Toename Inteelt beperken

Transcriptie

1 Toename Inteelt beperken Jack J. Windig

2 Inteelt Inteelt = kruising van verwante dieren Elk dier is drager van (zeldzame) erfelijke gebreken Recessieve gebreken niet zichtbaar Nauw verwante dieren dragen vaak zelfde gebreken Inteelt vergroot kans op erfelijke gebreken Van mild tot letaal Maar soms ook geen enkel gebrek Erfelijke aandoeningen komen vaak als een donderslag bij heldere hemel In het ergste geval komt een ras in een draaikolk Erfelijk gebrek steekt de kop op Dragers moeten worden uitgesloten Minder fokdieren beschikbaar -> meer inteelt Meer inteelt meer erfelijke gebreken Etc.

3 Inteeltbeleid is van levensbelang Elk verstandig ras ontwikkelt beleid om inteelttoename te beperken Monitoring Wat is mijn inteelttoename? Wat zijn de verwantschappen? Voorlichting aan individuele eigenaren Verwachte inteelt bij paringen Maatregelen Beleid en regels op rasniveau om inteelt te beperken Voorlichting om alle fokkers mee te krijgen

4 Individuële eigenaar en inteelt Ik wil een pup (fokken) en dan? Kies voor weinig inteelt! Ga bij de keuze van een reu de verwantschap met de teef na Verwantschapscoefficient ouders bepaalt inteeltgraad pups Als geen (goede) afstamming bekend is Ga na wat beleid fokker is Overweeg wisseling van fokker Haal reu en teef bij verschillende fokkers Inteelt is niet erfelijk Gebruik gerust een ingeteelde ouder Als de andere ouder maar niet verwant is

5 Individuele houder en hele ras Zoek niet verwante ouders Als iedereen die ene onverwante reu gebruikt Volgende generatie alle dieren verwant Wat als alle dieren verwant zijn? Je bent te laat Inteelt onvermijdelijk! Inteeltbeheersing kan alleen op rasniveau Inteeltbeperking hangt af van wat de rest gedaan heeft (en doet)

6 Rasvereniging en inteelt Doel: inteelttoename ( F) < 0.5% per generatie Inteelttoename = toename van verwantschap Belangrijkste: beperk toename van de verwantschap Verhoog aantal fokdieren Keur elk jaar minstens... dieren goed voor het ras Zet maximum op aantal paringen per reu Schrijf beperkt aantal zonen per reu in Schrijf alleen dieren in stamboek met lage inteeltcoëfficiënt Beperk paringen dieren met gemiddeld hoge verwantschap rest van de populatie Vermijd te veel eisen aan de dieren Verander populatiestructuur Haal dieren van buiten het ras

7 Beheersing van de verwantschap Principe: Hoe gelijkmatiger de bijdrage van de verschillende voorouders aan de volgende generaties hoe minder inteelt Dominante voorouder -> meer inteelt Als elke dier zelfde kans op ouderschap Theorie: F = 1/(2N): N is aantal ouders Dus voor F<0.5% N>100 dieren

8 Inteelttoename en aantal dieren 10 dieren 1 reu 9 teven 13.9% 1000 dieren 1 reu 999 teven 12.5% 10 dieren 1 reu 9 teven 13.9% 10 dieren 2 reuen 8 teven 7.8% 10 dieren 2 reuen 8 teven 7.8% 100 dieren 20 reuen 80 teven 0.8% 1000 dieren 200 reuen 800 teven 0.08% Conclusie Meer dieren Minder inteelt Minder scheve reu/teef verdeling Minder inteelt

9 Mogelijke maatregelen stamboek Zorg voor meer fokdieren Bijv. keur elk jaar minstens... dieren goed voor het ras Meer dieren voor fok beschikbaar Risico s Achteruitgang kwaliteit van het ras Op andere manier zorgen dat kwaliteit gehandhaafd blijft Focus verschuiven van afkeuren slechte dieren naar produceren goede dieren Effect Hangt af van hoeveel meer dieren worden goedgekeurd

10 Mogelijke maatregelen stamboek Beperk aantal teven dat één reu mag bevruchten of Beperk aantal zonen van één reu Meer reuen nodig Minder nakomelingen per reu Reu kan niet meer van fokker naar fokker naar fokker etc. worden doorgegeven Risico s Beperkte acceptatie door fokkers De beste reu mag niet meer gebruikt worden Reuen die nog niet gebruikt zijn (maar hun broers wel) worden uitgesloten Controle nodig Effect Rasspecifiek Hangt af van Worpgrootte Verwantschappen Variatie in aantal pups per reu etc.

