Voorwoord onderzoeksverslag

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Voorwoord onderzoeksverslag Programma Vraagstukken van Vermogensrecht 5 Deelprogramma Constitutionalisering, transnationalisering, en de eenheid van Nederlands vermogensrecht 9 Deelprogramma Europees en vergelijkend ondernemingsrecht 17 Programma Geschillenbeslechting institutioneel en processueel kader 21 Deelprogramma Het institutionele en rechtsstatelijke kader van de rechtspleging 25 Deelprogramma Procesrecht en mediation 29 Programma Securing the rule of law in a world of multilevel jurisdiction: coherence, institutional principles and fundamental rights 35 Deelprogramma Vorming en handhaving van het internationale recht en de regulering van het internationaal economisch verkeer in een situatie van multilevel jurisdiction 39 Deelprogramma Trias Europea: de betekenis van de toekomstige Europese Grondwet voor de institutionele balans tussen de overheidsmachten in de relatie Nederland-EU en de EU-instellingen onderling 47 Deelprogramma De bescherming van fundamentele rechten in een integrerend Europa 51 Programma Sociale Cohesie en de rol van het recht 65 Deelprogramma Sociale cohesie, multiculturalisme en globalisering 69 Deelprogramma Sociale cohesie en sociaal-economische vraagstukken 73 Deelprogramma Sociale cohesie: recht, bestuur en ontwikkeling 77 Programma Vraagstukken van Belastingrecht 83 Deelprogramma Doelstellingen van fiscale regelgeving 87 Deelprogramma Belastingverdragen 97 Programma Veiligheid en recht 101 Deelprogramma Rechtsstaat, organisatie en veiligheid 105 Deelprogramma Dynamiek van criminaliteit en regelovertreding 111 Deelprogramma Forensische expertise 117 De niet-programmagebonden publicaties 121 Overzicht boeken verschenen in de facultaire Meijers-reeks 131 Promoties

2 2

3 Voorwoord onderzoeksverslag 2004 We verheugen ons u het onderzoeksverslag 2004 van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid aan te kunnen bieden. Het verslag geeft u een overzicht van de belangrijkste vruchten van het wetenschappelijk onderzoek in Het merendeel van het facultaire wetenschappelijke onderzoek wordt uitgevoerd in onderzoeksprogramma s van het facultaire onderzoeksinstituut, het E.M. Meijers Instituut. Binnen die programma s wordt vakoverschrijdend en interdisciplinair samengewerkt aan de beantwoording van maatschappelijke relevante en wetenschappelijk belangwekkende onderzoeksvragen. In 2004 werd gewerkt aan de volgende onderzoeksprogramma's: 1. Vraagstukken van Vermogensrecht, 2. Geschillenbeslechting, 3. Securing the rule of law in a world of multilevel jurisdiction, 4. Sociale Cohesie en de rol van het recht, 5. Vraagstukken van Belastingrecht, 6. Veiligheid en recht. In 2003 heeft, naar aanleiding van het Rapport Onderzoeksbeoordeling Rechtsgeleerdheid een herijking en gedeeltelijke vernieuwing van de facultaire programma s plaats gevonden. Dat heeft geleid tot een aanscherping van de onderzoeksvragen en een vergroting van de samenhang van de deelprogramma s. Bovendien is begin 2004 de Raad van Advies van het E.M. Meijers Instituut opgericht. De Raad heeft tot taak het bestuur van het instituut te adviseren op hoofdpunten van het te volgen onderzoeksbeleid. De bundeling van de facultaire onderzoekskracht in de Meijersprogramma s heeft inmiddels vaste voet aan de grond gekregen in de faculteit en leidt ook werkelijk tot synergie: met minder onderzoeksruimte worden meer, en samenhangender resultaten geboekt. Het voor u liggende verslag geeft, verdeeld naar de categorieën dissertaties, wetenschappelijke publicaties, annotaties, vakpublicaties, populariserende publicaties en overige producten van wetenschappelijke activiteit, een beeld van de resultaten die zijn geboekt. Dit verslag laat zien dat in 2004 de stijgende lijn van wetenschappelijke productiviteit, die sinds 2001 is ingezet, wordt doorgezet. Met aanzienlijk minder onderzoekscapaciteit dan in 2003 (ca. 8 fte) zijn in 2004 meer resultaten behaald. Er waren in wetenschappelijke publicaties (tegen 403 in 2003), en 575 vakpublicaties (tegen 460 in 2003). Die lijn van meer resultaten met minder capaciteit heeft ongetwijfeld van doen met de synergische en enthousiasmerende werking die uitgaat van de onderzoeksprogramma s. Het aantal promoties (intern voorbereid), dat op een meerjarig gemiddelde ligt van 15 per jaar, vertoont in 2004 een lichte daling naar een totaal van 10 promoties. Wel is het zo, dat in 2004 er ook 4 volledig extern voorbereide promoties hebben plaatsgevonden. Voorts heeft er nog 1 promotie plaatsgevonden die gedeeltelijk door onze Faculteit is gefinancierd. Die stap terug (van 15 naar 10) in 2004 is een tijdelijke en wordt grotendeels veroorzaakt door de overgang van het aio-systeem (4-jarig promotietraject met kleine onderwijstaak van ca. 25%) naar het PhD-fellow systeem (6-jarig promotietraject met wat grotere onderwijstaak (ca. 33%)) waarvoor de faculteit heeft gekozen. In 2005 zijn 25 promoties voorzien. De kwaliteit van het onderzoek wordt binnen de Meijersprogramma s scherp bewaakt. Zo wordt toegezien op de kwaliteiten en kwalificaties van de onderzoekers in de programma s. Om deel te kunnen nemen aan het onderzoek in de programma s dienen onderzoekers aan de Meijerskwalificaties te voldoen, o.a. inhoudende dat de onderzoeker gepromoveerd moet zijn en 3

