inburgering en werving vrouwen werving vrouwen De Frontoffice Inburgering is een tijdelijke

Transcriptie

1 frontoffice inburgering postbus bc den haag tel: fax: De Frontoffice Inburgering is een tijdelijke ondersteuningsstructuur vanuit het Rijk en heeft als belangrijkste opdracht om het veld te ondersteunen bij de uitvoering van het inburgering en werving vrouwen inburgering en werving vrouwen nieuwe inburgeringsstelstel. eerdere uitgaves inburgering en opvoedingsondersteuning inburgering en maatschappelijke participatie inburgering en multimedia inburgering en inkoop inburgering en examen nederland inburgering en reïntegratie inburgering en werkgevers inburgering en kinderopvang frontoffice inburgering

2 Voorwoord 3 De werving van vrouwen inhoud colofon samenstelling Frontoffice Inburgering Silvia Korevaar Nel Buis, projectleider PaVEM-pilot eindredactie Ravestein & Zwart, Nijmegen ontwerp en realisatie concreet geeft vorm, Amersfoort fotografie Jurjen Poeles, Meppel Deel 1 1.Inleiding 2.Rol van gemeente 3.Intake 4.Begeleiding 5.Klantgroepen 5.1 Geïsoleerde vrouwen 5.2 Vrouwen die starten met participatie 5.3 Actieve vrouwen 5.4 Hoger opgeleide vrouwen 6.Financiën Deel II: praktijkcases 1.Den Haag: Stichting Ontmoeting met Buitenlandse Vrouwen 2.Rotterdam: Stichting Leer- en Ontmoetingsproject voor Vrouwen 3.Zwolle: project Bezoekvrouwen 4.Rotterdam: vrouwenstudio s 5.Nijmegen: project Doe Mee 6.Utrecht: Vrouwen Ontmoetingsproject Bijlagen 1.Klantprofiel van allochtone vrouwen 2.Contactgegevens voorwoord voor de pilot was een belangrijk aandachtspunt voor de gemeenten. Het kabinet wil de komende jaren investeren in het verhogen van de kwaliteit van inburgering. Het doel is dat meer mensen hun inburgering afronden met een voor hen goed taalniveau dat leidt tot economische en sociale participatie. Onder de inburgeraars bevindt zich nog een grote groep vrouwen in een achterstandssituatie. Vooral de positie van geïsoleerde vrouwen is zorgwekkend. Zij zijn laagopgeleid, hebben geen werk of uitkering en komen nauwelijks in contact met de autochtone bevolking. Ook hebben ze geen inburgeringstraject gevolgd of braken die voortijdig af. Het is een uitdaging om de komende jaren deze groep te bereiken en meer te betrekken bij de samenleving. Het kabinet heeft naar aanleiding van het Nationaal Actieplan Taal Totaal van de commissie Participatie van Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen (PaVEM) extra geld beschikbaar gesteld voor een pilot. Hieraan doen vijf gemeenten mee: Amsterdam, Den Haag, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht. De PaVEM-pilot is gestart in 2006 en loopt tot in Het doel is tweeledig: realiseren van circa extra inburgeringsvoorzieningen voor allochtone vrouwen én verbeteren van het rendement en de kwaliteit van de voorzieningen. Dat laatste gebeurt door middel van een aantal experimenten die betrekking hebben op onderdelen van het inburgeringstraject. druk Broese & Peereboom, Breda uitgave augustus 2007 Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. werving vrouwen 3

3 1.1 De werving van vrouwen voor de pilot was een belangrijk Gemeenten hebben al veel voorwoord aandachtspunt voor de gemeenten. Dit moest in korte tijd gebeuren. Een struikelblok is het vinden en motiveren van de vrouwen die door diverse omstandigheden een geïsoleerd leven leiden. Hiervoor zijn in de pilotgemeenten en door organisaties die gericht zijn op het bereiken van geïsoleerde vrouwen, inspirerende oplossingen bedacht. In dit laatste boekje van de Frontoffice Inburgering (per 1 juli 2007 opgeheven) worden de belangrijkste positieve praktijkervaringen van de gemeenten en organisaties beschreven. Het blijkt goed mogelijk om de groep geïsoleerde vrouwen te bereiken, maar dat vergt nauwe samenwerking met organisaties die contacten met deze vrouwen hebben of kunnen leggen. De praktijkvoorbeelden in dit boekje gaan met name over initiatieven voor geïsoleerd levende vrouwen. Verder worden initiatieven genoemd voor vrouwen die in meer of mindere mate participeren. Succesvolle toeleiding is een tweede aandachtspunt. De inburgeringsvoorziening moet aansluiten bij wat een vrouw wil, kan en nodig heeft. Ofwel een voorziening die aansluit bij het huidige niveau van participatie, de participatiewensen, de invulling van randvoorwaarden en de hulp bij persoonlijke problemen die inburgering belemmeren. Ik wil de vijf pilotgemeenten en de organisaties die beschreven staan in de praktijkcases bedanken voor hun bijdrage om de methoden van werving en toeleiding overdraagbaar te maken. Ik hoop dat dit boekje andere gemeenten zal inspireren de groep moeilijk te bereiken vrouwen te stimuleren om een inburgeringsvoorziening te volgen en meer in de samenleving te participeren. Laurette Spoelman, projectleider Frontoffice Inburgering inleiding geïnvesteerd in voorzieningen voor vrouwen. De PaVEM-pilot Taal Totaal is midden 2006 van start gegaan in vijf gemeenten: Amsterdam, Den Haag, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht. Doel van Taal Totaal is het geven van een kwantitatieve en kwalitatieve impuls aan de inburgering van allochtone vrouwen. In de pilot wordt bijzondere aandacht geschonken aan het bereiken van vrouwen in een achterstandspositie. Een van de elementen van de pilot is het werven van sociaal geïsoleerde vrouwen: welke vormen van werving werken het beste en wat is nodig om vrouwen te motiveren voor deelname aan een inburgeringstraject? De positie van allochtone vrouwen is nog steeds zwak. Dit blijkt uit recente onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau: Emancipatie in Estafette (2004) en de Sociale atlas van vrouwen uit etnische minderheden (2006). Ruim de helft van deze groep vrouwen bevindt zich in een kansarme positie. Zij hebben geen werk, zijn laag opgeleid en hebben nauwelijks contacten met de autochtone bevolking. Het versterken van hun positie is niet alleen van groot belang om te voorkomen dat hun kinderen taalachterstanden oplopen, maar ook om gebruik te maken van de potentie van deze vrouwen voor de samenleving. Gemeenten hebben de aflopen jaren al veel geïnvesteerd in inburgeringsvoorzieningen voor vrouwen. Toch is duidelijk dat een groot aantal vrouwen nog steeds niet wordt bereikt of niet enthousiast kan worden gemaakt voor het volgen van een inburgeringsvoorziening. Het gaat vooral om sociaal geïsoleerde vrouwen. 4 werving vrouwen werving vrouwen 5

