronnen van welbevinden. Bij de BAK profielen zien we op beide zaken een afname naarmate het profiel hoger is. Wat betreft de bronnen die belangrijk gevonden worden zien we bij de BSR profielen logische verschillen gerelateerd aan de waarden die bij elk profiel horen. Bij de BAK profielen zien we dat bij de hogere profielen mensen vaker wat meer basale bronnen als je gezond voelen en slapen en rusten van belang vinden. Beide typen profielen kunnen elkaar versterken: De BSR profielen geven inzicht in wat mensen belangrijk vinden en waar zij leefplezier vinden. De BAK profielen geven weer wat mensen nodig hebben om dit leefplezier ook te kunnen ervaren. Referenties Eissens van der Laan, M.R., Van Offenbeek, M.A.G., Broekhuis, H., & Slaets, J.P.J. (2014). A person-centred segmentation study in elderly care: Towards efficient demand-driven care, Social Science & Medicine, 113,

23 Bijlage C Rapportage Emmerhout Klantprofiel Emmerhout, knooppunt van welbevinden Onderzoeksperiode: Januari - december

24 Inleiding In de pilot in Emmerhout wordt gewerkt volgens een nieuwe werkwijze waarbij het welbevinden van de klant centraal staat. De medewerkers van de pilot in Emmerhout hebben zelf een nieuwe werkwijze ontwikkeld voor de zorg en ondersteuning aan ouderen in de wijk op basis van de gekantelde werkwijze zoals benoemd in project de Kanteling van Vereniging van Nederlands Gemeenten (VNG, 2012; zie ook rapport ten Brinke voor omschrijving van de beoogde activiteiten van het team). Gewerkt wordt vanuit de vraag of behoefte van de wijkbewoner, waarbij de nadruk ligt op zelfredzaamheid en eigen (burger) kracht. In het zoeken naar passende zorg en ondersteuning wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de mogelijkheden in de wijk: de teamleden zoeken niet alleen samenwerking met elkaar maar ook met andere professionals, informele zorg en ondersteuning en overige initiatieven in de wijk. Onderzoeksopzet Vanuit de Espria Academy is een onderzoek gedaan naar de pilot. Hierbij werd gekeken naar de vraagpatronen en van de wijkbewoners in Emmerhout, naar de werkwijze van het team en naar de effecten van die werkwijze op onder andere het welbevinden van de klant. In deze rapportage focussen we op de klanten die door het team worden geholpen: Welke mensen zijn dat en welke problemen hebben zij? En hoe verhouden deze zich tot de ouderenpopulatie in Emmerhout (zie deelrapport over de controlegroep). Dit is onderzocht door de vragenlijsten die door het team zijn afgenomen bij klanten te analyseren. Deze vragenlijsten waren onderdeel van de werkwijze van het team en helpen om zicht te krijgen op de vraagpatronen en het welbevinden van de klant. 24

25 Achtergrondgegevens populatie Er waren 31 klanten betrokken bij de pilot. De gemiddelde leeftijd is 67 jaar (range 30-86). Twee derde is vrouw. Tabel 1: Leeftijden klanten Leeftijdsgroep Aantal % Totaal Tabel 2. Geslacht klanten Geslacht Aantal % Man Vrouw Totaal De meeste mensen wonen zelfstandig in de wijk (71%) en een minderheid (19%) krijgt 24-uurs begeleiding. Ruim een derde woont met een partner. Tabel 3. Woonsituatie klanten Hoe woont en leeft u? Aantal % Zelfstandig met anderen Zelfstandig zonder anderen Met partner in aanleunwoning/zorgwoning 0 0 Alleen in aanleunwoning/zorgwoning 3 10 Met partner in verzorgingshuis 0 0 Alleen in verzorgingshuis 0 0 Anders 6 19 Totaal Ruim twee derde van de respondenten heeft ten minste één chronische aandoening. Tabel 4. Chronische ziekten. Heeft u een of meerdere langdurige of chronische Aantal % ziektes? Geen langdurige of chronische ziekte langdurige of chronische ziekte Meerdere langdurige of chronische ziektes 8 26 Totaal

