30 jaar. STABU ondersteunt vernieuwingsakkoord Bouw met PIM. make-over 4. Wereldwijde. Nederlands initiatief 8. STABU Statements.

Transcriptie

1 oktober 2006 WILLY BRAnDTLAAn RJ EDE (GLD.) TEL. (0318) FAX (0318) WEBSITE: STABU ondersteunt vernieuwingsakkoord Bouw met PIM De Regieraad Bouw is in 2004 in het leven geroepen door de Minister van Economische Zaken, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en Verkeer en Waterstaat. De opdracht Schilderwerk ondergaat totale make-over 4 Wereldwijde draagkracht voor Nederlands initiatief 8 30 jaar STABU Statements 12 vervolg aan de Regieraad luidt; breng de noodzakelijke vernieuwingen in de bouw op gang, normaliseer de verhoudingen en herstel het onderlinge vertrouwen. Met als uiteindelijk doel het bewerkstelligen van een cultuuromslag naar een transparante, innovatieve en marktgerichte bouwsector. om invulling te geven aan deze opdracht, heeft de Regieraad het Vernieuwingsoffensief Bouw gelanceerd. Hierin zijn alle doelstellingen en actielijnen vastgelegd. Per jaar selecteert de Regieraad daaruit een prioriteitenprogramma. Eind dit jaar zal de Regieraad verantwoording afl eggen over het bereikte resultaat en zal Hans Blankert de voorzittersrol overnemen van Jan Hovers. Rol STABU De Regieraad Bouw heeft vernieuwingsakkoorden afgesloten met de BnA, Bouwend nederland, College bouw zorginstellingen, nvtb, onri, Uneto-VnI, Unie van Waterschappen en de VnG. Bijna al deze organisaties zijn ook in het bestuur van de Stichting STABU vertegenwoordigd. Gezien de belangrijke rol die de Stichting STABU speelt bij het realiseren van haar doelstelling bouwbreed informatiesysteem en de directe relatie met de doelstellingen van de Regieraad Bouw verwacht de markt een duidelijke en actieve rol van STABU bij de realisering van deze doelstellingen. Korte termijn Belangrijke speerpunten in deze doelstellingen zijn integraal ontwerpen (met als insteek de verbetering van de kwaliteit van product en proces) en betere aanbesteding in de bouw. Als voorwaarde voor integraal ontwerpen moet de digitale informatie-uitwisseling tussen de partijen in de bouw worden Het feestelijk ondertekenen van de samenwerkingsovereenkomst BricsCad en STABU. Zittend v.l.n.r. E. De keyser (directeur BricsCad nv), ir. M.L.A.M. van Hezik (directeur STABU), J.A.M. Altenburg (voorzitter STABU, namens VRoM). Staand v.l.n.r. ir. W.J. Scheele (namens VnG), M. Van Den Bergh (BricsCad), ir. G. koers (namens nvtb), mr. J.H. Wamsteker (namens DVD), ir. ing. R.W.G. de Reus (namens UnETo-VnI), ing. C. Smit (namens UnETo-VnI), bevorderd. Dit geeft extra druk op de verdere ontwikkeling van standaardisatie van informatiesystemen en afsprakenstelsels en ook op de ontwikkeling van standaarden op het vlak van rechtsverhouding en proceskwaliteit. Professioneel opdrachtgeverschap, professioneel ondernemerschap, maatschappelijk verantwoord ondernemen, klantgerichtheid, gedragscode, aanbestedingswet- en regelgeving, bouwregelgeving en opleidingen zijn de kernwoorden van alle veranderingen die gerealiseerd moeten worden. Hier ligt de uitdaging voor STABU en het antwoord op deze uitdaging wordt verwerkt ir. J.W. Willems (namens onri), G.C.M. van de Goot (projectleider, STABU). in een totaal nieuw product PIM; het Project Informatie Management systeem. PIM zal als primeur op de komende Internationale Bouwbeurs te Utrecht (5 t/m 10 februari 2007) getoond worden en beschikbaar zijn voor de bouwmarkt. PIM Door een intensieve samenwerking met het softwarebedrijf Bricscad n.v. wordt het mogelijk om via Internet (met alle noodzakelijke beveiligingen) alle projectgegevens vast te leggen. Deze informatievastlegging loopt vanaf het begin van een project alle stappen pag. 2 STABU bulletin 1

2 door en STABU levert daarbij zoveel mogelijk gestandaardiseerde documenten aan die gebruikt kunnen worden. De projectbeheerder bepaalt per project wie toegang heeft tot welke informatie en of deze toegang alleen lezen of ook bewerken van informatie betreft. Alle correspondentie over het project kan digitaal verlopen inclusief de vastlegging van afspraken, update van gegevens enz. Agenda-afstemming, waarschuwingen voor overschrijding van termijnen e.d. zitten ook in PIM. STABU heeft speciaal een koppeling gebouwd tussen de vernieuwde Elementenmethode en de bestaande STABU-systematiek waardoor het beter mogelijk wordt om de informatie element of bouwdeelgericht op te bouwen via het voorlopige ontwerp (Vo); het defi nitieve ontwerp (Do) naar het bestek. nieuwe contractvormen zoals de UAVgc, maar ook bestaande als de AVA en ALIB worden naast de UAV toepasbaar in combinatie met de STABU-systematiek. Systematisch beheer en onderhoud wordt in PIM ingebouwd door een koppeling tussen de Elementenmethode en de nieuwe norm voor systematisch onderhoud (nen 2767 deel 2 conditiemeting voor bouw- en installatiedelen, gebrekenlijsten). ook zullen prestatiegerichte beschrijvingsmogelijkheden in PIM worden opgenomen 1 2 Stabu STABU bulletin bulletin vervolg van pag. 1 zodat niet alles door de opdrachtgever of zijn architect en adviseurs in detail uitgewerkt behoeft te worden. Uitvoerders krijgen hierdoor meer innovatieve kansen. Elementgerichte bestekken kunnen naadloos aansluiten op de bestaande calculatieprogrammatuur zodat offertes veel sneller (minder kosten) en betrouwbaarder kunnen worden opgesteld. overleg met de betrokken systeemhuizen vindt hierover al plaats. Langere termijn Zoals bekend streeft STABU al een langere periode naar de volledige integratie van de digitale informatie-uitwisseling in de bouwnijverheid (BIM). Als hoofdvoorwaarde voor deze uitwisseling is de eenduidige defi nitie van alle objecten in de bouw noodzakelijk. STABU heeft in de ontwikkeling hierin (het LexiCon) al ruim 1,5 miljoen euro geïnvesteerd waarbij de afgelopen twee jaar door deelname in PAIS extra fi nanciële steun van PSIBouw is verkregen. Het PAIS samenwerkingsverband moet ervoor zorgen dat de objectendefi nities van het LexiCon afgestemd worden met de artikelclassifi catie van Uneto-VnI (ETIM) en de objectendefi nities die CRoW voor de weg- en waterbouw voorbereidt. Deze gezamenlijke defi nities kunnen dan weer in de andere protocollen van VISI, CoInS en GS1 worden gebruikt. De ontwikkeling van deze, in eerste instantie voor nederland bedachte, standaard verloopt nu ook internationaal. Door een integratie met de andere standaard van noorwegen (BARBi) komt er een internationaal framework ter beschikking voor alle andere landen die ook een standaard voor objectdefi nities willen. Momenteel worden met verschillende landen hierover afspraken gemaakt. Hierdoor kunnen we gezamenlijk de ontwikkeling en toepassing van deze defi nities in de IFC s (wereldwijde standaard voor de uitwisseling tussen CAD-systemen) realiseren. Vertrek Rissa Cremers na een dienstverband van bijna vijf jaar heeft STABU afscheid genomen van mevrouw mr. R.C.J. (Rissa) Cremers. Haar hoofdtaak was het secretariaat van de Projectgroep 01 Administratieve Bepalingen, verantwoordelijk voor het contractuele deel van de STABU-systematiek. Daarnaast is zij verantwoordelijk voor het project VISI in de B&U en de UAVgc in de B&U. Beide projecten zijn recent afgerond. Per 1 oktober is zij werkzaam bij Tauw te Deventer, als adviseur op de afdeling Juridisch & Financieel advies, Aanbesteding en Bouw, waar zij haar ambities kan nastreven bij een groter bedrijf. Haar laatste bijdrage aan de rubriek onder Ede is te lezen op bladzijde 18.