4 inleiding Focus op geïsoleerde vrouwen In deze handreiking gaat het alleen over de werving en toeleiding van inburgeringsplichtige en inburgeringsbehoeftige allochtone vrouwen. Er is hierbij veel aandacht voor het werven van sociaal geïsoleerde vrouwen. De werving en toeleiding van vrouwen met een uitkering wordt uitgebreid behandeld in de brochure Inburgering en reïntegratie van de Frontoffice Inburgering. Routeplanner voor visie en beleidsontwikkeling Om de positie van allochtone vrouwen te versterken is het belangrijk dat de inleiding De succesfactoren verschillen per klantprofiel. Natuurlijk mag de financiële kant van het verhaal niet ontbreken. In hoofdstuk 1.6 worden de financieringsmogelijkheden van een toelichting voorzien. Ook is er aandacht voor de inkoop van wervingsactiviteiten en de (Europese) regels die hiervoor gelden. In deel II van dit boekje zijn zes praktijkcases opgenomen. Deze komen vooral uit de pilotgemeenten. De voorbeelden geven een goed beeld van hoe gemeenten en organisaties er samen in slagen om de groep geïsoleerde vrouwen te bereiken. gemeente uitgaat van een integrale visie en integraal beleid. De Frontoffice Inburgering heeft hiervoor de Routeplanner Inburgering en Participatie Allochtone vrouwen gemaakt. Dit is voor de gemeente een instrument om tot een visie en beleidsontwikkeling voor inburgering en participatie van vrouwen te komen en de uitvoering te ondersteunen. De routeplanner biedt handreikingen voor een kwalitatief en kwantitatief inzicht in de doelgroep. Ook bevat het instrument een beleidsscan, een uitvoeringsscan en een formulier om de activiteiten van de verschillende organisaties in de gemeenten te inventariseren. De routeplanner is te vinden op de website Handig: In de pilot wordt bijzondere aandacht geschonken aan het bereiken van vrouwen in een achterstandspositie. Leeswijzer Deel I van dit boekje behandelt de diverse aspecten van het werven en toeleiden van vrouwen. Hoofdstuk 1.2 gaat in op wat deze begrippen inhouden. Ook wordt gekeken naar de rol van de gemeente: welke keuzes kan de gemeente maken? Bij werving en toeleiding is een goede intake essentieel. Dit onderwerp komt in hoofdstuk 1.3 aan bod. Hoofdstuk 1.4 neemt de begeleiding onder de loep. Hiervoor worden vaak speciaal getrainde contactvrouwen ingezet. Hoofdstuk 1.5 zoomt in op de vier verschillende klantgroepen: geïsoleerde vrouwen, vrouwen die starten met participeren, actieve vrouwen en hoger opgeleide vrouwen. 6 werving vrouwen werving vrouwwen 7

5 1.2 rol van gemeente Vrouwen worden gestimuleerd om vanuit hun eigen motivatie deel te nemen. De gemeente kan werving en toeleiding zelf op zich nemen of uitbesteden. Ook is een mengvorm mogelijk. Maar eerst antwoord op de vraag: wat houden werving en toeleiding van allochtone vrouwen eigenlijk in? Omschrijvingen Werving kan worden omschreven als het bereiken van vrouwen uit de doelgroep en hen stimuleren om vanuit de eigen motivatie deel te nemen aan een inburgeringsvoorziening. Toeleiding is het aanbieden van een voorziening op maat die rekening houdt met individuele en institutionele factoren. De omschrijving van toeleiding verdient een nadere toelichting: wat wordt onder individuele en institutionele factoren verstaan? De individuele factoren hebben betrekking op de motivatie van een vrouw om een inburgeringsvoorziening te willen volgen. Denk bijvoorbeeld aan het vergroten van het eigen netwerk, het vinden van werk of een beter begrip voor de kinderen in hun situatie op school. Bij individuele factoren gaat het ook om de grootte van het gezin en de zorg daarvoor en om mogelijke belemmeringen die moeten worden opgelost, zoals psychosociale problemen, financiële problemen en problemen binnen het gezin. Institutionele factoren hebben betrekking op de rol van de gemeente en de inzet van organisaties die de vrouwen kunnen bereiken. 8 werving vrouwen rol van gemeente De individuele factoren hebben betrekking op de motivatie van een vrouw om een inburgeringsvoorziening te willen volgen. Maar ook met het aanbieden van voorzieningen in de nabije omgeving waarbij rekening wordt gehouden met de schooltijden van de kinderen en met het bieden van duidelijkheid over de mogelijkheden voor kinderopvang. Dat laatste aspect komt uitvoerig aan bod in het boekje Inburgering en kinderopvang van de Frontoffice Inburgering. Verschillende rollen mogelijk De gemeente kan de werving en toeleiding op verschillende manieren ter hand nemen: zelf doen, uitbesteden of een mengvorm van beide. Om een keuze te maken is het belangrijk dat de gemeente een visie op en beleid voor de inburgering en participatie van vrouwen ontwikkelt. Dat bepaalt immers hoeveel aandacht de gemeente wil besteden aan specifieke groepen van vrouwen en wat ze wil investeren in de uitvoering van werving en toeleiding. Inzicht in omvang van doelgroep Eerst is inzicht nodig in de omvang van de doelgroep. De gemeente kan verschillende bronnen raadplegen: Het Bestand Potentieel Inburgeringsplichtigen (BPI) van de IB-Groep is een belangrijke bron van informatie. Het BPI bevat informatie over het aantal vrouwen dat mogelijk inburgeringsplichtig is op grond van de Wet inburgering. Het betreft alleen vrouwen die geen Nederlandse nationaliteit hebben. Voor vrouwen die over de Nederlandse nationaliteit beschikken, kan de gemeente gebruikmaken van het GBA, gemeentelijke bestanden van nieuw- en oudkomers, het bestand van de Wet werk en bijstand en de bestanden van UWV. Voor vrouwen met de Nederlandse nationaliteit is het ook mogelijk via een rekenkundige methode tot een globale kwantificering van de doelgroep te komen. In het rapport Emancipatie in Estafette van het Sociaal en Cultureel Planbureau staan landelijke cijfers over de omvang van kwetsbare en kansarme groepen. Deze cijfers kunnen worden vertaald naar de situatie in de eigen gemeente. werving vrouwen 9

6 rol van gemeente Het komt voor dat de verschillende aanbieders die bij de werving zijn betrokken, zich richten op dezelfde netwerken. Formuleren van doelen De gemeente formuleert aan de hand van de eigen ambitie wat ze wil bereiken op het terrein van inburgering en participatie van vrouwen. Bijvoorbeeld in hoeverre er onderscheid wordt gemaakt tussen bepaalde groepen. En ook welke groepen de gemeente wil faciliteren bij de voorbereiding op het inburgeringsexamen en vormen van participatie. De gemeente stelt de eisen vast voor de in te kopen voorzieningen. Hetzelfde geldt voor de manier waarop vrouwen worden geworven en toegeleid naar de voorzieningen. Utrecht: eigen taal als instructietaal Binnen de PaVEM-pilot in Utrecht wordt lesgegeven met behulp van instructie in de eigen taal. Hiervoor was bijzonder veel belangstelling. Vrouwen die al eerder taalles volgden, zagen geen heil in eenzelfde lesaanpak en meldden zich spontaan voor deze specifieke aanpak. Keuzemogelijkheden bij werving De gemeente een aantal keuzemogelijkheden bij de werving: zelf werven; uitbesteden van werving; een mengvorm van beide. Zelf werven Wanneer de gemeente de werving van vrouwen zelf ter hand neemt, ondernemen medewerkers van de gemeente acties om specifieke groepen vrouwen te bereiken. Hierbij wordt over het algemeen gebruikgemaakt van eigen klantvolgsystemen of het BPI. In de voorbeelden waarbij de gemeente zelf werft, worden vrouwen meestal aangeschreven. Ze krijgen een uitnodiging voor een gesprek of een bijeenkomst. rol van gemeente Deze aanpak heeft het voordeel dat de gemeente de volledige regie heeft. De medewerkers kunnen meestal vooraf bepalen of vrouwen tot de doelgroep behoren. Zij staan in direct contact met de vrouwen die ingaan op de uitnodiging. Ook kan snel actie worden ondernomen bij de toeleiding naar een voorziening. Een nadeel is dat alleen de vrouwen worden bereikt die bekend zijn in systemen. Ook zal voor sommige vrouwen de drempel om in te gaan op een uitnodiging te hoog zijn, vooral voor vrouwen die nauwelijks participeren. Verder is zelf werven arbeidsintensief; er wordt een groot beroep op de ambtelijke capaciteit gedaan. Uitbesteden In dit geval wordt de werving van specifieke groepen vrouwen ingekocht. Het werven wordt overgelaten aan geselecteerde aanbieders van inburgeringsvoorzieningen of ingekocht bij andere organisaties. Uit de voorbeelden met uitbesteden komt naar voren dat aanbieders en organisaties gebruikmaken van hun netwerken binnen de gemeenten of op zoek gaan naar die netwerken. De netwerken zijn bijvoorbeeld buurthuizen, moedercentra, moskeeën en scholen. Een voordeel is dat hiermee geen ambtelijke capaciteit is gemoeid. En door de netwerken van de organisaties kunnen groepen vrouwen worden gevonden die de gemeente zelf niet kan bereiken. Nadeel kan zijn dat de gemeente de regie kwijtraakt. Het komt voor dat de verschillende aanbieders die bij de werving zijn betrokken, zich richten op dezelfde netwerken. Buurthuizen en moskeeën worden dan meerdere keren benaderd met het verzoek mee te werken aan de werving van vrouwen. Dat geeft veel irritatie. Ook moet de gemeente na de werving nog goedkeuring verlenen voor de deelname aan een inburgeringsvoorziening. 10 werving vrouwen werving vrouwen 11

