HOE EN WAAROM? DE GENENBANK VOOR LANDBOUWHUISDIEREN. Sipke Joost Hiemstra Koepel fokkerij 14 December 2010

Transcriptie

1 DE GENENBANK VOOR LANDBOUWHUISDIEREN HOE EN WAAROM? Sipke Joost Hiemstra Koepel fokkerij 14 December 2010

2 Inhoud presentatie CGN Waarom een genenbank? Genenbank landbouwhuisdieren anno 2010 Wat kan genenbank betekenen voor (Nederlandse) paardenrassen? Praktische aspecten

3 Plant Genetic Resources Forest Genetic Resources Animal Genetic Resources Landbouwhuisdieren, inclusief paarden Genetische variatie tussen én binnen rassen Commercieel en/of cultuurhistorisch belang Wettelijke Onderzoeks Taken voor EL&I 5 jarig programma

4 CGN binnen Animal Science Group van Wageningen UR Wageningen UR Livestock Research Central Veterinary Institute Animal Breeding and Genomics Centre Centrum voor Genetische Bronnen, Nederland (CGN) Wageningen University

5 Waarom een genenbank? Achtergrond: 1/3 van locale rassen at risk (FAO statistieken) Klein aantal internationale rassen zijn dominant en locale rassen worden vervangen Genetische variatie binnen rassen is vaak beperkt Verzekering voor de toekomst?

6 Internationale verplichtingen CBD FAO EU Behoud én duurzaam gebruik van genetische diversiteit bij landbouwhuisdieren

7 NL paardenrassen Variërend in populatiegrootte (NL en wereldwijd) Inteelt gerelateerde problemen Veel rassen komen voort uit smalle basis Aantal paarden KVTH KMBT Geboortejaar Aantal geregistreerde paarden

8 Wanneer genetische variatie beperkt is Populatie is kwetsbaarder Kans op inteeltdepressie en erfelijke gebreken Maar ook verankering van goede eigenschappen Minder genetische vooruitgang mogelijk Op ras/populatieniveau variatie in stand houden!

9 Inteelt en populatiegrootte Scheve sexe verdeling: inteelt neemt sterker toe Als maar een paar hengsten gebruikt worden in de fokkerij, zijn meer nakomelingen aan elkaar verwant Verwachte inteelttoename voorbeelden: 25 hengsten / 25 merries: 1% 5 hengsten / 45 merries: 2,78% 5 hengsten / 500 merries: 2,55% Inteelt neemt altijd toe, maar zou maximaal 0.5% per generatie mogen zijn (FAO norm) Fabricius Gilvia Renovo Voratiena Zakerno Zilvia Cambridge Cole Linda Proloog Oratina Proloog Kerna Indiaan Silfia

10 Een gezonde populatie met voldoende genetische variatie Minimalisatie inteelt Bredere selectie hengsten Gebruik van dezelfde (populaire) hengsten voorkómen Benutten van minst verwante hengsten en merries Paringsadviezen voorkómen van risicoparingen Uitselecteren erfelijke gebreken / ongewenste eigenschappen Geleidelijk uitselecteren omdat inteelt anders te snel toeneemt Benutting van DNA testen Genenbank maakt de beschikbare diversiteit (op den duur) groter!

11 Historie Genenbank in vogelvlucht Directeur IVO neemt initiatief tot genenbank in 1970s 1976 Oprichting Stichting Zeldzame Huisdierrassen 1993 Oprichting Stichting Genenbank Landbouwhuisdieren door NRS, HG, SZH, ondersteund door IVO en IKC 1993 tot 2003 Start met rundvee, daarna paard, varken (en schaap) 2004 heden Mandaat CGN uitgebreid naar landbouwhuisdieren 2005 SGL collecties overgedragen aan CGN MKZ, Varkenspest, Aviaire Influenza hebben belang van Genenbank onderstreept 2010 Collecties van vrijwel alle Nederlandse runder, varkens, schapen, geiten, kippen en paarderassen in de genenbank. Vooral sperma en ook embryo s

12 Genenbank doelstelling CGN Alle zeldzame rassen van landbouwhuisdieren veiligstellen in de genenbank Zoveel mogelijk genetische diversiteit binnen de soort en binnen het ras vastleggen (ook commerciële rassen/lijnen) Korte termijn gebruik van genenbankmateriaal ter onder steuning van bedreigde rassen

13 Welke diersoorten in genenbank?

14 CGN Genenbank collecties in 2010 Diersoort Aantal rassen Aantal mannelijke dieren/donoren per ras Aantal rietjes Rund Hond Geit Paard Varken Kip Schaap

15 Genenbank paard Behoud genetische variatie voor de toekomst Back up in geval van nood Bewaren oud bloed Niet perse de beste hengsten Genoeg genetisch materiaal en voldoende genetische variatie om een ras terug te kunnen fokken

16 Focus Genenbank CGN: Zeldzame rassen of rassen met beperkte genetische diversiteit

17 Hengsten sperma in de genenbank Ras Gelders epididymaal Gelders ejaculaten Groninger epididymaal Groninger ejaculaten Trekpaard ejaculaten KWPN Tuigpaard ejaculaten Fries ejaculaten Aantal hengsten Periode