3 Van de redactie Het zal u niet zijn ontgaan: het STABU-bulletin heeft een ware gedaanteverwisseling ondergaan. Hand in hand met de website werd het tijd om het huisorgaan van STABU een modernere uitstraling te geven, tenslotte was het STABU-bulletin sinds de eerste editie in 1986 nog nauwelijks aangepast. Hoewel in een nieuw jasje gestoken, streven wij er als vanouds naar om u te informeren over producten en diensten van STABU maar ook over besteksgerelateerde (wereldwijde) Vraag het Stabu In kort bestek Onder ede ontwikkelingen. ondertussen zijn wij zeer benieuwd wat u van het gerestylede 20 Uit de praktijk bulletin vindt en wat uw mening is over de inhoud van de artikelen. ook horen we graag uw ideeën voor komende edities! Stuur uw aan de redactie: dkervel@stabu.nl. inhoud oktober STABU ondersteunt vernieuwsakkoord Bouw met PIM Vertrek Rissa Cremers Schilderwerk ondergaat totale make-over Fabrikantentrainingen Wereldwijde draagkracht voor nederlands initiatief Stilte voor de Storm ICIS Delegates Assembly 2006 STABU Cursusaanbod 30 jaar Stichting STABU STABU-gebruikersdagen In Memoriam Stabum@il Cursusdag UAVgc in de B&U van start STABU lanceert nieuwe website Colofon Prijsoverzicht STABU-producten adverteerders index 2 23 DUnCAn Automatisering BV kubus informatiesystemen BV STABU Stabu bulletin bulletin 3 1

4 Met de eerste STABU-uitgave van 2007 wordt het hoofdstuk Schilderwerk niet voorzien van een nieuw jasje maar in een volledig nieuwe outfit gestoken. Het kiezen van het juiste verfsysteem is hierdoor helder en eenvoudig geworden. Schilderwerk ondergaat totale make-over STABU is bezig om het hoofdstuk Schilderwerk (46) volledig te herzien èn de kunststof vloerafwerkingen in hoofdstuk Dekvloeren en vloersystemen (42) te vernieuwen. Alle bestaande kortteksten en bijbehorende werkbeschrijvingen zullen met de uitgave volledig worden vervangen. Voor de ingrijpende wijzigingen waren diverse redenen. Zo heeft de nieuwe EG-richtlijn (2004/42/EG) de nodige consequenties voor de beperking van emissies van vluchtige organische stoffen en gevolgen van het gebruik van organische oplosmiddelen in bepaalde verven en vernissen (zie kader). Tevens zijn lang gekoesterde wensen meegenomen vanuit de branche, afgestemd op nieuwe toepassingen en ontwikkelingen alsmede verbeteringen. Wat gaat er veranderen? Tot op heden wordt de keuze van de verf bepaald door het bindmiddel. Innovatie van bindmiddelen is in opmars. Een bindmiddel bepaalt onder meer de glans, hardheid, elasticiteit en duurzaamheid van de verf. Diverse soorten bindmiddelen worden in de verfbranche gebruikt om de eigenschappen van elke verfsoort zo doelmatig mogelijk te benutten. Alkyd, acrylaat en expoy zijn daar enkele voorbeelden van. Met ingang van uitgave wordt de indeling gewijzigd in het toe te passen oplosmiddel, waarmee watergedragen, oplosmiddelhoudende en oplosmiddelvrije verfsystemen worden bedoeld. Met deze nieuwe benadering zijn de bestekteksten voor de bestekschrijver eenvoudiger en is door STABU reeds een voorselectie gemaakt betreffende het toepassingsgebied binnen- en buitensystemen. Tevens is afgestemd op de nationaal wettelijk gestelde eisen aan verven en vernissen binnenshuis. de heer F. (Frans) Gouw De wijzigingen in Schilderwerk bieden de bestekschrijver bovendien de mogelijkheid om afzonderlijke bestekposten te vervaardigen. Dit is handig wanneer bij houten en metalen bouwdelen het grondverfsysteem in de fabriek en het afwerksysteem op de bouwplaats wordt verlangd. De systeemopbouw van de verflagen kan separaat worden gekozen. Nieuwe rubrieken bij dekkend verfsysteem: Bij een dekkend verfsysteem op hout zijn de nieuwe rubrieken: B Primer, hout, watergedragen; B Primer, hout, oplosmiddelhoudend. Nieuwe rubrieken bij transparant verfsysteem: Bij een transparant verfsysteem op hout zijn de nieuwe rubrieken: B Transparante impregneerbeits, hout, watergedragen; B Transparante grondverf hout, watergedragen; B Transparante impregneerbeits, hout, oplosmiddelhoudend; B Transparante grondverf hout, oplosmiddelhoudend. Aangezien de professionele verfbranche een aantal benamingen niet meer ondersteunt, is bijvoorbeeld de oude benaming kleurbeits komen te vervallen en vervangen door transparante impregneerbeits. In dit kader is ook dekkende beits vervangen door dekverf voor hout. Houtverduurzamingsmiddel komt in hoofdstuk Schilderwerk niet meer voor. In de overige hoofdstukken, zoals hoofdstuk 24 Ruwbouwtimmerwerk, blijft dit wel gehandhaafd. Fabrikantgebonden productspecificaties/bestekservices In het STABU-bestand is ruimte gereserveerd voor productspecificaties van toeleveranciers. Deze zogenaamde FPS-en van verffabrikanten worden net als de algemene specificaties aangepast en onderverdeeld naar oplosmiddel. Varianten van oplosmiddelen mogen bijvoorbeeld niet meer in dezelfde bouwstofspecificatie voorkomen. Dit heeft ook consequenties voor de diverse bestekservices van verfsystemen die op de markt zijn verspreid. Deze dienen ook in een nieuw jasje te worden gestoken overeenkomstig de nieuwe STABU-specificaties. STABU heeft de betreffende fabrikanten en bestekservicemakers inmiddels geïnformeerd. Projectgroep 10; Schilderwerk Brancheorganisaties zorgen voor de nodige inbreng vanuit de markt door het aandragen van kennis. Dit gebeurt via de leden van de diverse project- en werkgroepen van de Stichting STABU. De coördinatie van de project- en werkgroepen ligt bij de STABUprojectcoördinatoren. In september 2004 heeft de projectgroep Schilderwerk met projectcoördinator Frans Gouw voorgesteld meerdere werkgroepen aan te stellen met specifieke kennis van zaken van de verschillende verfsystemen en bijbehorende ondergrond condities. In dit samenwerkingsverband is de totale make-over tot stand gekomen. 4 STABU bulletin

5 De leden van de project- en de werkgroepen schilderwerk hebben hun inzet en kennis bijgedragen vanuit de volgende branches: VVVF, Vereniging van verf- en drukinktfabrikanten; AC VoM, Advies- en informatiecentrum voor oppervlaktechnieken van materialen; CoT, Centrum voor onafhankelijk advies, onderzoek en management voor de bouw en industrie; FoSAG, ondernemersorganisatie schilders-, onderhouds-, metaalconserverings- en glasbranche; Stichting Doelmatig Verzinken; (S)VMB, (Sectorvereniging) Metaalconserveringsbedrijven; Adviesbureaus: HEVo organisatie voor onderzoek, advies en projectmanagement op het gebied van huisvesting en bouwen, krul Adviesburo Glas- en Schilderwerken; Verffabrikanten: Akzo nobel Decorative Coatings BV, Sigma Coatings BV; Applicatie- en schildersbedrijven: ATLAS ABC BV applicatie brandwerende constructies, Vermeij Schilderwerken B.V. Meer informatie Aanvullende informatie is verkrijgbaar bij projectcoördinator bouwkunde, de heer F. (Frans) Gouw. Tel. (0318) of ook tijdens de STABU-gebruikersdagen zal de nodige aandacht worden besteed aan Schilderwerk. EG-regels voor maximum VOS-gehalte in verf Verf is een aanzienlijke bron van vluchtige organische stoffen (VoS). De nieuwe EG-richtlijn Verfproducten (2004/42/EG) stelt eisen aan het VoS-gehalte van bepaalde soorten verven en vernissen die in de lidstaten in de handel worden gebracht. Het gaat om producten die gebruikt worden voor gebouwen en houtwerk (en bijbehorende structuren) en voor het overspuiten van voertuigen. Het doel van de richtlijn is de VoS-emissies te reduceren die deze verfproducten veroorzaken, zo draagt deze bij aan het realiseren van de nationale emissieplafonds voor VoS die nederland en de andere lidstaten hebben afgesproken. De grenswaarden worden 1 januari 2007 van kracht, en sommige eisen worden per 1 januari 2010 nog aangescherpt. De nieuwe kortteksten geven in de titel een duidelijke richting aan naar oplosmiddelhoudend (solventgedragen) en watergedragen, als bedoeld voor binnen en buiten bij watergedragen/oplosmiddelvrij en anderzijds voor buiten bij oplosmiddelhoudende verfsystemen. In de oude kortteksten diende op een lager niveau - bij de bouwstofspecificatie - een keuze te worden gemaakt uit een scala van bindmiddelen voor alle toepassingsgebieden. Nu wordt de keuze in het beginstadium gemaakt. Uit de varianten van bijpassende bindmiddelen kan in de specificatie worden geselecteerd BESTAAnDE ondergrond, METAAL Oude bestektekst: a BEST. ondergr., STAAL, niet-verzinkt 0. R BEST. ondergr., STAAL, niet-verzinkt 4. B PRIMER VooR METAAL 5. B SEALER VooR METAAL 6. B GRonDVERF VooR METAAL 7. B DEkVERF VooR METAAL B c01 DEkVERF o.b.v. ALkYDHARS B c01 DEkVERF o.b.v. ACRYLAATHARS B c01 DEkVERF o.b.v. EPoXYHARS B c01 DEkVERF o.b.v. PoLYURETHAnHARS B c01 DEkVERF o.b.v. CHLooRRUBBER B c01 DEkVERF o.b.v. BITUMEn B c01 DEkVERF o.b.v. olie/natuurhars D WAnDRooSTER, BUITEn Nieuwe bestektekst: a BEST. ondergr. STAAL, oplosmiddelh. 0. R BEST. ondergr. STAAL, oplosmiddelh. 3. B PRIMER VooR METAAL, oplosmiddelh. 4. B SEALER VooR METAAL, oplosmiddelh. 5. B MIDCoAT/GRonDVERF,METAAL, oplosmiddelh. 6. B c01 DEkVERF, METAAL, oplosmiddelh. # \Bindmiddel: acrylaat. \Bindmiddel: alkyd. \Bindmiddel: 2 componenten epoxy. \Bindmiddel: 2 componenten polyurethan. \Bindmiddel: polyvinylchloride. \Bindmiddel: 2 componeneten epoxy siloxaan. \Bindmiddel:.. D WAnDRooSTER, BUITEn Oude bestektekst: nieuwe ondergrond, HoUT a nwe ondergr., HoUT, DEkkEnD SYSTEEM 0. R nwe ondergr., HoUT, DEkkEnD SYSTEEM 4. B GRonDVERF, HoUT 5. B c01 DEkkEnDE BEITS VooR HoUT # \oplosmiddelhoudend. \oplosmiddelarm. \Watergedragen. B c01 DEkVERF o.b.v. ALkYDHARS B c01 DEkVERF o.b.v. ACRYLAATHARS, HoUT B c01 DEkVERF o.b.v. olie/natuurhars, HoUT 6. B DEkVERF VooR HoUT 7. B HoUTVERDUURZAMInGSMIDDEL 8. B VULMIDDEL.01 D DAkBALk Nieuwe bestektekst: a nwe ondergr. HoUT, DEkkEnD SYSTEEM, WATERGEDR. 0. R nwe ondergr. HoUT, DEkkEnD SYSTEEM, WATERGEDR. 3. B PRIMER, HoUT, WATERGEDR. 4. B GRonDVERF, HoUT, WATERGEDR. 5. B c01 DEkVERF, HoUT, WATERGEDR. # \Bindmiddel: acrylaat. \Bindmiddel: alkyd. \Bindmiddel: polyurethan. \Bindmiddel: hybride. \Bindmiddel:.. 6. B VULMIDDEL.01 D DAkBALk STABU bulletin 5