7 Mengvorm Een ander succesvol project voor de werving van moeilijk bereikbare vrouwen is de Bij een mengvorm behoudt de gemeente de regie. De gemeente brede intake door medewerkers van het Bureau Inburgering. Zij leggen huisbe- bepaalt wie op welke wijze specifieke groepen vrouwen benadert. zoeken af. In een aantal hoogbouwflats zijn gesprekken met de bewoners gevoerd Dit kan voor een deel door de inzet van gemeentelijke capaciteit over hun toekomst en gezondheid en de verbetering van de leefomgeving. Op of inhuur van tijdelijke krachten. Daarnaast kan de gemeente basis hiervan nemen de medewerkers van Bureau Inburgering contact op met rol van gemeente samenwerken met organisaties die door de gemeente worden gesubsidieerd of werving inkopen bij aanbieders. In de praktijkvoorbeelden met een mengvorm nodigt de gemeente bijvoorbeeld vrouwen die bekend zijn in de bestanden, zelf uit en voert hiermee ook zelf gesprekken. De gemeente houdt er rekening mee dat zij niet in staat is bepaalde groepen te bereiken, zoals geïsoleerde vrouwen of juist hoogopgeleide vrouwen. Hiervoor worden aan de gemeente gelieerde organisaties ingezet of delen van de werving ingekocht. Bij aan de gemeente gelieerde organisaties gaat het meestal om organisaties die door de gemeente worden gesubsidieerd, zoals buurthuizen, thuislesorganisaties en Vluchtelingenwerk. rol van gemeente organisaties die iets voor de bewoners kunnen betekenen, zoals huisarts, school, sportvereniging en woningbouwcorporatie. Wanneer sprake is van een taalachterstand bij bewoners, kunnen de medewerkers hen toeleiden naar een inburgeringsvoorziening. Tevens is een buurtflat ingericht die elke dag open is. De bewoners kunnen hier voor allerlei zaken terecht. De diensten worden aangeboden door wijkwelzijnsorganisaties en andere lokale partijen. De gemeente houdt Utrecht: integrale wervingsaanpak In Utrecht zijn via wijkconsulenten de netwerken in de wijk gemobiliseerd; er rekening mee dat zij niet in staat is bepaalde groepen te bereiken, zoals geïsoleerde vrouwen onder andere basisscholen, buurthuizen, migrantenzelforganisaties, moskeeën en het Vrouwen Ontmoetingspunt. De vrouwenorganisatie Al Amal is ingezet voor het werven van moeilijk bereikbare vrouwen. Al Amal heeft wijkbijeenkomsten georganiseerd in Kanaleneiland, Overvecht en Oudwijk. De organisatie heeft een uitgebreid netwerk van vooral Marokkaanse vrouwen en weet ook de traditionelere vrouwen te bereiken. De wijkbijeenkomsten leverden zeventig aanmeldingen voor de PaVEM-pilot op. De gemeente gaf een vergoeding van of juist hoogopgeleide n 25 voor elke aangemelde deelneemster. vrouwen. 12 werving vrouwen werving vrouwen 13

8 1.3 intake Een goede intake leidt tot plaatsing op een passend traject. Voor de toeleiding naar het juiste traject is een goede intake essentieel. De intake is bepalend voor de keuze van het traject, de intensiteit van de begeleiding, de invulling van de randvoorwaarden en de hulp bij persoonlijke problemen. Intake essentieel Een goede intake is noodzakelijk om de vrouw een traject aan te bieden dat past bij haar ambities, mogelijkheden en persoonlijke omstandigheden. De intake leidt tot plaatsing op een traject dat aansluit bij de huidige niveau van participatie, taal, leervermogen en ambitie voor de toekomst. Een traject waarbij ook gekeken is naar de persoonlijke omstandigheden van een vrouw. Denk bijvoorbeeld aan gezin, gezondheid, inkomen, opvoeding van kinderen, werk en zorgtaken. Hiermee kan rekening worden gehouden door goed de randvoorwaarden in te vullen, bijvoorbeeld de intensiteit van begeleiding, kinderopvang en een leslocatie in de buurt. Maar ook door voorafgaand aan het traject of gelijktijdig hulp in te schakelen voor problemen met de gezondheid, het gezin of schulden. Hiervoor moeten verbindingen worden gelegd met andere beleidsterreinen, zoals armoedebeleid, gezondheidszorg, jeugdhulpverlening, schuldhulpverlening en welzijn. Ook zijn verbindingen nodig met andere geldstromen: de bijzondere bijstand, de Wet maatschappelijke ondersteuning, de middelen voor het armoedebeleid en schuldsaneringsfondsen. intake Duidelijk beeld Een goede intake geeft een duidelijk beeld over: waar de vrouw staat wanneer het gaat om participatie binnen de samenleving; actief, beperkt actief in de wijk of op school, of geïsoleerd binnen de eigen gemeenschap of gezin; de competenties die zij heeft opgedaan in het land van herkomst of in Nederland door mantelzorg, opleiding, opvoeding, vrijwilligerswerk en/of werk; de ambities van de vrouw voor de toekomst: actief worden in de wijk, binnen een vereniging of een bestuur, leren, opvoeding of werk; het taalbeheersingsniveau en/of niveau van analfabetisme; het vermogen om te leren; de persoonlijke omstandigheden en belemmeringen van de vrouw. Soms verlengde intake nodig De intake is een momentopname. Bij een eerste intake wordt het beeld niet altijd volledig ingevuld. Een verlengde intake kan noodzakelijk zijn om een compleet beeld te krijgen. Ambities en omstandigheden kunnen tijdens het traject veranderen. Daarom is het nodig om periodiek te bekijken of het traject en de randvoorwaarden nog steeds passend zijn. 14 werving vrouwen werving vrouwwen 15