4 gedurende een langere periode in staat is geweest ten minste drie wetenschappelijke publicaties per jaar te schrijven, waaronder internationale publicaties. Pas dan wordt een onderzoeker, na individuele beoordeling en advies van het onderzoeksbestuur, tot Meijers-fellow in het instituut benoemd. In 2004 heeft een omvangrijke (her)beoordeling van de fellows plaatsgevonden. 92 medewerkers konden als fellow worden benoemd. De fellowstatus is in de aanstellingen van ud's, uhd's en hoogleraren als benoemingsvereiste opgenomen. Elk van de onderzoeksprogramma s kent een programmacoördinator die toeziet op de wetenschappelijke activiteiten en op de voortgang daarvan binnen de programma s alsmede op de kwaliteit daarvan. De programmacoördinatoren hebben geregeld overleg in het onderzoeksbestuur, dat ook een forum van intervisie vormt. De coördinatoren houden samen met het Meijers Instituut toezicht op de kwaliteitseisen voor onderzoek ontleend aan het door de VSNU goedgekeurde Standaard Evaluatie Protocol. In 2004 is door de Nederlandse juridische faculteiten gewerkt aan een toespitsing van dat protocol op de bijzondere kenmerken van juridisch wetenschappelijk onderzoek. Een commissie onder leiding van prof. mr. C.J.J.M. Stolker in 2004 directeur van het E.M. Meijers Instituut (thans decaan) bereidt vanaf 2004 een advies voor over de toekomstige visitatie van juridisch onderzoek. Het Leidse juridische onderzoek wordt in 2006 extern gevisiteerd, als eerste in de rij van de juridische faculteiten, volgens de Van Bemmel-systematiek (i.e. periodieke externe kwaliteitsbeoordeling op basis van peer review waarvoor het initiatief voor de externe beoordeling ligt bij de universiteit). Het E.M. Meijers Instituut, ten slotte, tracht de kwaliteit en samenhang van het facultaire onderzoek te bevorderen door middel van allocatie van onderzoekstijd, de toewijzing van promotieplaatsen, de organisatie van conferenties, de facultaire Meijers-reeks en het beschikbaar stellen van faciliteiten was het jaar waarin een proces van pijnlijke reorganisatie werd beëindigd en voor het eerst vol op stoom aan de onderzoeksprogramma s werd gewerkt. Het was ook het jaar waarin de faculteit, waaronder het E.M. Meijers Instituut (voorheen gehuisvest op de Witte Singel), verhuisde naar een unilocatie in het Kamerlingh Onnes gebouw. Die verhuizing heeft de faculteit omgevormd van een eilandenrijk van locaties tot een kleurrijk continent. Ook de facultaire onderzoekers doen hun voordeel met de veel kortere lijnen tussen henzelf en hun medeonderzoekers. Om een goed beeld te geven van het Leidse onderzoek is er ook dit jaar weer voor gekozen de onderzoeksoutput te presenteren als onderdeel van de facultaire onderzoeksprogramma s en eveneens per departement (zonder de programmatische beschrijving). Ook zijn in het verslag de niet-programma gebonden publicaties terug te vinden. Bij veel van die publicaties gaat het om pionierwerk en innovatie die wellicht in de toekomst tot nieuwe onderzoeksprogramma s aanleiding geven. In het wetenschappelijk onderzoek van de juridische faculteit is in 2004 meer gebeurd dan dit verslag kan laten zien. De faculteit is actief in tweede en derde geldstroomprojecten, en er worden steeds meer presentaties, lezingen, workshops en conferenties georganiseerd waarin wetenschappelijke uitwisseling centraal staat. De toename van het volume van die uitwisselingen laat zien dat het facultaire onderzoek bruist. Wie meer informatie wenst kan die vinden op de Meijers-website ( Het faculteitsbestuur bedankt de medewerkers binnen de departementen, fellows en programmacoördinatoren en het E.M. Meijers Instituut voor het tot stand brengen van dit onderzoeksverslag Het faculteitsbestuur Leiden, september

5 Programma Vraagstukken van Vermogensrecht Prof. mr. J.H. Nieuwenhuis programmacoördinator 5

6 6

7 Het programma Vraagstukken van Vermogensrecht Het Nederlands vermogensrecht wordt overstroomd met direkt en indirekt werkende regelgeving van supranationale en internationale aard. De kwaliteit en de inpassing van die regelgeving in ons Nederlands vermogensrecht laten dikwijls zeer te wensen over. 7

8 8

9 Deelprogramma: Constitutionalisering, transnationalisering, en de eenheid van Nederlands vermogensrecht Coördinator: prof. mr. J.H. Nieuwenhuis Centrale vraagstelling Het Nederlands vermogensrecht wordt overstroomd met direkt en indirekt werkende regelgeving van supranationale en internationale aard. De kwaliteit en de inpassing van die regelgeving in ons Nederlands vermogensrecht laten dikwijls zeer te wensen over. De coherente wettelijke regeling waarin door het Burgerlijk Wetboek van 1992 werd voorzien, dreigt uiteen te vallen in een samenstel van grote en kleinere eilanden. Bijzonder interessante problemen van transnationale aard vloeien voort uit de onmiskenbare constitutionalisering van het vermogensrecht. Steeds vaker worden fundamentele rechten, verankerd in transnationale documenten als het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM) en het komend Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, ingeroepen binnen een traditioneel vermogensrechtelijk discours. Hoe valt deze ontwikkeling te waarderen? Welke transformaties zullen hiervan het gevolg zijn? Het deelprogramma is erop gericht de diverse lijnen met elkaar te verbinden en aldus versnippering van het vermogensrecht te voorkomen. Achtergrond Sinds de invoering van het nieuwe BW in 1992 zijn op vermogensrechtelijk terrein vele richtlijnen verschenen: oneerlijke contractsbedingen, koop van timeshares, e-commerce, consumentenkoop. Door de wetenschap wordt daarop vaak te laat ( reactief ) gereageerd. Op transnationaal niveau wordt veelal een regeling getroffen voor één bepaalde groep gevallen. Vervolgens rijst de vraag of de nieuwe regeling restrictief moet worden geïnterpreteerd of zich juist leent voor extrapolatie naar belendende situaties. Als de consument geen ingebrekestelling meer behoeft uit te brengen, waarom zou die eis dan nog wel gelden voor een kleine (of grotere) ondernemer? Het onderzoek naar dit type vragen raakt tegelijk de positie van de burger en de systematiek van het vermogensrecht. De positie van de burger in het systeem van het vermogensrecht komt zeer specifiek aan bod als hij de fundamentele rechten ontdekt als grondslag voor een vordering tot schadevergoeding. De waarden waarop de Unie berust, zijn eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten. (art. I-2 Europese Grondwet i.o.). Ontegenzeglijk is binnen het civielrechtelijk discours de articulatiegraad van waarden fors gestegen. Mogen de opvoedingskosten van een kind dat door een (sterilisatie-)fout van een arts kerngezond ter wereld is gekomen, worden aangemerkt als schade? Is dit in strijd met de waardigheid van het kind als mens? (Duitse Bundesverfassungsgericht: ja. Nederlandse Hoge Raad: nee). Betekent toekenning van smartengeld aan een ernstig gehandicapt kind dat niet zou zijn geboren als de arts geen fout zou hebben gemaakt, een devaluatie van gehandicapt leven? Varkenshouders ontdekken dat hun door de overheid gekorte varkensrechten kunnen worden opgewaardeerd tot Rechten van de Mens (property rights als bedoeld in art. 1, eerste Protocol EVRM). Op de voet van de jurisprudentie van het Straatsburgse Hof hebben sommige varkenshouders recht op compensatie (indien in hun geval sprake is van een individual and excessive burden) en anderen niet. Welke gezichtspunten van verdelende rechtvaardigheid geven hier de doorslag? Deze kleine greep uit een reeks grote vragen biedt perspectief op een fundamentele herbezinning op de grondslagen van het vermogensrecht. 9