6 Vraag het STABU Van de vragen die onder andere via de telefonische helpdesk, de STABU gebruikersdagen en de diverse cursussen en opleidingen bij de Stichting STABU zijn binnengekomen is een selectie gemaakt, welke in deze rubriek worden weergegeven. ing. H.H.M.(Henny) Miltenburg 6 STABU bulletin VRAAG Waar moet ik stelposten opnemen, in hoofdstuk 00 ALGEMEEN, in de werkbeschrijving of in beide? Antwoord De stelposten dienen primair als bestekpost in de werkbeschrijving te worden opgenomen. De U.A.V stelt dat stelposteninhetbestekalszodanigaangeduide geldsbedragen zijn, welke in de aannemingssomzijnbegrepenentenlaste waarvan nader in het bestek beschreven uitgavenwordengebracht.ineenbestekpostkanditindeaanwezigeb(bouwstof) categoriealshetgaatomeenstelpostdie betrekkingheeftopdeaanschaffingvan eenbouwstofconformparagraaf37lid3 vandeu.a.v.1989ofineenaanwezige R (Resultaat) categorie als het gaat om een stelpost die betrekking heeft op de verrichting van werkzaamheden conform paragraaf37lid8vandeu.a.v Onderhoofdstuk00 ALGEMENEZAKEN kun je indien gewenst een overzicht omschrijven van de in de werkbeschrijving genoemdestelposten.mendientdanwel waakzaamoptegenstrijdighedentezijn. VRAAG Wat kan ik het beste opnemen in hoofdstuk 01 ALGEMEEN onder artikel ALGEMENE OMSCHRIJ- VING VAN HET WERK. Antwoord Deomschrijvingvanhetwerkdientduidelijkheidteverschaffenomtrent: de aard van de opdracht. Zaken die daarbij meegenomen kunnen worden zijndeaardvanhetwerk(geheel/gedeeltelijk vernieuwen, veranderen, oprichten, vergroten etc), omvang, algemene kenmerken, de plaats of locatie vandeuitvoering(eventueelmetkadastralegegevens,bouw-enhuisnummers), soortgebouwenofheteenonderdeelisvaneenproject; degroottevandepercelen,indienhetwerkinpercelenisverdeeld; dewijzewaarophetwerkisopgezet,bijvoorbeelddathetwerk isopgezetisondergiwofwoonkeur. Menmoetechternietteveelindetailstreden.Een(differentiatie) tekeningkanvaakdienstigzijn. VRAAG Waarom moet het directieverblijf onder hoofdstuk 05 BOUWPLAATSVOORZIENINGEN opgenomen worden in plaats van onder LOODSEN EN ANDERE HULP- MIDDELEN? Antwoord MaterielezakenuitdeU.A.V.1989wordendoorSTABUalsbouwplaatskostengezien.Deverplichtingenvandeaannemeromvatten, conform paragraaf 6 lid 3b van de U.A.V enkel de beschikbaarstellingvangereedschap,materieel,hulpmaterialen, hulpstoffen,hulpwerkenenanderehulpmiddelen,nodigvoorde uitvoeringvanhetwerk.wenstdeopdrachtgeverdaarbovenop materiele zaken van de aannemer zoals een bouwbord of een directieverblijf, dan zal hij dit expliciet moeten regelen via het bestek.ditkaninhoofdstuk05wantdaarinkunnenzakenwordenopgenomendiegeenonderdeelvormenvanhetfysiekewerk endusooknietwordenopgenomenenopgeleverd.dezezaken dienennamelijkconformparagraaf23lid3vandeu.a.v.1989 voordeopleveringvanhetwerk,of,indieninhetbestekeenonderhoudstermijn is voorgeschreven, voor het einde daarvan, te zijnverwijderd. VRAAG Hoe kan ik het beste het vervangen van een radiator in STABU beschrijven? Antwoord Teneerstedooreenbestekpostvoorhetverwijderenvanderadiatoroptenemeninhoofdstuk10 STUT-ENSLOOPWERK envervolgensdooreenbestekpostvoorhetnieuwaanbrengenvaneen radiatorinhoofdstuk60 VERWARMINGSINSTALLATIES. Een traditioneel opgezet bestekboek is veelal werksoortgericht. Iederhoofdstukrepresenteertalshetwareeentechniek,ambacht ofwerksoort.hetverwijderenvanietswordtdaaringezienalseen vormvanslopen.indestabustandaardstaatdanookonder OmvanghoofdstukStut-ensloopwerk hetvolgende omschreven: HethoofdstukStut-ensloopwerkbetrefthetgeheel