9 1.4 De contactvrouw gaat eerst na wat de individuele behoeften zijn. De contactvrouw kan eraan bijdragen dat de gemeente voldoende oog heeft voor de individuele randvoorwaarden bij het volgen van een voorziening, zoals les in de wijk, les tijdens schooluren en duidelijkheid over kinderopvang. begeleiding Bij het werven en toeleiden van specifieke groepen is het belangrijk om te zorgen voor een goede begeleiding. Dit geldt zeker voor geïsoleerde vrouwen. Hiervoor worden vaak speciaal getrainde contactvrouwen ingezet. Zij moeten eerst een vertrouwensband opbouwen. Inzet van contactvrouwen De werving van geïsoleerde vrouwen wordt meestal gedaan door contactvrouwen. Hiervoor zijn verschillende benamingen in gebruik; onder andere ambassadrices, buurtcontactvrouwen, vrijwilligsters en wijkcontactvrouwen. Deze contactvrouwen krijgen een speciale training. Wanneer een contactvrouw een geïsoleerde vrouw benadert, richt zij zich in de eerste plaats op de totale situatie van een vrouw. Ze gaat na wat de individuele behoeften van die vrouw zijn. Dat kan meer zijn dan de behoefte om de taal beter te willen spreken en het eigen netwerk te vergroten. Een deel van de vrouwen wil ook hulp bij het oplossen van problemen met de gezondheid, de financiële situatie of de opvoeding van de kinderen. Dergelijke problemen kunnen de toeleiding naar een inburgeringsvoorziening belemmeren. Het is dan zaak dat de contactvrouw zorgt voor een zorgvuldige doorverwijzing naar deskundige hulp, zonodig de hulpvraag begeleidt en toezicht houdt op de afwikkeling. Hetzelfde geldt voor de toeleiding naar een inburgeringsvoorziening. Voor een vrouw die zich sociaal niet kan redden, is de intake bij de gemeente een grote stap. Door misverstanden en onbegrip kan een afspraak niet doorgaan. begeleiding Voor een vrouw die zich sociaal niet kan redden, is de intake bij de gemeente een grote stap. Voorkomen van uitval Wanneer de inburgeringsvoorziening van start is gegaan, is het wenselijk dat de gemeente goed nadenkt over hoe ze de begeleiding verder invult. Kiest de gemeente ervoor om zelf via klantmanagement begeleiding te bieden of blijft een specifieke vorm van begeleiding door bijvoorbeeld een contactvrouw gewenst? Bij geïsoleerde vrouwen en vrouwen die niet sociaal redzaam zijn, is het risico op uitval groot. De uitval ontstaat soms door een probleem die met een kleine interventie snel kan worden opgelost, zoals een probleem met de docent of binnen de groep, een tijdelijk probleem met kinderopvang of ziekte binnen het gezin. Door gesprekken te houden kan een misverstand uit de weg worden geruimd of een tussenoplossing voor de opvang van kinderen of bij ziekte worden gevonden. De gemeente moet hierbij keuzes maken. De gemeente moet bepalen welke klantgroepen specifieke begeleiding krijgen en in hoeverre zij wil investeren in begeleiding. Dit kan door: zelf intensief klantmanagement te bieden. Dat betekent een investering in gemeentelijke capaciteit. de intensieve begeleiding uit te besteden. Uitbesteding kan op twee manieren: begeleiding inkopen of die opdragen aan organisaties die door de gemeente worden gesubsidieerd. Inkoop leidt vaak tot een hogere prijs voor het traject. Bij het inzetten van een organisatie die door de gemeente wordt gesubsidieerd, is begeleiding vaak in de subsidievoorwaarden opgenomen. Is dit niet het geval, dan is een aparte subsidie nodig. Zie hoofdstuk 1.6 voor meer informatie. 16 werving vrouwen werving vrouwen 17

10 Rotterdam: ambassadrices, social coaches en talentcoaches Wegwijs in Nederland Rotterdam heeft gekozen voor het inkopen van de specifieke vormen van begelei- Bij het project Wegwijs in Nederland van de gemeente Den Haag en de ding bij de werving en toeleiding en tijdens de inburgeringsvoorziening. De aanbie- Mondriaan Onderwijsgroep krijgt de inburgeraar een coach. De coach kan helpen ders van inburgeringsvoorzieningen werken samen met organisaties die in begelei- met het maken van huiswerk, het extra oefenen van Nederlands en de voorberei- begeleiding ding zijn gespecialiseerd. Aanbieder Kaleos richt zich binnen de PaVEM-pilot op de vrouwen zonder werk en inkomen. Kaleos werkt samen met Sezer, die voor de werving ambassadrices inzet. Ambassadrices zijn vrouwen uit de doelgroep zelf begeleiding ding op het inburgeringsexamen. De inburgeraar en coach bezoeken organisaties in de stad, musea of sportcentra of ze doen gewoon leuke dingen met elkaar zoals koken en winkelen. die andere vrouwen stimuleren om deel te nemen aan een inburgeringsvoorziening. Zij werven binnen de eigen wijk. Ze doen dit bij bijeenkomsten waar vrouwen uit de doelgroep aanwezig zijn. De ambassadrices begeleiden de vrouwen tijdens het traject en betrekken hun gezinnen erbij. Het ROC Albeda College richt zich op vrouwen met een uitkering. Het college werkt hierbij samen met Stichting Cleo-Patria. Deze stichting begeleidt vrouwen in vijf vrouwenstudio s die in verschillende Rotterdamse wijken te vinden zijn. Hier worden laagdrempelige activiteiten georganiseerd voor en door vrouwen. De gastvrouwen van de studio s hebben uiteenlopende etnische achtergronden. Of de gemeente de werving zelf oppakt, uitbesteedt of kiest voor een mengvorm, is afhankelijk van de individuele omstandigheden van de vrouwen die worden benaderd. Het bereiken van sociaal geïsoleerde vrouwen vereist een andere aanpak dan het bereiken van vrouwen die al op een bepaalde manier participeren. Met een indeling in klantprofielen is een verfijning in de gemeentelijke aanpak mogelijk. Deze indeling wordt in hoofdstuk 1.5 behandeld. Zij worden ingezet bij de werving. Sezer en Cleo-Patria zetten het instrument T(a)alentcoach in gedurende de Den Haag: mengvorm bij werving inburgeringsvoorziening. Dit instrument bestaat uit twee elementen: een motivatiecoach/social coach en een competentiecoach/talentcoach. De motivatiecoach/social coach ondersteunt de motivatie en neemt sociaalemotionele belemmeringen weg. Deze coach volgt een vrouw gedurende het traject en helpt haar de gestelde doelen te bereiken. De coach helpt ook bij het oplossen van problemen die van invloed kunnen zijn op het inburgeringstraject, zoals schulden en problemen met kinderopvang of gezondheid. De taalaanbieders bieden begeleiding buiten het leren van de taal aan door de inzet van de competentiecoach/talentcoach. Deze coach stelt samen met een vrouw vast Het bereiken van sociaal geïsoleerde vrouwen vereist een andere aanpak dan het bereiken van vrouwen die De gemeente Den Haag hanteerde een mengvorm bij de werving voor de PaVEM-pilot en de Regeling inburgering allochtone vrouwen G31. Bij de vormgeving van de pilot stonden vijf profielen van vrouwen centraal. Hiervoor zijn vijf soorten inburgeringsvoorzieningen ingekocht. Het gaat om de volgende profielen: analfabete vrouwen; laaggeletterde vrouwen met als doelperspectief opvoedingsondersteuning; laag en middelbaar opgeleide vrouwen met als doelperspectief vrijwilligerswerk of verdere scholing; wat zij gaat leren. De leerdoelen komen in het persoonlijk ontwikkelplan. Meer weten over de Rotterdamse vrouwenstudio s? Zie praktijkcase 2.4. al op een bepaalde manier participeren. middelbaar opgeleide vrouwen met als doelperspectief een beroepsopleiding en werk; hoogopgeleide vrouwen. De gemeente Den Haag nodigde zelf de vrouwen die bekend zijn in het bestand van nieuw- en oudkomers, uit voor een gesprek. Daarnaast werkt de gemeente samen met organisaties die voor een deel door haar worden gesubsidieerd. 18 werving vrouwen werving vrouwen 19