11 Rekening houden met huidige verwantschappen Ongelijkmatig gebruik van voorouders in verleden kan hoge verwantschap gezorgd hebben Eigenwijze fokker heeft juist minder verwante dieren Import uit buitenland van minder verwante dieren Etc. Theoretisch is er een combinatie van ouders die de laagst mogelijke verwantschap in de volgende generatie geeft Wiskundig te berekenen Optimale contributies Computerprogramma GenCont Welke reuen en teven Hoeveel nakomelingen van elk Dit is de best mogelijke oplossing

12 Voorbeeld Gencont: Mergellander 2004 Verwachte inteelttoename zonder Gencont +1.5% Met Gencont Ram contributie Ooi contributie 1 54% 1 37% 2 12% 2 26% 3 6% rammen 32 ooien -0.9% 25 rammen, 400 ooien met gelijke worpgrootte -0.2%

13 Praktische nadelen optimale contributies Vereist centrale regie Stamboek bepaalt welke dieren ingezet worden Volledig bekende stambomen nodig Of DNA bepalingen alle dieren Vooraf bepaalde contributies vaak niet te realiseren Vooral geschikt voor grote fokkers

14 Rekening houden met huidige verwantschappen Stimuleer gebruik onverwante dieren Publiceer ranglijst relatief onverwante dieren Geef verwachte inteelt voor mogelijke teef-reu combinaties Alleen inschrijven dieren met lage inteeltcoëfficiënt Risico Leidt niet altijd tot gebruik van meer (onverwante) ouders Minder verwante dieren kunnen minder goed zijn Door overmatig gebruik bepaalde onverwante dieren kan inteelt juist toenemen Betrouwbare stamboekadministratie nodig Effect Hangt af van populatiestructuur Bij alleen hoge verwantschappen weinig mogelijkheden

15 Speciale populatie structuur Lijnenteelt

16 Lijnenteelt Variatie binnen lijnen verdwijnt Inteelt binnen lijn hoog Variatie tussen lijnen blijft in stand Kruising tussen twee lijnen Inteelt verdwijnt Heterosis effect Geschikt als eindproduct Nadeel Veel lijnen gaan ten onder aan inteelt

17 Lijnenteelt

18 Lijnenteelt Variatie binnen lijnen verdwijnt Inteelt binnen lijn hoog Variatie tussen lijnen blijft in stand Kruising tussen twee lijnen Inteelt verdwijnt Heterosis effect Geschikt als eindproduct Nadeel Veel lijnen gaan ten onder aan inteelt Waarom toch gebruikt Werkt beter bij veel nakomelingen per moeder Bij veel lijnen En bij veel dieren per lijn Geschikt voor varkens, kippen, fruitvliegjes etc.

19 Speciale populatiestructuur Structuur Ieder punt is een fokker Iedere generatie krijgt een fokker een of meer reuen van de naastgelegen fokker in de cirkel. Fokcirkel Effect Sterk uitstel van inteelt Geringe inteelttoename Nadeel Moeilijk te organiseren

20 Welke maatregel is het beste voor mijn ras? Hangt af van het ras Populatiestructuur Fokkers, worpgrootte, aantal teven/reu etc. Kan worden doorgerekend Wageningen LR, Raad van beheer en EL&I onderzoeken mogelijkheden voor project Samenwerking binnen het ras Ruzie zorgt voor inteelt Eigenbelang is anders dan rasbelang Korte termijn tegenover lange termijn Invloed fokcomissie en bestuur Voorlichting altijd belangrijk

21 Als alle dieren verwant Het hele ras dreigt om te vallen Weinig nestjes Weinig pups Veel sterfte Etc. Nieuwe dieren van buiten het ras nodig Inteelt verdwijnt bij gebruik onverwante dieren Ras verdwijnt bij gebruik niet ras dieren Niet bij dieren die wel tot het ras behoren, maar niet ingeschreven zijn Bijna niet bij dieren die net niet aan de rasstandaard voldoen Wees niet te recht in de leer Zet ruzies opzij in belang van ras

22 Inkruisen dieren van buiten het ras Als inteelt te hoog is opgelopen is inkruisen noodzakelijk Voorkom dat ontvangend ras verdwijnt door gebruik verkeerd donor ras Zoek een ras dat veel lijkt op het te redden ras Kruis voorzichtig in Kruis niet in een keer alle teven met een reu van het andere ras Gebruik niet één andere reu Beoordeel kruislingen op geschiktheid als ouderdier Neem nakomelingen op in het stamboek met inachtneming rasstandaard

23 Conclusies 1. Inteeltbeperking is noodzakelijk en goed mogelijk 2. Organisatie en samenwerking op rasniveau is onontbeerlijk 3. Maatwerk nodig voor elk ras 4. Goede communicatie en voorlichting is essentieel