7 vanwerkzaamheden,nodigvoorhetondersteunen,hetgeheelofgedeeltelijkverwijderenvanbouw-eninstallatiedelenofterreininrichtingsobjecten.hetverwijderen vaneenradiatormoetderhalvebeschrevenwordenonder VERWIJDEREN TOESTEL.Denieuwaantebrengenradiatorkanvervolgensbeschrevenwordenonder RADIATOR. VRAAG STABU heeft paragraaf 12 tekeningen en berekeningen wel bij hoofdstuk 60 aangeboden maar niet bij hoofdstuk 16 BEPLANTING. Op welke wijze kan ik bij hoofdstuk BEPLANTING toch tekeningen en berekeningen toevoegen? Antwoord Eenvoudigdoorgebruikmakingvandevrijecodetechniek.Eenoptiehiervoorisbijvoorbeeld paragraaf TEKENINGEN EN BEREKENINGEN met bijbehorende korttekstcode TEKENINGEN. Vervolgens kan men de specificatiegroep A TEKENINGEN alsrubriek0hieraankoppelen.dooreentijdelijkebestekpostaantemakeninhoofdstuk60kanmendecodea221000eenvoudigachterhalen. VRAAG Als een leverancier van een lijnafwateringsgoot ook de afwateringsput levert, moet ik beide zaken dan in twee aparte bestekposten beschrijven? Antwoord Nee.Hetisaandebestekschrijveromtebepalenhoefijnmazighijwilspecificeren. Theoretischzouiederebouwstofdieonderdeelgaatuitmakenvanhetwerk,kunnenwordenuitgewerktineenopzichzelfstaandebestekpost,dochditisnieterg praktisch.menzouomtebeginnenkunnenbepalenofereenhiërarchietebedenken isinalleaantewendenbouwstoffen.deprimairebouwstoffenvormennamelijkde ruggengraatvandewerkbeschrijvingendieneneigenlijkalszodanigterugtekomen inuniekebestekposten.indezebasisbestekpostenkunnendandesgewenstdesecundaireentertiairebeschouwdebouwstoffenwordenmeegenomenals toehoren.een anderehandelswijzeisomnategaanhoedebouwstoffen,alsbestelbareeenheden, ophetwerkaankomen.indepraktijkzijnbouwstoffennamelijkdikwijlsaleensoort composieten.dezehandelswijzekanookhetminimaalaantalbestekposten,welke erdienenwordenopgesteld,bepalen. VRAAG In het bestek zie ik vaak in het begin van een hoofdstuk een overzicht van normen opgenomen. Is dit juist? Antwoord Nee.DeU.A.V.1989steltinparagraaf2lid2dat: Tothetbestekbehorenmede,als warenzijerletterlijkinopgenomen,deophetwerkvantoepassingverklaardenederlandsenormenvandestichtingnederlandsnormalisatieinstituut,zoalsdezedrie maandenvoordedagvanaanbestedingluiden. DaarnaaststaaterindeSTABU Standaardonderartikel Vantoepassingzijndevoorwaarden,voorschriften enbepalingen bijdeeerstezininbepaling02 Publicaties : Daarwaareennorm, praktijkrichtlijn,beoordelingsrichtlijnofeenanderepublicatieisvermeld,isdezevan toepassing.indestabu-bestekssystematiekzijndegenoemdepublicatiesdirectgekoppeldaandebestekposten.hetopnemenvaneenbatterijpublicaties,metbehulp vandevrijecodetechniek,onderdeaanvullendetechnischebepalingenisdanook onjuist. Bovendien zijn de genoemde publicaties in deze opsommingslijsten vaak incompleet(menisvergetencorrectie-enwijzigingsbladentenoemen),gedateerd enhebbensomsgeenenkelerelevantietothetonderhavigewerk. Fabrikantentrainingen Sinds jaar en dag worden voor de bestekschrijvers gebruikersdagen gehouden. ook vanuit fabrikanten is de wens naar voren gekomen om regelmatig geïnformeerd te worden over de stand van zaken rond STABU en haar producten en diensten. In 2006 is gekozen om tijdens deze zogenaamde fabrikantentrainingen - dieper in te gaan op de STABU-systematiek zodat de fabrikant meer inzicht krijgt hoe een bestekschrijver zijn bestek schrijft, welke informatie de bestekschrijver gebruikt en wat de fabrikant zou moeten doen om de bestekschrijver behulpzaam te zijn. Deze trainingen worden verzorgd door Herman kervel van STABU. Wat voor mij heel leerzaam is geweest, is dat in de meeste gevallen de denkwijze van fabrikanten nogal afwijkt ten opzichte van bestekschrijvers, aldus Herman kervel. Een eye-opener voor de meeste fabrikanten is dat de meeste bestekschrijvers nog steeds de hoofdstukstructuur als uitgangspunt nemen. Toch worden de overige structuren ook uitgebreid besproken. Hoewel een enkeling na de training nog steeds vraagtekens heeft, gaan de meeste personen na de training met een goed gevoel terug naar huis, meldt de commercieel medewerker. In het voorjaar van 2006 hebben 96 personen aan vijf sessies bij STABU deelgenomen. Dit is een stijging van 120% t.o.v. van ook zijn fabrikantentrainingen verzorgd tijdens verkoopvergaderingen van buitendienstmedewerkers, bij de fabrikant zelf. Deze zijn voor 14 bedrijven georganiseerd voor in totaal 140 personen. In het najaar worden wederom fabrikantentrainingen georganiseerd. Alle fabrikanten ontvangen hiervoor een uitnodiging. Nieuwe fabrikanten per Atlas Acomfa B.V. daglicht systemen Bruynzeel Interfinish B.V. wanden Carport Harderwijk carports Eternit nv vezelcementplaat Hansgrohe sanitair Hautau GmbH hang en sluitwerk knauf AMF Plafonds bvba plafondsystemen knauf nederland BV gipsproducten en pleistermortel kwadrant kozijnoplossingen B.V. houten kozijnen Maasland Security hang en sluitwerk Marike Europe B.V. sanitair Mawipex B.V. epdm dakmaterialen Microbeton galerij ophoging Pagette toilet zittingen Pflaum Bouwsystemen B.V. gevel en sandwich beplating Pirisol B.V. zonwering Riverclack Benelux B.V. gevel beplating Scheuten Glasgroep glas Sempervirens B.V. daktuinen Thermisol Handel Mij. isolatie THT Terpstra aanrechtbladen TitanWood B.V. hout TRIMo d.d. gevel en sandwich beplating Verwol klimaatplafonds B.V. klimaatplafonds Van Wolven Agenturen tegels Nieuwe fabrikanten per Betalight B.V. verlichting Elster Meters B.V. meters Skantrae B.V. deuren STABU bulletin 7

8 Wereldwijde draagkracht voor Nederlands initiatief In nederland heeft de Stichting STABU de afgelopen jaren veel energie gestoken in de ontwikkeling van een objectenbibliotheek LexiCon, die het mogelijk maakt dat computers probleemloos informatie kunnen uitwisselen betreffende getekende informatie (CAD), kwaliteitsbepalende informatie (o.a. bestekken) en kosteninformatie. Dit project maakt deel uit van de ruggengraat voor de ICT-toepassing in de bouw, PAIS genaamd, en wordt gefinancierd door PSIBouw. Stilte voor de storm De STABU-uitgave is begin oktober 2006 aan alle licentiehouders ter beschikking gesteld. Inhoudelijk is dit een beperkte update van de STABU-databank. Alle nieuwe normen, Beoordelingsrichtlijnen en regelgeving is in deze uitgave verwerkt. Een complete verantwoording van alle wijzigingen is ook onderdeel van deze uitgave. Tijdens de workshops in Lissabon is officieel de nieuwe naam IFD Library for buildingsmart gepresenteerd aan een international gezelschap van partijen Momenteel wordt hard gewerkt aan de volgende update die wel ingrijpende wijzigingen bevat (zie hiervoor het artikel over het Schilderwerk) en de nieuwe STABU-uitgave PIM. Begin dit jaar is samenwerking gezocht met het noorse BARBi, voor een gezamenlijke invulling van de objectenbibliotheek voor de bouw, waarvoor een zogenaamde letter of intent is ondertekend door beide organisaties. De internationale CAD-systemen, verenigd in International Alliance for Interoperability IAI, hebben tevens interesse getoond voor implementatie van deze standaard, mits daarvoor internationale invulling komt. Eind september is een workshop georganiseerd in Lissabon voor een internationaal gezelschap van partijen die zich bezig houden met objectgerelateerde ontwikkelingen in de bouwsector. De samenwerking van het noorse BARBi en nederlandse STABU LexiCon gericht op IAI, heeft geleid tot nieuwe naamgeving en logo: IFD Library for buildingsmart. onder deze vlag wordt verder gewerkt aan de internationale Standaard. CSI en CSC zijn toonaangevende organisaties in respectievelijk de Verenigde Staten en Canada, zij hebben zich bereid getoond om actief mee te werken aan de standaard. De nieuwe webservice die is ontwikkeld voor de IFD Library biedt mogelijkheden om de gezamenlijke database via een internetkoppeling te benaderen. Meer informatie: ir. R.H. (Radboud) Baayen, projectleider Research & Development STABU, tel. (0318) STABU bulletin

9 ICIS Delegates Assembly 2006 Van 11 t/m 14 juni 2006 is de 13e Delegates Assembly van ICIS International Construction Information Society) gehouden in Durban, Zuid-Afrika. Naast de ledenvergadering is er een deel ingeruimd voor show and tell presentaties waarbij de leden van ICIS hun verhaal vertellen wat ze de afgelopen tijd hebben gedaan en welke nieuwe activiteiten ze aan het ontplooien zijn. Deze opzet biedt alle leden de mogelijkheid van elkaar te leren en te zien hoe over de wereld gezien om wordt gegaan met besteksystematieken. Een speciaal onderdeel van deze bijeenkomst is de informatie rondom de opkomst van BIM (Building Information Model) en de uitwisseling van informatie via IFC (Industry Foundation Classes). De ontwikkeling van objectbibliotheken met productinformatie is een taak die logischerwijs bij ICIS terecht kan komen. Eind september 2006 is een bijeenkomst belegd door IFD (International Framework Dictionaries) waarbij de ICIS-leden worden betrokken om te kijken hoe met elkaar een bibliotheek kan worden samengesteld die voldoet aan de informatiestructuur binnen BIM. IFD is op intitiatief van STABU opgericht. De leden van ICIS zijn: Arcom, Inc Verenigde Staten; Building Information Foundation, RTS Finland; Cobo Systems NV/SA België; Construction Communication Network (Pty) / ProSpec Zuid-Afrika; Construction Information Limited nieuw-zeeland; Construction Information Systems Australia Pty Ltd Australië; Construction Specifications Canada (CSC) Canada; CRB Zwitserland; CROW nederland; CSI, Construction Specification Institute VerenigdeStaten; Digicon Information Inc Canada; GAEB, Gemeinsamer Ausschuss Elektronik im Bauwesen Duitsland; IIBH, Institute of International Harmonisation for Building and Housing Japan; NBS Services Division Verenigd koninkrijk; Norconsult Information Systems noorwegen; John Mitchell, voorzitter van IAI Australia & new Zealand Chapter zet de stand van zaken uiteen STABU nederland; Standards Norway noorwegen; ÚRS Praha Tsjechië. Een van de eerste presentaties werd verzorgd door de Zuidafrikaanse gastheer tijdens de ICIS Delegates Assembly op maandag 12 juni 2006 over BIM en IFC STABU bulletin 9

