3 Geld over en te kort

Transcriptie

1 CONSUMPTIE 3 Geld over en te kort 1 Bronnen van inkomen 46 2 Aanvullende inkomsten 48 3 Budgetteren 50 4 Reserveren 52 5 Geld te kort 54 6 Verzekerd op vakantie 56 7 Verzekerd achter het stuur 58 Rekentrainer 60 Samenvatting en begrippen 62 Adviestoets en vervolg van leerroute Eindtoets Hoofdstuk 3 maandlasten huur water elektriciteitit telefoon internet digitale televisie sportschool verzekeringen boodschappen kleedgeld kattenvoer benzine schoolgeld ov art 45

2 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort 1 Bronnen van inkomen Introductievragen uit het handboek 1 a Loonschaal 4. b Het laagste maandloon in loonschaal 4 is 1.500, het hoogste maandloon is c Bijv. een jaar meer ervaring in dezelfde functie. 2 a Bijv. Maaike heeft een hogere functie, ze doet moeilijker werk, ze heeft een hogere opleiding gevolgd. b Bijv. een leidinggevende draagt meer verantwoordelijkheid dan niet-leidinggevenden. 3 a : = b Het is een beloning voor hun werk voor het bedrijf met iets anders dan geld. 4 a 3% van = 150; 700 1,88 = 1.316; ( ) : = 142,17 per maand b Bezit. 5 a Bij 1 hoort kleding, bij 2 hoort aardappelen, bij 3 hoort uit eten gaan. b De lijn begint op de horizontale as, dus bij een laag inkomen wordt dit product niet gekocht. Toepassen 6 Er zijn allerlei ontvangsten, zoals: 1 de werkneemster krijgt geld van haar werkgever, 2 de huiseigenaar krijgt geld van zijn huurder, 3 de belegger krijgt geld van de bedrijven waarin hij belegt, 4 de landeigenaar krijgt geld van de gebruiker van zijn land, 5 de spaarder krijgt geld van de gebruiker van zijn spaargeld. Schrijf in afbeelding 1 achter het nummer van elke ontvangst: a de bron van inkomen (arbeid of bezit); b de naam van het inkomen. afb. 1 ontvangst bron van het inkomen naam van het inkomen 1 arbeid loon 2 bezit huur 3 bezit winst of dividend 4 bezit pacht 5 bezit rente 7 Wietske en Jerre hebben een volledige baan bij IT-Works. Wietske verdient het laagste loon in schaal 5 en Jerre het hoogste loon in schaal 10. Bekijk afbeelding 2. a Hoeveel is het verschil tussen hun maandlonen? = per maand b Eén van beiden heeft een leidinggevende functie. Wie is dat? Leg je antwoord uit. Jerre, want leidinggevenden hebben een hogere loonschaal dan niet-leidinggevenden. afb. 2 c Wietske geeft minder prioriteit aan luxegoederen dan Jerre. De oorzaak hiervan is het verschil tussen hun inkomsten. Leg dit uit. Bijv. bij Wietske kunnen uitgaven voor luxegoederen ten koste gaan van de noodzakelijke uitgaven, bij Jerre is de kans daarop kleiner. Salarisschalen bij IT-Works (in euro s per maand) schaaltrede salarisschaal Ron en Dieter werken ook bij IT-Works. Ze verdienen evenveel, maar ze zitten niet in dezelfde salarisschaal. Ron zit in schaal 5, trede 9 en Dieter in schaal 7, trede 2. Bekijk afbeelding 2 nogmaals. 46

3 CONSUMPTIE a Hoeveel verdienen ze per maand? b Dieter heeft een hogere functie dan Ron. Waarom kunnen ze dan toch hetzelfde verdienen? Bijv. Ron werkt veel langer dan Dieter bij dat bedrijf. c Stel dat beiden elk jaar een trede hoger komen op de salarisschaal. Wie verdient er dan over vier jaar het meeste? Leg je antwoord uit. Ron Dieter, want: Ron zit over twee jaar aan het einde van zijn loonschaal. Het salaris van Dieter stijgt dan nog door. 9 Jette solliciteert naar de functie in afbeelding 3. Ze wordt aangenomen voor twintig uur per week. Ze begint met het aanvangssalaris. a Hoeveel verdient ze per maand? ( : 34) 20 = 781,76 per maand b Wat is een dertiende maandsalaris? Een extra maandsalaris aan het einde van het jaar. c Hoeveel vakantietoeslag ontvangt Jette over het hele jaar? ,76 = ,88; 8% van ,88 = 813,03 d Hoeveel verdient ze dat jaar in totaal bruto? , ,03 = ,91 afb. 3 GEVRAAGD Secretarieel medewerker (m/v) (20 uur per week) Wat zijn je taken? Afhandelen van inkomende telefoontjes Bijhouden van afdelingsagenda Het maken van afspraken Organiseren en notuleren van vergaderingen Bijhouden knipselkrant en Management informatiebulletin afb. 4 PROCENTEN c Maak van deze gegevens een staafdiagram in afbeelding 4. Geef de staven de juiste hoogte en kleur de staven en de legenda op de juiste manier Inkomens in Nederland (in procenten van het totaal) inkomens uit arbeid inkomens uit bezit 11 Arnold is na schooltijd actief als ondernemer. Hij koopt kapotte brommers, knapt ze op en verkoopt ze weer. Afgelopen jaar heeft hij voor 980 oude brommers en onderdelen gekocht en deze brommers weer voor verkocht. Hij was daar bij elkaar 64 uur mee bezig. Als hij dit werk voor een baas had gedaan, had hij er 9,50 per uur mee verdiend. a Hoeveel waren het afgelopen jaar zijn inkomsten uit arbeid? 64 9,50 = 608 b En hoeveel waren zijn inkomsten uit bezit? = 812 Maak rekentrainer 3A op bladzijde 60. Thuiswerkopdracht 3.1 staat op bladzijde 54 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 62. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Wat hebben wij te bieden? Afhankelijk van leeftijd en ervaring kunnen wij voor deze functie een salaris bieden tussen de en op fulltime basis (34 uur per week). Verder bieden wij een 13 e maandsalaris, 8% vakantietoeslag over het salaris, variabele werktijden en andere uitstekende arbeidsvoorwaarden. 10 In een jaar waren in Nederland de inkomens uit arbeid en uit bezit bij elkaar 480 miljard. Van dit bedrag werd 80% verdiend door ervoor te werken. a Hoeveel is het totale inkomen uit arbeid in dat jaar? 480 miljard : = 384 miljard. b Hoeveel is het totale inkomen uit bezit in dat jaar? 480 miljard : = 96 miljard. 47