10 Dissertatie (intern voorbereid) Sütö, V.J. ( ). Nieuw Vermogensrecht en rechtsvergelijking - reconstructie van een wetgevingsproces ( ). In: Meijers-reeks, nr. 72. Universiteit Leiden. (Den Haag: Boom Juridische uitgevers). (Promotoren: prof. mr. C.J.J.M. Stolker & prof. mr. G.R. de Groot). Wetenschappelijke publicaties Bezemer, C.H. Belleperche and the "disputatio". In: O.Condorelli, (Ed.), "Panta rei". Studi dedicati a Manlio Bellomo. (p ). Rome: Il Cigno Galileo Galilei. Bezemer, C.H. Philips van Leyden doet Bologne. In: E. Koops, (Ed.), Rostra (p ). Leiden: Philips van Leyden B.P.. Bovenberg, J.A. Inalienably Yours: The new case for an inalienable property right in human biological material: empowerment of sample donors or a recipe for a tragic Anti- Commons? Journal of Law and Technology, 1:4(SCRIPT-ED). Bovenberg, J.A. Lessen uit het buitenland voor een algemene Biobank in Nederland. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht, p. 5. Bovenberg, J.A. Rol Biobank in Gezondheidszorg onderzocht. Conceptuur Journal for the Dutch Federation for Innovative Pharmaceutical Research, June Breedveld, C.G. & Huijgen, W.G. Naar een beperkte gemeenschap? Niet doen! Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie, p Breedveld, C.G. De rede(n)loze ontbinding. In: Hoogervorst, E.M. & e.a., (Ed.), BW- Krant Jaarboek 20: Termijnen. (p ). Deventer: Kluwer. Hijma, Jac. Algemene inleiding. In: Hijma, Jac., Dam, C.C. van, Schendel, W.A.M. van & Valk, W.L. (Ed.), Rechtshandeling en Overeenkomst. (Studiereeks Burgerlijk Recht, 3, p. 1-26). Deventer: Kluwer. Hijma, Jac. Algemene voorwaarden. In: Hijma, Jac., Dam, C.C. van, Schendel, W.A.M. van & Valk, W.L. (Ed.), Rechtshandeling en Overeenkomst. (Studiereeks Burgerlijk Recht, 3, p ). Deventer: Kluwer. Hijma, Jac. Bedenktijd in het contractenrecht. In: Hijma, Jac. & Valk, W.L. (Ed.), Wettelijke bedenktijd. (Preadviezen Vereniging voor Burgerlijk Recht, p. 1-86). Deventer: Kluwer. Hijma, Jac. Een bedenktijd voor de koper. In: Hartlief, T., Hijma, Jac. & Reurich, L. (Ed.), Coherente instrumenten in het contractenrecht. In: Meijers-reeks, nr. 67 (p ). Deventer: Kluwer. Huijgen, W.G. & Breedveld, C.G. Naschrift bij reactie prof. mr. L.C.A. Verstappen. Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie, 6583, p Huijgen, W.G. Naschrift bij reacties prof. mr. H.C.F. Schoordijk en mw. mr. M.U.M.A. Waaijer-Linders. WPNR, 6603, p Huijgen, W.G. & Pleysier, A.J.H. Privaatrechtelijke aspecten van onroerend goed nader bezien. WPNR, 6595, p

11 Huijgen, W.G. Verdeling door de executeur-bewindvoerder? WPNR, 6587, p Huijgen, W.G. Vraagtekens bij het afwikkelingsbewind. Fiscaal tijdschrift vermogen, p Huijgen, W.G. & Breedveld, C.G. Deskundige bijstand bij de koop van onroerende zaken en de invloed op de contractuele verhouding tussen partijen. In: Hartlief, T., Hijma, Jac. & Reurich, L. (Ed.), Coherente instrumenten in het contractenrecht. In: Meijers-reeks, nr. 67 (p ). Deventer: Kluwer. Janssen, J.F.M. Extinctieve verjaring, wettelijke vervaltermijn en art. 6:2 BW. In: Hoogervorst, E.M., Houben, I.S.J., Memelink, P., Reurich, L. & Verburg, G.J.M. (Ed.), Termijnen. (BW-krant Jaarboek, 20, p ). Deventer: Kluwer. Kooij, P.A.C.E. van der. Kwekersrecht. In: Bruil, D.W., Brussaard, W. & Haan, P. de (Ed.), Inleiding Agrarisch Recht. (Agrarisch recht, 8, p ). Deventer: Kluwer. Kooij, P.A.C.E. van der. Pagina 22-23, 73-75, , , , , en In: Dahm, P., Kleijn, W.M., Wedekind, W.G.Ph.E., Willems, J.H.M. & Hees- Westerduin, M.G. van (Ed.), Jaarboek rechtspraak Burgerlijk Wetboek Deventer: Kluwer. Lindenbergh, S.D. Constitutionalisering van contractenrecht. Over de werking van fundamentele rechten in het contractenrecht. WPNR, 6602, p Lindenbergh, S.D. De betrekkelijkheid van de omkeringsregel. WPNR, 6580, p Lindenbergh, S.D. De invloed van fundamentele rechten in het personenschaderecht. Tijdschrift voor vergoeding Personenschade, p Lindenbergh, S.D. Doorwerking van grondrechten en mensenrechten in het vermogensrecht. NbBW, p Lindenbergh, S.D. Europese klassiekers: Jarvis v. Swans Tours. Nederlands Tijdschrift voor Burgerlijk Recht, p Lindenbergh, S.D. Schadevergoeding, een kwestie van techniek en moraal. In: Lindenbergh, S.D., Dijk, C.H van, Boom, W.H. van & Tjittes, R.J.P.L. (Ed.), Schade: vergoeden of beperken? (p. 1-20). Den Haag: Sdu Uitgevers. Meijers, V.A.E.M. Reactie op "Bewilliging van certificaten van aandelen" van mrs. H.J. Portengen en I.C.P. Groenland. WPNR, 6566, p Mulder, S.J.A. Bijzondere overeenkomsten. In: Dahm, P., Kleijn, W.M., Wedekind, W.G.Ph.E. & Willems, J.H.M. (Ed.), Jaarboek rechtspraak burgerlijk wetboek (p. 1-10). Deventer: Kluwer. Polak, M.V. "Laborum dulce lenimen"? Jurisdiction and Choice-of-Law Aspects of Employment Contracts. In: Meeusen, J., Pertegás Sender, M. & Straetmans, G. (Ed.), Enforcement of International Contracts in the European Union. Convergence and divergence between Brussels I and Rome I. (p ). Antwerp-Oxford-New York: Intersentia. Poletiek, F.H. & Stolker, C.J.J.M. Who decides the worth of an arm and a leg? Assessing the monetary value of nonmonetary damage. In: Kurz-Milcke, E. & Gigerenzer, G. (Ed.), Experts i Science and Society (p ). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers. 11

12 Snijders, H.J. De kwaliteitsrekening nader beschouwd. Nederlands Tijdschrift voor Burgerlijk Recht, 7, p Snijders, H.J. De kwaliteitsrekening nader beschouwd, Liber Amoricum T.P.R. en Marcel Storme. TPR, 1, p Visser, D.J.G. Het ABC van iedere IE-inbreuk. Den Haag: Boom Juridische uitgevers, 42 p. Wijck, P.W. van, Arkenbout, E.J. & Dijk, F. van. Copyright in the information society: scenario's and strategies. European Journal of Law and Economics, 17, p Zwalve, W.J. "Europas verkrachting". ELSA Leiden Magazine, 2, p Zwalve, W.J. "Slade's case". Nederlands Tijdschrift voor Burgerlijk Recht, 21, p Zwalve, W.J. Beknopte Geschiedenis van het Romeinse recht. Den Haag: Boom Juridische uitgevers, 156 p. Zwalve, W.J. 'A Labyrinth of Creditors'. In: Kieninger, E.A. (Ed.), Security Rights in Movables. (p ). Cambridge: Cambridge University Press. Zwalve, W.J. 'Roman Actuarial Science and Ulpian's Life Expectancy Table'. In: Ligt, L. de, Hemelrijk, E.A. & Singor, H.W. (Ed.), Roman Rule and Civic Life (Local and Regional Perspectives). (p ). Amsterdam: Gieben. Zwalve, W.J. 'D. 16,3,31,1' (Tekst & Uitleg VII). In: Lokin, J.H.A., Brandsma, F. & Jansen, C.J.H. (Ed.), Groninger Opmerkingen en Mededelingen 20 (p ). Groningen: Chimaira. Zwalve, W.J. 'The Cultivation of Incompetence'. In: Lokin, J.H.A., Brandsma, F. & jansen, C.J.H. (Ed.), Groninger Opmerkingen en Mededelingen (p. 1-12). Groningen: Chimaira. Zwalve, W.J. 'Valerius Patruinus' Case' (Contracting in the Name of the Emperor)'. In: Blois, L. de, Erdkamp, P., Hekster, O., Kleijn, G. de & Mols, S. (Ed.), The Representation and Perception of Roman Imperial Power. (p ). Amsterdam: Gieben. Annotaties Graaf, T.J. de. Noot bij: Rb Rotterdam , JAVI 2004, p Hijma, Jac. Noot bij: HR , NJ 2004, 161. Hijma, Jac. Noot bij: HR , NJ 2004, 210. Hijma, Jac. Noot bij: HR , NJ 2004, 458. Hijma, Jac. Noot bij: HR , NJ 2004, 556. Hijma, Jac. Noot bij: HR , NJ 2004, 567. Hijma, Jac. Noot bij: HR , NJ 2004, 616. Korevaar, E.P.W. Noot bij: HR , AAe 2004, p