10 STABU Cursusaanbod De Stichting STABU biedt een breed pakket opleidingen aan, gericht op de dagelijkse bestekspraktijk. De cursussen variëren van een introductie in de STABU-systematiek tot en met een volledige opleiding tot bestekschrijver. Een korte opsomming is hieronder vermeld. Cursus STABU-bestekssystematiek om de invoering van de STABU-bestekssystematiek binnen uw organisatie snel en effectief te laten verlopen, wordt door STABU een dagcursus georganiseerd. In één dag raakt u volledig vertrouwd met de STABU-systematiek. De prijs van deze cursus bedraagt 335,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2006), inclusief lesmateriaal en lunch. Opdevolgendedataisnogplaats: 17 oktober 2006; 28 november 2006; 16 januari 2007; 27 februari 2007; 10 april 2007; 22 mei Cursus STABU Bestekken lezen De Stichting STABU helpt ontvangers van projectbestekken met het kritisch beoordelen van de inhoud. Waar zitten de voetangels en klemmen in de projectbestekken? Welke risico s zitten erin verborgen? In een ochtend en een middag worden deze belangrijke zaken toegelicht.in deze cursus wordt uitgebreid aandacht besteed aan de uitleg van die administratieve en technische zaken die grote invloed kunnen hebben op de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de uitvoerende en toeleverende bedrijven in de bouw. Met deze kennis kunnen de bedrijfsrisico s beter ingeschat worden. Dus alle zaken die invloed hebben op zekerheidstelling, garantie, coördinatie, aansprakelijkheid, verzekeringen en geschillen komen aan de orde. De prijs van deze cursus bedraagt 335,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2006), inclusief lesmateriaal en lunch. Opdevolgendedataisnogplaats: 7 november 2006; 19 december 2006; 6 februari 2007; 20 maart 2007; 1 mei 2007; 12 juni Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U Deze cursus actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U is speciaal bedoeld voor hen die graag bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen in wet- en regelgeving in deze sector. De cursus is o.a. bestemd voor gebruikers, direct en indirect, van de STABU-bestekssystematiek zoals architecten- en ingenieursbureaus, de opdrachtgevende overheid, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en aannemers- en installatiebedrijven, leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken worden voorgeschreven en iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met wet- en regelgeving. Door middel van deze cursus, van één dag, is men weer geheel op de hoogte van alle valkuilen in bouwcontracten en weet men hoe deze te vermijden. De prijs van deze cursus bedraagt 335,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2006), inclusief lesmateriaal en lunch. Opdevolgendedataisnogplaats: 30 november 2006; 22 maart 2007; 24 mei Opleiding STABU Bestekschrijver (24 dagdelen) Deze opleiding tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onderdelen voor het opstellen van projectbestekken. ook de nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de materialen vragen een steeds grotere kennis en deskundigheid van de bestekschrijver. In de andere bestaande cursussen en opleidingen wordt weliswaar aandacht besteed aan het belangrijke onderdeel bestekken maar niet in die mate dat daarmee de professionaliteit van de bestekschrijver wordt verhoogd. 10 STABU bulletin

11 op verzoek van velen heeft de Stichting STABU daarom dertien jaar geleden deze opleiding opgezet. Uitgangspunt daarbij is de kennisoverdracht door ervaren docenten, gericht op de dagelijkse praktijk. De opleiding is zowel bouwkundig als installatietechnisch georiënteerd. De opzet van de opleiding is zodanig dat direct kan worden ingespeeld op veranderingen in de praktijk. Tot op heden hebben ruim 630 deelnemers deze opleiding met goed gevolg afgesloten. De prijs van de opleiding is 2935,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2006), inclusief diners, syllabi, overig studiemateriaal en examengelden. Twee groepen van het opleidingsseizoen 2006/2007 zijn reeds gestart in september. De derde groep start op 29 november a.s., waarvoor nog een aantal plaatsen beschikbaar is. Opfriscursus bestekschrijver (4 dagdelen) Speciaal bedoeld voor degenen die de opleiding Bestekschrijver hebben gevolgd en bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen. Hoe houdt men zijn kennis up-to-date? Zeker op dit moment, met enerzijds een grote werkdruk die het gevolg is van de grote bouwportefeuille en anderzijds het hoge tempo van nieuwe regelgeving op nationaal en Europees vlak, is dat een moeilijke zaak. Hoe staat het nu precies met geïntegreerde contractvorming, wet BIBoB, de vernieuwde Woningwet, Bouwstoffenbesluit (BSB), CE-markering en komo, enz. enz.? Deze cursus bestaat uit vier dagdelen (verdeeld over 2 ochtenden en middagen, inclusief lunch). De prijs van deze cursus bedraagt 590,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2006), inclusief lesmateriaal en lunch. Datain2006: Datain2007: 10 en 11 oktober en 14 maart Garanties in de bouw Garanties spelen in de bouw een belangrijke rol. Toch is het een niet éénduidig begrip. om wegwijs te geraken in de complexe wereld van garanties, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen garanties in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt 335,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2006), inclusief lesmateriaal en lunch. Datain2006: Datain2007: 19 oktober 2006; 12 april 2007; 21 december juni Verzekeringen in de bouw op 1 januari 2006 is het nieuwe verzekeringsrecht, opgenomen in Titel 7.17 van het nieuwe Burgerlijk Wetboek, in werking getreden. Het huidige verzekeringsrecht in het Wetboek van koophandel bestond namelijk al ruim 160 jaar en was volgens de wetgever hard aan vernieuwing toe. Het nieuwe verzekeringsrecht zal de relatie verzekeraar en verzekerde, zo is de verwachting, in sterke mate beïnvloeden. om u wegwijs te maken in het nieuwe verzekeringsrecht en de gevolgen hiervan voor de bouw, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen verzekeringen in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt 335,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2006), inclusief lesmateriaal en lunch. Datumin2006: Datain2007: 9 november maart 2007; 3 mei NIEUW: Cursusdag UAVgc in de B&U Geïntegreerde contractvormen in de B&U sector zijn niet langer exclusief het domein van rijksopdrachtgevers. om u wegwijs te maken in geïntegreerde contracten in de B&U sector, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen geïntegreerde contracten in de B&U sector. De prijs van deze cursus bedraagt 395,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2006), inclusief lesmateriaal en lunch. Opdevolgendedatumisnogplaats: 23 november Bedrijfsgerichte cursussen Alle voornoemde cursussen en opleidingen zijn ook mogelijk íncompany en compleet af te stemmen op de wensen van ùw organisatie. Meer informatie neem voor meer informatie over welke cursus het meest aan- sluit op uw behoeften, contact op met het hoofd opleidingen ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg. Informatie over beschikbaarheid van plaats e.d. kunt u verkrijgen bij mevr. E. (Evelien) van der Tuuk tel. (0318) / postmaster@stabu.nl De meest actuele stand van zaken kunt u ook op de website van STABU vinden: STABU bulletin 11

12 Op 13 oktober 2006 bestaat de Stichting STABU alweer 30 jaar. Een tijd van terugblikken, maar ook vooruitzien. Uiteraard kan STABU daarover een heel historisch overzicht vervatten in een artikel of jubileumuitgave. STABU heeft deze keer echter een aantal oud gedienden gevraagd om in een bondig statement te verwoorden wat STABU voor hen persoonlijk en voor de branche in het algemeen betekent. 30 jaar Stichting STABU STABU draagt actief bij aan vernieuwingindebouwinveledimensies.dertig jaar STABU staat model voor van Dvia3DnaarnD. Proficiat en heel veel succes toegewenst. Joris Houben Secretaris Regieraad Bouw Voorbij gaat de tijd. Ruwweg kan de 30 jaarsperiode verdeeld worden in 2 perioden: Periode 1: De eerste 15 jaar STABU-1 bestekssysteem gebaseerd op tekstverwerking met complete tekstregels. Een bestekssysteem dat weinig werd toegepast in de woningbouw omdat voor (gesubsidieerde) nieuw te bouwen woningen een Standaard Referentiebestek voor de Woningbouw bestond (SRW) en voor onderhoud aan (gesubsidieerde) woningen en woningverbetering een Standaard Referentiebestek voor onderhoud en Woningverbetering (SRoW). Bij vele architectenbureaus en aannemers liepen schizofrene bestekschrijvers en STABU is een gewaardeerde tegen- calculators rond. Zij pool, evenknie en zusterorganisatie hadden te maken vancrow,inhetbijzonderhetcluster met 2 totaal verschillende bestekssy- Infrabouwproces.Wevarenelkonzeeigen schuit, maar dezelfde koers, waar stemen. op verzoek de culturen van onze achterbannen van de aannemers is dattoelaten.al30jaartrekkenwezo eind jaren tachtig in samen op. Van harte gefeliciteerd en de vorige eeuw be- datwenoglangmogensamenwerken! HetSTABUbestekheeftertoebijgedragendatdepositievandeNederlandse architectisversterkt. Luut Rienks bestuurslid STABU namens BnA gonnen met het samenvoegen van de 2 bestekssystemen tot één besteksystematiek STABU-2. dr. ir. I.W. Koster directeur van Stichting CRoW Periode 2: De volgende 15 jaar tot nu toe een STABU-2 bestek- systematiek. Een geavanceerde computertechnische database besteksystematiek. Voor de werkbeschrijving totaal niet meer te vergelijken met de oude bestekssystemen. In STABU-2 werd het SRW en SRoW geïmplementeerd. Het SRW en SRoW waren daarna overbodig. Het Besluit om SRW en SRoW voor (gesubsidieerde) woningbouw toe te passen werd ingetrokken. De woningbouw bestekteksten waren de eerste jaren te herkennen door een w-markering. Deze markering is inmiddels verdwenen. De ziektekosten bij architectenbureaus en aannemers daalden omdat schizofrenie bij bestekschrijvers en calculators niet meer voorkwam. 12 STABU bulletin

