Zorgen dat het werkt Werkzame factoren in de jeugdhulp

Transcriptie

1 Zorgen dat het werkt Werkzame factoren in de jeugdhulp Huub Pijnenburg Studiedag Begeleiding in haar context OSBJ Antwerpen Vrije Universiteit Brussel, Reflectie op: 1

2 Voorwaarde effectonderzoek: goede interventiebeschrijving Visie/theorie organisatie personeel materieel Doelgroep (+ (contra)ind s) Interventie* (Concrete Activiteiten) Doel (en ev. Tussendoelen) probleemafname doelrealisatie cliëntsatisfactie organisatie personeel materieel *Volgorde, frequentie, intensiteit, duur, timing van contacten/activiteiten Van Yperen & Veerman (red.) (2008), Zicht op Effectiviteit. Delft: Eburon EBP: meer dan het toepassen van empirisch onderbouwde interventies Evidence-based practice is the integration of the best available research with clinical expertise in the context of patient characteristics, culture, and preferences (APA, 2005) 2

3 Stroobants e.a.: vragen/commentaar Belangrijk, ambitieus en prikkelend praktijkgestuurd project Karakter: evaluatieonderzoek met voor- en nameting (R2, p.154) Praktijksleutelwoorden: impliciet, divers, onduidelijk Praktijkkennis blijkt veelal impliciet. Balans integrity-flexibility aanpak: mag alles in praktijk? Eclectisch werk : verantwoord of mantel der liefde? Wat bepaalt IS-keuzen: voorkeur begeleiders of hulpvraag? Geen standaard proces-/uitkomstevaluatie/geen echte follow-up Dus geen betrouwbare cijfers over rendement publieke gelden Impliciete kennis: is info informanten=praktijk collega s/instelling? Focus op impact interventies: relevant maar beperkt (R1, p.19) Bescheiden effecten zijn pleidooi voor professionalisering Visie 2006 (NL): EB interventie-onderzoek is dé sleutel tot effectiever jeugdzorg Het (Nederlandse) kabinet wil naar een jeugdzorg waarin enkel evidence-based programma s en instrumenten zullen worden toegepast bij het ondersteunen van kinderen en jeugdigen. (Staatssecretaris C. Ross-Van Dorp, Kamerbrief, 2006) 3

4 Bewezen effectieve jeugdinterventies: issues Aantal jeugd- en gezinsinterventies: >500/1000 Grondig onderzocht: < 5% Databank Eji-NJi: bij zo n 15/100+ interventies: enig/stevig bewijs Effectgroottes: meestal bescheiden; kleine verschillen tussen i s Generaliseerbaarheid: twijfelachtig Interventiespecificaties: ontbreken vaak > hindert onderzoek Vertekeningen in resultaten: selectie doelgroep, uitval, publicatiebias, follow up-data?, allegiance uitvoerder? Implementatie: zeker zo grote uitdaging als effectiviteit aantonen Beperkte fit : vooral stoornisspecifieke aanpak Variantie deels non-spec.: smal-spectrum AWFn (what works-lit) Duncan, Miller, Wampold & Hubble (2010). The heart and soul of change: 2nd Edition. Washington: APA Kazdin (2008). Evidence based treatment and practice. American Psychologist, 63, Van Yperen & Veerman (2008). Zicht op effectiviteit: Handboek praktijkgestuurd efectonderzoek i.d. jeugdzorg Van Yperen et al.(2010) Algemeen en specifiek werkzame factoren in de jeugdzorg: Stand van de discussie. Werkzame factoren: meer dan alleen EBI s Specifiek werkzame factoren: Omschreven Interventie / Voor een interventie kenmerkende, theoretisch werkzaam geachte ingrediënten Algemeen werkzame factoren: smal spectrum: bouwstenen die uiteenlopende interventies gemeen hebben ( common elements ) breed spectrum: alles wat bijdraagt aan resultaat Dichotomie algemeen versus specifiek werkzaam: onvruchtbaar 4