13 Korevaar, E.P.W. Noot bij: HR , AAe 2004, p Lindenbergh, S.D. Noot bij: HR , NbBW 2004, p , (Adequate waarschuwing bij gevaarlijke situatie?). Polak, M.V. Noot bij: HR , AAe 2004, 53, p , (Festival van verbintenissen: schuldoverneming in het EEX en het EVO (noot onder HR 23 oktober 2003 (Lambrecht/Paardekooper & Hoffman Belastingadviseurs))). Snijders, H.J. Noot bij: HR , NJ 2004, 47, ("Herengracht " e.a./s). Snijders, H.J. Noot bij: HR , NJ 2004, 557, (Ontvanger/Heemhorst). Snijders, H.J. Noot bij: HR , NJ 2004, 558, (Kollöffel/Haan). Snijders, H.J. Noot bij: HR , NJ 2004, 569, (Waterschappen/Milieutech). Snijders, H.J. Noot bij: HR , NJ 2004, 570, (Van Kaam/Kantorengemeenschap Ebbensplaats en De Jonge). Vakpublicaties Breedveld, C.G. Art.7:15 heeft ook betrekking op publiekrechtelijke lasten. NbBW, p Breedveld, C.G. Geen wijziging van de Wet Koop van Onroerende Zaken. NbBW, p Breedveld, C.G. T&C Personen- en familierecht Titel 7.3 en Titel 8. In: Nieuwenhuis, J.H. & e.a., (Ed.), Tekst & Commentaar Personen- en familierecht (p ). Deventer: Kluwer. Es, P.C. van. Reactie op "Voorstel voor wijziging van art. 4:91 BW" van mw. mr. S.G.M. van Lunsen. WPNR, 6567, p Franken, H. De aspiraties van rechtseconomen. NJB, 37, p Graaf, T.J. de. Cliënt niet beter af met nieuwe FENIT-voorwaarden. Contracteren, p Hebly, J.M. Nieuwe aanbestedingsrichtlijn biedt mogelijkheden. Tender Nieuwsbrief, p Hebly, J.M. & Riet, E. van der. Bewerking Modellen voor de rechtspraktijk, (losbladig werk, 31 bewerkte pagina's). Deventer: Kluwer. Hebly, J.M. & Brokkaar, B. Les IX Aandachtspunten voor de aanbestedende overheid. Bewerking Schriftelijke leergang Overheidsaanbestedingen (losbladig werk, 32 bewerkte pagina's). Eindhoven: Euroforum. Hebly, J.M. & Veen, B.R. van. Les VI Bouwstoffen, voorschriften en voorwaarden. Bewerking Schriftelijke leergang Bouwrecht (losbladig werk, 63 bewerkte pagina's). Eindhoven: Euroforum. Hebly, J.M. & Palm, J.E. Les VII Overheidsopdrachten in de nutssector. Bewerking Schriftelijke leergang Overheidsaanbestedingen (losbladig werk, 50 bewerkte pagina's). 13

14 Eindhoven: Euroforum. Hebly, J.M. & Boer, E.T. de. Les XI Opleveren. Bewerking Schriftelijke leergang Bouwrecht (losbladig werk, 37 bewerkte pagina's). Eindhoven: Euroforum. Hebly, J.M. & Lorenzo de Rooij, N. (Ed(s).). Aanneming van Werk, De parlementaire geschiedenis. Zutphen: Uitgeverij Paris, 189 p. Hijma, Jac. Dwalingszaken. WPNR, 6597, p Hijma, Jac. Onder de maat. WPNR, 6580, p Hijma, Jac. Dwaling. Verbintenissenrecht (losbladig werk, 30 bewerkte pagina's). Deventer: Kluwer. Hijma, Jac. Wilsgebreken. Vermogensrecht (losbladig werk, 5 bewerkte pagina's). Deventer: Kluwer. Hoogervorst, E.M., Houben, I.S.J., Memelink, P., Reurich, L. & Verburg, G.J.M. (Ed(s).). Termijnen. Deventer: Kluwer, 190 p. Houben, I.S.J. Sectorspecifieke wetgeving en algemene voorwaarden. NbBW, p Huijgen, W.G. Het schriftelijkheidsvereiste van artikel 7:2 lid 1 BW. JBN, p Huijgen, W.G. Wettelijke verdeling en fidei-commis. JBN, p Huijgen, W.G. Algemene bepalingen. In: Nieuwenhuis, J.H., Stolker, C.J.J.M. & Valk, W.L. (Ed.), Tekst & Commentaar Vermogensrecht. (Tekst & Commentaar, p. 1-37). Deventer: Kluwer. Huijgen, W.G. De natuurlijke verbintenis. Verbintenissenrecht (losbladig werk, 25 bewerkte pagina's). (Augustus, 118). Deventer: Kluwer. Huijgen, W.G. Pand en Hypotheek. In: Nieuwenhuis, J.H., Stolker, C.J.J.M. & Valk, W.L. (Ed.), Tekst & Commentaar Vermogensrecht. (Tekst & Commentaar, p ). Deventer: Kluwer. Kort, J.F. de. Boekbespreking "From Late Tsarism to the New Millennium". [Bespreking van: Spulber, Nicolas, Russia's Economic Transitions. Uitg.: Cambridge University Press, Cambridge (2003)]. In: De Economist, 152, p Lindenbergh, S.D. Artikel 6: 106 lid 2 BW, wijzigen of afschaffen? Aansprakelijkheid, Verzekering & Schade, p Lindenbergh, S.D. Inleiding, art. 6:95, 6:96, 6:97, 6:100, 6:106, 6:110. Schadevergoeding. (losbladig werk, ca. 200 bewerkte pagina's). (December, 44). Deventer: Kluwer. Lindenbergh, S.D. Onrechtmatige daad. In: Nieuwenhuis, J.H., Stolker, C.J.J.M. & Valk, W.L. (Ed.), Tekst en Commentaar Vermogensrecht (p ). Deventer: Kluwer. Nieuwenhuis, J.H. Schwere wörter. RMTh, p Nijland, J. Huwelijksvermogensrecht AA Katern. Ars Aequi, 6(91), p

15 Nijland, J. Huwelijksvermogensrecht AA Katern. Ars Aequi, 3(90), p Nijland, J. Huwelijksvermogensrecht AA Katern. Ars Aequi, 12(93), p Pleysier, A.J.H. Erfdienstbaarheid of persoonlijk recht; uitleg notariële akte. JBN, p Pleysier, A.J.H. Artikel 89; artikel 98. Vermogensrecht (losbladig, 25 bewerkte pagina's). Deventer: Kluwer. Pleysier, A.J.H. Erfpacht en opstal. Zakelijke rechten (losbladig, 25 bewerkte pagina's). Deventer: W.E.J. Tjeenk Willink. Schermer, B.W. Big Brother in een kleine chip? JAVI, 3(4). Snijders, H.J. Nova en monstra op het gebied van de bevrijdende verjaring, Redactioneel. Nederlands Tijdschrift voor Burgerlijk Recht, 1, p Verburg, G.J.M. Contractenrecht. Ars Aequi, Katern, p Verburg, G.J.M. Onrechtmatige daad en overige verbintenissen uit de wet. Ars Aequi, Katern, p Verburg, G.J.M. Onrechtmatige daad en overige verbintenissen uit de wet. Ars Aequi, Katern, p Visser, D.J.G. Kroniek van de intellectuele eigendom. Nederlands Juristenblad, p Zippro, E.J. Contractenrecht. Ars Aequi, Katern, p Zippro, E.J. Contractenrecht. Ars Aequi, Katern, p Zippro, E.J. Goederenrecht. Ars Aequi, Katern, p Zippro, E.J. Goederenrecht. Ars Aequi, Katern, p Zippro, E.J. Onrechtmatige daad en overige verbintenissen uit de wet. Ars Aequi, Katern, p Populariserende publicaties Hebly, J.M. ( ). Aanbestedingsplicht: Nederland let op uw saeck! Cobouw Dagblad voor de Bouw. Hebly, J.M. ( ). Aanbestedingspraktijk vraagt nu om de volgende fase. Het Financieele Dagblad. Hebly, J.M. ( ). Bouwen met respect voor de leefomgeving van anderen. Het Financieele Dagblad. Hebly, J.M. & Riet, E. van der ( ). Commissie publiceert Groenboek over pps. Cobouw Dagblad voor de Bouw. Hebly, J.M. ( ). Concurreren en toch waarschuwen in de bouw. Het Financieele Dagblad. 15

16 Hebly, J.M. ( ). Een toekomst voor de bouw na de bouwenquête. Het Financieele Dagblad. Hebly, J.M. & Palm, E. ( ). Hanteren ervaring toelaatbaar als onderdeel van gunningscriterium. Cobouw Dagblad voor de Bouw. Hebly, J.M. & Wilman, F. ( ). Is publicatie van wegingsfactoren bij gunning verplicht? Cobouw Dagblad voor de Bouw. Hebly, J.M. ( ). Niet alles mag bij aanbestedingen van particulieren. Het Financieele Dagblad. Hebly, J.M. & Brokkaar, B. ( ). Onderhandse overeenkomst en Europese aanbestedingsplicht. Cobouw Dagblad voor de Bouw. Hebly, J.M. ( ). Ook Europese aanbestedingsplicht voor nutsbedrijven. Het Financieele Dagblad. Hebly, J.M. & Hoek, J ( ). Oplegging van verplichting van openbaar belang mag ook zonder aanbesteding. Cobouw Dagblad voor de Bouw. Hebly, J.M. ( ). Publiek -private samenwerking raakt ingeburgerd. Het Financieele Dagblad. Hebly, J.M. & Lorenzo van Rooij, N. ( ). Voorzichtigheid geboden bij experimenteren met veiling. Cobouw Dagblad voor de Bouw. Hebly, J.M. & Lejeune, B. ( ). Wanneer is nog sprake van gelijkwaardige aanbieding? Cobouw Dagblad voor de Bouw. Nieuwenhuis, J.H. Orestes in Veghel. Amsterdam: Balans, 153 p. Siemerink, L.A.R. Disclaimers op het internet. It monitor, p Siemerink, L.A.R. Gebruik van algemene voorwaarden op een website. It monitor, p Siemerink, L.A.R. Notice and take down. It monitor, p Overige producten van wetenschappelijke activiteit Hijma, Jac., Hartlief, T. & Reurich, L. (Ed(s).) Coherente instrumenten in het contractenrecht. In: Meijers-reeks, nr. 67. Deventer: Kluwer, 142 p. Hijma, Jac., Schendel, W.A.M. & Wissink, M.H. (Ed(s).). Serie Monografieën Privaatrecht. Deventer: Kluwer. Hijma, Jac., Brunner, C.J.H., Snijders, H.J. & Spier, J. (Ed(s).). Serie Studiereeks Burgerlijk Recht. Deventer: Kluwer. Hijma, Jac. & Kleyn, W.M. (Ed(s).). Vermogensrecht. Deventer: Kluwer. Kooij, P.A.C.E. van der & Geerts, P.G.F.A. (Ed(s).). Wettenbundel Intellectuele eigendom. Den Haag: Sdu Uitgevers, 722 p. 16

17 Deelprogramma: Europees en vergelijkend ondernemingsrecht Coördinator: prof. mr. S.M. Bartman Centrale vraagstelling Centraal in dit onderzoeksprogramma staat de invloed van de Europese integratie en grensoverschrijdend beleggen op het Nederlandse ondernemingsrecht, daaronder begrepen het effectenrecht. Achtergrond De toenemende concentratiebeweging in de wereldeconomie en in het bijzonder binnen Europa, stelt het Nederlandse ondernemingsrecht, daaronder begrepen het effectenrecht, de komende jaren voor een aantal cruciale vragen. Ook de voortschrijdende technische ontwikkeling speelt hierbij een belangrijke rol. Bedoelde vragen kunnen worden herleid tot een aantal deelgebieden binnen het ondernemingsrecht. Omdat het moderne ondernemingsrecht als onderzoeksobject naar zijn aard in hoge mate een "moving target" is, beoogt onderstaande opsomming per deelgebied niet meer dan een indicatie te geven van de vragen die in het kader van het onderhavige onderzoeksprogramma naar huidig inzicht aandacht verdienen: Het vennootschapsrecht: Welke ruimte blijft er onder invloed van de Europese integratie en de daarmee samenhangende regulatory competition over voor typisch Nederlandse producten van wetgeving, zoals de NV en de BV-vorm, de structuurregeling en het enquêterecht? Is het Nederlandse vennootschapsrecht voldoende competitief vergeleken met het vennootschapsrecht van de andere EU-lidstaten? Biedt de huidige NV/BV een adequaat juridisch vehikel om vorm te geven aan grensoverschrijdende samenwerking, zoals grensoverschrijdende fusie, internationale joint ventures en strategische allianties? Welke mogelijkheden bieden specifiek Europese rechtsvormen, zoals de per 1 oktober 2004 in te voeren Europese Vennootschap, hiertoe? Welke nieuwe Europese rechtsvormen zijn gewenst en welke invloed zal het gebruik van deze rechtsvormen (kunnen) hebben op de inrichting van onze nationale, vennootschappelijke vehikels? Corporate governance en de positie van aandeelhouders/beleggers: Hoe verhouden in Nederland ontwikkelde en gebezigde, oligarchische constructies en beschermingsmaatregelen tegen een ongewenste overname, zoals prioriteitsaandelen (golden shares), certificering van aandelen, de verstrekking van opties op preferente aandelen en de structuurregeling, zich tot de Europese beginselen van vrij verkeer van personen, diensten en kapitaal en het EVRM? Hoe verhouden de Nederlandse Code Tabaksblat en beginselen van corporate governance zich tot soortgelijke codes en beginselen in de andere Europese lidstaten en in de VS? In hoeverre stelt corporate governance eisen aan het traditionele vennootschapsconcept waarop dat concept niet is ingericht en dus moet worden aangepast? In hoeverre noopt corporate governance tot een nadere profilering van de NV en de BV als rechtsvormen, mede met het oog op groepsverhoudingen en de bijzondere eisen die in toenemende mate aan beursvennootschappen worden gesteld? 17