13 STABU: katalysatorvoorarbeidsproductiviteitenkwaliteitindebouw. Moderniseringvanhetbouwprocesiseenspeerpuntindesectoreneen must bijverhogingvandearbeidsproductiviteitinde sectorbouw.doordeontwikkelingvaninformatiesystemeninde bouwlevertstabusindsjaarendageenonmisbarebijdrage aandemoderniseringvanhetbouwproces.hetstabuinformatiesysteemstimuleertdedigitaleuitwisselingvangegevensinde bouw.eengoedsluitendinformatiesysteembevordertdekwaliteit vanbestekkenencontractenendusookvandeinformatie-uitwisselingtussenpartnersinhetbouwproces.daardoorwordende faalkostenteruggedrongen,watweerleidttotkwalitatiefhoogwaardigebouwproducten.daarisdearbeidsproductiviteitenhet imagovanonzesectorinhogematemeegediend. Bij het nastreven van kwaliteit, was enblijfteengoedbestekdedraaischijf waar de informatie-uitwisseling tussen ontwerpers en uitvoerders plaatsvindt,ongeachtderollendiebetrokken partijenhierbijspelenenongeachtde breedte van welk informatiesysteem danook. Ir. O Sluizer Mr. Drs. L.C. Brinkman, Bouwend nederland Wat staat ontwerpend- en bouwend Nederland de komende jaren te wachten? Periode 3: Zoals STABU zelf aangeeft een bouwbreed informatiesysteem. Informatiebreder dan nu het geval is. Toepasbaar in het traditionele- maar ook in het geïntegreerde bouwproces van initiatief/ontwerp t/m uitvoering, onderhoud/beheer en sloop. Met als kern het opstellen van gebouwspecifi caties c.a. Rekening houdend met de splitsing tussen getekende en geschreven informatie en de informatie die tot/bij berekeningen hoort. Aansluitend op het Bouwbesluit, het Besluit Indieningvereisten Aanvraag Bouwvergunning (BIAB), het Lexicon en andere (standaard/algemene) regelingen, voorschriften, voorwaarden e.d. in de bouw die van invloed zijn bij het opstellen van gebouw-specifi caties c.a. STABU van: Standaardbestek Burger- en Utilteitsbouw tot: Standaard Bouwbreed informatiesysteem Universele bouw STABUstaatvoorkostenminimaliseringvanhetbouwprocesen kwaliteitsmaximaliseringvanhetbouwproduct.inhetbouwproceswordenveelkostengemaaktdoorinefficiëntecommunicatie.ditiseengevolgvandefragmentatieinhetbouwproces. HetbouwbredeinformatiesysteemvanSTABUvormtdesleutel totstroomlijningvaninformatieuitwisselingendaarmeetot grotekostenreducties.dezekwaliteitsslagindecommunicatie zorgtookvoorkwaliteitsverbeteringvanhetbouwproduct. Met vriendelijke groet, ir. J.J. (Jan) Eberwijn Bouwend nederland STABU Gefeliciteerd!!! J.A.M. Helsloot conceptschrijver SRW, co-rapporteur SRoW-D (elementenclassificatie) en co-rapporteur integratie SRW/SRoW met STABU-1. nu gastdocent STABU Cursus bestekschrijven: Andere (standaard/algemene) regelingen in de bouw. Vasthoudenwatjehebtenuitbouwen waaromjeeenplaatshebtverworven indebouw. De strekking van de aannemingsovereenkomstopbasisvandeuavof UAVgcis,datdeopdrachtnemergoed werk levert. STABU is de door alle partijen aanvaarde standaard wat goedinhoudt. Joop van Kuijen met vriendelijke groet Theo Schoenmakers ABT bv adviseurs in bouwtechniek Velp STABU bulletin 13

14 De Bond van Nederlandse Bestekdeskundigen BNB streeft naar het bevorderen van de kennis, het inzicht en de vaardigheid van bestekdeskundigen. Deelbestekken, nevenbestekken en coördinatie Voor het realiseren van een gebouw kan de opdrachtgever het werk gunnen aan één enkele aannemer of meerdere aannemers. De keuze voor gunning van onderdelen van het werk aan verschillende aannemers wordt ingegeven door de overweging dat (bijvoorbeeld) het afsluiten van afzonderlijke overeenkomsten voor de uitvoering van installatietechnische en bouwkundige werken tot een beter resultaat zal leiden. In dit artikel wordt slechts ingegaan op de praktische consequenties die de keuze voor één aannemer of meerdere nevenaannemers heeft voor de administratieve bepalingen in het bestek (resp. de bestekken). In kort bestek ir. S.W. (Sietze) Wierda namens BnB 14 STABU bulletin overeenkomstig U.A.V. par. 6 lid 26 kan de aannemer... bepaalde onderdelen van het werk in onderaanneming laten uitvoeren.... Bij het inschakelen van onderaannemers zijn de contractuele verhoudingen als volgt weer te gegeven: Deelbestekken (situatie A) Het bestekboek* dat (met andere documenten) de basis vormt voor de overeenkomst tussen opdrachtgever en aannemer bestaat uit de voor het werk geldende voorwaarden en de werkbeschrijving. omdat bij het ontwerpen van gebouwen meerdere disciplines zijn betrokken, worden onderdelen van de werkbeschrijving vaak samengesteld door verschillende partijen. Bij het samenstellen van het bestekboek zal de opdrachtgever een partij moeten aanwijzen die zorg draagt voor de coördinatie van deze verschillende onderdelen tot één geheel. Indien het bestekboek wordt gesplitst in afzonderlijke boekjes (bijvoorbeeld de administratieve bepalingen, de werkbeschrijving van bouwkundige onderdelen, de werkbeschrijving van werktuigkundige onderdelen en de werkbeschrijving van elektrotechnische onderdelen), heeft dit geen invloed op de eisen die aan het geheel worden gesteld. De disciplines die de afzonderlijke bestekboekdelen samenstellen moeten rekening houden met de situatie waarvoor het bestekboek wordt samengesteld. Verwijzingen naar de bouwkundige aannemer of de installateur zijn niet juist. Er is immers sprake van slechts één aannemer. ook het gebruik van verschillende versies van de STABU catalogus kan ongemerkt oorzaak zijn van tegenstrijdigheden. De onderaannemers die zijn weergegeven in figuur 3 spelen in de overeenkomst tussen opdrachtgever en aannemer geen rol. Het is de verantwoordelijkheid van de aannemer de werkzaamheden van zijn onderaannemers te coördineren. Nevenbestekken (situatie B) Indien het werk wordt opgedragen aan meerdere aannemers uit verschillende disciplines ontstaat de situatie waarop de bepalingen volgens U.A.V. par. 31 betrekking hebben. Het in elkander grijpen van verschillende werken. In lid 2 wordt bepaald dat de coördinatie van deze werken geschiedt door de directie (tenzij het bestek anders bepaalt). In de U.A.V. wordt het begrip coördinatie niet gedefi nieerd. Van Dale spreekt onder meer van onderlinge afstemming. Bij het samenstellen van de bestekboeken zou men daarom kunnen spreken van het op elkaar afstemmen van de werkzaamheden naar plaats en tijd. In de dagelijkse praktijk wordt voor de meeste projecten de uitvoeringscoördinatie opgedragen aan de aannemer van de bouwkundige werken. Het juridische probleem dat zich hierbij voordoet is het ontbreken van een contractuele relatie tussen de verschillende nevenaannemers. Teneinde dit juridische probleem op te lossen dient tussen de bij de uitvoering betrokken partijen een coordinatie-overeenkomst te worden gesloten. De stichting STABU voorziet in een tweetal modellen voor deze overeenkomst (zie Coördinatie en modellen coördinatie-

15 De contractuele verhoudingen tussen de partijen kunnen in onderscheiden situaties als volgt worden weergegeven: opdrachtgever directie opdrachtgever directie aannemer aannemer aannemer aannemer Figuur 1: Situatie A: het werk is gegund aan één aannemer. Figuur 2: Situatie B: het werk is gegund aan meerdere aannemers (nevenaannemers worden ten opzichte van elkaar beschouwd als derden) overeenkomstig U.A.V. par. 6 lid 26 kan de aannemer... bepaalde onderdelen van het werk in onderaanneming laten uitvoeren.... Bij het inschakelen van onderaannemers zijn de contractuele verhoudingen als volgt weer te gegeven: opdrachtgever directie opdrachtgever directie aannemer aannemer aannemer aannemer onderaannemer onderaannemer onderaannemer onderaannemer onderaannemer onderaannemer onderaannemer onderaannemer Figuur 3: Situatie A: het werk is gegund aan een aannemer, die onderdelen in onderaanneming laat uitvoeren. Figuur 4: Situatie B: het werk is gegund aan meerdere aannemers, die onderdelen in onderaanneming laten uitvoeren. overeenkomst 2005 op de STABU website onder Contractuele Zaken ). In het geval van nevenaanneming worden afzonderlijke bestekboeken samengesteld voor elke aannemer die een deel van het werk. Voor elk bestekboek geldt uiteraard hetgeen hiervoor is gesteld ten aanzien van bestekboekdelen. Hoewel elk nevenbestek zijn eigen administratieve bepalingen bevat zal toch een aantal bepalingen op elkaar moeten worden afgestemd. Immers, waar bijvoorbeeld één van de betrokken aannemers de coördinatietaak krijgt toegewezen, zullen de ander aannemers door deze worden gecoördineerd. De administratieve bepalingen van de installatietechnische deelbestekken kunnen worden opgesteld met gebruikmaking de aanvullende STABU installatie-bepalingen (niet verplicht!). Zie daarvoor Bepalingen installaties op de STABU website onder Contractuele Zaken ). oplettendheid is daarbij geboden. Zo wijkt STABU keuzetekst 1 in bepaling 02 van artikel ( Paragraaf 10, lid 3 van de U.A.V. wordt aangevuld met Door de in paragraaf 10, lid 3 van de U.A.V. bedoelde ingebruikneming gaat de onderhouds- of servicetermijn in onmiddellijk na de dag van ingebruikneming ) af vervolg pag. 16 STABU bulletin 15