11 klantgroepen De routeplanner maakt een onderscheid tussen vier profielen. geïsoleerde vrouwen Voor een gemeente is het moeilijk om zelf in direct contact te komen met geïsoleerde vrouwen. De doelgroep van allochtone vrouwen kan kwalitatief worden geanalyseerd met behulp van het instrument Klantprofielen in de Routeplanner Inburgering en Participatie Allochtone vrouwen. De kenmerken binnen de profielen kunnen bepalend zijn voor de wijze waarop de gemeente de werving en toeleiding vormgeeft. Vier klantgroepen De Routeplanner Inburgering en Participatie Allochtone vrouwen onderscheidt vier klantgroepen: geïsoleerde vrouwen; vrouwen die starten met participatie ofwel beperkt participeren; actieve vrouwen; hoger opgeleide vrouwen. Voor elke klantgroep worden in dit hoofdstuk de onderwerpen behandeld, die van belang zijn voor werving en toeleiding: kenmerken; bereikbaarheid; succesfactoren bij werving; succesfactoren bij toeleiding. Het instrument Klantprofielen is als bijlage 1 opgenomen. 1. Kenmerken Geïsoleerde vrouwen hebben de volgende kenmerken: de vrouwen zijn vaak analfabeet in de eigen taal; zij hebben slechts enkele jaren basisonderwijs in het eigen land gevolgd; ze participeren vrijwel alleen binnen de eigen (familie)kring; de vrouwen zijn niet sociaal redzaam, omdat ze alleen de taal van het land van herkomst spreken; veel vrouwen kampen met belemmeringen waardoor zij niet kunnen participeren. Bijvoorbeeld: problemen met de kinderen, psychosomatische klachten, schulden, trauma s, ziekte, zorg voor een groot gezin, zorg voor een ziek of gehandicapt familielid. Omdat deze vrouwen vrijwel geen contact hebben met de Nederlandse samenleving, zijn zij zeer moeilijk te bereiken en te stimuleren om een inburgeringsvoorziening te volgen. Met name voor moeders van schoolgaande kinderen - maar ook in verband met het bevorderen van hun zelfredzaamheid - is het belangrijk om dit isolement te doorbreken. 2. Bereikbaarheid Voor een gemeente is het moeilijk om zelf in direct contact te komen met geïsoleerde vrouwen. De contacten worden meestal gelegd door een netwerk van intermediaire vrouwen, zoals ambassadrices, buurtcontactvrouwen, vrijwilligsters of wijkcontactvrouwen. Hoe de gemeente hierbij een (regie)rol kan spelen, is in hoofdstuk 2 beschreven. 20 werving vrouwen werving vrouwen 21

12 geïsoleerde vrouwen Het is heel onplezierig om niet goed te weten waar de kinderen over spreken en waar zij op school mee bezig zijn. Het is belangrijk dat de sociaal geïsoleerde vrouwen zelf het belang inzien van het leren van de taal en het opdoen van kennis van de Nederlandse samenleving. Veel vrouwen willen dit ook maar al te graag. Het is immers heel onplezierig om niet goed te weten waar de kinderen over spreken en waar zij op school mee bezig zijn. Bij elk bezoek aan een arts, organisatie of werkgever moet iemand mee om te vertalen. Dit veroorzaakt dat vrouwen sociaal en economisch onzelfstandig zijn. Er zijn vaak belemmeringen gelegen in de cultuur, het gezin, de gezondheid of het inkomen, die ervoor zorgen dat deze vrouwen niet zelf het initiatief nemen om in te burgeren. Hoe kan de gemeente hen verleiden om deze stap toch te maken? Bij de praktijkcases in dit boekje zijn enkele voorbeelden van succesvolle initiatieven opgenomen. 3. Succesfactoren bij werving De inzet van intermediaire vrouwen blijkt bij de werving heel belangrijk. Zij vervullen de rol van contactvrouwen. In de praktijkvoorbeelden worden ze aangeduid als ambassadrices, buurtcontactvrouwen, vrijwilligsters of wijkcontactvrouwen. Deze vrouwen zijn bij voorkeur ook zelf van allochtone afkomst. Waaraan moeten de contactvrouwen voldoen? Ze moeten: beschikken over een netwerk van sleutelfiguren van moskeeën, scholen, zelforganisaties en zorginstellingen; een doel hebben waarmee zij geïsoleerde vrouwen bezoeken. Beperk dat doel niet alleen tot het leren van de taal, maar ga in op de totale situatie en de behoeften. Toeleiden naar een inburgeringsvoorziening is niet het enige doel. Het kan ook zijn dat inschakeling van hulpverlening voor andere problemen noodzakelijk is; een vertrouwensrelatie kunnen opbouwen; kunnen terugvallen op een organisatie waarbij goede begeleiding en scholing is gewaarborgd. geïsoleerde vrouwen Den Haag: werving van sociaal geïsoleerde vrouwen Het is lastig om sociaal geïsoleerde vrouwen te bereiken. Zij zijn soms te vinden in het bestand van vrouwen die vroeger een inburgeringstraject hebben gevolgd, maar daarna een geïsoleerd leven zijn gaan leiden. In Den Haag is een behoorlijk grote groep (56 vrouwen) geworven door de Stichting Ontmoeting met Buitenlandse Vrouwen (het OBV). Dit is de thuislesorganisatie. Meer weten over de Stichting Ontmoeting met Buitenlandse Vrouwen? Zie praktijkcase Succesfactoren bij toeleiding Soms moeten enkele tussenstappen worden gezet tussen de werving en de toeleiding naar een reguliere inburgeringsvoorziening. Uit ervaring blijkt dat geïsoleerde vrouwen heel graag de taal willen leren om daarmee meer zelfredzaam te zijn. De echtgenoot of het gezin moet vaak worden betrokken bij het besluit om een taalcursus te volgen. Een contactvrouw kan dit goed. Een tussenstap kan zijn dat een vrouw les aan huis krijgt. De vrouw kan dan een woordenschat aanleren. Dat is de eerste stap richting alfabetisering. De volgende stap is vaak het volgen van lessen buitenshuis in kleine groepjes, samen op stap gaan en oefenen. Deze voorzieningen worden meestal verzorgd door thuislesorganisaties. 22 werving vrouwen werving vrouwen 23

13 1.5.2 geïsoleerde vrouwen De contactvrouw is stand-by, wanneer zich een probleem zoals uitval of ziekte voordoet. Van hieruit kan de stap naar een reguliere inburgeringsvoorziening worden gezet. Dan wordt begeleiding heel belangrijk om te voorkomen dat een vrouw op dat moment afhaakt. De contactvrouwen spelen hierbij een grote rol. De organisaties die werken met geïsoleerde vrouwen, bevelen aan dat de contactvrouw de volgende taken heeft: begeleiden van de vrouw bij de intake voor de inburgeringsvoorziening; meedenken met de keuze voor het doelperspectief van een voorziening: werk of opvoeding, gezondheid en onderwijs (OGO); vinden van praktische oplossingen in samenwerking met de gemeente of aanbieder, bijvoorbeeld les in de buurt en kinderopvang. De contactvrouw is stand-by, wanneer zich een probleem zoals uitval of ziekte voordoet. De contactvrouw gaat vanuit haar vertrouwenspositie na wat hiervan de oorzaak. Zij zoekt samen met de vrouw, de gemeente en/of aanbieder naar een oplossing. vrouwen die starten met participatie Als een vrouw eerder een traject volgde, kan de gemeente haar aanschrijven. 1. Kenmerken Vrouwen die starten met participatie, hebben de volgende kenmerken: de vrouwen hebben nog een grote taalachterstand; zij zijn beperkt geschoold in de eigen taal; de vrouwen zijn maatschappelijk actief in eigen familiekring en beperkt daarbuiten, bijvoorbeeld in verband met de opvoeding van de kinderen; zij zijn vaak bekend bij de gemeenten en ROC s, omdat zij eerder een voorziening als nieuwkomer of een oudkomerstraject volgden; hun taalniveau is nog onvoldoende, omdat zij geen vervolgtraject hebben gevolgd of de taal weinig in de praktijk gebruiken. 2. Bereikbaarheid Bij de werving is het zaak om in te spelen op de beperkte maatschappelijke activiteiten die een vrouw ontplooit. Vaak gaat het om het contact met een school of activiteiten bij een moskee of zelforganisatie. Als een vrouw eerder een traject volgde, kan de gemeente haar aanschrijven. Net als voor geïsoleerde vrouwen geldt voor deze vrouwen, dat zij zelf de noodzaak ervan moeten inzien om de Nederlandse taal en samenleving beter te leren kennen en stappen te zetten in de richting van maatschappelijke participatie. 24 werving vrouwen werving vrouwen 25