18 Spermawinning uit de epididymus van 5 hengsten Aantal rietjes Aantal zaadcellen per rietje Totaal aantal zaadcellen Gemiddeld % motiel sperma: 20% Gemiddeld % intact sperma: 60%

19 Friese hengsten in genenbank Huidige opslag: Hengst Vader Aantal doses Folkert 353 Beart 411 Onne 376 Norbert 444 Tsjabring 429 Oege 267 Feitse 293 Jasper 366 Leffert 306 Tsjerk 328 Brandus 345 Wessel Abe 346 Jillis 301 Jillis 301 Jochem

20 Gelderse hengsten in genenbank Hengst Ahoy Elegant Bazuin Walser Zichem Commandant Istanboel Apollo Dirigent Titiaan Tello Abimelek Cidienio Vitens Rubus B Titiaan Goudrank Vader Aantal doses Monarch 18 Theoloog 20 Satelliet 7 Rentmeester 18 Gondelier 17 Wachtmeester 5 Simon Bolivan? (1474 rietjes) Roland? (800 rietjes) Wachtmeester? (2720 rietjes) Zadok 6 Topas Boy 20 Torino 5 Sander Parcival Ahoy 4 57 Centre for Genetic Resources, 70 the Netherlands Zadok 8 Rentheer? (150 rietjes)

21 Tuigpaardhengsten in genenbank Hengst Vader Aantal doses Cinovo Patijn Marvel Stuurboord Urgent Kowalski Wervelwind C Nando Ganges Torino Ulandro Uromast Renovo 43 Kolonel 40 Immigrant 41 Jonker 88 Waterman 36 Fabricius 4 Plain s Liberator 81 Fortissimo 61 Renovo 73 Jonker 9 Manno Centre for Genetic Resources, 16 the Netherlands Manno 26

22 Groninger hengsten in genenbank Hengst Ferdinand W Alderik Hanno Lancelot Bascal Baldewijn Fairline W Andries Rudo Golinus Meinart Buster Bernardus Rik Erik Bataaf Batavier Ede Barton Extase Vader Fernando Loek Hermes Lepanto Bazalt Balthazar Ferdinand Alderik Ramires Gerlinus Meinholt Bartus9 Batavier Rieu Eboniet Batavier Bazalt Eendracht Bataaf Edison Aantal doses ? (525 rietjes)

23 Trekpaardhengsten in genenbank Hengst Vader Aantal doses Eugeen van de Veldvoort Otto van Brandevoort Zephir van Waardzicht Oscar van Wiene Florian van t Rietenhof Emir van Terbekenhof Otto van 't Eendenhof Udo van Brandevoort Sunny van 't Bloemenhof Ensor d Elewijt Twan van de Schaijksehoek Harry van de Bomlozeput Iwan van Wooldink 17 Marinus d Elewijt 13 Favoriet J van de Ruif Udo van den Houwenberg 4

24 Locatie voor invriezen en opslag Hoofdlocatie CGN bij ASG in Lelystad voor invriezen en opslag Tweede locatie bij Faculteit Diergeneeskunde (risico spreiding) Schone locatie, onafhankelijk van onderzoek omgeving Aparte opslagruimten (vaten) voor materiaal met verschillende veterinaire status

25 Ontwikkeling van nieuwe media en vergelijking (Woelders e.a.) 70 ASG Gent VMD-Z 70 ASG Gent VMD-Z % motile sperm % live sperm F/T F/T Time after collection (days ) Time after collection (days ) Vers sperma Na invriezen

26 Financiering NL Genenbank Programmafinanciering van LNV Co financiering vanuit de sector Bijdrage aan opslagkosten door Topigs, Hendrik Genetics, NVO (runder KI organisaties), KWPN,. In natura bijdragen van fokkers, fokkerijorganisaties Arbeid Waarde van sperma en embryo s

27 Gebruik van genenbank materiaal Uitgiftecriteria Gebruik Wetenschappelijk onderzoek Fokkerij Uitgifte criteria Draagt het bij aan lange termijn doel CGN Uitgifte draagt bij aan instandhouding van een ras; rasorganisatie wordt geconsulteerd Rekening houdend met embargoperiode cq contract met oorspronkelijke eigenaar Genenbank materiaal wordt niet verhandeld Is genetisch materiaal niet (meer) commercieel beschikbaar? Voor onderzoek: beoordeling onderzoekplan door Commissie

28 Inname van genetisch materiaal, hoe werken we? Niet allemaal tegelijk Is het een Nederlands (zeldzaam) ras? Delen CGN en stamboek/fokkerijorganisatie de noodzaak tot opslag van genetisch materiaal in de genenbank? Lijst van gewenste hengsten (donoren) gezamenlijk vaststellen (na onderzoek) Bijdrage aan de totale genetische variatie van het ras + Kwaliteit Contract met eigenaar Overdracht van eigendom, embargoperiode en andere bepalingen/beperkingen voor gebruik Wie draagt welke kosten Veterinaire informatie Praktische afspraken met eigenaar Spermawinning of overdracht

29 Het CGN Team Landbouwhuisdieren Genenbank, Beleidsadvisering, Wetenschappelijk onderzoek, Fokkerij

30 Bedankt voor uw aandacht! Fokkerij: balans tussen genetische vooruitgang en behoud van variatie Genenbank van belang.. Dé Bank voor de lange termijn