Raadsmededeling - Openbaar

Transcriptie

1 Raadsmededeling - Openbaar Nummer : 154/2016 Datum : 19 oktober 2016 B&W datum : 18 oktober 2016 Portefeuillehouder : H. Wiltink Onderwerp : Evaluatie armoedebeleid Aanleiding Op 15 december 2015 heeft uw raad het Armoedebeleid gemeente Aalten 2016 vastgesteld. In dit armoedebeleid is opgenomen dat na afloop van ieder kalenderjaar wordt geëvalueerd op het gebruik, zowel qua gebruikers als financieel (budgetten). Om de start van de nieuwe beleidsperiode te evalueren is daar bovenop aangegeven dat medio 2016 er een tussentijdse evaluatie plaatsvindt over de eerste zes maanden van het jaar Inhoud mededeling Als bijlage bij deze raadsmededeling treft u de tussentijdse evaluatie van het Armoedebeleid gemeente Aalten 2016 aan over de eerste zes maanden van het jaar Resultaten evaluatie armoedebeleid Uit deze eerste evaluatie blijkt dat het (nieuwe) armoedebeleid op de goede weg is. We zien dat de regelingen van het armoedebeleid in toenemende mate voorzien in een behoefte. Voor de nieuwe regelingen binnen het armoedebeleid zijn er tot en met juli van dit jaar 152 (deel)aanvragen binnengekomen en bij de diverse (reeds voor 1 januari 2016) bestaande regelingen zien we ten opzichte van vorig jaar een behoorlijke toename van het aantal deelnemers, inclusief een toename van de (totale) hoogte van de vergoedingen. Het lijkt er daarbij op dat de aandacht voor een goede communicatie over het armoedebeleid en het terugdringen van niet-gebruik zijn vruchten afwerpt. Op basis van de nu geconstateerde positieve trend wordt voorgesteld om het huidige armoedebeleid te continueren. Evaluatie beleid rondom schuldhulpverlening Wat betreft de evaluatie van het beleid rondom de schuldhulpverlening wordt voorgesteld om, gelet op de landelijke ontwikkelingen die langer hebben geduurd dan we eerder dachten, de evaluatie van het beleid rondom de schuldhulpverlening op te schuiven naar de eerste helft van Het betreft de volgende ontwikkelingen: - Discussie tweede kamer n.a.v. landelijke evaluatie WGS - Landelijke discussie rondom moratorium - Landelijk onderzoek beschermingsbewind - Eerste resultaten brede intake schuldhulpverlening begin 2017

2 3D werkgroep Deze eerste evaluatie van het armoedebeleid wordt (voor bespreking) als agendapunt ingebracht in de 3D werkgroep. De volgende stukken zijn voor u bijgevoegd: - tussenstand Armoedebeleid Gemeente Aalten 2016 De volgende stukken zijn voor u ter inzage gelegd: - n.v.t.