16 vervolg van pag. 15 van het bepaalde in U.A.V. par. 10 lid 3. De samenstellers van het (installatietechnische) nevenbestekboeken moeten zich realiseren dat vanwege het ontbreken van een contractuele relatie tussen de nevenaannemers geen bepalingen of werkbeschrijvingen kunnen worden opgenomen die verplichtingen opleggen aan andere nevenaannemers ( De bouwkundig aannemer is verplicht... ). Voor alle nevenaannemers geldt bovendien het bepaalde in U.A.V. par. 6 lid 1: Hij is verplicht al datgene te verrichten, wat naar de aard van de overeenkomst door de wet, de billijkheid of het gebruik wordt gevorderd of tot een behoorlijke aanwending der bouwstoffen behoort. Veel werkzaamheden die in de praktijk middels een demarcatielijst of dergelijke aan de aannemer van de bouwkundige werken worden toegewezen vallen onder deze regel. Waar voor de realisatie van installatietechnische werken bouwkundige voorzieningen noodzakelijk zijn, dienen deze voorzieningen in het bouwkundige ontwerp (en daarmee in het bouwkundige bestekboek) te zijn opgenomen. Het verdient daarom aanbeveling dat de opdrachtgever ook in het geval van nevenbestekken een partij aanwijst voor de coördinatie van de verschillende nevenbestekken. De onderaannemers die zijn weergegeven in figuur 4 spelen in de overeenkomsten tussen opdrachtgever en aannemers geen rol. Het is de verantwoordelijkheid van de (neven)aannemers de werkzaamheden van hun onderaannemers te coördineren. Indien de administratieve bepalingen van de nevenbestekken zijn gebaseerd op de U.A.V. geldt voor elke nevenaannemer het bepaalde in par. 31 U.A.V., leden 3 en 4: Lid 3: De aannemer gedoogt - zonder aanspraak op andere vergoedingen dan de in het volgende lid bedoelde - dat door derden, aan wie de directie zulks toestaat, tegelijkertijd en te zeerder plaatse wordt gewerkt. Lid 4: Hij gedoogt, dat daarbij gebruik wordt gemaakt van reeds gemaakt werk en gemaakte hulpwerken. Voor dit gebruik kan de aannemer aanspraak op bijbetaling doen gelden, indien meer van hem wordt verlangd dan redelijkerwijs van hem kan worden gevergd. In het voorbeeld aan het einde van dit artikel is daarom een voorstel opgenomen van de wijze waarop ook het gebruik van de bouwplaats kan worden onderworpen aan de coördinatie door een van de nevenaannemers. Voorbeeld van de onderlinge afstemming van coördinatie-bepalingen in nevenbestekken (situatie B) ALGEMENE OMSCHRIJVING VAN HET WERK 01. ALGEMEnE omschrijving Nevenbestekbouwkundigewerken De bouwkundige werken ten behoeve van de nieuwbouw van..., alsmede de coördinatie van de werktuigbouwkundige en elektrotechnische werken. Nevenbestekwerktuigbouwkundigeinstallaties De werktuigbouwkundige installaties ten behoeve van de nieuwbouw van... Nevenbestekelektrotechnischeinstallaties De elektrotechnische installaties ten behoeve van de nieuwbouw van WERKZAAMHEDEN DOOR DERDEN 01. WERkZAAMHEDEn DooR DERDEn Nevenbestekbouwkundigewerken Door derden worden uitgevoerd: de elektrotechnische installaties; de werktuigkundige installaties. Nevenbestekwerktuigbouwkundigeinstallaties Door derden worden uitgevoerd: de bouwkundige werken; de elektrotechnische installatie. Nevenbestekelektrotechnischeinstallaties Door derden worden uitgevoerd: de bouwkundige werken; de werktuigbouwkundige installaties ALGEMEEN TIJDSCHEMA, WERKPLAN Nevenbestekbouwkundigewerken 01. ALGEMEEn TIJDSCHEMA Het in paragraaf 26, lid 1 van de U.A.V. genoemde algemeen tijdschema wordt verlangd; De indeling van de tijdsduur op het algemeen tijdschema moet worden aangegeven in werkbare werkdagen. 03. InPASSInG WERkZAAMHEDEn DERDEn; De door derden uit te voeren werkzaamheden dienen te worden opgenomen en ingepast in het verlangde algemene tijdschema. In de verlangde documenten dient een zo volledig mogelijk inzicht te worden gegeven in de hoedanigheid, de volgorde en de uitvoering van de werkzaamheden. De betrokken derden zullen het algemene tijdschema, na goedkeuring hunnerzijds, voor akkoord tekenen. Indien de derden nog niet bekend zijn, zal de directie, na goedkeuring, voor akkoord tekenen en zal de opdrachtgever de hierbij bedoelde derden binden aan het algemene tijdschema. Nevenbestekkenwerktuigbouwkundigeenelektrotechnischewerken 06. ondertekening ALGEMEEn TIJDSCHEMA, WERkPLAn; De aannemer zal het algemene tijdschema waarin zijn werkzaamheden zijn opgenomen en ingepast, na goedkeuring zijnerzijds, voor akkoord tekenen. Dit algemene tijdschema wordt opgesteld door de aannemer van de bouwkundige werken VERBAND MET ANDERE WERKEN Nevenbestekbouwkundigewerken 02. CoöRDInATIE-oVEREEnkoMST Zo spoedig mogelijk nadat de opdracht voor het werk aan de aannemer is verstrekt, wordt tussen de opdrachtgever, de aannemer en de derden een coördinatie-overeenkomst gesloten overeenkomstig het bij dit bestek gevoegde model. De aannemer is verplicht deze overeenkomst zonder voorbehoud te ondertekenen en aan de naleving daarvan zijn volle medewerking 16 STABU bulletin

17 te verlenen. Deze overeenkomst wordt opgemaakt in enkelvoud en door alle partijen ondertekend. Het origineel (het door alle partijen ondertekende exemplaar) verblijft aan de opdrachtgever, de partijen ontvangen hiervan een door de opdrachtgever gewaarmerkte kopie. 03. Coördinatie Dit bestek betreft een onderdeel van een project. De coördinatie van het project behoort tot de verplichtingen van de aannemer. Nevenbestekken werktuigbouwkundige en elektrotechnische werken 02. Coördinatie-overeenkomst Zo spoedig mogelijk nadat de opdracht voor het werk aan de aannemer is verstrekt, wordt tussen de opdrachtgever, de aannemer en de derden een coördinatie-overeenkomst gesloten overeenkomstig het bij dit bestek gevoegde model. De aannemer is verplicht deze overeenkomst zonder voorbehoud te ondertekenen en aan de naleving daarvan zijn volle medewerking te verlenen. Deze overeenkomst wordt opgemaakt in enkelvoud en door alle partijen ondertekend. Het origineel (het door alle partijen ondertekende exemplaar) verblijft aan de opdrachtgever, de partijen ontvangen hiervan een door de opdrachtgever gewaarmerkte kopie. 03. Coördinatie Dit bestek betreft een onderdeel van een project. De coördinatie van het project zal worden verzorgd door de aannemer van de bouwkundige werken. * De STABU en BNB pleiten ervoor onderscheid te maken tussen het bestek en het bestekboek : Het bestek betreft: de beschrijving van het werk, de daarbij behorende tekeningen, de voor het werk geldende voorwaarden, de nota van inlichtingen en het proces-verbaal van aanwijzing (U.A.V. par. 1 lid 1). Het bestekboek bevat alleen de (met behulp van de STABU-systematiek samengestelde) beschrijving van het werk en de voor het werk geldende voorwaarden. STABU bulletin 17

18 In deze rubriek gaat de auteur in op een wet- en regelgeving Onder ede Nieuwe aanbestedingswet ouderwetse lappendeken Uit de jurisprudentie van het tijdschrift Aanbestedingsrecht van april 2006 komt duidelijk naar voren dat er nog veelvuldig gebruikt wordt gemaakt van oude aanbestedingsreglementen zoals het UAR Ook worden selectie- en gunningscriteria in diverse aanbestedingsprocedures door elkaar gehaald. Mr. Rissa C.J. Cremers Bedrijfsjurist bij de Stichting STABU Voor 2005 kan een gemeente die te maken krijgt met een (Europese) aanbestedingsprocedure kiezen uit verschillende aan bestedingsreglementen zoals het ARW 2004, het (of aangepaste, zie hierna) UAR 2001 en het (of aangepaste, zie hierna) UAR-EG De Vereniging nederlandse Gemeenten (afgekort VnG) adviseert haar leden d.d. 15 oktober 2004 niet het ARW 2004 toe te passen maar te blijven werken volgens aangepaste versies van het UAR 2001 (voor nationale aanbesteding van werken) en het UAR-EG 1991 (voor Europese aanbesteding van werken). Er wordt nog veelvuldig gebruikt gemaakt van oude aanbestedingsreglementen zoals het UAR 2001 Met de komst van het ARW 2005 is de VnG in 2005 om gegaan. De VnG adviseert hierover positief o.a. omdat dit reglement helemaal is aangepast aan de nieuwe geïntegreerde Richtlijn 2004/18/EG, betreffende coördinatie van de procedures voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten. Voor aanbestedingen boven de Europese drempelbedragen is het UAR-EG 1991 om dezelfde reden niet meer actueel. Sinds 2005 zouden aanbestedende diensten er goed aan doen om het ARW 2005 toe te passen, voor zowel nationale als Europese aanbestedingen. ook adviseert de VnG haar leden om het Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten (afgekort Bao) en het Besluit aanbestedingen speciale sectoren (afgekort Bass) toe te passen. De Richtlijnen (2004/17/EG 1 en 2004/18/EG) zijn in deze besluiten geïmplementeerd (nu nog) via de oude Raamwet EEGvoorschriften aanbestedingen. De besluiten Bao en Bass zijn op 1 december 2005 in werking getreden, en vervangen het Besluit overheidsaanbestedingen en het Besluit aanbestedingen nutssector. In deze besluiten staan regels voor het verstrekken van opdrachten door de overheid (zoals het Rijk, provincies, gemeenten) en door bepaalde bedrijven in de nutssectoren (bijvoorbeeld een bedrijf dat een elektriciteitsnetwerk beheert). In deze besluiten is ook een stand still periode opgenomen naar aanleiding van het Alcatelarrest. Dit houdt in dat er gedurende een termijn van 15 dagen nadat de gunningbeslissing bekend gemaakt is aan ondernemers geen overeenkomst tot stand mag worden gebracht. Wat gaat er veranderen in de aanbestedingswet- en regelgeving? De nieuwe Aanbestedingswet - Regels voor het gunnen van overheidsopdrachten door aanbestedende diensten en opdrachten door speciale-sectorbedrijven -: regelt de totale inkoop onder en boven de Europese drempelbedragen; is ook van toepassing op lokale overheden en beïnvloede instellingen; hierin is de integratie van de nieuwe richtlijnen en het ARW 2005 opgenomen. In artikel 24 van dit wetvoorstel wordt de oude Raamwet (zie hiervoor) ingetrokken. 18 STABU bulletin