4 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort 2 Aanvullende inkomsten d Studiefinanciering: Sandra. e Zorgtoeslag: Arjun en Sandra. Introductievragen uit het handboek 1 a Bijv. eten en drinken, kleding, zakgeld, sport, abonnement, uitstapjes, computer. b 2 236, ,55 = 752,09 per kwartaal c Ze betalen belasting en de overheid betaalt daarvan de kinderbijslag. 2 a Hoe hoger de huur, hoe hoger de huurtoeslag (bij hetzelfde inkomen). b Hoe hoger het inkomen, hoe lager de huurtoeslag, want de huurtoeslag is alleen bedoeld voor mensen met een laag inkomen in verhouding tot de huur. 3 a Bijv. de kosten van de huisarts, ziekenhuisopname, geneesmiddelen. b Je mag niet te veel verdienen; je moet minstens achttien jaar zijn. 4 a Rianne. b Bijv. Peter heeft als vader een zorgplicht ten opzichte van zijn kinderen totdat ze 21 jaar zijn. 5 a Alleenstaande ouders: 1.304,37 : = 913,06. Alleenstaanden: 1.304,37 : = 652,19. b Haar loon is lager dan het sociaal minimum voor haar ( 913,06). Toepassen 6 Sandra (achttien jaar) woont bij haar ouders, zij volgt een hbo-opleiding en heeft een eigen zorgverzekering afgesloten. Arjun (39 jaar) woont in een huurwoning en hij heeft een zoon van vijftien jaar. Arjun en zijn zoon hebben samen een zorgverzekering afgesloten. Arjun heeft geen werk omdat hij steeds wordt afgewezen bij sollicitaties. Hij heeft ook geen spaargeld. Wie heeft of wie hebben de volgende ontvangsten? a Bijstand: Arjun. b Huurtoeslag: Arjun. c Kinderbijslag: Arjun. 7 De hoogte van de huurtoeslag hangt onder meer af van de leeftijd en van het inkomen. Bepaal aan de hand van de gegevens in afbeelding 5 of de volgende personen recht hebben op huurtoeslag. a Peter is 21 jaar, woont alleen, heeft een jaarinkomen van en een maandhuur van 420. Hij komt wel niet in aanmerking voor huurtoeslag. b Marjolein is 65 jaar, woont alleen, heeft een jaarinkomen van en een maandhuur van 350. Ze komt wel niet in aanmerking voor huurtoeslag. c Bas en Sandra zijn beiden 22 jaar, wonen samen en betalen per maand 550 huur. Ze hebben allebei een jaarinkomen van Ze komen wel niet in aanmerking voor huurtoeslag. d Mohammed (45 jaar) en Marijke (43 jaar) betalen 650 aan huur per maand. Mohammed heeft een jaarinkomen van , hun thuiswonende zoon heeft een jaarinkomen van en Marijke heeft geen inkomen. Mohammed en Marijke komen wel niet in aanmerking voor huurtoeslag. afb. 5 Maximale inkomens voor het verkrijgen van huurtoeslag (per jaar, 2010)* u woont alleen u heeft medebewoners 18 tot 65 jaar vanaf 65 jaar * U komt voor huurtoeslag in aanmerking als uw inkomen (samen met dat van uw partner) niet boven de maximale grens uitkomt. Bovendien mag de huur per maand niet lager zijn dan 209,37 en niet hoger dan 647,53. 8 Peter en Anne hebben een zorgverzekering. Ze krijgen elke maand het maximum van 64,50 per persoon aan zorgtoeslag. In afbeelding 6 staan meer gegevens over hun financiele situatie. a Hoeveel zorgtoeslag krijgen Peter en Anne per jaar? 12 64,50 2 = b Hoeveel geld zijn ze per jaar kwijt aan de verzekering voor ziektekosten na aftrek van de zorgtoeslag? ( ) = c Hoeveel procent van de kosten van hun zorgverzekering wordt betaald door de overheid? Rond je antwoord af op hele procenten : = 59% 48

5 CONSUMPTIE d In welke situatie krijgen zij minder zorgtoeslag? Als ze meer gaan verdienen. e Bekijk afbeelding 6 nog eens. Bij welk inkomen hebben zij geen recht meer op zorgtoeslag? Vanaf per jaar. afb. 6 a Hoeveel zijn haar basisbeurs en aanvullende beurs samen per jaar? 12 ( ,33) = 6.891,96 b Hoeveel leent zij totaal in een jaar? ,21 = 1.970,52 c Ze betaalt 2,29% rente over haar lening. Ze vindt lenen niet leuk, maar ze doet het toch. Waarom, denk je? Bijv. anders moet ze een bijbaan nemen en heeft ze minder tijd voor de studie. d Zou jij een bijbaan nemen om te voorkomen dat je moet lenen voor je studie? Leg je antwoord uit. Eigen antwoord. Bijv. ja, want ik wil geen schulden. Of: nee, ik wil mijn studie zo snel mogelijk afronden. afb. 8 9 Suzanne heeft de samenstelling van haar gemiddelde inkomsten per maand uitgerekend en van de uitkomsten een cirkeldiagram gemaakt (afb. 7). a Ze heeft een aantal inkomsten door haar werk. Kleur in het cirkeldiagram deze sectoren rood. b Kleur de sectoren met haar inkomsten door bezit blauw. c Kleur de sectoren met overdrachtsinkomsten geel en kleur ook de legenda op de juiste manier in. d Hoeveel zijn haar gemiddelde ontvangsten per maand samen? per maand. e Hoeveel procent van haar totale ontvangsten bestaat uit overdrachtsinkomen? ( 410 : 2.300) 100 = 18% (afgerond) Studiefinanciering per maand (2011) hoger onderwijs basisbeurs middelbaar beroepsonderwijs thuiswonend 95,61 75,39 uitwonend 266, aanvullende beurs* thuiswonend 221,00 308,40 uitwonend 240,92 328,33 lening** 426,87 164,21 * Dit bedrag wordt lager bij een hoger inkomen van de ouders. ** Het maximale bedrag dat voor studiedoeleinden van de overhei d geleend kan worden (inclusief collegegeldkrediet); minder lenen en niet lenen mag ook. afb. 7 Suzans gemiddelde ontvangsten per maand zorgtoeslag 60 huurtoeslag 150 kinderbijslag 200 rente e maand 120 vakantietoeslag 130 Maak rekentrainer 3B op bladzijde 60. Thuiswerkopdracht 3.2 staat op bladzijde 54 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 62. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. salaris inkomen door werk inkomen door bezit overdrachtsinkomen 10 Esther (achttien jaar) woont op kamers en zit in het tweede jaar van het mbo. Ze ontvangt maandelijks de basisbeurs, de aanvullende beurs en het maximale bedrag dat ze van de overheid kan lenen. Ze heeft geen bijverdienste en krijgt ook geen geld van haar ouders. Bekijk de tabel (afb. 8). 49