3 Evaluatie eerste helft 2016 Armoedebeleid gemeente Aalten 2016

4 Tussenstand Armoedebeleid Gemeente Aalten 2016 Opbouw 1. Inleiding 2. Inhoudelijke evaluatie 3. Cijfermatige evaluatie 4. Vervolg armoedebeleid/schuldhulpverlening 5. Toezeggingen aan de raad, d.d. 15 december Inleiding Op 15 december 2015 heeft de gemeenteraad het Armoedebeleid gemeente Aalten 2016 vastgesteld. In dit armoedebeleid is opgenomen dat na afloop van ieder kalenderjaar (in het eerste kwartaal van het daaropvolgende jaar) wordt geëvalueerd op het gebruik, zowel qua gebruikers als financieel (budgetten). Om de start van de nieuwe beleidsperiode te evalueren is daar bovenop aangegeven dat medio 2016 de voorliggende tussentijdse evaluatie plaatsvindt over de eerste zes maanden van het jaar Inhoudelijke evaluatie Een van de speerpunten van het armoedebeleid is dat de gemeente een actief beleid voert om het niet-gebruik van regelingen terug te dringen. Binnen onze dienstverlening is in de eerste helft van 2016 dan ook een proactieve houding aangenomen ten aanzien van het opsporen van rechthebbenden. Dit gebeurt onder andere via huisbezoeken en contacten met intermediairs/maatschappelijke organisaties. Om het armoedebeleid zo breed mogelijk bekendheid te geven en zodoende te proberen om het nietgebruik terug te dringen zijn eveneens de volgende acties ondernomen: - Folder armoedebeleid en artikelen in Aalten Actueel In de eerste helft van 2016 zijn inwoners van de gemeente Aalten via de gemeentelijke zorgpagina in Aalten Actueel (januari, maart en mei) en via een nieuw ontwikkelde folder ( Financiële regelingen 2016 ) geïnformeerd over het armoedebeleid met daarin opgenomen een uitleg over de (nieuwe) regelingen. - Discussiebijeenkomst met maatschappelijk middenveld Op 18 mei 2016 is er vanuit de gemeente een discussiebijeenkomst georganiseerd voor organisaties waarmee in het kader van het huidige armoedebeleid en de schuldhulpverlening contacten worden onderhouden. Aanwezig waren onder andere de Sociale Raad, de SSGR, Diaconieën, Humanitas, Sensire AMW, MEE Oost-Gelderland, De Woonplaats, Boerenkans/ Zorg om Boer, Voedselbank Oost Achterhoek, Figulus Welzijn en Stichting Hier. Het doel van deze bijeenkomst was om elkaar nader te informeren over elkaars dienstverlening en deskundigheid op het gebied van armoedebestrijding en schuldhulpverlening. Waar zitten de knelpunten en waar liggen de kansen? Zowel de gemeente als de aanwezige deelnemers (zo bleek uit het reactieformulier) hebben de bijeenkomst als zeer waardevol ervaren, om elkaar op deze wijze te ontmoeten en om op deze wijze met elkaar in gesprek te gaan. De aanwezigen spraken die avond onder andere hun waardering uit voor de communicatie van en met de gemeente, de nieuw opgestelde folder financiële regelingen 2016 en het onderbrengen van de schuldhulpverlening in de eerste lijn (brede intake gemeente). - Verbreding Financiële Thuisadministratie Tot slot zijn we momenteel met Humanitas in gesprek om het project Financiële Thuisadministratie te verbreden met een formulierenbrigade. De insteek is om deze verbreding per 1 januari 2017 te realiseren. 2

5 3. Cijfermatige evaluatie In dit hoofdstuk bekijken we het daadwerkelijke aantal deelnemers aan de regelingen van het armoedebeleid en de bijbehorende uitgaven, hierbij wordt een splitsing aangebracht tussen de reeds bestaande regelingen (van voor 1 januari 2016) en de nieuwe regelingen. De bijzondere bijstand voor zorgkosten wordt sinds 2015 apart geregistreerd. - Bestaande regelingen Aantal aanvragen/deelnemers van de reeds bestaande regelingen: Regeling/voorziening 2014 (hele jaar) 2016 (t/m Gebruik tot nu toe 2015 juli) 2015 vs 2016 Bijzondere bijstand