5 Werkzame factoren: Assay & Lambert s veelgeciteerde meta-analyse Hoop & verwachting ( placebo -effect) Model & techniek (evidence based treatments) Buitentherap. & Cliëntfactoren Relatie van cliënt en hulpverlener Bronnen: o.a. Assay & Lambert (1999); Wampold (2001) Algemeen werkzame factorenonderzoek: issues Studies gebruiken uiteenlopende terminologie Percentages zijn schattingen, en lopen uiteen Samenhangen deels correlationeel Taart suggereert onafhankelijke factoren Geldigheid resultaten voor jeugdzorg? Invloed slechte implementatie/methodologie? Deels gedateerd onderzoek Geldigheid resultaten voor jeugdsector? Geen breed gedragen conceptueel WF model 5

6 Verhalen van ex-cliënten over wat werkt Bron: Lectoraatcollectie kinderportretten van jeugdzorg-professionals, Jeugdige cliënten tekenen wat hun hulpverlener bijzonder maakt. (M,11) Jeugdzorgwerkers die je bijblijven? Zij/hij luistert Begrijpt mij Is betrouwbaar Heeft het tegen mij Stemt af (dramt niet!) Kijkt of ik alles begrijp Geeft duidelijke grenzen aan Doet soms meer dan wat moet Geeft me (zelf)vertrouwen, en hoop Maakt van praten een echt gesprek Neemt de tijd om met mij/ons te spelen Houdt rekening met mij en pusht me soms Houdt me een spiegel voor (maar niet té veel!) Wil weten of wat we samen doen mij echt helpt Bron: voormalige cliënten jeugdzorg (pers. comm.) 6

7 Aandacht voor effectieve professionals aub De Award-jury roemt Davids passie, betrokkenheid en professionele hulp. Volgens de jury lukt het hem jongeren op een juister pad te brengen... Uw persoonlijke effectiviteit? (Vooraf: hoeveel van u werken direct met cliënten?) Vergelijk uzelf eens met uw collega s: Wie van u schat in dat u beneden-gemiddeld effectief bent in het werken met uw cliënten? Wie van u schat in dat u bij de beteren hoort als het gaat om effectief werken met cliënten? Wie van u denkt dat u gemiddeld presteert als het gaat om het effectief werken met cliënten? We must never forget that our assumptions are provisional and reversible things (William James, 1892) 7

8 9/24/2014 Zelfoverschatting professionals/leken Volkskrant Jeugdhulp: over ontvangst, ondersteuning en effectiviteit 8

9 Jeugdhulp: over visie/stelsel en effectiviteit NRC Magazine Kinderen van de verwijsmachine Jeugdzorg: onverantwoord complex Nationale Ombudsman Alexander Brenninkmeijer 9

10 Factoren die de effectiviteit van jeugdhulp: beïnvloeden: een bonte familie (mi-me-ma) Zorgen dat het werkt Schilder: Esther Schrijver Conceptueel model node gemist/gezocht Integratief Werkzame Factoren (IWF) model Basis: Working Alliance model (Bordin, 1979) Revised Theory of the Therapeutic Alliance model (Ross, Devon, Polaschek & Ward, 2007) (reclassering) Resultaten onderzoek naar (algemeen en specifiek) werkzame factoren 10