14 start participatie Den Haag en Utrecht: Vrouwenzondag De gemeente Den Haag heeft in 2005 de vrouwen die eerder een nieuwkomerstraject volgden, schriftelijk uitgenodigd voor een gesprek over een (aanvullende) inburgeringsvoorziening. De vrouwen werden gestimuleerd om hun vriendinnen en familieleden mee te nemen. Hiervoor was op een zondag het stadhuis opengesteld. De belangstelling was ongekend groot. Maar liefst 900 vrouwen meldden zich voor een inburgeringsvoorziening. Zij namen hun echtgenoten en kinderen mee. De vrouwen werden ter plekke ingeschreven. Daarbij werd meteen een afspraak voor een intake gemaakt. De bedoeling was start participatie Enkele belangrijke succesfactoren: schrijf een wervende uitnodiging (bij voorkeur ondertekend door de burgemeester of wethouder), waarin het belang en perspectief van een traject wordt benadrukt; zorg ervoor dat de bijeenkomst ook leuk is voor gezinsleden, onder meer door informatiestands en een kinderspeelhoek; let op een goede logistiek, dus laat bijvoorbeeld niet iedereen op dezelfde tijd komen; onderneem snelle actie als het gaat om intake en vervolgstappen. eigenlijk om de intake al op de dag zelf te doen, maar dit bleek vanwege de zeer hoge opkomst niet mogelijk. De zondag is een goede dag voor het organiseren van Amsterdam: inzet van wervingsteams een dergelijke bijeenkomst. Dat vergt natuurlijk wel enige organisatie. Er moeten Amsterdam heeft op grootscheepse wijze geworven voor de PaVEM-pilot en voldoende medewerkers van de gemeente en/of taalaanbieders aanwezig zijn om de Regeling inburgering allochtone vrouwen G31. De gemeente heeft de intake te doen. vrouwen die onder andere in de systemen voorkwamen, een brief geschreven met Utrecht volgde het voorbeeld van Den Haag door vrouwen die al bekend waren, een uitnodiging voor een gesprek. Op de brief stond een foto van prinses Máxima. telefonisch uit te nodigen voor een inloopzondag. Er zijn drie inloopzondagen Vervolgens zijn teams met speciaal getrainde uitzendkrachten samengesteld georganiseerd. Ook in Utrecht was de belangstelling groot: 450 vrouwen kwamen om gesprekken in de wijken te voeren. Ook waren wervingsteams actief op de op bezoek. Ze kregen informatie over doel en opzet van de PaVEM-pilot. Tevens scholen waar ruim ouders cursussen volgen in het kader van Taal werden afspraken gemaakt voor een intake in de eigen wijk. en ouderbetrokkenheid. De gemeente heeft verder een bijeenkomst met Het is van belang dat de gemeente weet welk niveau de vrouwen hebben bereikt en of een vervolgtraject zinvol is. 3. Succesfactoren bij werving De pilotgemeenten maakten gebruik van bestanden van vrouwen die eerder een Win- of oudkomerstraject volgden. Die bestanden moeten op orde zijn. Het is ook van belang dat de gemeente weet welk niveau de vrouwen hebben bereikt en of een vervolgtraject op grond van de Wet inburgering of Regeling inburgering 2007 zinvol is. Wanneer de vrouwen worden uitgenodigd voor een bijeenkomst of intake, is het belangrijk dat zij goede informatie krijgen en een vervolgactie snel in zicht is. taalaanbieders georganiseerd, waarbij de aanbieders het verzoek kregen om mee te werken aan de werving. De vrouwen ontvingen tijdens de werving duidelijke informatie over de mogelijkheden om een inburgeringsvoorziening te volgen. Ze hoefden niet meteen het contract te ondertekenen. Zij mochten het contract eerst meenemen naar huis om met de familie te bespreken. Het resultaat is dat vrouwen een overeenkomst afsloten om deel te nemen aan een voorziening. Met behulp van een assessment werd de keuze voor een traject op maat gemaakt. De wervingsactiviteiten hebben als gunstig bijeffect dat in gezinnen gepraat is over de participatie van vrouwen, omdat er een discussie werd gevoerd over wel of niet deelnemen aan een inburgeringsvoorziening. Ook positief: ruim vrouwen hebben in vier weken tijd - de wervingsperiode - aangegeven dat ze mee willen doen. 26 werving vrouwen werving vrouwwen 27

15 1.5.3 start participatie Vrouwen die starten met participatie, willen graag een volgende stap binnen de samenleving zetten. 4. Succesfactoren bij toeleiding Vrouwen die starten met participatie, willen graag een volgende stap binnen de samenleving zetten. Ze willen de taal beter spreken en dit onderhouden door werk of vrijwilligersactiviteiten. Eventueel is er zicht op beroepsonderwijs. Ook belangrijk: de vrouwen willen beter communiceren met hun kinderen en de school. Een inburgeringsvoorziening kan aansluiten op de ambitie en mogelijkheden van de vrouw door: een onafhankelijke toets of assessment af te nemen om de juiste trajectkeuze te bepalen; indien van belang, uitzicht op werk te bieden in combinatie met een beroepsopleiding; te zorgen voor een goede regeling voor kinderopvang. Den Haag: ronde tafel over werving In Den Haag is een ronde tafel met diverse maatschappelijke organisaties georganiseerd. Doel: het maken van afspraken over de werving voor de diverse profielen van vrouwen. In totaal zijn veertig organisaties bij de werving betrokken geweest: van scholen tot moskeeën, van zelforganisaties tot moedercentra. Meer dan de helft van de vrouwen is via deze organisaties bereikt. De (zelf)organisaties die zich richten op vrouwen, waren het meest succesvol. Het hoogst scoorden (in deze volgorde): Stichting Ontmoeting met Buitenlandse vrouwen (thuislesorganisatie); Moedercentrum de Koffiepot; Stichting Yasmin; Vrouwenvereniging Hilal; Koerdische Vrouwenvereniging Helin. actieve vrouwen De meeste vrouwen zijn bij de gemeente of onderwijsaanbieder bekend, omdat zij eerder een inburgeringsvoorziening hebben gevolgd. 1. Kenmerken Actieve vrouwen hebben de volgende kenmerken: de vrouwen zijn actief bezig met een taaltraject of ze hebben weliswaar een taaltraject afgerond, maar nog een te laag taalniveau. zij zijn in staat om binnen een jaar het vereiste taalniveau te halen; de vrouwen zijn maatschappelijk actief in een sociaal netwerk van vrienden, kennissen, buurtbewoners en ouders van de vriendjes van de kinderen; veel vrouwen werken een aantal uren per week, vaak als schoonmaakster (vrouwen met kleine baantjes vielen overigens buiten de pilots in het kader van Taal Totaal, omdat alleen vrouwen met een uitkering of zonder werk en inkomen een aanbod van de gemeente mochten krijgen); zij kunnen zich sociaal redden binnen enkele domeinen, bijvoorbeeld gezondheid, onderwijs en werk. 2. Bereikbaarheid De vrouwen beschikken minimaal over taalniveau 1. Ze kunnen binnen niet al te lange tijd het inburgeringsexamen of een examen op een hoger niveau (Staatsexamen of beroepsopleiding) afleggen. De meeste vrouwen zijn bij de gemeente of onderwijsaanbieder bekend, omdat zij eerder een inburgeringsvoorziening hebben gevolgd. Ze kunnen goed worden bereikt door hen aan te schrijven en uit te nodigen. 28 werving vrouwen werving vrouwen 29