19 Opmerkelijke zaken ten aanzien van dit nieuwe wetsvoorstel: 1 de centrale overheden krijgen minder eigen bevoegdheden; 2 het ARW 2005 houdt uiteindelijk op te bestaan; 3 in totaal zijn er 17 uitwerkingsmogelijkheden via Algemene maatregelen van Bestuur (AmvB s) en Ministeriële Regelingen noodzakelijk om invulling te geven aan de nieuwe aanbestedingsregels. ad 1. Uit de nota naar aanleiding van het verslag, d.d. 21 juni 2006 van Minister L.J. Brinkhorst 2 : Doel van dit wetsvoorstel is om nederland te voorzien van een modern wettelijk kader voor het aanbesteden van (overheids)opdrachten (...) Met de nadere regelgeving van integriteit en proportionaliteit (op grond van de artikelen 19 en 20 van het wetsvoorstel) wordt het voor de aanbestedende diensten nagenoeg onmogelijk om voor deze onderwerpen ten aanzien van overheidsopdrachten boven de Europese drempelwaarden nog decentrale regels vast te stellen. op grond van artikel 21 zal aan aanbestedende diensten de verplichting worden opgelegd om bij de aankondiging van de (overheids)opdracht te vermelden welke decentrale (beleids)regels eventueel van toepassing zijn. Het streven van het kabinet is om zowel dit wetsvoorstel als de nadere regelgeving die nodig is voor het terugdringen van de versnippering en verkokering van aanbestedingsregels, op hetzelfde tijdstip in werking te laten treden na de zomer van Standpunt van de Bond van Nederlandse architecten (BNA): In het BladnA van juli/augustus 2006 spreekt Jeroen van Schooten (voorzitter BnA) zijn verontrusting uit over de nieuwe wet: We gaan nu toch niet met z n allen afspreken dat alleen grote, draagkrachtige en ervaren bureaus overheidsgebouwen mogen neerzetten? Eén van de algemene beginselen die is vastgesteld in de nieuwe wet is transparantie (artikel 11), waarbij openbaarheid van overheidsopdrachten wordt nagestreefd. In lijn met uitspraken van het Europese Hof, zou die openbaarheid ertoe kunnen leiden dat ook kleinere opdrachten aanbesteed moeten worden. Immers, als de overheid al haar toekomstige opdrachten bekend maakt en publiceert, gaat het om een openbare procedure. Een opdracht met een honorarium onder de drempel valt nu buiten het aanbestedingsregime, maar zou daar in de toekomst dan toch binnen gaan vallen. De BnA is geen voorstander van regels onder de drempel 3. Interpretatieve mededeling van de Commissie op 1 augustus 2006 is de nederlandse versie van de interpretatieve mededeling van de Commissie beschikbaar gekomen: 2006/C 179/02, over de Gemeenschapswetgeving die van toepassing is op het plaatsen van opdrachten die niet of slechts gedeeltelijk onder de richtlijnen inzake overheids-opdrachten vallen. In deze mededeling belicht de Commissie hoe zij de rechtspraak van het Hof interpreteert en wijst op goede praktijken om de lidstaten te helpen optimaal profijt van de interne markt te trekken. Door deze mededeling worden geen nieuwe rechtsregels gecreëerd. Deze mededeling zal wel van invloed zijn op de nederlandse regelgeving, in de vorm van een AmvB. Uit de Memorie van Toelichting (MvT): Bij het opstellen van de nadere regeling voor overheidsopdrachten buiten het volledig regime van de aanbestedingsrichtlijnen zal behalve bij bovengenoemde jurisprudentie ook worden aangesloten bij hetgeen andere lidstaten hieromtrent geregeld hebben. De Commissie behandelt in deze mededeling basisnormen voor het plaatsen van opdrachten die relevant zijn voor de interne markt. onderwerpen die hierbij aan de orde komen zijn: de bekendmaking, de gunning van de opdracht en rechterlijke bescherming. ad 2. Wat gebeurt er met het ARW 2005? Uit de bovengenoemde nota: In de behoefte aan informatie over de aanbestedingsregels en over de stappen in de aanbestedingsprocedures zal in de toekomst worden voorzien door het aanbieden van een (gedeeltelijk verplicht, via artikel 21 tweede lid) nationaal elektronisch aanbestedingsinstrument (Tenderned). Enkele administratieve regels uit het ARW 2005 zullen worden overgenomen in het Bao en voor onder de drempel zullen een aantal nadere regels worden vastgesteld. Als dit is gebeurd kan het ARW 2005 komen te vervallen. Ad 3. Waarom versnippering van wetgeving? Uit de bovengenoemde nota: Doordat de Europese Commissie op een aantal punten de bevoegdheid heeft om op aanbestedingsrichtlijnen bij gedelegeerde verordening of beschikking vast te stellen kunnen dergelijke wijzigingen voorts gepaard gaan met zeer korte implementatietermijnen. Daarnaast is gebleken dat uitspraken van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen onverwacht dwingen tot wijziging van de nederlandse regelgeving op korte termijn. De in dit wetsvoorstel opgenomen delegatiegrondslag is derhalve noodzakelijk teneinde volledige en tijdige implementatie van deze richtlijnen te verzekeren. Standpunten van de Nederlandse vereniging van Aanbestedingsrecht (NVvA) en prof. Mr G.W.A. van de Meent: nvva, uit de brief aan de Tweede kamer d.d. 16 juni 2006: Met de grote hoeveelheid kapstokken bestaat de niet irreële mogelijkheid dat opnieuw een patchworkdeken ontstaat van AmvB s en Ministeriële Regelingen (...) Dit is niet in het belang van de praktijk. Daarnaast ontnemen de vele kapstokken voor delegatie vrijwel iedere mogelijkheid tot inhoudelijke betrokkenheid van het parlement bij het vaststellen van aanbestedingsregels, zoals dit in een democratische rechtsorde behoort. prof. Mr G.W.A. van de Meent Uit de presentatie van prof. Mr G.W.A. van de Meent tijdens de voorjaarsvergadering van de nvva d.d. 16 mei 2006: kritiek Raad van State: Het wetsvoorstel bevat geen volledig aanbestedingskader en brengt ( ) geen wijziging in de thans bestaande versnipperde regelgeving. De Raad van State wijst erop dat de hoofdelementen van de aanbestedingsregels én van de aanbestedingsprocedures in de Aanbestedingswet moeten. Primaat van de wetgever moet richtsnoer zijn. Extra argument voor parlementaire invloed (nu enkel ter zake van wet en via voorhangprocedure een beetje ten aanzien van vast te stellen AmvB s): de rapportage van de Parlementaire enquête commissie (PEC), ook over misstanden ter zake van het juridisch aanbestedingskader. Gaat er iets veranderen in 2007? JA! De regelgeving krijgt een andere opbouw en decentrale overheden krijgen minder eigen bevoegdheden. NEE! Er blijft een lappendeken bestaan in een ander jasje. Dit artikel is ook geplaatst in Cobouw, 30 augustus Betreffende coördinatie van de procedures voor het plaatsten van opdrachten in de sectoren water- en energievoorziening, vervoer en postdiensten. 2 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 3 Uit het artikel Bezwaren ombuigen in verbeteringen, uit het bovengenoemde BLadNA. STABU bulletin 19

20 Uit de praktijk van ACA B&U Elektronisch veilen: nieuw fenomeen Het elektronisch veilen (e-veiling of e-veilen) van opdrachten staat momenteel in de aandacht. Her en der vinden pilotprojecten plaats. Elektronische data-uitwisseling valt niet meer weg te denken uit onze samenleving en bedrijfsvoering. Veel van wat we gewend waren via papier te doen, gaat in toenemende mate elektronisch. 20 STABU bulletin