6 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort 50 3 Budgetteren Introductievragen uit het handboek 1 a loon 1.430; vakantietoeslag 95; rente en dividend 38; extra inkomsten 52. b 1 Haar inkomsten zijn veranderd; 2 haar uitgaven zijn veranderd. 2 Autokosten: bijvoorbeeld de benzine, de garagerekening. Vaste lasten: bijvoorbeeld de huur, telefoonrekening. Huishoudelijke uitgaven: bijvoorbeeld voedsel, schoonmaakmiddelen. Persoonlijke uitgaven: bijvoorbeeld uitgaan, cadeautjes. Incidentele uitgaven: bijvoorbeeld een computer, reparatie dak. 3 a Budgetplan Rebecca (per maand) inkomsten budgetten loon vakantietoeslag 95 rente/dividend 38 extra inkomsten 52 persoonlijke uitgaven 300 huishoudelijke uitgaven 350 vaste lasten 750 autokosten 300 incidentele uitgaven 150 spaarbedrag 100 totaal b Het totaal van de budgetten en het spaarbedrag zijn nog niet afgestemd op de totale inkomsten. 4 a = 335 b Bijv. ze kan haar budgetten verlagen, ze kan haar spaarbedrag verlagen. 5 a = 295 (tekort) b Bijv. de rekening voor de onderhoudsbeurt komt eens per jaar, er zijn ook maanden in het jaar waarin er geld overblijft op het budget voor de autokosten. afb. 9 Toepassen 6 Uitgaven zijn te verdelen in de volgende groepen: persoonlijke uitgaven, huishoudelijke uitgaven, vaste lasten en incidentele uitgaven. Schrijf achter elke uitgave in afbeelding 9 de juiste groep op. Uitgaven in soorten uitgave contributie zwemclub aankoop cd-speler reparatie computer aankoop allesreiniger verjaarscadeau abonnement tijdschrift groep vaste lasten incidentele uitgaven incidentele uitgaven huishoudelijke uitgaven persoonlijke uitgaven vaste lasten 7 Kinderen zorgen voor extra uitgaven in een gezin. Vier ouderparen stellen een budget vast voor de uitgaven voor hun kind of kinderen. Ze gebruiken de gegevens in afbeelding 10. Hoeveel wordt het budget voor hun kind of hoeveel gaat het budget voor hun kinderen omhoog of omlaag? a Trudy en Henk verdienen Ze krijgen hun eerste kind. Het budget voor hun kind wordt: 340. b Akki en Lidy verdienen Ze krijgen hun tweede kind. Zij verhogen hun budget voor hun kinderen met: = 135 c Alex en Krista verdienen Zij krijgen hun derde kind. Zij verhogen het budget voor hun kinderen met: = 120 d Bart en Janneke hebben twee kinderen. Hun inkomen daalt van naar Zij passen het budget voor hun kinderen aan het lagere inkomen aan. Zij verlagen hun budget met: = 130 afb. 10 Gemiddelde kosten per kind per maand NETTO GEZINSINKOMEN PER MAAND in gezinnen met 1 kind in gezinnen met 3 kinderen in gezinnen met 2 kinderen UITGAVEN IN EURO S

7 CONSUMPTIE 8 Margot heeft een budgetplan opgesteld (afb. 11), en ze houdt zich daaraan. Het budgetplan voldoet echter niet meer, want zowel haar inkomsten als haar uitgaven zijn veranderd. De huur is gestegen met 40 per maand en de premie van haar zorgverzekering is gestegen met 20 per maand. De huurtoeslag is gestegen met 15 per maand. Margot vangt deze wijzigingen op met een bezuiniging op haar incidentele uitgaven. a Schrijf twee voorbeelden op van incidentele uitgaven. Bijv. reparatie en vervanging van een computer; de aankoop van duurzame consumptiegoederen. b Op welke manier kan ze bezuinigen op de incidentele uitgaven? Bijv. door uitstel van aankoop of vervanging van duurzame consumptiegoederen. afb. 11 c Pas haar budgetplan aan in afbeelding 12. Budgetplan Margot (per maand) inkomsten budgetten salaris huurtoeslag 100 zorgtoeslag 50 woning 470 vervoer 100 huishoudelijke uitgaven 240 persoonlijke uitgaven 100 incidentele uitgaven 100 vaste lasten 260 totaal Imauri en Oscar hebben een budgetplan voor hun gezamenlijke uitgaven (afb. 13). Ieder betaalt daarvan de helft en het geld dat van hun salaris overblijft, is voor de eigen persoonlijke uitgaven. a Hoe groot is ieders deel in de gezamenlijke kosten? : 2 = 800 per maand b Welk bedrag blijft er over voor Imauri? = 400 c En voor Oscar? = 0 d Ze kiezen voor een andere verdeling van de gezamenlijke uitgaven. Ieder houdt 200 van het salaris voor de persoonlijke uitgaven en de rest is voor de gezamenlijke uitgaven. Hoeveel betaalt Imauri dan aan de gezamenlijke uitgaven? = e En Oscar? = 600 f Neem aan dat jij gaat samenwonen. Wat is dan volgens jou een eerlijke verdeling van de gezamenlijke uitgaven? Eigen antwoord. Bijv. een verdeling van de uitgaven in verhouding tot ieders inkomsten. afb. 13 Budgetplan Imauri en Oscar (per maand) inkomsten budgetten salaris Imauri salaris Oscar 800 huishoudelijke uitgaven 400 huur 510 energie 140 telefoon 60 verzekeringen 80 auto 340 overig totaal afb. 12 Budgetplan Margot (per maand) inkomsten budgetten salaris huurtoeslag 115 zorgtoeslag 50 woning 510 vervoer 100 huishoudelijke uitgaven 240 persoonlijke uitgaven 100 incidentele uitgaven 55 vaste lasten 280 totaal Maak rekentrainer 3C op bladzijde 60. Thuiswerkopdracht 3.3 staat op bladzijde 54 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 62. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. 51

