Herkennen van het klachtenbeeld. De Nijmeegse Vragenlijst

Transcriptie

1 Herkennen van het klachtenbeeld De Nijmeegse Vragenlijst Centrum Adem- en Ontspanningstherapie, Amersfoort Nijmeegse Vragenlijst Herkennen van klachtenbeeld, door verwezen patiënt en door begeleider Opsporen van spanningsklachten, bij patiënten met andere problemen Vaststellen van de mate van klachten ( is niet: mate van hyperventileren!) Evaluatie van therapie* *Een kopie van 2 lijsten op A5 formaat is goede feedback naar verwijzer 1

2 Nooit = 0 Vaak= 3 Zelden= 1 Zeer Vaak= 4 Soms= 2 Range

3 Nijmeegse Vragenlijst Niet diagnostisch: hyperventilatiesyndroom (HVS) = klachten veroorzaakt door hyperventileren (samenhang met CO2 en hypocapnie: dag 2) angst- of paniekstoornis (diagnose volgens DSM-IV dag 3) 3

4 Historie NV Ontworpen door Colla, Folgering en Van Doorn, om HV patiënten te screenen op de poliklinieken longen, interne en psychiatrie, en een behandeling met CO2 biofeedback te evalueren Later gevalideerd tov de HV provocatietest, waarbij de NV 80% van de HVPT uitkomst correct indeelde, score > 22 Van Doorn, Colla, Folgering. Een vragenlijst voor hyperventilatieklachten. De Psycholoog, 1983; Somscores NV: normalen* Categorie Fysiotherapeuten Medische studenten Cursisten ademtherapie Totaal N Gemiddelde score ± 5.8 *Van Dixhoorn, ongepubliceerd 4

5 Nijmeegse Vragenlijst: normalen* Vrouwen, n= ± 7 Mannen, n=142 8 ± 6 Een score van 12 kan betekenen dat je de helft van de vragen met soms of zelden beantwoordt * Han,et al. Unsteadiness of breathing in patients with hyperventilation syndrome and anxiety disorders.eur Respir J, 1997; Nijmeegse Vragenlijst: normalen* Vrouwen, n= ± 8.2 Mannen, n=97 Totaal, n= ± ± 7.7 * Thomas, M. et al. The prevalence of dysfunctional breathing in adults in the community with and without asthma, Primary Care Respiratory Journal, 2005;

6 Gebruik NV in 1e lijn, Instituut Fysiotherapie, Amersfoort* Hoefman, Meijer, Cieremans Is de score verhoogd bij patiënten verwezen met HVS? Is de score laag bij patiënten met een somatische diagnose van het bewegingsapparaat? Hoe is de score bij patiënten met mogelijk spanningsgebonden klachten? * Van Dixhoorn, Hoefman. Hyperventilatieklachten in de fysiotherapiepraktijk. Ned T Fysiotherapie, 1985; Somscores NV: patiënten 1e lijn fysiotherapie HVS Diagnose bewegingsapparaat Longziekte, benauwd Pijn klachten N score

7 Onderscheidend vermogen van een test Sensitiviteit = percentage patiënten met HVS dat een score heeft boven het afkappunt Specificiteit = percentage niet HVS patiënten dat een score heeft onder het afkappunt 7

8 Resultaat De meeste HVS patiënten hebben een verhoogde score Patiënten met een somatische diagnose van het bewegingsapparaat hebben een normale, lage score Als de score hoger wordt (> 20) is dat een afwijking waar een reden voor zal zijn, vermoedelijk spanningsgebonden Samenvattend Thomas, n=208 Han, n=272 v Dixhoorn, n=122 mechanical, n=90 pain, n=96 hvs, n=43 8

9 Registratie NV scores 2e lijn* Patiënten verwezen vanwege hyperventilatieklachten voor behandeling met adem- en ontspanningstherapie HVS + Medische diagnose Cardiaal, hoge bloeddruk, bewegingsapparaat, neurologisch HVS + Longziekte HVS alleen * J van Sluis, Diaconessenhuis, Hilversum Somscores NV: patiënten 2e lijn fysiotherapie HVS alleen HVS + Medische diagnose HVS + Longziekte N score

10 Patienten met pijn op de borst, bij 1e polikliniek bezoek Cardiaal N 43 Score NV 18.9 Niet Cardiaal AW Serlie, Taking heartache to heart, Dissertatie, Rotterdam, 1996 Patienten met pijn op de borst, ±1 jaar na 1e polikliniek bezoek Cardiaal N 47 Score NV 14.6 Niet Cardiaal AW Serlie, HJ Duivenvoorden, et al. Empirical psychological modelling of chest pain; a comparative study. J Psychosom Res. 1996; 40(6):