26 Algemene resultaten Op basis van de antwoorden op de vragenlijsten kunnen we iets zeggen over de kwetsbaarheid, de complexiteit van de zorgbehoeften en de groep waar zij in vallen. Kwetsbaarheid De gemiddelde kwetsbaarheid is 5,74 (range 0-11). Ruim driekwart scoort boven de kwetsbaarheidsgrens van 3. Complexiteit De gemiddelde complexiteit is 16,16 (range 0-35). Ongeveer de helft scoort boven het afkappunt van 16. Profielen Het instrument Behoefte als Kompas (BAK) geeft inzicht in de vraagpatronen van mensen. Deze vraagpatronen kunnen gegroepeerd worden in vijf profielen (Eissens-Van der Laan et al., 2014). 1. Vitaal: Voelen zich vitaal en kunnen zichzelf redden, ook al mankeren zij misschien wel iets 2. Psychosociale en copingproblemen: voelen zich wel eens somber en zitten niet lekker in hun vel, maar zij kunnen zichzelf redden 3. Lichamelijke en mobiliteitsproblemen: ervaren lichamelijke problemen en kunnen niet alles zelfstandig doen, maar zijn niet somber 4. Multidomeinproblematiek: ervaren lichamelijke problemen en kunnen niet alles zelfstandig doen, daarnaast zijn ze wel eens somber en hebben ze geheugenklachten 5. Kwetsbaar: voelen zich erg somber en gespannen en hebben veel geheugenklachten, kunnen weinig zelfstandig doen Bij de klanten van het team in Emmerhout ziet de verdeling van deze profielen er uit zoals weergegeven in Figuur 1. Wat opvalt is dat bijna de helft in het psychosociale profiel valt (N=15), nog eens zes mensen hebben een combinatie van psychosociale en lichamelijke problemen en vallen in het profiel Multimorbiditeit. Ook dit is vrij veel. Bij vier klanten ligt de problematiek vooral in het lichamelijke en mobiliteitsvlak. De overige zes mensen vallen in het profiel Vitaal. Het profiel Kwetsbaar komt niet voor onder de klanten van het team. 19% 19% Vitaal Psychosociaal/ coping 49% Lichamelijk/ mobiliteit 13% Multidomein Figuur 1. Verdeling van profielen over de klanten in Emmerhout 26

27 Vraagpatronen van klanten Hieronder volgt een overzicht van de vraagpatronen van de klanten van het team. Waar plaatsen zij rode vlaggetjes? Tabel 5. Ervaren beperkingen (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Verwacht u dat uw lichamelijke klachten en beperkingen Aantal % in de komende 6 maanden veranderen? Geen verandering of een verbetering 14 4 Korter dan 3 mnd beperkingen 1 3 Langer dan 3 mnd beperkingen 8 26 Afgelopen 5 jaar meerdere korter periodes met beperkingen Tabel 6. Ervaren beperkingen dagelijks leven (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) In hoeverre worden uw dagelijkse activiteiten Aantal % beperkt door lichamelijke klachten en beperkingen? Niet/ enigzins Behoorlijk/ernstig Totaal Ruim een kwart van de respondenten had in de afgelopen vijf jaar een diagnostisch dilemma waarbij het lang duurde voordat duidelijk was wat er aan de hand was. Voor één op de acht is het onduidelijk waar zijn/ haar lichamelijke klachten vandaan komen. Tabel 7. Problemen op gebied van diagnose van aandoeningen (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Diagnose van aandoeningen Aantal % Het duurde lang voordat duidelijk werd wat mij 9 29 mankeerde/ dit is nooit duidelijk geworden Ik begrijp niet goed waar mijn klachten en beperkingen vandaan komen 4 13 Minder dan de helft van de respondenten (45%) verwacht dat zijn/haar lichamelijke gezondheid de komende zes maanden gelijk blijft of zelfs verbetert. Ongeveer een derde denkt niet na over de toekomst. Tabel 8: Verwachtingen op het gebied van lichamelijke klachten (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Verwacht u dat uw lichamelijke klachten en beperkingen Aantal % in de komende 6 maanden veranderen? Geen verandering of een verbetering 14 4 Over 6 maanden iets meer/veel meer lichamelijke 7 23 klachten of beperkingen Ik denk niet na over de toekomst, ik leef van dag tot dag Totaal Ongeveer een kwart van de klanten is in de afgelopen periode afgevallen zonder dit te willen. Bijna een kwart en ruim een derde heeft in het dagelijks leven problemen door slecht zien respectievelijk horen. En ongeveer 30% gebruikt minstens 4 verschillende medicijnen. De klanten geven zichzelf gemiddeld een 7 wat betreft hoe fit zij zich voelen. 27

28 Psychisch domein Ruim de helft van de klanten geeft aan ooit last te hebben gehad van psychische problemen. Zes geven aan op dit moment veel psychische klachten te hebben. Als er meer specifiek gevraagd wordt, geeft bijna 40% aan zich de laatste tijd somber of neerslachtig te voelen en een kwart voelt zich nerveus of angstig. Ongeveer één op de zes heeft last van geheugenproblemen. Een minderheid (10%) verwacht dat de psychische problemen over zes maanden zullen zij verergerd en ruim een derde denkt hier niet over na. Een kwart vindt het moeilijk om om te gaan met moeilijke situaties. Tabel 9: Psychische en cognitieve problemen (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Psychische domein aantal % Ooit psychische klachten gehad en die waren van invloed op mijn leven Op dit moment veel psychische klachten 6 19 De laatste tijd somber of neerslachtig De laatste tijd nerveus of angstig 8 26 Over zes maanden meer psychische problemen gelijk 3 10 gebleven of verbeterd Psychische problemen: denk niet na over toekomst Geheugenproblemen 5 16 Moeite opvolgen gezondheidsadviezen 4 13 Problemen met omgaan met moeilijke situaties 8 26 Sociaal domein Een behoorlijk aantal respondenten plaatst rode vlaggetjes in het sociale domein. Ruim een derde van de respondenten ervaart wel eens een leegte om zich heen. Eveneens ruim een derde mist mensen om zich heen. En ongeveer een derde voelt zich in de steek gelaten. Een kwart heeft bijna geen activiteiten waarbij zij met andere mensen in contact komen. Tabel 10: Sociale problemen (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Sociale problemen Aantal % Ervaar wel eens een leegte om mij heen Mis wel eens mensen om mij heen Voel mij wel eens in de steek gelaten Bijna geen activiteiten waarbij contact met anderen 8 26 Moeite onderhouden contacten of veel ruzie 3 10 Ervaart weinig steun van anderen

29 Zelfstandig functioneren De meeste respondenten functioneren vrij zelfstandig. Één op de vier heeft hulp nodig bij het aan- en uitkleden, één op de vijf bij het boodschappen doen, en één op de 8 voor het buitenshuis verplaatsen. Bij naar het toilet gaan heeft slechts een kleine minderheid hulp nodig. Tabel 11: Mate van zelfstandig functioneren. Kunt u zelfstandig: Aantal % Boodschappen doen Buitenshuis verplaatsen Aan- en uitkleden Naar toilet gaan Ongeveer één op de acht vindt dat er veranderingen nodig zijn in de woonsituatie, ook al hoeft dit niet gelijk. Slechts een paar mensen verwachten dat er in de komende zes maanden veranderingen nodig zijn; ruim een kwart is niet bezig met de toekomst en leeft van dag tot dag. Zorggebruik Bijna de helft van de klanten heeft minstens vier keer per jaar contact met de huisarts. Ruim 40% heeft contact met meerdere specialisten. De tabel hieronder geeft een beknopt beeld van de zorg die mensen ontvangen. Vijf mensen geven aan geen zorg te ontvangen. Tabel 12. Zorggebruik volgens klanten (de rode cijfers in de tabellen zijn rode vlaggetjes) Zorggebruik Aantal % Minsten 4x per jaar contact met de huisarts Zorg van meerdere specialisten Zorg van specialist psychische klachten/ psycholoog 8 26 Zorg van diëtist 8 26 Zorg van maatschappelijk werker 5 16 Zorg van fysiotherapeut 5 16 Zorg van thuiszorg Vier mensen geven aan dat de zorg die zij nu krijgen niet afdoende is. Slechts een paar mensen hebben negatieve ervaringen met zorgverleners. Bijna één op de vijf vindt dat de afstemming tussen de zorgverleners beter kan. Één op de vijf verwacht over zes maanden meer zorg nodig te hebben. Bijna een derde denkt hier niet over na en leeft van dag tot dag. 29

30 Vergelijking van klanten met controlegroep Als we de rode vlaggen die de klanten plaatsen vergelijken met de rode vlaggen in de hele ouderenpopulatie in de wijk, dan zien we het volgende: De klanten hebben iets andere achtergrondmerken. Omdat het team zich niet alleen richt op ouderen is de gemiddelde leeftijd wat lager (66 vs 75 jaar), ook zijn er meer vrouwen (68% vs 52%). Verder zien we dat mensen minder vaak zelfstandig wonen en vaker met 24-uurs begeleiding. Ook wonen klanten van het team veel vaker alleen in vergelijking met de controlegroep. Qua profiel zien we ook hier dat het profiel met psychosociale en copingproblemen verreweg het meest voorkomt. Daarnaast zijn er minder mensen in het vitale profielen en meer in de profielen lichamelijke en mobiliteitsproblemen en multidomeinproblematiek. (zie ook bijlage A) De klanten van het team functioneren lichamelijk iets minder goed: zij ervaren meer beperkingen en denken minder vaak dat er over zes maanden geen verandering in het functioneren is. Ook scoren zij iets lager wat betreft zelfstandig functioneren. Aan de andere kant geven ze zichzelf een hoger cijfer qua fitheid dan de controlegroep (7 vs 5,5). Klanten hebben veel meer psychosociale problemen dan de controlegroep in de wijk. Zij geven veel vaker aan ooit psychische problemen te hebben gehad of op dit moment dergelijke problemen te ervaren. Ook hebben zij vaker moeite met het omgaan met moeilijke situaties. Qua sociale problemen zien we een vergelijkbaar beeld met de controlegroep, in beide populaties is sprake van veel sociale problematiek. Nameting Bij een beperkt aantal klanten (N=6) werd na een half jaar de vragenlijst opnieuw afgenomen. Van 8 klanten is een rapportage gemaakt in het dossier over de activiteiten die zijn ondernomen. Bij 1 casus is een duidelijk verbetering in de situatie opgetreden: een hoger welbevinden en een lagere kwetsbaarheid en complexiteit. De activiteiten van het team waren hier vooral gericht op leefplezier en niet op de lichamelijk problemen van de klant. Bij een andere casus is een achteruitgang in het welbevinden en de kwetsbaarheid te zien. Hier ligt de nadruk erg op lichamelijke problemen en de onduidelijkheid hierover. Hierdoor werd er in eerste instantie weinig ruimte ervaren om in te gaan op andere zaken die het leefplezier kunnen verbeteren. 30