8 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort 4 Reserveren Introductievragen uit het handboek 1 a Bijv. de stoffering van het bankstel is stuk. b Bijv. het vloerkleed, het keukenblok, het gasfornuis, de koelkast en het vrieskastje. 2 a b % van = c De aankoopprijs is wat je betaald hebt voor een product en de vervangingsprijs is de prijs die je moet betalen als je het product vervangt. 3 a % van = b maanden = 180 maanden c Maandelijks te reserveren: : 180 = = ; : 48 = 160 per maand 5 a, b Budgetplan Wesley (per maand, met correcties) inkomsten budgetten loon persoonlijke uitgaven 125 huishoudelijke uitgaven 275 vaste lasten 640 incidentele uitgaven 325 spaarbedrag 100 totaal Toepassen 6 Rogier legt geld opzij voor drie grote aankopen. In afbeelding 14 zijn deze spullen genoemd met hun vervangingsprijs en gebruiksduur. a Welk bedrag moet Roger voor elk van deze spullen per maand reserveren? Schrijf de antwoorden in afbeelding 14. b Kan Rogier het gereserveerde geld ook aan andere dingen uitgeven? Leg je antwoord uit. Ja Nee, want: reserveren is een keuze, hij kan het geld ook voor een ander doel gebruiken. afb. 14 Reserveringen van Roger vervangingsprijs gebruiksduur reservering per maand scooter jaar 52,50 koelkast jaar 5 zithoek jaar 20 7 Ernst en Alie hebben hun huis luxueus ingericht. Het kostte hen Ze rekenen erop dat ze alles binnen gemiddeld tien jaar moeten vervangen, en dat alles dan door de prijsstijgingen 40% duurder is. a Hoeveel moeten ze per maand reserveren voor de vervanging als ze geen rekening houden met de prijsstijgingen? : 120 = 300 b En hoeveel moeten ze maandelijks reserveren als ze wel rekening houden met de prijsstijgingen? % van = ; : 120 = 420 c In sommige jonge gezinnen ontstaan na enkele jaren financiële problemen. Wat kunnen de incidentele uitgaven hiermee te maken hebben? Bijv. als er kinderen komen, zijn er opnieuw hoge incidentele uitgaven. Ook: de eerste spullen moeten dan vervangen worden. 8 Maak de puzzel in afbeelding 15. Als je alle woorden goed invult, lees je in het donkere kader van boven naar beneden het onderwerp van deze paragraaf. De omschrijvingen zijn: 1 De prijs bij de aankoop van een duurzaam gebruiksgoed. 2 De opbrengst van een gebruikt duurzaam gebruiksgoed. 3 De prijs die betaald moet worden bij vervanging van een duurzaam gebruiksgoed. 4 Een bedrag waarvan je bepaalde uitgaven moet betalen. 5 Kenmerk van gebruiksgoederen die lange tijd mee gaan. 6 Geld opzijleggen voor de vervanging van duurzame gebruiksgoederen. 7 De inkomsten en uitgaven op elkaar afstemmen. 52

9 CONSUMPTIE afb a a n k o o p p r ij s 2 r e s t w a a r d e 3 v e r v a n g i n g s p r ij s 4 b u d g e t 5 d u u r z a a m 6 r e s e r v e r e n 7 b u d g e t t e r e n 9 Cliff spaart voor een caravan. Hij heeft daar voor nodig. Gisteren had hij nog maar vandaag heeft hij niets meer. Hij heeft namelijk voor dat geld een vouwwagen gekocht. Cliff wil over twee jaar de vouwwagen inruilen voor een caravan. Hij verwacht dan voor de vouwwagen te krijgen. a Welk bedrag moet hij elke maand opzijleggen om over twee jaar de gewenste caravan te kunnen kopen? = 6.000; : 24 = 250 b Stel, de prijzen van nieuwe caravans stijgen in twee jaar met 8%. Hoeveel moet hij dan maandelijks reserveren om over twee jaar de caravan te kunnen kopen? % van = 8.640; ( ) : 24 = 276,67 10 Amaija heeft een bril nodig, maar misschien neemt ze contactlenzen. Een bril naar haar smaak kost 270 en lenzen 225. Ze schat de gebruiksduur van een bril en van lenzen op drie jaar. Aan schoonmaakmiddelen en dergelijke is ze 60 per jaar voor lenzen en 5 voor een bril kwijt. a Welk bedrag moet ze jaarlijks reserveren voor de vervanging van de bril en voor de vervanging van de lenzen? De bril: 270 : 3 = 90; de lenzen: 225 : 3 = 75. b Wat is goedkoper, de bril of de lenzen? Leg je antwoord uit met een berekening. De bril lenzen, want: = 95 en dat is minder dan = 135. c Zou jij bij het kiezen tussen een bril en lenzen rekening houden met de financiële verschillen? Leg je antwoord uit. Eigen antwoord. Bijv. ja, je kunt goedkoop heel leuke brillen krijgen. Of nee, bij zoiets is mijn eigen smaak het belangrijkst. 11 Patrick rijdt zo n kilometer per jaar. In afbeelding 16 staat hoeveel hij maandelijks moet reserveren voor de vervanging van de auto s die hij zou willen kopen. WAARDEVERMINDERING IN EURO S a Bij welke auto en welke gebruiksduur is het maandelijks te reserveren bedrag het laagst? Bij de Daihatsu Cuore en een gebruiksduur van zes jaar. b Hoeveel is deze auto na vier jaar gebruik nog waard? = c Sommige kosten gaan omhoog bij een langere gebruiksduur. Welke kosten zijn dat? Bijv. de onderhoudskosten. d Patrick koopt een vier jaar oude Renault Kangoo. Wat is de waarde van deze auto volgens de gegevens in afbeelding 16? = e Stel, Patrick verkoopt deze auto na twee jaar. Hoeveel is de waarde van zijn auto in die periode per maand gedaald volgens de gegevens in afbeelding 16? = 6.280; = 2.400; : 24 = 100 afb. 16 Maandelijkse waardevermindering nieuw aangeschafte auto's (bij km per jaar) jaar 4 jaar 6 jaar Daihatsu Cuore (nieuwprijs 9.200) GEBRUIKSDUUR Renault Kangoo (nieuwprijs ) VW Passat (nieuwprijs ) Maak rekentrainer 3D op bladzijde 61. Thuiswerkopdracht 3.4 staat op bladzijde 54 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 62. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. 53