11 Dysfunctional breathing in asthma* Bij hoeveel patiënten behandeld voor astma in de 1e lijn komt een verhoogde score op de NV voor? Dit is een teken van problematiek die niet gevolg is van astma en ook behandeld moet worden. Als dit gevolg is dysfunctionele spanning reageert het op behandeling met adem- en ontspanning. Thomas, et al. Prevalence of dysfunctional breathing in patients treated for asthma in primary care: cross-sectional survey. 2001, BMJ, Astmapatiënten met NV scores >22 Leeftijd < 40 Leeftijd > 40 Totaal (%) (%) (%) Mannen Vrouwen Totaal Gemiddelde score N=219 17,3 ± 9,2 11

12 Subscores op de NV items Dyspnoe: 6,7,8,11 (0-16) Perifeer: 10,12,13,14 (0-16) Centraal: 3,4,5 (0-12) Spanning: 1,2,15,16 (0-16) Wanneer de somscore laag is, kan er toch een verhoogde waarde in een subscore zijn. Item range: 0 4; somscore van 20 /16 = 1,25 Gemiddelde subscores voor 4 groepen Dyspnoe Perifeer Centraal Spanning HVS, n=89 Long, n=21 Pijn, n=27 Stotter, n=63 12

13 Evaluatie van therapie Is de Nijmeegse Vragenlijst gevoelig voor verandering? Is de verandering op de NV het grootst voor patiënten met hv klachten? Cohen s d: effect size*: d< 0.20: geen effect, d<0.50: klein effect, d>0.50 en < 0.80: matig groot *pre-post verschil gedeeld door de standaard deviatie van de voormeting of de gepoolde SD. Verandering, Cohen's d maat 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Dyspnoe Perifeer Centraal Spanning HVS, n=89 Long, n=21 Pijn, n=27 13

14 Vergelijking van AOT met en zonder cognitieve therapie* 42 hvspatiënten kregen allen uitleg over het ontstaan van de klachten, buikademhaling, autogene training (10-11 sessies) De helft kreeg daarbij RET (rationeel emotieve therapie) om negatieve cognitieve interpretaties tegen te gaan * Van Burken, Het hyperventilatiesyndroom: een vergelijkend effectonderzoek van twee behandelstrategieën. Ned T Fysiotherapie, 1996, Gemiddelde scores op NV AOT + RET AOT alleen Voormeting Nameting na 3 maanden 14

15 Vergelijking van voorlichting met en zonder ademtherapie* 31 astmapatiënten met verhoogde scores op NV kregen uitleg over het ontstaan van de klachten De helft kreeg daarbij ademtherapie, eenmaal een groepssessie, 2 maal kort individueel * Thomas, M. et al. Breathing retraining for dysfunctional breathing in asthma: a randomised controlled trial. Thorax, 2003; Gemiddelde scores op NV Ademtherapie Geen ademtherapie Voormeting Nameting na 6 maanden 15

16 Papworth methode bij astma patienten* 85 astmapatiënten uit de eerste lijn werden bij begin en na 6 en 12 maanden onderzocht De helft kreeg 5 individuele sessies (1 uur) met adem- en ontspanningsinstructie * Holloway,E. West RJ. Integrated breathing and relaxation training (the Papworth method) for adults with asthma in primary care: a randomised controlled trial. Thorax, 2007; Gemiddelde scores op NV Ademtherapie Geen ademtherapie Voormeting Na 6 maanden Na 1 jaar 16

17 Ademtherapie bij hv and angstpatienten* 92 patiënten kregen allen uitleg over het ontstaan van de klachten en buikademhaling, gedurende 2,5 maand (17 sessies) 22% voelde zich na afloop niet beter, 43% voelde een lichte verbetering en 35% was sterk verbeterd * Han, et al. Influence of breathing therapy on complaints, anxiety and breathing pattern in patients with hyperventilation syndrome and anxiety disorders. J Psychosom Res. 1996; Gemiddelde scores op NV Goed Matig Geen Allen Voormeting Nameting 17

18 Ademtherapie bij patiënten met en zonder hvs* 12 patiënten met hvs en 13 patiënten zonder diagnose maar met verhoogde scores op de NV werden behandeld met ademtherapie De hoofdklacht verbeterde meer bij de nonhvs, maar de NV verbeterde minder 20% had geen baat, de helft had veel baat, in beide groepen *Van Dixhoorn, Hoefman. Registratie van behandelingsresultaat van ademtherapie. Ned T Fysiotherapie, 1987; Gemiddelde scores op NV HVS, n=12 non-hvs, n= Voor Na 18