totaal (incl. zorg) % - Bijzondere bijstand zorgkosten % Meedoenregeling % Individuele inkomenstoeslag % Regeling pensioengerechtigden % Wat opvalt is dat er, in vergelijking met 2015, in de eerste helft van 2016 aan relatief (substantieel) meer cliënten bijzondere bijstand is verstrekt voor zorgkosten en dat er eveneens (substantieel) meer deelnemers zijn aan de Meedoenregeling. Mogelijke redenen hiervoor kunnen zijn de blijvende inzet op het terugdringen van niet-gebruik van voorzieningen en de brede intake rondom schuldhulpverlening, zoals we deze per 1 januari 2016 kennen. De uitgaven behorend bij de reeds bestaande regelingen: Regeling/voorziening 2014 (hele jaar) 2016 (t/m Kosten tot nu toe 2015 juli) 2015 vs 2016 Bijzondere bijstand totaal (incl. zorg) % - Bijzondere bijstand zorgkosten % Participatiefonds / Meedoenregeling % Individuele inkomenstoeslag % Regeling pensioengerechtigden % Bij de uitgaven van de bestaande regelingen zien we dat de uitgaven voor de bijzondere bijstand zorgkosten relatief (veel) meer zijn gestegen dan de stijging van het aantal deelnemers. Deze stijging kan worden verklaard door een verhoging van de eigen bijdrage aan het CAK, met deze eigen bijdrage betalen inwoners een deel van de kosten van de zorg. Het CAK paste tot en met 2014 een korting op de eigen bijdrage toe voor zorg thuis. Deze zogenaamde Wtcg-korting van 33 procent is per 2015 afgeschaft, omdat de Wtcg (Wet tegemoetkoming zorgkosten chronisch zieken en gehandicapten) zelf niet meer bestaat. Door het wegvallen van de korting is de rekening voor de eigen bijdrage vanaf 2015 hoger. Door deze recente aanpassing en het feit dat (indien men tot de doelgroep van het armoedebeleid behoort) dergelijke kosten uit 2015 ook in 2016 bij de gemeente kunnen worden gedeclareerd, zien we dat deze aanpassing pas in 2016 geheel (in zijn volledige omvang) zichtbaar wordt in de uitgaven. - Nieuwe regelingen Aantal aanvragen/deelnemers van de nieuwe regelingen: Regeling/voorziening 2016 (tot nu toe) Bijzondere bijstand vergoeden kosten peuterspeelzaal 7 Bijzondere bijstand vergoeden kosten zwemlessen 8 Kindpakket (t.b.v. educatie) 20 Vergoeding deel verplicht eigen risico zorgkosten 117 3

6 Voor de nieuwe regelingen binnen het armoedebeleid zijn er tot en met juli van dit jaar 152 (deel)aanvragen binnengekomen. Ondanks dit behoorlijke aantal gaan wij er vanuit dat het aantal deelnemers voor de nieuwe regelingen van het armoedebeleid voor verbetering vatbaar is. De komende periode wordt dan ook ingezet op het verder uitdragen en breder bekend maken van deze regelingen, zowel via onze eigen gemeentelijke kanalen als via het maatschappelijk middenveld. De verwachting is overigens dat de aanvang van het nieuwe schooljaar 2016/2017 in het najaar tot een toename van het aantal aanvragen met betrekking tot het kindpakket gaat leiden. Verder is het de verwachting dat met name de vergoedingen van een deel van het verplichte eigen risico richting het einde van het jaar (sneller) gaat stijgen. De reden hiervoor is dat gaandeweg het jaar meer mensen hun verplichte eigen risico vol maken. De uitgaven behorend bij de nieuwe regelingen: Regeling/voorziening 2016 (tot nu toe) Bijzondere bijstand vergoeden kosten peuterspeelzaal Bijzondere bijstand vergoeden kosten zwemlessen Kindpakket (t.b.v. educatie) Vergoeding deel verplicht eigen risico zorgkosten Het aantal van 117 deelnemers aan de regeling vergoeding deel verplicht eigen risico zorgkosten lijkt niet in verhouding te staan tot de tot nu toe gedane uitgaven. Echter, zoals hierboven reeds is aangegeven is het de verwachting dat met name de vergoedingen van een deel van het verplichte eigen risico richting het einde van het jaar (sneller) gaat stijgen. De reden hiervoor is dat gaandeweg het jaar meer mensen hun verplichte eigen risico vol maken. Gelet op deze eerste cijfers van het armoedebeleid blijft de veronderstelling dat de budgetten voor het armoedebeleid voldoende dekking bieden voor dit beleid. 4. Vervolg Het (nieuwe) armoedebeleid is op de goede weg. We zien dat de regelingen van het armoedebeleid in toenemende mate voorzien in een behoefte. Voor de nieuwe regelingen binnen het armoedebeleid zijn er tot en met juli van dit jaar 152 (deel)aanvragen binnengekomen en bij de diverse (reeds voor 1 januari 2016) bestaande regelingen zien we ten opzichte van vorig jaar een behoorlijke toename van het aantal deelnemers, inclusief een toename van de (totale) hoogte van de vergoedingen. Het lijkt er daarbij op dat de aandacht voor een goede communicatie over het armoedebeleid en het terugdringen van niet-gebruik zijn vruchten afwerpt. Op basis van de nu geconstateerde positieve trend wordt voorgesteld om het huidige armoedebeleid te continueren. Daarnaast wordt in de tweede helft van 2016, gelet op de eerdere succesvolle ervaring, wederom een (discussie)bijeenkomst belegd met de organisaties waarmee in het kader van het huidige armoedebeleid en de schuldhulpverlening contacten worden onderhouden. Tot slot is het de insteek om het project Financiële Thuisadministratie per 1 januari 2017 te verbreden met een formulierenbrigade. Evaluatie beleidsplan schuldhulpverlening Voorgesteld wordt om, gelet op de landelijke ontwikkelingen die langer hebben geduurd dan we eerder dachten, de evaluatie van het beleid rondom de schuldhulpverlening op te schuiven naar de eerste helft Hiervoor noemen we de volgende redenen: 4

7 - Discussie tweede kamer n.a.v. landelijke evaluatie WGS De reden hiervoor is dat de landelijke evaluatie uiteindelijk op 27 juni 2016 door de staatssecretaris naar de Tweede kamer is gestuurd. De discussie hierover in de Tweede Kamer dient nog plaats te vinden. Het is goed om deze discussie af te wachten en mee te nemen bij onze lokale evaluatie. - Landelijke discussie rondom moratorium Een ander gegeven is de landelijke discussie rondom het moratorium. Via de rechter kan dan worden afgedwongen dat schuldeisers gedurende een half jaar geen incassomaatregelen nemen, zodat een schuldhulpverlener een schuldregeling kan opzetten. De nadere uitwerking van het moratorium ligt er inmiddels. Na een internetconsultatie, gaat het voorstel in september naar de ministerraad en vervolgens naar de Raad van State. Ook deze discussie willen we graag betrekken bij het (eventueel nieuwe) beleid rondom schuldhulpverlening. - Landelijk onderzoek beschermingsbewind In opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft Bureau Bartels een landelijk onderzoek (vervolgmeting) uitgevoerd naar het aantal onderbewindgestelden en de kosten die gemeenten maken voor bewind. Uit dit onderzoek blijkt een forse stijging van de aantal onderbewindgestelden en een forse stijging van de kosten voor beschermingsbewind (en daarmee de bijzondere bijstand voor gemeenten). Staatssecretaris Jetta Klijnsma heeft aangegeven dat zij zich de komende tijd vooral wil richten op het verder faciliteren van gemeenten bij het vormgeven van de integrale aanpak. - Eerste resultaten brede intake schuldhulpverlening Tot slot kunnen we begin 2017 tevens de eerste resultaten van de uitwerking van een actiepunt uit het huidige beleidsplan schuldhulpverlening meenemen in onze evaluatie, namelijk het opzetten en inrichten van een breed voorportaal schuldhulpverlening. Dit naar aanleiding van het collegebesluit om per 1 januari 2016 als gemeente zelf (i.p.v. de Stadsbank) de brede intake schuldhulpverlening uit te gaan voeren. 5. Toezeggingen raad 15 december 2015 Aan de raad is toegezegd om bij de evaluatie van het armoedebeleid nader in te gaan op: 1. Alle inkomensgrenzen op 130%; 2. Zorgkosten via een (collectieve gemeente) verzekering; 3. Voucherregeling koelen, wassen en koken. Hieronder worden deze toezeggingen nader uitgewerkt. 1. Alle inkomensgrenzen op 130% Vanuit de raad is geopperd dat het stellen van een inkomensgrens van 130% helpt om bij minimum inkomens uit werk een armoedeval te helpen voorkomen. Uiteraard wordt uitgegaan van het feit dat het vermogen onder de geldende vermogensgrenzen van de Participatiewet ligt. Wij willen hierbij aantonen dat de inkomensgrenzen met het huidige armoedebeleid niet verhoogd hoeven te worden om een armoedeval (na het bereiken van een inkomensgrens) te voorkomen. Het is nu juist het nieuwe beleid, c.q. de nieuw ingevoerde draagkrachtregeling, die deze armoedeval bestrijdt. In die gevallen dat er sprake is van een inkomen dat hoger ligt dan de gestelde inkomensgrens wordt een draagkrachtberekening toegepast vanaf de geldende/gehanteerde inkomensgrens. Mocht de berekende draagkracht lager of gelijk zijn aan de gestelde inkomensgrens, dan komt men alsnog in aanmerking voor de betreffende regeling, ook indien het netto inkomen bijvoorbeeld op 130% ligt. Wij willen u dit aantonen door middel van onderstaande twee voorbeelden: Voorbeeld 1, mevrouw Jansen Mw. Jansen is 78 jaar en woont alleen. Ze betaalt een eigen bijdrage thuiszorg aan het CAK, heeft hoge medicijnkosten en heeft extra reiskosten omdat ze regelmatig voor onderzoek naar het ziekenhuis moet. Haar zorgkosten bedragen 45,= per maand. 5

8 Met betrekking tot de zorgkosten geldt een draagkrachtberekening als het inkomen hoger is dan 120% van het van toepassing zijnde sociaal minimum, voor een alleenstaande pensioengerechtigde ligt deze grens op (peildatum 1 januari 2016). Nu voeren we deze draagkrachtberekening uit wanneer mevrouw Jansen een netto inkomen heeft van per maand (=130%). In dit geval bedraagt de draagkrachtberekening van mevrouw Jansen: = 104 * 12 * 25% = 312 per jaar oftewel 26 per maand. En dan blijkt dat mevrouw Jansen, ondanks een inkomen van 130%, gewoon deel kan nemen aan de regeling(en) van het armoedebeleid. De zorgkosten bedragen 45, er is een draagkracht van 26, mevrouw Jansen krijgt in deze situatie vanuit het armoedebeleid (ook met een inkomen van 130%) een bijdrage van 19 per maand vergoed. Voorbeeld 2, echtpaar Matenman De hee Matenman is 52 jaar. Mevrouw Matenman is 49 jaar. Mevrouw Matenman bezoekt om medische redenen regelmatig een pedicure en draagt orthopedische schoenen, waarvoor zij een eigen bijdrage betaalt. De heer Matenman heeft reuma en daarmee samenhangende hoge stook- en medicijnkosten. De totale zorgkosten van het echtpaar bedragen 75 per maand. Met betrekking tot de zorgkosten geldt een draagkrachtberekening als het inkomen hoger is dan 120% van het van toepassing zijnde sociaal minimum, voor een echtpaar in de leeftijd tussen de 21 jaar en de pensioengerechtigde leeftijd ligt deze grens op (peildatum 1 januari 2016). Nu voeren we deze draagkrachtberekening uit wanneer het echtpaar Matenman een netto inkomen heeft van per maand (=130%). In dit geval bedraagt de draagkrachtberekening van mevrouw Jansen: = 132 * 12 * 25% = 396 per jaar oftewel 33 per maand. En dan blijkt dat het echtpaar Matenman, ondanks een inkomen van 130%, gewoon deel kan nemen aan de regeling(en) van het armoedebeleid. De zorgkosten bedragen 75, er is een draagkracht van 33, het echtpaar Matenman krijgt in deze situatie vanuit het armoedebeleid (ook met een inkomen van 130%) een bijdrage van 42 per maand vergoed. Sterker nog, in dit geval krijgt het echtpaar zelfs bij een inkomen van 140% van het van toepassing zijnde sociaal minimum ( 1.848) op basis van het huidige armoedebeleid nog steeds nog een bijdrage vergoed. In dit geval bedraagt de draagkracht per maand 66 en ontvangt men van de gemeente een bijdrage van 9 per maand/ 108 per jaar. Wij beoordelen de in het armoedebeleid genoemde inkomensgrenzen dan ook als voldoende: Het is in de geest van de Participatiewet; De inkomensgrenzen zijn niet hard (werk moet lonen). In die gevallen dat er sprake is van een inkomen dat hoger ligt dan de gestelde inkomensgrens, wordt een draagkrachtberekening toegepast vanaf de geldende inkomensgrens. Mocht de berekende draagkracht lager of gelijk zijn aan de gestelde inkomensgrens, dan komt men alsnog in aanmerking voor de betreffende regeling. Dat kan dus binnen het huidige beleid ook met een netto inkomen van 130% of zelfs hoger (wel afhankelijk van de hoogte van de kosten). In het armoedebeleid bieden we naar de inwoners toe altijd maatwerk. 6

9 2. Zorgkosten via een (collectieve aanvullende gemeente) verzekering In de eerste helft van 2016 zijn, in samenwerking met Bureau BS&F, de mogelijkheden bekeken voor een collectieve zorgverzekering waarbij een cliënt bovenop een (door de cliënt af te nemen en te betalen) basis- en aanvullende verzekering een extra uitbreiding/dekking krijgt die bekostigd wordt door de gemeente. De kosten van een collectieve zorgverzekering worden voor de gemeente Aalten door BS&F becijferd op circa In de wetenschap dat de kosten voor bijzondere bijstand zorgkosten dit jaar op circa (eerste helft ), constateren we daarmee dat het hebben van een collectieve zorgverzekering voor de gemeente extra kosten met zich mee brengt. Dit wetende, combinerende met het feit dat: - we met de huidige regeling binnen het armoedebeleid zoveel mogelijk inwoners van de beoogde doelgroep van chronisch zieken en gehandicapten (ongeachte waar men verzekerd is) kunnen bereiken; - de vrije keuze voor een zorgverzekering met de huidige regeling behouden blijft; - het gelijkheidsbeginsel met het huidige armoedebeleid behouden blijft (aan iedere cliënt wordt, ongeacht de keuze van de zorgverzekeraar, op eenzelfde wijze compensatie verstrekt); - er binnen het huidige beleid nagenoeg geen knelpunten worden ervaren met de huidige werkwijze; - veel van de binnenkomende hulpvragen om bijstand in de zorgkosten met behulp van maatwerk momenteel kunnen worden bediend; - we met de huidige werkwijze, vanuit de brede intake gedachte, als gemeente zicht hebben/houden op mensen met hoge zorgkosten die wellicht ook in aanmerking komen voor andere regelingen van het armoedebeleid; - daarmee het niet-gebruik van de regelingen kan worden teruggedrongen; wordt geadviseerd om de huidige werkwijze te handhaven. 3. Voucherregeling koelen, wassen, koken Het uitgangspunt van het armoedebeleid betreft maatwerk. Een voucherregeling, waarbij inwoners op een vast moment (bijvoorbeeld 1 keer per 3 jaar) recht hebben op een voorziening zonder dat de noodzaak daarvan is aangetoond, ondergraaft dit uitgangspunt en kent alleen maar een aanzuigende werking. Een voucherregeling wordt dan ook niet aanbevolen. In de praktijk blijkt het nu voorgestelde beleid voldoende mogelijkheden te bieden om maatwerk te bieden vanuit de Bijzondere Bijstand. Het risico dat leenbijstand voor de aanschaf van duurzame gebruiksgoederen kan leiden tot verdere verschulding wordt door de werkwijze van het leveren van maatwerk zo goed als weggenomen. Leenbijstand voor witgoed komt in de praktijk dan ook nauwelijks voor. Alle verstrekkingen die vorig jaar zijn gedaan (7) zijn, op basis van het genoemde maatwerk, om niet verstrekt. 7