10 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort 5 Geld te kort Introductievragen uit het handboek 1 a Hij heeft dat geld nodig voor zijn andere uitgaven en reserveringen. b Bijv. hij krijgt hierdoor een hogere rente. Ook goed: hij wil pas over twee jaar een nieuwe auto kopen. c Een financieringsprobleem. 2 a De wasmachine kopen op afbetaling. Of: geld lenen. b Het budget voor de vaste lasten. c Bijv. hij moet bezuinigen op andere budgetten om rond te komen. 3 a 750 : 6 = 125 per maand b Het budget voor de incidentele uitgaven. c Bijv. hij moet zes maanden lang de was op de hand doen of naar de wasserette. 4 a = 625 b Nee, want deze overschotten zijn nodig om de tekorten van de andere maanden in dat jaar op te vangen. 5 a De rente per maand is: 750 : = 7,50 De aflossing is: 40 7,50 = 32,50. b Bij het Nibud en de Consumentenbond. Toepassen 6 Ivo verdeelt zijn inkomsten van per maand over drie budgetten: 600 voor de vaste lasten, 480 voor de persoonlijke en huishoudelijke uitgaven samen en de rest is voor de incidentele uitgaven. a Maak in afbeelding 17 het cirkeldiagram van Ivo s budgetplan af, kleur de sectoren en de legenda, en schrijf bij elke sector het juiste bedrag. b Hij heeft niet genoeg aan zijn budget voor de incidentele uitgaven, want er is geen geld voor een vakantie. Schrijf twee oplossingen voor dit financieringsprobleem op. Bijv. bezuinigen op de uitgaven, geld lenen, meer geld verdienen. afb. 17 Budgetplan van Ivo (verdeling van zijn inkomsten over drie budgetten) vaste lasten persoonlijke en huishoudelijke uitgaven incidentele uitgaven 7 Evert wil een energiezuinige cv-ketel kopen. De cv-ketel kost Hij wil ook met zijn partner op wintersportvakantie. Dat kost ook Hij heeft genoeg geld voor één van beide uitgaven, en kan de die hij tekortkomt, lenen. a Bij welke instellingen kan hij geld lenen? Bijv. bij banken. b Voor welke aankoop is een lening het meest verantwoord? Leg je keuze uit. De cv-ketel, want hierdoor bespaart hij op de energiekosten. c Hij sluit de lening en lost deze in 24 maandelijkse termijnen af. De bank rekent voor rente en kosten in totaal 300. Wat is de maandelijkse termijn van deze lening? = 3.300; : 24 = 137,50 8 Daniël wil een nieuwe keuken kopen voor Hij moet dat bedrag lenen want hij heeft nog nooit gespaard. De lening kost hem twee jaar lang elke maand 400 aan rente en aflossing. Hij probeert eerst drie maanden of hij die maandtermijn kan sparen (afb. 18). a Waarom moet Daniël bezuinigen om te kunnen sparen? Hij geeft altijd al zijn geld uit en nu moet hij 400 per maand overhouden. b Hij probeert elke maand 400 te sparen. Leg uit waarom hij door eerst te sparen minder hoeft te lenen als hij de keuken koopt. Hij heeft na drie maanden gespaard waarmee hij de keuken voor een deel zelf kan betalen. c Daniël probeert de lagere budgetten uit, maar hij kan er niet van rondkomen. Welke beslissing is dan verstandig? Bijv. geen lening sluiten en doorgaan met sparen voor een nieuwe keuken. 54

11 CONSUMPTIE afb. 18 Budgettip Overweegt u een lening? Probeer voordat u leent een tijdje het bedrag te sparen dat u maandelijks moet betalen voor de lening. 11 Andy heeft een tekort op zijn budgetplan (afb. 20). Hij bezuinigt 20 op de persoonlijke uitgaven en 50 op de huishoudelijke uitgaven. Op de incidentele uitgaven bezuinigt hij zoveel als nodig is om rond te komen. Streep de foute bedragen in het budgetplan door en schrijf daarachter de juiste bedragen op. 9 Bekijk afbeelding 19. Jennifer bezuinigt op haar uitgaven. a Op welke manier bezuinigt ze? Bijv. ze koopt een aanbieding in de supermarkt. b Wat voor soort artikelen koopt ze minder als ze gaat bezuinigen? Luxe artikelen. c Jennifer koopt voor 24,75 groenten en fruit op de weekmarkt. Dezelfde producten kosten in de supermarkt 27,50. Hoeveel procent voordeliger is het kopen op de markt? 27,50 24,75 = 2,75; 2,75 : 27, = 10% afb. 20 Budgetplan Andy (maandbedragen) inkomsten budgetten loon vakantietoeslag 85 zorgtoeslag 35 persoonlijke uitgaven huishoudelijke uitgaven vaste lasten 650 incidentele uitgaven totaal afb Carla en Piet steken zich diep in de schuld voor een huis als ze gaan samenwonen. Ze kunnen de rente en aflossing gemakkelijk betalen van hun inkomen. Toch kunnen ze financiële problemen krijgen. a Welke verandering in hun gezinssituatie kan leiden tot financiële problemen? Leg je antwoord uit. Bijv. gezinsuitbreiding, want kinderen kosten geld. 10 Sjaak de Jong is voor zichzelf begonnen als loodgieter. De eerste drie maanden zijn een succes. Aan arbeidsloon heeft hij in rekening gebracht: in januari 750, in februari en in maart Met de verkoop van materiaal verdiende hij in januari 150, in februari 750, en in maart a Bereken zijn totale inkomsten in het eerste kwartaal = b Bereken zijn gemiddelde inkomen per maand in het eerste kwartaal : 3 = c Hij leende in januari om rond te komen. Waarom was deze lening verantwoord? Bijv. het was de eerste maand, de inkomsten moeten dan nog op gang komen. b Welke verandering in het rentepercentage kan leiden tot financiële problemen? Leg je antwoord uit. Renteverhoging, want de maandelijkse lasten gaan dan omhoog. c Ze willen extra geld lenen voor de inrichting van hun huis, maar weten niet of dit verantwoord is. Schrijf instellingen op waarbij ze hierover advies kunnen krijgen. Banken, het Nibud en de Consumentenbond. Thuiswerkopdracht 3.5 staat op bladzijde 54 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 62. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. 55

12 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort 6 Verzekerd op vakantie afb. 21 Introductievragen uit het handboek 56 1 a Nee, want die uitgaven zijn veel hoger dan 80. b Te voorzien is bijvoorbeeld de rekening van het hotel of pension. Niet te voorzien is bijvoorbeeld het vervangen van een zoekgeraakte zonnebril. 2 a Bijv. de vervoerskosten, de loonkosten van het verzorgend personeel. b Bijv. hij krijgt de retourvlucht naar Nederland en andere vervoerskosten vergoed. c Bijv. hij krijgt de dokterskosten en geneesmiddelen vergoed. 3 a De kosten zijn 7 1, ,65 = 18,35 b Het risico van schade is bij wintersportvakanties hoger dan bij gewone vakanties. 4 a = 299 b Je krijgt geen vergoeding voor schade aan de wintersportuitrusting. 5 a Het verlies is ,35 = 280,65 b Nee, want er zijn veel verzekerden die geen schade hebben. De verzekeraar heeft van hen alleen opbrengsten. Toepassen 6 Veel premies vormen samen één groot bedrag. Uit dat bedrag worden de schades betaald. a Bekijk afbeelding 21. In de bijschriften staan de letters A, B, C en D. Daar zouden de volgende woorden moeten staan: schade verzekerden verzekerden verzekeraar. Schrijf hierna bij elke letter het passende woord op. A Verzekerden. B Verzekeraar. C Verzekerden. D Schade. b Welk bedrag is meestal groter: het totale premiebedrag of het totaal van de schadevergoedingen? Leg je antwoord uit. Het totale premiebedrag, want verzekeraars willen winst en een vergoeding van hun eigen kosten. 7 Ron en Maisja hebben een doorlopende reisverzekering. Zij zijn verzekerd tegen de risico s in de rubrieken 1 en 3 (afb. 22). a Bereken de jaarpremie van deze verzekering in het eerste jaar ,65 = 88,65 b Waarom verzekeren ze zich niet tegen de risico s in rubriek 2, denk je? Bijv. ze gaan nooit op vakantie buiten Europa. c Ze fietsen drie weken door Frankrijk. Na een aantal lekke banden laten ze nieuwe banden monteren. Wat voor schade lijden ze hierdoor en wordt deze schade vergoed? Materiële Immateriële schade. Deze schade wordt wel niet vergoed. d Harde wind, regen en hagel bederven hun vakantie. Wat voor schade lijden ze hierdoor en wordt deze schade vergoed? Materiële Immateriële schade. Deze schade wordt wel niet vergoed. e Rons fiets wordt gestolen. Hoe kan hij te weten komen of deze schade vergoed wordt? Bijv. door de verzekeringsvoorwaarden te lezen. afb. 22 Doorlopende reisverzekering voor particulieren (voor Europa inclusief Nederland) jaarpremies exclusief 3,65 eenmalige poliskosten rubriek gezin zonder kinderen 1 basisdekking in Europa 55 2 werelddekking 50 3 wintersportdekking 30 4 annuleringsdekking 65