11 Integratief Werkzame Factoren-model voor de Jeugdsector (Pijnenburg, 2010, 2011, 2013) Kennis & Kwaliteit Invloedsfeer jeugdige / opvoeder & professional Praktijk & Beleid MACRONIVEAU MESONIVEAU MICRONIVEAU gezamenlijk doel / plan ALLIANTIE persoonlijk / emotioneel MICRONIVEAU MESONIVEAU MACRONIVEAU Kennisbestand : emp. onderbouwde interventies, generieke componenten, alg. werkzame factoren OPVOEDER / JEUGDIGE persoonlijke kenmerken/kracht soc. positie/ maatsch. relaties hoop / verwachting / motivatie Educatie, gezondheidzorg en andere (in)formele steunbronnen in sociale systeem jeugdige/opvoeder Richtlijnen Databanken Kwaliteitsbeleid Professionalisering Implementatie/benutting Resultaatmeting Empiricaly HULPVERLENER Supported Houding / expertise Practice verwachting / allegiance persoonlijke kenmerken Feedback / Intervisie ROUTINEMATIGE PROCES- EN RESULTAATMONITORING VERANDERINGSTHEORIE JEUGDIGE/OPVOEDER Dienstverlenende organisatie Pedag. Visie / Normen Beleid / Stelsel INTERACTIE Sectorimago Professionele organen Registratie / Toetsing Samenwerking organisaties Practice Supported Evidence RESULTAAT (Post-)initiële Opleidingen Algemene en specifieke behandelfactoren in Stroobants e.a. (2014, rapport 1, p.19): 13+2 Professionals: - 3 inzet motiverende technieken - 6 interventie goed structureren - 7 progr.-integriteit/-flexibiliteit - 9 opleiding/professionaliteit - 11 focus op zelfregie cliënten; (weer) grip op eigen leven Alliantie: - 1 goede relatie cl-hv(affectief) - 4 overeengekomen doelen gebruiken (Collaboratief 1) - 5 Consensus over problematiek & aanpak (Collaboratief 2) Cliënten: - 2 wil/ (groeiende) motivatie tot verandering Dienstverlenende organisatie: - 8 Werkomstandigheden hulpverleners: caseload, ondersteuning, aansturing, satisfactie, salaris enz balans omvang/ernst problematiek x prof inzet - 12 hulp aanbieden in eigen leefsituatie cliënt - 13 hulp activeert sociaal netwerk cliënt - (14) oriëntatie op EBI s/ genereren PBE 11

12 Integratief Werkzame Factoren-model voor de Jeugdsector i.r.t. (alg. en spec. Behandelfactoren in VUB-rapport (p. 19) Kennis & Kwaliteit MACRONIVEAU MESONIVEAU Kennisbestand : emp. onderbouwde interventies, generieke componenten, alg. werkzame factoren Richtlijnen Databanken Kwaliteitsbeleid Professionalisering Implementatie/benutting Resultaatmeting H: 3,6,7,9,11 A: 1,4,5 Invloedsfeer jeugdige / opvoeder & professional O/J: 2 DO: 8,10,12, 13, (14) Praktijk & Beleid MICRONIVEAU gezamenlijk doel / plan ALLIANTIE persoonlijk / emotioneel MICRONIVEAU MESONIVEAU MACRONIVEAU Empiricaly HULPVERLENER Supported Houding / expertise (14) Practice verwachting / allegiance persoonlijke kenmerken Feedback / Intervisie ROUTINEMATIGE PROCES- EN RESULTAATMONITORING VERANDERINGSTHEORIE JEUGDIGE/OPVOEDER Dienstverlenende organisatie Pedag. Visie / Normen Beleid / Stelsel INTERACTIE OPVOEDER / JEUGDIGE persoonlijke kenmerken/kracht soc. positie/ maatsch. relaties hoop / verwachting / motivatie Educatie, gezondheidzorg en andere (in)formele steunbronnen in sociale systeem jeugdige/opvoeder Sectorimago Professionele organen Registratie / Toetsing Samenwerking organisaties Practice Supported Evidence RESULTAAT (Post-)initiële Opleidingen Contextuele jeugdhulp: geïdentificeerde werkzame factoren ( common elements ) aansluiten bij hoe ouders/jeugd problemen ervaren, en bij bestaande vaardigheden/kracht ingebed in/gericht op weer greep krijgen op het eigen dagelijks leven cliënten sociale netwerken rond cliënten activeren beschikbaar in diverse leefsituaties (systemisch) doelconsensus; concrete vaardigheden bekrachtigen kundige/empathische/overtuigde professional intensief (& balans: omvang problematiek <> inzet) theor. doordacht én emp. getoetst (NJi int. database) benutting voortgangsfeedback ingebouwd in praktijk Hermanns ( 2010); Norcross & Wampold, 2011, Barth (2014). 12

13 2012: herziene visie op effectiviteit (NL) Beginpunt voor medewerkers in de jeugdzorg is om een zodanige relatie op te bouwen dat het kind zich in veilige handen voelt Dit is voorwaardelijk voor het samen formuleren van de bij het kind passende doelen Jeugdzorgmedewerkers dienen te beschikken over de competenties die leiden tot dat doel (Staatssecretaris M. Veldhuijzen van Zanten-Hyllner, Kamerbrief Kwaliteitsbeleid in de brede zorg voor jeugd, ) ZonMw studie Recente kennisinventarisatie Jeugdsector domeinen Preventie Jeugdgezondheid Jeugd-ggz Jeugd & Opvoedhulp Barnhoorn e.a. (2013) Duncan e.a. (2010) 13

14 Werkzame factorenonderzoek jeugdhulp nog schaars Bron: Barnhoorn ea (2013) 14

15 Aanvullende referenties American Psychological Association (2005). Policy statement on Evidence-Based Practice in psychology. Washington DC: APA. Dowload from: Assay, T.P., & Lambert, M.J. (1999). The empirical case for the common factors in therapy: Quantitative findings. In M.A. Hubble, B.L. Duncan, & S.D Miller (Eds.), The heart and soul of change: What works in therapy (pp ). Washington, DC: APA Press. Barnhoorn, J., Broeren, S., Distelbrink, M., De Greef, M., Van Grieken, A., Jansen, W., Pels, T., Pijnenburg, H., & Raat, H. (2013). Cliënt-, professional-en alliantiefactoren: hun relatie met het effect van zorg voor jeugd. Ver-kenningvan kennis en kennishiaten voor het ZonMw-programma Effectief werken in de jeugdsector. Den Haag: ZonMw. Barth, E. (2014). Common components of evidence base practices. Key note address at EUSARF 2014 Conference: Making a difference, 2-5 Septembrer, Copenhagen. Download from: Bordin, E.S. (1979). The generalizability of the psychoanalytic concept of the working alliance. Psychotherapy: Theory, Research and Practice 16, Hermanns, J. (2010). Goed geregelde jeugdzorg? In H. Pijnenburg (Ed.), Zorgen dat het werkt. Werkzame factoren in de zorg voor jeugd (pp ). Amsterdam: SWP. Kahneman, D. (2011). Thinking fast and slow. New York: Farrar, Straus and Giroux Lambert, M.J. (1992). Psychotherapyoutcomeresearch: Implicationsforintegrativeandeclectic therapists. In J.C. Norcross, & M.R. Goldfried (Eds.), Handbook of psychotherapy integration(pp ). New York: Basic books. Norcross, J. C., & Wampold, B. E. (2011). Evidence-based therapy relationships: Research conclusions and clinical practices. Psychotherapy, 48, Saffran, J.D., Muran, J.C., Samstag, L. W., & Stevens, C. (2002). Repairing alliance ruptures. In J.C. Norcorss (ed.), Psychotherapy relationships that work(pp ) New York: Oxford University Press. Pijnenburg, H.M. (2010). Zorgen dat het werkt. In H. Pijnenburg (red.), Zorgen dat het werkt. Amsterdam: Uitgeverij SWP (English versionof IntegrativeChange Factors Model publishedin: Journal of Social Intervention: Theory and Practice(2010), 19 (3). Homepage: Pijnenburg, H.M. (2011). Werkzame factoren in jeugdhulp: Een integratief model. In: De Koster, K, De Vos, K., Kerger, D., Roets, G., & Roose, R.(red.), Handboek integrale Jeugdhulp. Aflevering 10: Effectiviteit en efficiency(pp ). Brussel: Uitgeverij Politeia. Pijnenburg, H.M., & Van Hattum, M. (2013). Herzieneversie van het Integratieve WerkzameFactorenmodelvoor de jeugdsector. Intern rapport. Nijmegen: HAN University of Applied Sciences. Rosenzweig, S. (1936). Some implicit factors in diverse forms of psychotherapy. American Journal of Orthopsychiatry, 6(3), doi: /j tb05248.x Van Yperen, T., Van der Steege, M., Addink, A., & Boendermaker, L. (2010). Algemeen en specifiek werkzame factoren in de jeugdzorg: Stand van de discussie. Utrecht: Nederland Jeugdinstituut. Wampold, B.E. (2001). The great psychotherapy debate: Models, methods and findings. Hillsdale NJ: Erlbaum Pijnenburg VUB Lectoraat Werkzame Factoren in de Zorg voor Jeugd Bruggenbouwers tussen onderzoek, praktijk, onderwijs & beleid (onderdeel van Kenniscentrum HAN Sociaal) Google voor introfilmpje: youtube werkzame factoren 15