16 De pilotgemeenten Amsterdam, Den Haag en Utrecht hebben deze Op deze manier werken ze aan hun beroepsgerichte en taalcompetenties die methode toegepast. Een werkende vrouw kan ook via de werkgever nodig zijn voor de beroepskwalificatie. worden benaderd. Verder is werving via scholen mogelijk. Het De opleiding en werkzaamheden vormen geen eindfunctie, maar een groei- en aanbod moet voor actieve vrouwen aantrekkelijk zijn. Ze willen doorstroomfunctie. Er moeten steeds weer opnieuw groepen kunnen starten. actieve vrouwen graag een stapje hoger op de participatieladder. De inburgeringsvoorziening moet hun toekomstige positie binnen de samenleving versterken. Dat kan door het aanbieden van: een inburgeringsvoorziening in combinatie met een beroepsopleiding (geïntegreerd traject); een inburgeringsvoorziening in combinatie met werk; een inburgeringsvoorziening in combinatie met vrijwilligerswerk. actieve vrouwen Bij de functies gaat het dan ook om een tijdelijke aanstelling van één of hooguit twee jaar. Voor het beroepsvormende deel van de opleiding is er een parttime BOL-variant. Dit maakt het gebruik van veel stages en buitenschoolse leertijd mogelijk. Een werkplek en gecertificeerde werkplekbegeleiding zijn geen dwingende eisen; het ontbreken hiervan vormt daarom geen belemmering. De praktijkervaringen die vrouwen tijdens en na afloop van de opleiding opdoen, dienen vooral om extra taalvaardigheid te verwerven (fluency) en meer inzicht te ITTA: programma voor buurtcontactvrouwen krijgen in het reilen en zeilen van instanties. Dat bevordert een snelle doorstroom naar (ander) werk en/of andere opleidingen. Het Instituut voor Taalonderzoek en Taalonderwijs Anderstaligen (ITTA) in Amsterdam is recent gestart met het project Ontwikkeling Taal & De doelgroep van het project Ontwikkeling Taal & Scholingsprogramma Scholingsprogramma Buurtcontactvrouwen. Het programma wil stimuleren Buurtcontactvrouwen bestaat uit: dat allochtone vrouwen als buurtcontactvrouw worden betrokken bij de werving herintredende vrouwen die verwachten binnenkort uit de kleine kinderen en toeleiding van vrouwen en bij activiteiten. Het project is gericht op het te zijn en deze opstap willen benutten; Een werkende vrouw kan ook via de werkgever worden benaderd. ontwikkelen van een gecombineerd programma voor taal- en beroepsvoorbereiding én beroepsvorming. Door er een regulier beroepsopleidend programma van te maken wordt dit een vaste voorziening. Daarmee wordt de continuïteit gegarandeerd. Vrouwen kunnen vervolgens doorstromen naar mbo-2 en mbo-3 niveaus (verticale doorstroom). Het alternatief is horizontale doorstroom naar opleidingen en functies in een verwante beroepskolom (voedingsassistent, winkelassistent, zorghulp) of werksoort (catering, facilitaire dienstverlening). nuggers: vrouwen zonder uitkering maar met de ambitie in de naaste toekomst passend werk te vinden; bijstandsmoeders: vrouwen die kleine kinderen hebben, maar die zich realiseren dat ze op een dag werk aangeboden krijgen en de gelegenheid willen benutten om hierin zelf sterk de hand in te hebben. Den Haag heeft ervaring opgedaan met de werving voor dit project. Veel Het programma fungeert zo als eerste schakel in de beroepskolom. vrouwen die zich meldden, waren te hoog opgeleid. Zij zijn doorgeleid naar Het programma sluit ook erg goed aan op het voortraject, omdat de inhoud van een geïntegreerd traject (GIT-traject). Dit is een beroepsopleiding waarin het beroep wordt bepaald door de activiteiten van de inburgeraars die een componenten als NT2-onderwijs en re-integratieaspecten zijn opgenomen. OGO-programma volgen. De buurtcontactvrouwen zorgen niet alleen voor de Ook hier bleek dat de meeste vrouwen zo snel mogelijk aan het werk willen. Het werving van de OGO-cursisten, maar begeleiden hen ook bij de buitenschoolse thuisfront is eerder enthousiast voor het volgen van een opleiding door de vrouw, activiteiten tijdens de cursus. De buurtcontactvrouwen verzorgen excursies in de wanneer dit verbonden is met het vinden van werk. Het is dan ook belangrijk om wijk, leggen de functie van instanties uit en bezoeken met groepjes vrouwen onder het traject te koppelen aan (gesubsidieerd) werk. Den Haag biedt gesubsidieerde meer de bibliotheek en het CWI. Ooievaars- en Opstapbanen aan. Als vrouwen doorstromen naar opleidingen op mbo-niveau 2 of 3, zijn ze zelf in staat om regulier werk te vinden. 30 werving vrouwen werving vrouwen 31

17 Succesfactoren bij werving Inburgeraars leren de taal actieve vrouwen Een succesvolle wervingsmethode is het aanschrijven van vrouwen die eerder een Win- of oudkomerstraject hebben gedaan. Dit verschilt niet van het benaderen van vrouwen die starten met participatie. Omdat het gaat om vrouwen die meer willen participeren, moet bij de selectie wel worden gekeken naar de niveaus die ze eerder hebben behaald. Het niveau moet 1+ zijn om snel te kunnen toeleiden naar het inburgeringsexamen, een hoger niveau of een beroepsopleiding. 4. Succesfactoren bij toeleiding De toeleiding naar een traject moet aansluiten bij het huidige participatieniveau en de ambitie van de vrouw. Die wil meestal graag werken. Maar het kan ook zijn dat de vrouw actief wil zijn als vrijwilliger of binnen een bestuur. Om deze groep vrouwen te motiveren zijn goede combinaties van inburgering met (gesubsidieerd) werk, werkstages en beroepsopleiding nodig. hoger opgeleide vrouwen beter als er een link wordt gelegd met hun toekomstperspectief. 1. Kenmerken Hoger opgeleide vrouwen hebben als kenmerken dat: zij in eigen land een mbo-opleiding of hoger hebben gevolgd; de vrouwen bijna allemaal zo snel mogelijk aan het werk willen. 2. Bereikbaarheid Binnen de pilots Taal Totaal mochten alleen vrouwen met een uitkering en vrouwen zonder werk en inkomen een aanbod van de gemeente krijgen. Daaronder zijn niet veel hoger opgeleide vrouwen. Er zijn daarom slechts weinig voorbeelden vanuit de pilots. De toeleiding naar een traject moet aansluiten bij het huidige participatieniveau en de ambitie van de vrouw. 3. Succesfactoren bij werving De gemeente Den Haag heeft de meeste ervaring met de werving van hoger opgeleide vrouwen. Binnen de pilot Taal Totaal heeft Den Haag een speciaal traject voor deze groep opgezet. Uit het rondetafelgesprek gericht op de werving van vrouwen (zie 1.5.2) bleek dat alleen Vluchtelingenwerk zicht heeft op hoger opgeleide vrouwen zonder werk en inkomen. De opbrengst was dertien vrouwen. Belangrijkste succesfactor is het vinden van een intermediaire organisatie, die zicht op en contact met hoger opgeleide vrouwen heeft. 32 werving vrouwen werving vrouwen 33

18 Succesfactoren bij toeleiding Moeilijk bereikbare hoger opgeleiden Hoger opgeleide vrouwen hebben vaak wel werk, maar onder hun eigen niveau. Deze vrouwen zoeken werk dat bij hen past. Ook hebben sommige hoogopgeleide vrouwen geen werk. Het is daarom belangrijk om het taalniveau aan te laten sluiten op de vraag die de arbeidsmarkt aan dit niveau stelt. Veel hoger opgeleide vrouwen zijn in staat om een middelbare of hogere beroepsopleiding te volgen of een universitair diploma te halen. Hiervoor is toeleiding naar het staatsexamen belangrijk. Den Haag: e-learning De gemeente Den Haag en de Mondriaan Onderwijsgroep zijn in het kader van de PaVEM-pilot een project voor hoogopgeleide vrouwen zonder werk gestart. Dit project richt zich op vrouwen die het Nederlands nog onvoldoende beheersen financiën vrouwen moeten thuis worden bezocht. Er hangt natuurlijk een prijskaartje aan de ambitie van de gemeente om - vaak in samenwerking met partners - te kiezen voor differentiatie van groepen, inzet op ook moeilijk bereikbare groepen en intensieve werving en toeleiding. De kosten worden hier onder de loep genomen vanuit het perspectief van de gemeente. en actief willen participeren in de samenleving of door willen stromen naar een vervolgopleiding. Het programma leidt op naar het inburgeringsexamen of staatsexamen en duurt maximaal twaalf maanden. De deelneemsters krijgen wekelijks drie groepsbijeenkomsten van 2,5 uur op school. Ze werken daarnaast Plaatje afhankelijk van rol van gemeente Het financiële plaatje hangt sterk af van hoe de gemeente haar eigen rol invult. De vier varianten zijn: thuis 7,5 uur per week aan opdrachten. E-learning is een belangrijk onderdeel van het project. De vrouwen hebben toegang tot een elektronische leeromgeving. De functionaliteiten zijn: mededelingen van de docent, rooster, chat, , opdrachten, informatieve links, samenwerkingsmogelijkheden en toetsen. Elke deelneemster krijgt een laptop en printer in bruikleen. Ook wordt een internetaansluiting geregeld. De gemeente verzorgt een helpdesk. - De gemeente verzorgt zelf de werving en toeleiding. Het zelf werven en toeleiden leggen een extra beslag op de ambtelijke capaciteit. Dit geldt vooral als het gaat om moeilijk bereikbare groepen. Deze vrouwen moeten thuis worden bezocht. Ook is gemeentelijke inzet nodig om aanvullende hulpverlening in te schakelen. Voor andere groepen moet de gemeente vaak informatiebijeenkomsten in de wijken organiseren. De gemeente kan bij grote wervingsacties tijdelijk krachten inhuren voor specifieke activiteiten. Amsterdam en Den Haag hebben dit gedaan voor de werving voor de PaVEM-pilot en de Regeling inburgering allochtone vrouwen G werving vrouwen werving vrouwen 35