13 CONSUMPTIE 8 Volgens een reisverzekeraar claimen jaarlijks drie op de honderd mensen met een reisverzekering een schade. De gemiddelde vergoeding is 200 per verzekerde. a Hoeveel premie moet de verzekeraar per verzekerde ontvangen om de schades te vergoeden? : 100 = 6 b Een verzekeraar maakt kosten. Schrijf twee voorbeelden van deze kosten op. Bijv. personeelskosten, huisvestingskosten, reclamekosten. c Wat gebeurt er met de premie als in een jaar het aantal vergoedingen veel hoger is dan het gemiddeld aantal vergoedingen? De premie gaat omhoog. d De verzekeraar vergoedt geen schade die ontstaat in een oorlogsgebied. Wat kan daarvan de reden zijn? De kans op schade is te groot. 9 Ben heeft voor 485 een iphone gekocht. Hij verzekert zijn mobieltje met het Gold Service Plan (afb. 23). a Hij sluit de verzekering af voor een jaar. Hoeveel moet hij betalen? 12 6, ,50 = 96,90 b Zeven maanden na de aankoop wordt zijn telefoon gestolen uit zijn hotelkamer. Hij licht onmiddellijk de politie in. Welk bedrag krijgt hij vergoed voor zijn telefoon? 85% van = 387,25 c Stel, Ben is zijn telefoon gewoon kwijtgeraakt. Zou de schade dan ook vergoed worden? Leg je antwoord uit. Ja Nee, want: hij kan dan niet verklaren dat er sprake is van verlies of diefstal. d Zou jij jouw mobieltje verzekeren volgens het Gold Service Plan? Leg je antwoord uit. Eigen antwoord. Bijv. ja, want ik heb een duur toestel dat gemakkelijk gestolen kan worden. Of nee, voor de jaarpremie kan ik een nieuw toestel kopen. afb. 23 Het Gold Service Plan voor uw mobiele telefoon dekking beschadiging ja val- en stootschade vochtschade verlies en diefstal misbruik gesprekskosten nee kosten premie (toestellen tot 695) 6,95 per maand eenmalige administratiekosten 13,50 eigen risico per schade 25 verzekeringsvoorwaarden Vergoeding in % van de aanschafprijs: tot 6 maanden 95%; van 6 maanden tot 1 jaar 85%; ouder dan 1 jaar 75%. Schade door normale veroudering, schade die het normale gebruik van het toestel niet in de weg staat en schade aan snel verouderende onderdelen zoals accu s, batterijen, gsm-kaarten worden niet vergoed. Verlies en diefstal moeten verklaarbaar zijn (geen vergoeding bij vergeten, laten liggen of niet weten waar het apparaat is). 10 Chris sluit een caravanverzekering. De cataloguswaarde van de caravan is Bekijk afbeelding 24. a Welke jaarpremie betaalt hij voor de standaarddekking? 1% van = 98 b Welke jaarpremie betaalt hij voor de plusdekking? 1,25% van = 122,50 c Wat is het verschil tussen de standaard- en plusdekking? Bij de plusdekking zijn meer minder risico s verzekerd. d Waar kun je het antwoord op vraag c uit afleiden? De premie van de plusdekking is hoger en de naam zegt het al: plusdekking. afb. 24 Jaarpremies verzekering caravans/vouwwagens cataloguswaarde standaarddekking plusdekking tarief minimaal tarief minimaal tot ,15% 23,25 1,55% 27,50 ja ja ja tot ,00% 57,50 1,25% 77,50 vanaf ,80% 75 1,10% 93,75 Thuiswerkopdracht 3.6 staat op bladzijde 54 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 62. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. 57

14 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort 7 Verzekerd achter het stuur Introductievragen uit het handboek 1 a ( 780 : 12) + ( 600 : 12) + ( 39 : 3) = = 403 per maand b De waardevermindering en het benzineverbruik. 2 a ( 403 : 1.250) 100 = 32 eurocent (afgerond) b Nee, want de vergoeding is lager dan de kosten, per kilometer: 0,32 0,19 = 0,13. c ( ) : = 583 : = 0,23 (afgerond) 3 a Malika, want de andere auto kwam van rechts, en rechts heeft voorrang op een gelijkwaardige kruising. b Nee, want als Rob zijn beroep niet meer kan uitoefenen, moet de daling van zijn inkomen levenslang vergoed worden. c De WA-verzekering van Malika. 4 a Malika s auto is kapot. b Malika is zelf aansprakelijk, want zij heeft de schade veroorzaakt. c Als ze een WA- + cascoverzekering heeft afgesloten. 5 a Bijv. omdat een grote, zware auto bij een botsing meer schade veroorzaakt dan een kleine stadsauto. b De verzekeraar vermindert de korting op de premie als ze een schade claimt. Toepassen 6 Leyla heeft door eigen schuld haar auto total loss gereden. De auto heeft gekost, was zes jaar oud en waard (de dagwaarde). De auto wordt niet gerepareerd, want de reparatiekosten zijn hoger dan de dagwaarde en haar WA- + cascoverzekering keert nooit meer uit dan de dagwaarde van de auto. a Hoeveel schade krijgt Leyla vergoed? b Stel, Leyla heeft haar auto alleen WA verzekerd. Hoeveel krijgt ze dan vergoed? Niets. c Is het slim om een auto met een lage waarde WA + casco te verzekeren? Leg je antwoord uit. Ja Nee, want: de cascoverzekering vergoedt hooguit de dagwaarde van de auto, terwijl de premie van de cascoverzekering erg hoog is. 7 Quincy heeft een auto. In afbeelding 25 staat een onaf staafdiagram van de maandelijkse kosten. a Kleur de legenda en geef elke staaf de kleur die past bij de kleuren in de legenda. b Bereken de maandelijkse autokosten van Quincy = 380 c Hij rijdt kilometer per jaar. Wat is de kilometerprijs van deze auto? Antwoord in eurocenten. Rond je antwoord af op één decimaal. (12 380) : = 28,5 cent afb. 25 Quincy s autokosten per maand reservering verzekering belasting benzine reparatie voor vervanging en onderhoud EURO S huishoudelijke en persoonlijke uitgaven vaste lasten incidentele uitgaven 8 Franka kan de auto van haar moeder krijgen. Ze hoeft er niets voor te betalen. De auto kost per maand: 100 aan reservering voor de vervanging, 75 aan verzekerings- en belastinggeld, 100 aan benzine en 80 aan onderhoud. Franka gaat budgetteren. a Bekijk afbeelding 26. Pas de budgetten aan door de maandelijkse autokosten in haar budgetplan op te nemen. b Hoe groot is het tekort op het budgetplan als ze de auto neemt? = 355 per maand c Ze neemt de auto. Hoe kan ze het tekort op het budgetplan wegwerken? Bijv. door te bezuinigen op haar uitgaven en reserveringen of door meer te verdienen. 58

15 CONSUMPTIE afb. 26 Budgetplan Franka zonder en met een auto (maandbedragen) inkomsten budgetten zonder auto met auto loon persoonlijke en huishoudelijke uitgaven vaste lasten reserveringen voor incidentele uitgaven totaal Daniëlle stapt op haar nieuwe brommer, maar ver komt ze niet. Voor ze er erg in heeft, staat ze met een klap stil tegen een auto. Als ze van de schrik is bekomen, wordt de schade opgenomen: brommer beschadigd, autodeur gedeukt, knie geschaafd. De automobilist is er niet blij mee, en Daniëlle ook niet. Wel hebben ze beiden een WA-verzekering. a Bekijk afbeelding 27. Wie heeft het ongeluk veroorzaakt? Leg je antwoord uit. Daniëlle De automobilist, want: zij had voorrang moeten geven aan de automobilist. b Wiens verzekeraar vergoedt de schade? De verzekeraar van Daniëlle de automobilist. c Welke schade wordt vergoed? Het herstellen van de gedeukte autodeur. d Waarom wordt de andere schade niet vergoed? Daniëlle heeft geen cascoverzekering en haar geschaafde knie is geen materiële schade. afb. 27 a Op welke trede begint Abdoel in zijn eerste jaar als automobilist? Trede 5. b Op welke trede komt hij in het tweede jaar als hij in het eerste jaar schadevrij blijft? Trede 6. c Hoeveel procent korting krijgt hij op de premie in het tweede jaar? 35%. d Hoeveel betaalt hij aan premie in het tweede jaar? % van = 650 e Hij rijdt in het tweede jaar een deuk in zijn auto. De verzekeraar vergoedt Naar welke trede gaat hij in het volgende verzekeringsjaar? Trede 3. f Hoeveel premie betaalt hij in dat jaar aan de verzekeraar? % van = afb. 28 Kortingen en toeslagen op de premie trede toeslag / korting na elk verzekeringsjaar wordt de trede zonder schade bij 1 schade bij 2 schades 1 +50% % % % * 25% % % % % % % % % % * Op deze trede begint elke nieuwe automobilist. bij 3 schades 10 Abdoel heeft op zijn nieuwe auto een WA- + cascoverzekering gesloten. De normale premie, zonder kortingen of toeslagen, bedraagt per jaar. Hij hoopt schadevrij te blijven, want dan krijgt hij het volgende jaar meer korting op de premie. Bekijk de tabel (afb. 28). Maak rekentrainer 3E op bladzijde 61. Thuiswerkopdracht 3.7 staat op bladzijde 54 in je HB. Samenvatting en begrippen begint op bladzijde 62. Maak de oefentoets bij deze paragraaf. Maak de adviestoets bij dit hoofdstuk. Maak in overleg met je docent de eindtoets bij dit hoofdstuk. 59

16 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort Rekentrainer Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 3 op blz. 163Rek en Reken het bedrag om naar een andere periode. W 975 per maand = 225 per week per maand = 390 per week per maand = 270 per week per maand = 420 per week 780 per week = per maand 450 per week = per maand 660 per week = per maand 705 per week = per maand 390 per kwartaal = 130 per maand 651 per kwartaal = 217 per maand per kwartaal = 175 per week per kwartaal = 276 per week Hoeveel bijstand ontvangen de gezinnen? spaargeld gezinstype toeslag gezinsinkomen bijstand ja nee 0 656, ja , nee 0 919, nee , nee ,85 0 nee , ja , ja nee nee nee ,85 3C Budgetteren Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 18 op blz B De bijstandsuitkering Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 26 op blz. 169 Je inkomsten dalen met 480. Je gaat 60 minder sparen en je verlaagt alle budgetten met hetzelfde bedrag. Schrijf de nieuwe bedragen op. Bijstand per maand vanaf 27 jaar (2011) huishouden 3A Omrekenen van periodieke bedragen bijstandsbedrag maximale toeslag* alleenstaande 656,93 262,77 eenoudergezin 919,70 262,77 samenwonenden en gehuwden 1.313,85 0 * De maximale toeslag is voor mensen die hun woonkosten niet kunnen delen met anderen. Vrijgesteld spaargeld voor de bijstand huishouden vrijgesteld spaargeld alleenstaande meer personen budgetten oude bedragen nieuwe bedragen spaarbedrag huishoudelijke uitgaven persoonlijke uitgaven vaste lasten incidentele uitgaven totaal

17 CONSUMPTIE Je inkomsten blijven gelijk, maar de vaste lasten stijgen met 180. Je verlaagt de andere budgetten met hetzelfde bedrag en je gaat 60 minder sparen. Schrijf de nieuwe bedragen op. budgetten oude bedragen nieuwe bedragen spaarbedrag huishoudelijke uitgaven persoonlijke uitgaven vaste lasten incidentele uitgaven totaal D Reserveren voor vervanging Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 19 op blz E Kilometerprijs berekenen Alle rekenvaardigheden op een rij: nr. 20 op blz. 168 Hoeveel zijn de kosten per kilometer? kosten vervoermiddel per maand afstand in km per jaar kilometerprijs , , ,36 22, , , , , ,11 311, ,21 Welk bedrag moet je per maand sparen? aankoopprijs jaar jaar jaar jaar 24 Welk bedrag moet je per maand sparen? al gespaard restwaarde spaarperiode spaarbedrag aankoopprijs jaar jaar jaar jaar 185 Welk bedrag moet je per maand sparen? al gespaard restwaarde spaarperiode spaarbedrag aankoopprijs al gespaard restwaarde spaarperiode spaarbedrag jaar jaar ,5 jaar ,5 jaar

18 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort Samenvatting en begrippen Samenvatting 1 Bronnen van inkomen Het inkomen bestaat uit: inkomsten uit arbeid; inkomsten uit bezit. Inkomsten uit arbeid zijn bijvoorbeeld: het loon; de vakantietoeslag; het loon in natura; de prestatietoeslag. Inkomsten uit bezit zijn bijvoorbeeld: rente; dividend; huur; pacht. Verschil in beloning ontstaat bijvoorbeeld door: verschil in opleiding; verschil in ervaring; verschil in functie (leidinggevend of uitvoerend); de aanwezigheid van bijzondere kwaliteiten. Door een hoger inkomen: stijgt de koopkracht; veranderen de prioriteiten. 2 Aanvullende inkomsten Voorbeelden van overdrachtsinkomens: kinderbijslag; huurtoeslag; zorgtoeslag; alimentatie; bijstand. Kinderbijslag is: voor de ouders/verzorgers van kinderen tot achttien jaar; afhankelijk van de leeftijd van de kinderen. Huurtoeslag is: voor de huurders van woningen; afhankelijk van de huur; afhankelijk van het inkomen van de huurder. Zorgtoeslag is: afhankelijk van het inkomen van de verzekerde; 62 een tegemoetkoming in de kosten van de zorgverzekering. Alimentatie na een scheiding is: een toelage voor de minstverdienende partner; een toelage voor de verzorgende ouder voor de verzorging van de kinderen. Bijstand is: bestemd voor mensen met een inkomen lager dan het sociaal minimum; afhankelijk van de eigen inkomsten en het sociaal minimum. 3 Budgetteren Budgetteren is nodig: als de inkomsten veranderen; als de uitgaven veranderen; als je een groter bedrag wilt sparen; als de uitgaven blijvend hoger zijn dan de budgetten. Veelgebruikte budgetten zijn: huishoudelijke uitgaven (huishoudgeld); persoonlijke uitgaven (zakgeld); vaste lasten; incidentele uitgaven. Bij het vaststellen van de budgetten moet je prioriteiten stellen. Budgetten bewaak je door ze te vergelijken met de uitgaven: overschotten leg je opzij; tekorten vang je op uit de overschotten van voorgaande periodes. 4 Reserveren Duurzame consumptiegoederen hebben doorgaans: een hoge aanschafprijs; een lange gebruiksduur. Voor de vervanging van duurzame gebruiksgoederen moet je geld reserveren: vanaf het moment van de aankoop; tot aan het moment van de vervanging.

19 CONSUMPTIE Je kunt reserveren op basis van: de aanschafprijs (bij een korte gebruiksduur); de vervangingsprijs (bij een lange gebruiksduur). Reservering per maand = (aanschafprijs of vervangingsprijs min restwaarde min reeds gespaard bedrag) : gebruiksduur in maanden Door de reservering voor de vervanging van duurzame consumptiegoederen: gaat het budget voor de incidentele uitgaven omhoog; is het budget voor incidentele uitgaven meestal hoger dan de werkelijke uitgaven. 5 Geld te kort Een financieringsprobleem kun je oplossen door: van een voorgenomen aankoop af te zien; uitstel van de aankoop en tegelijk extra te reserveren; spaargeld op te nemen; geld te lenen. Een financieringsprobleem verschuif je naar de toekomst: bijvoorbeeld door overschotten op de incidentele uitgaven te gebruiken voor de vaste lasten. Je moet budgetteren als je: extra gaat reserveren; rente en aflossing moet betalen door een lening. Lenen is verantwoord als: er een blijvend overschot is; er voldoende bezuinigd kan worden. Lenen om blijvende tekorten op te vangen is onverantwoord. Voor een advies bij financieringsproblemen kun je terecht bij: banken; het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting); de Consumentenbond. 6 Verzekerd op vakantie Een verzekeringsovereenkomst wordt afgesloten door: de verzekerde; de verzekeraar. Een verzekeringsovereenkomst wordt vastgelegd in: de polis; de verzekeringsvoorwaarden. In de verzekeringsvoorwaarden staat: wat voor schade wordt vergoed; hoeveel schade maximaal wordt vergoed; wat de uitsluitingen zijn. De premie van een verzekering: wordt betaald door de verzekerde; is afhankelijk van de kans op schade. De schade wordt uitgekeerd: voor zover het materiële schade is; als de oorzaak een onzeker voorval is. Voorbeelden van schadeverzekeringen: de reisverzekering; de zorgverzekering. 7 Verzekerd achter het stuur Belangrijke kosten van gemotoriseerd vervoer zijn: de waardevermindering van het voertuig; de brandstof; de premie voor de WA-verzekering of WA- + cascoverzekering; de onderhoudskosten; de motorrijtuigenbelasting (bij motoren en auto s). Kilometerprijs auto = som autokosten in een jaar : aantal gereden kilometers in dat jaar Voor eigenaars van een motorvoertuig is een WA-verzekering wettelijk verplicht. Degene die schade veroorzaakt, is aansprakelijk voor de schade. De hoogte van de premie is afhankelijk van: de kans op schade; de waarde van het voertuig (bij een cascoverzekering). De kans op schade bij een autoverzekering wordt beïnvloed door: het aantal jaren dat de verzekerde schadevrij rijdt; de leeftijd van de verzekerde; de streek waar de verzekerde woont. Ga verder met begrippen op de volgende bladzijde. 63

20 Hoofdstuk 3 Geld over en te kort Begrippen 1 Bronnen van inkomen loonschaal Het aanvangsloon en de verhogingen daarvan behorend bij een functie. inkomen De totale ontvangsten in geld en in natura. 2 Aanvullende inkomsten overdrachtsinkomen Een inkomen waarvoor geen tegenprestatie wordt geleverd. sociaal minimum Het inkomen dat volgens de overheid ten minste nodig is om van te leven. 3 Budgetteren budgetteren Het op elkaar afstemmen van de inkomsten en uitgaven. budget Een bedrag waarvan je een bepaald soort uitgaven moet doen. 6 Verzekerd op vakantie schadeverzekering Een overeenkomst met de afspraak om de materiële schade te vergoeden die is ontstaan door een onzeker voorval. verzekeringsovereenkomst Overeenkomst tussen de verzekerde en de verzekeringsmaatschappij. polis Het schriftelijke bewijs van een verzekering. uitsluiting Een schade die volgens de verzekeringsvoorwaarden niet in aanmerking komt voor een vergoeding. 7 Verzekerd achter het stuur WA-verzekering Een verplichte verzekering tegen de aansprakelijkheid voor schade die met een motorvoertuig wordt toegebracht aan anderen. WA- + cascoverzekering Een WA-verzekering gecombineerd met een verzekering tegen de schade aan het eigen voertuig. 4 Reserveren reserveren Geld opzijleggen voor bepaalde uitgaven. vervangingsprijs De prijs van een nieuw product op het moment da t je het oude wilt vervangen. restwaarde De prijs die een product na gebruik opbrengt. 5 Geld te kort financiering De manier waarop geld beschikbaar komt voor een aankoop. 64