18 Welke invloed oefent een beursnotering in de VS uit op de corporate governance van de betreffende, Nederlandse vennootschap? Hoe is de positie van minderheidsaandeelhouders en schuldeisers binnen een concernverband in vergelijking met die in omliggende landen? Geschillenprocedures: Kan het Nederlandse stelsel van geschillenoplossing binnen de onderneming, met daarin tamelijk unieke elementen zoals het enquêterecht en art. 26 WOR, de toets van vergelijking met andere Europese lidstaten doorstaan? In hoeverre zou het enquêterecht geschikt zijn om binnen Europa bestaande verschillen op het gebied van corporate litigation te overbruggen en zou een invoering ook in andere lidstaten bepleit kunnen worden? Effectenrecht: Hoe verhoudt het Nederlands-Europese effectenrecht zich tot dat van de VS en in welke mate beïnvloeden zij elkaar? Hoe beïnvloedt het feit van een multiple listing de eisen die gelden voor de inrichting van de Nederlandse, beursgenoteerde vennootschap? In hoeverre schiet de Nederlandse wetgeving, in het bijzonder de Wet Giraal Effectenverkeer, tekort om vorm te geven aan de zeggenschapspositie van beleggers bij grensoverschrijdend stemgedrag en dient deze wet bijgevolg te worden aangepast? Dissertatie (intern voorbereid) Visser, K.I.J. ( ). Zeggenschapsrechten van houders van een recht van pand of vruchtgebruik op aandelen op naam. Universiteit Leiden. (Promotor: prof. mr. P.J. Dortmond). Wetenschappelijke publicaties Bartman, S.M. 403-verklaring blijft bron van misverstand. Nadere gedachten rond HR 28 juni 2002, NJ 2002, 447 m. nt. Ma (Akzo-ING). Ondernemingsrecht, 1/2, p Bartman, S.M. Analysis and consequences of the EC Directive on Takeover Bids. European Company Law, 1, p Bartman, S.M. De Code Tabaksblat; een juridisch lichtgewicht. Ondernemingsrecht, 4, p Bartman, S.M. Verslag congres Van der Heijden Instituut d.d. 7 en 8 november 2003; De werknemer in het ondernemingsrecht. Ondernemingsrecht, 3, p Bartman, S.M. Voorbij NV en BV, over "corporate governance" en het tekort van ons vennootschapsrecht, inaugurele rede Universiteit van Leiden. Deventer: Kluwer, 27 p. Dortmond, P.J. Het telescoopsysteem bij de benoeming van commissarissen volgens het nieuwe structuurregiem. Ondernemingsrecht, p Dortmond, P.J. Overgangsbepaling structuurregiem. Ondernemingsrecht, p

19 Dortmond, P.J. Report from the Netherlands. European Company Law, 1, p Groot, C. de & Dorresteijn, A.F.M. Corporate Governance Codes: Origins and Perspectives. European Company Law, p Groot, C. de. De Corus-zaak, een atypisch intra-concerngeschil. Onderneming en Financiering, 60, p Groot, C. de. Bescherming en breakthrough bij overname. Amsterdam: Rozenberg Publishers, 124 p. Hoek, M.P. van den. Waar zijn gedematerialiseerde aandelen? WPNR, 6567, p Timmerman, L. De onderzoeker in het vennootschapsrecht. Trema, p Timmerman, L. Een bv zonder bestuur en zonder aandeelhoudersvergadering. Ondernemingsrecht, p Timmerman, L. Kroniek van het vennootschapsrecht. NJB, p Timmerman, L. Rights of minority shareholders in the Netherlands. Civil and Commercial Law Review, 30, p Timmerman, L. Toetsing van ondernemingsbeleid door de rechter. KNAW Mededelingen, 67/3, p Timmerman, L. Waarom dient de structuurregeling in de een of andere vorm te worden gehandhaafd? In: Solinge, G. van (Ed.), De werknemer in het ondernemingsrecht. (p. 1-6). Deventer: Kluwer. Annotaties Bartman, S.M. Noot bij: Vzngr. Rb. Amsterdam , Jor 2004, 131, (Management c.s./ Albert Heijn c.s.). Bartman, S.M. Noot bij: HR , Jor 2004, 161, (Muller q.q./rabobank). Bartman, S.M. Noot bij: Hof Amsterdam , Jor 2004, 94, (Hemony/Van der Woude). Vossestein, G.-J. Noot bij: HvJ EG , Jor 2004, 267. Vossestein, G.-J. Noot bij: HvJ EG , Jor 2004, 324. Vossestein, G.-J. Noot bij: HvJ EG , Jor 2004, 34. Vossestein, G.-J. Noot bij: EHRM , Jor 2004,

20 Vakpublicaties Bartman, S.M. Corporate Governance; a Challenge to Company Law. European Company Law, 2, p Dortmond, P.J. Algemene vergadering te houden door de invoering van het nieuwe structuurregiem. Ondernemingsrecht, p Dortmond, P.J. Doorbraak bindende voordracht. Ondernemingsrecht, p Dortmond, P.J. Euroconversie van aandelenkapitaal. WPNR, 6585, p Huijgen, W.G. NV en BV. In: Dumoulin, S.H.M.A. & Tonkelaar, J.D.A. den (Ed.), Tekst & Commentaar Ondernemingsrecht (p ). Deventer: Kluwer. Timmerman, L. Light vehicle competition. European Company Law, p Vossestein, G.-J. Survey of Legislation and Case Law -April-June European Company Law, 3, p Vossestein, G.-J. Survey of Legislation and Case Law -January-March European Company Law, 2, p Vossestein, G.-J. Survey of Legislation and Case Law -July-September European Company Law, 4, p Vossestein, G.-J. Survey of Legislation and Case Law -October -December European Company Law, 1, p Vossestein, G.-J. (Ed(s).). Journaal Ondernemingsrecht. Deventer: Kluwer. Vossestein, G.-J. & Wessels, B. (Ed(s).). Ondernemingsrecht Den Haag: Sdu Uitgevers, 751 p. Populariserende publicatie Bartman, S.M. ( ). Fransen winnen slag om SE. Het Financieele dagblad, p

21 Programma Geschillenbeslechting Prof. mr. A.F.M. Brenninkmeijer programmacoördinator 21

22 22

23 Het programma Geschillenbeslechting - institutioneel en processueel kader Centrale vraagstelling Het vertrouwen in de samenleving is voor een belangrijk deel gebaseerd op de betrouwbaarheid waarmee rechtsverhoudingen gevormd en nagekomen worden. De doorzetting van recht is in de democratische rechtsstaat enerzijds opgedragen aan de overheidsrechter en is anderzijds voor zover mogelijk voorwerp van andere vormen van geschiloplossing (ADR (Alternative dispute resolution)) zoals mediation en geschillenbeslechting zoals arbitrage en bindend advies. Afhankelijk van en in nauwe aansluiting bij maatschappelijke ontwikkelingen moet steeds weer gezocht worden naar een evenwicht tussen fundamentele uitgangspunten en eisen van effectiviteit en efficiency. Voor rechtspleging zijn er twee kernvragen: Institutioneel: Op welke wijze kan op basis van de democratische rechtstatelijke waarden vorm gegeven worden aan rechtspraak en andere vormen van conflictoplossing? Processueel: Op welke wijze kan effectieve en efficiënte geschiloplossing gestalte gegeven worden? Achtergrond: Aan het begin van het nieuwe millennium zijn twee maatschappelijke tendensen met name bepalend voor de rechtspleging: internationalisering en individualisering. Bovendien vindt er een heroverweging plaats van de verhouding tussen overheid en samenleving. Internationalisering raakt de rechtspleging in twee opzichten. In de eerste plaats worden in internationaal verband eisen gesteld aan de fundamentele uitgangspunten van de rechtspleging: noties als onpartijdigheid en onafhankelijkheid en een eerlijk proces en effectieve rechtsbescherming krijgen met name internationale invulling. In de tweede plaats vindt rechtspleging meer en meer in een internationale context plaats: grensoverschrijdend rechtsverkeer en rechtspleging in multiculturele verhoudingen. Individualisering leidt enerzijds tot een versterking van de (individuele) rechtsaanspraken en tot een versterking van de wens die rechtsaanspraken geldend te maken. Anderzijds wordt steeds minder genoegen genomen met een standaardoplossing, gevraagd wordt om (belangen)afweging in het individuele geval. In steeds meer verhoudingen verschuift die belangenafweging van publieke voorzieningen (overheidsrechtspraak) naar private voorzieningen (ADR), waarvoor de overheid slechts de randvoorwaarden schept. Rechtspleging legt een toenemend beslag op overheidscapaciteit en middelen. De rechter raakt overbelast en het rechtsapparaat als geheel raakt overbelast. Steeds moet een afweging gemaakt worden tussen het beroep op de rechter en de kwaliteit van deze overheidsvoorziening en mogelijke alternatieven in de vorm van ADR. De rechtspleging moet voldoen aan fundamentele vereisten, maar moet ook aansluiten bij de maatschappelijke wens van tijdigheid en betaalbaarheid. Op grond van voorgaande ontwikkelingen is steeds een fundamentele oriëntatie op uitgangspunten, doel en middelen van de rechtspleging vereist, waarbij de traditionele grenzen tussen nationaal/internationaal, publiek/privaat en tussen de verschillende rechtsgebieden (civiel, straf, bestuursrecht, Europees recht en internationaal recht) vervagen. 23

24 24

25 Deelprogramma: Het institutionele en rechtsstatelijke kader van de rechtspleging Coördinator: prof. mr. A.F.M. Brenninkmeijer Centrale vraagstelling In hoeverre nopen de veranderingen in onze samenleving (internationalisering en individualisering) tot wijziging van de afweging en hervertaling van de verschillende vereisten van rechtsstatelijkheid en andere constitutionele uitgangspunten en in vervolg daarop nopen zij tot wijziging van het institutionele kader van de rechtspleging? De herziening van de rechterlijke reorganisatie vindt gefaseerd plaats. De derde fase is nog open. De reorganisatie en in het bijzonder de introductie van de Raad voor de Rechtspraak in 2002 doet de vraag rijzen op welke wijze in deze nieuwe context inhoud gegeven kan worden aan eisen als effectiviteit, efficiency en kwaliteit onder gelijktijdige waarborging van constitutionele en rechtstatelijke waarden. Bovendien is het de vraag hoe appel en cassatie een rol kunnen vervullen bij de rechtsontwikkeling en de rechtseenheid. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid heeft het rapport "De toekomst van de rechtsstaat" uitgebracht, waarin onder meer aandacht wordt gevraagd voor internationalisering en individualisering. Op welke wijze kan in een internationaliserende en individualiserende context inhoud gegeven worden aan rechtstatelijke waarden en rechtsbeginselen? Wat zijn de consequenties van de herziening van de rechterlijke organisatie voor de doorwerking van rechtsstatelijke waarden in de rechtspleging? Op welke wijze kan de Raad voor de Rechtspraak bijdragen tot waarborging van de kwaliteit? In hoeverre is coördinatie van rechtspraak wenselijk en noodzakelijk voor de legitimatie van de rechtspleging? Welke grenzen vloeien voort uit het rechtsstatelijk perspectief? Achtergrond De rechterlijke organisatie was tot de reorganisatie van 2002 gebaseerd op constitutionele en rechtstatelijke uitgangspunten die in de 19e eeuw tot ontwikkeling zijn gekomen. De Hoge Raad en de Raad van State zijn vooralsnog buiten deze reorganisatie gebleven en functioneren overeenkomstig deels eigen uitgangspunten. Zowel de gerechten die onder de Raad voor de rechtspraak vallen als de Hoge Raad en de Raad van State hebben ieder hun eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van de rechtspleging. In deze tijd worden hogere en andere eisen (tijdigheid, professionaliteit, rechtseenheid) gesteld aan de rechtspleging dan voorheen. Dit vraagt enerzijds om het opnieuw doordenken van de constitutionele en rechtsstatelijke waarden die existentieel zijn voor de rechtspleging en anderzijds om een heroriëntatie op maatschappelijke wensen en verlangens aangaande de rechtspleging. Het onderzoek is primair juridisch georiënteerd en richt zich op de fundamentele grondslagen van de rechtspleging. Daarnaast is een sociaal-wetenschappelijke benadering van een aantal onderzoeksvragen van belang. De samenstelling van de onderzoeksgroep biedt mogelijkheden voor integratie van beide onderzoeksmethoden. 25

26 Wetenschappelijke publicaties Barkhuysen, T. & e.a. Bestuursrecht in het Awb-tijdperk. Deventer: Kluwer. Gerards, J.H. Intensity of Judicial Review in Equal Treatment Cases. Netherlands International Law Review, p Hebly, J.M. Bouwrecht in geding (Oratie Universiteit Leiden). Zutphen: Uitgeverij Paris, 30 p. Hebly, J.M., Kröner-van Rappard, L.A. & Straatman, M. Over nut en noodzaak van een nationale aanbestedingsautoriteit. In: Falkena, F.B., Koppenol-Laforce, M.E. & Ottow, A.T. (Ed.), Markten onder toezicht. (p ). Deventer: Kluwer. Polak, J.E.M. Kroniek van het algemeen deel van het bestuursrecht. NJB, p Polak, J.E.M. De toekomst van de rechtsbescherming tegen de overheid. Den Haag: Boom Juridische uitgevers, 173 p. Polak, J.E.M. & Ouden, W. den. Harmonisatie van bestuursrecht. De verschuivende horizon van het bestuursrecht en het subsidierecht in Nederland. Deventer: Kluwer, 154 p. Polak, J.E.M. De algemene wet bestuursrecht en het moderne marktordeningsrecht. In: Koeman, N.S.J., Ten Veen, A. & Ten Angeren, J.R. (Ed.), Overheid en markt. (p. 1-10). Deventer: Kluwer. Punselie, E.C.C. Een waaier van machtigingen? Tijdschrift familie- en jeugdrecht, p Punselie, E.C.C. & Bruijn-Luckers, M.L.C.C. de. Medisch handelen en kinderbescherming. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht, p Schuyt, P.M. Naar een nieuw soort daderstrafrecht. Sancties, p Terlouw, A. & Dijksterhuis, B.M. Samenwerkende vreemdelingenrechters. [Bespreking van: Dijksterhuis, B.M., Terlouw, A., Uitspraak en afspraak, samenwerking tussen vreemdelingenrechters bij ontbreken van hoger beroep. Uitg.: Boom Juridische uitgevers, Den Haag (2003)]. In: Recht der Werkelijkheid, p Teuben, K. Rechtersregelingen in het burgerlijk (proces)recht (dissertatie Leiden in 2005). In: Meijers-reeks, nr. 78. Deventer: Kluwer. Tjepkema, M.K.G. Het referentiekader van het égalitéëbeginsel. Over de vergelijking met andere burgers in égalitéësituaties. Overheid en aansprakelijkheid, p Velthoven, B.C.J. van & Voert, M.J. ter. Rechters in de delta. Over de rol van de civiele en bestuursrechtspraak in de beslechting van geschillen van Nederlandse burgers. Rechtstreeks, 1(4), p Velthoven, B.C.J. van & Voert, M.J. ter. Geschilbeslechtingsdelta Over verloop en afloop van (potentieel) juridische problemen van burgers. WODC reeks Onderzoek en beleid, 219. Meppel: Boom Juridische uitgevers, 238 p. Velthoven, B.C.J. van, Barendrecht, J.M. & Klijn, A. Balanceren en vernieuwen. Een kaart van sociaal-wetenschappelijke kennis voor de Fundamentele Herbezinning Procesrecht. Den Haag: Raad voor de rechtspraak, 73 p. 26

27 Velthoven, B.C.J. van & Voert, M.J. ter. Paths to Justice in the Netherlands. Looking for signs of social exclusion. Leiden: Department of Economics Research Memorandum , 21 p. Wurzer-Leenhouts, S.M. Klachtrecht jeugdigen 1. Sancties, 2, p Wurzer-Leenhouts, S.M. Rechtspraak terbeschikkingstelling 1. Sancties, 2, p Wurzer-Leenhouts, S.M. Klachtrecht jeugdigen 1. In: Sackers, H.J.B. & Buruma, Y. (Ed.), Kroniek van het Strafrecht 2003, (p ). Deventer: Kluwer. Wurzer-Leenhouts, S.M. Rechtspraak terbeschikkingstelling 1. In: Sackers, H.J.B. & Buruma, Y. (Ed.), Kroniek van het Strafrecht 2003, (p ). Deventer: Kluwer. Annotaties Barkhuysen, T. Noot bij : EHRM , AB 2004, 453, (Moreno Goméz t. Spanje). Barkhuysen, T. Noot bij : EHRM , AB 2004, 520, (Ferrazzini t. Italië). Barkhuysen, T. Noot bij : CRvB , USZ 2004, 307. Gerards, J.H. Noot bij : HvJ EG , EHRC 2004, 103. Gerards, J.H. Noot bij : EHRM , EHRC 2004, 79. Vakpublicaties Barkhuysen, T. Goede raad voor alle Straatburgse rechters via de EHRMjurisprudentielunch. NJCM-Bulletin/Nederlands Tijdschrift voor de Mensenrechten, p Brenninkmeijer, A.F.M. Behoorlijke financiering van de rechtspraak. Ars Aequi, p Brenninkmeijer, A.F.M. Prejudicieel. NJB, p Hebly, J.M. Nederland onder vuur voor rechtsbescherming. Tijdschrift Aanbestedingsrecht, p Polak, J.E.M. Stelling: De algemene wet bestuursrecht leidt op zichzelf niet tot bureaucratie, wel de starre interpretatie ervan. NJB, p Polak, J.E.M. Het besluitbegrip en de draad van Ariadne; enige beschouwingen over de rechtsmacht van de bestuursrechter. [Bespreking van: Schlossels, R.J.N., Het besluitbegrip en de draad van Ariadne; enige beschouwingen over de rechtsmacht van de bestuursrechter. Uitg.: Boom Juridische uitgevers, Den Haag (2004)]. In: Rechtsgeleerd Magazijn Themis, p Polak, J.E.M. Natuurlijk van belang. [Bespreking van: Ravels, B.P.M., Van Voorst van Beest, M.A., Natuurlijk van belang. Uitg.: Kluwer, Deventer (2003)]. In: Overheid en aansprakelijkheid, p Punselie, E.C.C. Het Arnhemse hof en het paspoort van pleegkinderen. Tijdschrift 27

28 familie- en jeugdrecht, p Punselie, E.C.C. Termijnen en het belang van het kind. Tijdschrift familie- en jeugdrecht, p Punselie, E.C.C. Hoofdstuk 2. In: Vlaardingerbroek, P., Blankman, K., Heida, A. & Linder, A.P. van der (Ed.), Het hedendaags personen- en familierecht (p ). Deventer: Kluwer. Populariserende publicaties Hebly, J.M. & Dijkman, M. ( ). Alsnog schadevergoeding voor laagste inschrijver. Cobouw Dagblad voor de Bouw. Hebly, J.M. ( ). Grieken lopen voorop bij naleving aanbestedingsregels. Het Financieele Dagblad. Hebly, J.M. & Lorenzo van Rooij, N. ( ). Inschrijving nodig voor procesbelang? Cobouw Dagblad voor de Bouw. Overig product van wetenschappelijke activiteit Laclé, Z.D. & Krop, B. Naar een robuust notarieel normbesef. Position paper bij de werkconferentie 'Trendrapportage Notariaat'. Leiden: Universiteit Leiden. 28

29 Deelprogramma: Procesrecht en mediation Coördinatoren: prof. mr. D.W.F. Asser en prof. mr. A.F.M. Brenninkmeijer Centrale onderzoekvraag Het traditionele proces in de rechtsgebieden burgerlijk recht, strafrecht en bestuursrecht is onderworpen aan een heroriëntatie (fundamentele herbezinning burgerlijk procesrecht, strafvordering 2000 en het rapport van de Vereniging voor Administratief Recht over de toekomst van de rechtsbescherming). Bij die heroriëntatie gaat om het opnieuw vinden van een evenwicht tussen de grondslagen van een eerlijk proces en de eisen die in deze tijd aan een effectieve en efficiënte rechtsgang worden gesteld. Bovendien is het de vraag of geschillen niet op een andere wijze dan door overheidsrechtspraak opgelost kunnen worden. Welke functie kunnen andere wijzen van geschillenbeslechting of conflictoplossing vervullen? Achtergrond Onze samenleving wordt in toenemende mate gekarakteriseerd door individualisering. Daarmee gaat een groeiende behoefte aan rechtstoepassing bij de beslechting of oplossing van conflicten gepaard. Daarnaast wordt de samenleving steeds meer internationaal georiënteerd. De rechtsorde wordt bovendien steeds complexer en de noodzaak om tijdig geschillen op te lossen wordt urgenter. Ook vraagstukken als veiligheid vragen om adequate procedures. Rechtspraak vervult in deze samenleving dan ook een steeds belangrijker rol. De vraag is op welke wijze de rechtspraak adequaat deze rol kan blijven vervullen. Het inzicht groeit dat de traditionele onderscheidingen tussen de verschillende rechtsgebieden in de praktijk van de rechtstoepassing geen waterdichte schotten zijn. Burgerlijk recht, strafrecht en bestuursrecht (inclusief fiscaal recht) en hun procesrechtelijke pendanten ontmoeten elkaar meer dan eens in hetzelfde geschil en dat vraagt om wetenschappelijke bezinning op de verschillen en de overeenkomsten tussen deze rechtsgebieden. De onderscheidingen zijn immers ontworpen om de hanteerbaarheid van het recht te vergroten en moeten worden herijkt als blijkt dat zij aan dat doel in de weg gaan staan. Dissertatie (intern voorbereid) Wiel, B.T.M. van der ( ). De rechtsverhouding tussen procespartijen. Universiteit Leiden. (Promotor: prof. mr. H.J. Snijders). Wetenschappelijke publicaties Adriaanse, J.A.A., Kuijl, J.G., Huls, N.J.H. & Vos, P. Informele reorganisatie in het perspectief van surseance van betaling, WSNP en faillisement. Onderzoek en Beleid, 224. Den Haag: Boom Juridische uitgevers, 340 p. Asser, W.D.H., Groen, H.A., Vranken, J.B.M.V. & Tzankova, I.N. A new balance. A summary of the Interim report Fundamental Review of the Dutch law of civil procedure. Zeitschrift für Zivilprozess International, p Asser, W.D.H. Bewijslastverdeling in het arbeidsrecht. SMA, p Asser, W.D.H. Straatsburg locuta, causa finita? Over heropening van civiele procedures waarin het EHRM een schending van het EVRM heeft vastgesteld. Ars Aequi, juli/aug., p