19 financiën Wanneer de werving voor specifieke groepen is opgenomen in de subsidievoorwaarden, zijn er geen kosten voor de gemeente. - De gemeente besteedt de werving en toeleiding uit. De gemeente koopt in dit geval de werving en toeleiding voor alle groepen of voor specifieke groepen in. Vaak gebeurt dit bij de aanbieders van voorzieningen of bij andere organisaties. De uitbesteding kan gevolgen hebben voor de hoogte van de trajectprijs. Rotterdam heeft deze variant gekozen bij de werving voor de PaVEM-pilot. - De gemeente werkt samen met organisaties die zij (eventueel) subsidieert. Wanneer de werving voor specifieke groepen is opgenomen in de subsidievoorwaarden, zijn er geen extra kosten voor de gemeente. Anders ligt dit als de gemeente een extra opdracht geeft of voorzieningen bij de organisaties moeten worden gecreëerd. De gemeente subsidieert meestal voor deze doelen thuislesorganisaties, Vluchtelingenwerk en organisaties die zich richten op het bevorderen van de participatie van specifieke groepen vrouwen door middel van de inzet van vrijwilligers en contactvrouwen. Wat betreft de kosten van de inzet van contactvrouwen zijn er verschillende varianten denkbaar: de contactvrouwen zijn vrijwilligsters met een onkostenvergoeding; de contactvrouwen hebben een gesubsidieerde baan en drukken daarmee op het W-budget (onderdeel van de Wwb) van de gemeente; de contactvrouwen hebben een regulier dienstverband bij de organisatie waarvoor zij werken of bij bijvoorbeeld een woningbouwcorporatie of de gemeente zelf. Deze verschillende vormen hebben gevolgen voor de hoogte van de subsidie, de subsidierelatie en/of de relatie met de gemeente. financiën - De gemeente kiest voor een mengvorm. De gemeente doet een deel van de activiteiten zelf, besteedt een deel uit en werkt samen met organisaties die zij subsidieert. De financiële gevolgen lopen uiteen per klantgroep. Het gaat daarbij om de kosten voor eigen gemeentelijke capaciteit, de trajectkosten en de subsidiekosten. De gemeente heeft altijd coördinatiekosten. Vier financieringsmogelijkheden Er zijn verschillende mogelijkheden om de kosten te dekken: de vergoeding van de trajectkosten door het Rijk; het W-deel van de Wet werk en bijstand (Wwb); het budget van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo); eigen gemeentelijke middelen. De budgetten worden vaak door verschillende bestuurders en diensten binnen de gemeente beheerd. Wie deze middelen wil inzetten, zal daarom moeten kiezen voor integraal beleid. Die keuze wordt vastgelegd in de visie en beleidsvorming voor inburgering en participatie van vrouwen. Hiervoor kan de Routeplanner Inburgering en Participatie Allochtone vrouwen worden gebruikt (zie hoofdstuk 1). De vier financieringsmogelijkheden kort toegelicht: - Vergoeding van de trajectkosten door het Rijk. Het Rijk vergoedt een gemiddelde trajectprijs. Hierbij is rekening gehouden met een eigen bijdrage van n 270. De gemeente mag voor asielmigranten, ook als zij een uitkering hebben, kiezen voor een hoge trajectvergoeding om te voorzien in de kosten van de gewenste maatschappelijke begeleiding. De gemeente ontvangt verder een vaste bijdrage voor de informatievoorziening aan inburgeraars. Hiermee moeten in principe alle kosten worden gedekt, zoals de kosten voor werving, intake, begeleiding en inburgeringsvoorziening. 36 werving vrouwen werving vrouwen 37

20 financiën Het doel van de Wmo is dat alle burgers aan de samenleving deelnemen. Wanneer de keuze valt op volledige bekostiging uit de vergoeding van het Rijk, is het belangrijk dat de gemeente bij de inkoop een scherpe differentiatie in de kosten van trajecten aanbrengt. Bijvoorbeeld een lagere vergoeding bij korte trajecten die weinig kosten wat betreft werving en toeleiding en een hogere vergoeding wanneer sterk moet worden ingezet op moeilijk bereikbare groepen. - W-deel van Wet werk en bijstand. Als de gemeente wil dat organisaties getrainde contactvrouwen inzet voor de werving, toeleiding en eventueel begeleiding, kan de gemeente deze organisaties ondersteunen vanuit het W-deel van de Wwb. Hiermee kunnen vrouwen met een uitkering of nuggers trainingen en opleidingen worden aangeboden (zie het voorbeeld van ITTA in hoofdstuk 1.5). Vanuit het W-deel kunnen ook gesubsidieerde banen of participatiebanen bij organisaties worden vergoed. - Budget voor Wet maatschappelijke ondersteuning. Het doel van de Wmo is dat alle burgers aan de samenleving deelnemen. De gemeente kan deze wet inzetten om allochtone vrouwen te ondersteunen en participatie te bevorderen. Bijvoorbeeld door het stimuleren van vrijwilligerswerk of het voorkomen van sociaal isolement. Concreet: de gemeente kan de Wmo gebruiken voor het inschakelen van contactvrouwen om geïsoleerde vrouwen te bereiken of het vergoeden van de onkosten van vrijwilligers die meewerken aan de werving en toeleiding. - Eigen gemeentelijke middelen. De gemeente kan vanuit haar visie en ambitie ervoor kiezen om ook eigen gemeentelijke middelen in te zetten voor werving, toeleiding en specifieke vormen van begeleiding. financiën Aandachtspunten bij inkoop en subsidies De gemeente moet bij haar keuze van hoe ze werving en toeleiding organiseert, rekening houden met de Europese aanbestedingsregels. Deze regels gelden wanneer het drempelbedrag van n wordt overschreden. De inkoop is in dat geval, hoe ook gefinancierd (vanuit de budgetten voor inburgering, Wwb en Wmo, vanuit eigen gemeentelijke middelen of een combinatie daarvan), gebonden aan de Europese regels. Wanneer gelden de Europese aanbestedingsregels en waar moet de gemeente dan op letten?. Dat hangt af van het scenario dat de gemeente voor werving en toeleiding hanteert: - De gemeente verzorgt zelf de werving en toeleiding. Dit wordt inbesteding genoemd. Van inkoop is dan geen sprake. Aanbesteding is niet aan de orde. - De gemeente besteedt de werving en toeleiding uit. Wanneer de gemeente de activiteiten voor werving en toeleiding inkoopt bij aanbieders of andere organisaties, is sprake van uitbesteding. Hierbij gelden de Europese aanbestedingsregels. De belangrijkste kenmerken zijn: objectiviteit (iedereen gelijke kansen geven); transparantie (een heldere procedure volgen en de beoordelingscriteria kenbaar maken) non-discriminatie. Voor meer informatie over deze aanbestedingsregels, zie het boekje Inburgering en inkoop van de Frontoffice Inburgering. 38 werving vrouwen werving vrouwen 39