19 Resultaat Er is gemiddeld een goede verbetering bij hvs patiënten op de NV na adem- en ontspanningsoefeningen Deze verbetering treedt niet bij iedereen op De redenen voor niet verbeteren verdienen de aandacht Het effect is onafhankelijk van de diagnose angst en van de respons op de HVPT Uitkomst ademtherapie in 2e lijn* 51 Patiënten verwezen vanwege hyperventilatieklachten voor behandeling met adem- en ontspanningstherapie HVS + Medische diagnose Cardiaal, hoge bloeddruk, bewegingsapparaat, neurologisch HVS + Longziekte HVS alleen * J van Sluis, Diaconessenhuis, Hilversum 19

20 Uitkomstcategorieën Voldoende zelfregulatie: er is duidelijke klachtverbetering door het doen van ademen ontspanningsoefeningen, de patiënt kan zichzelf redden Er is geen ingang voor zelfregulatie, de omstandigheden van het moment zijn ongeschikt of de motivatie schiet tekort Uitkomstcategorieën Er blijkt andere somatische pathologie te zijn of te ontstaan, die de klachten domineert: hyperthyreoidie, hartinfarct of hartoperatie, migraine, cara exacerbatie Er is psychosociale begeleiding nodig, door psycholoog of maatschappelijk werk 20

21 Vraag Is de aanwezigheid van somatische pathologie bepalend voor de uitkomstcategorie? Hoe zijn de resultaten op de NV voor de vier uitkomstcategorieen? Uitkomst N (%) Met somatiek Zonder somatiek Voldoende zelfregulatie 26 (51%) 14 (47%) 12 (57%) Somatische pathologie 8 (15.5%) 8 (27%) 0 Psychische begeleiding 6 (12%) 1 (3%) 5 (24%) Geen ingang 11 (21.5%) 7 (23%) 4 (19%) 21

22 Gemiddelde scores op NV Voor Na Zelfregulatie Somat path Psysoc begel Geen ingang Resultaat Somatische pathologie staat zelfregulatie van spanningsklachten niet in de weg Patiënten die psychosociaal begeleid worden hebben hoge scores op de klachtenlijst 22

23 Conclusie In geval van (verhoogde) spanningsklachten kan begonnen worden met adem- en ontspanningsoefeningen, tenzij er een (behandelbare, specifieke) oorzaak voor is Het effect is bij veel patiënten voldoende, dit is onafhankelijk van de respons op de HVPT, de diagnose angststoornis of hvs, de aanwezigheid van somatische pathologie Verder onderzoek met NVL Han,J-N.; Zhu,Y-J.; Luo,D-M,;LI, S-W.;Diest, van; Bergh, O.vd; Woestijne, K-P vd. Fearful imagery induces hyperventilation and dyspnoe in medically unexplained dyspnea. Chinese Medical Journal, 2008; 121 (1): Han,J.N.; Zhu,Y.J.; Li,S.W.; Luo,D.M.; Hu,Z.; Van,Diest,I; De,Peuter S.; Van de Woestijne,K.P.; Van den,bergh O. Medically unexplained dyspnea: psychophysiological characteristics and role of breathing therapy. Chin Med J, 2004; 117 (1): 6-13 Humphriss,R.L.; Baguley,D.M.; Andersson,G.; Wagstaff,S. Hyperventilation in the vestibular clinic: use of the Nijmegen Questionnaire. Clin.Otolaryngol. 2004, 29: McClean,A.N.; Howell,J.B.L.; Chaudri,G.; Boyd,G. Use of the Nijmegen Hyperventilation Questionnaire and hyperventilation provocation test in a hospital asthma clinic. Am J Respir Crit Care Med, 1999; 159: A652- Martinez-Moragon,E.; Perpina,M.; Belloch,A.; De Diego,A. Prevalence of hyperventilation syndrome in patients treated for asthma in a pulmonology clinic. Arch Bronconeumol. 2005, 41: Ogata,N.; Bapat,U.; Darby,Y.; Scadding,G. Prevalence of hyperventilation syndrome in an allergy clinic, compared with a routine ENT clinic. J Laryngol.Otol. 2006, 1-3 Serlie,A.W.; Duivenvoorden,H.J.; Passchier,J.; ten Cate,F.J.; Deckers,J.W.; Erdman,R.A. Empirical psychological modeling of chest pain: a comparative study. J Psychosom.Res, 1996; 40-6: