Psychische klachten als co-morbiditeit bij COPD

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Psychische klachten als co-morbiditeit bij COPD"

Ludo de Haan
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Psychische klachten als co-morbiditeit bij COPD Pearson Plein is een initiatief van Pearson. Pearson heeft jarenlange ervaring als educatieve uitgever van wetenschappelijk onderbouwde psychologische meetinstrumenten voor de eerste- en tweedelijn GGZ. We dragen graag een steentje bij aan het verder ontwikkelen van het vakgebied door kennis te delen. Dat doen we met het Pearson Plein en met onze tool Innerview. Vanuit een wetenschappelijke basis én met oog voor de patiënt.

2 Psychische klachten bij COPD Van de mensen met COPD heeft naar schatting 25% een depressie en 40% angstproblemen. 1,2 Alhoewel dit de twee meest voorkomende comorbiditeiten bij COPD zijn, zijn het tegelijkertijd ook de minst behandelde co-morbiditeiten. Psychische problemen bij chronische patiënten worden vaak over het hoofd gezien. In de spreekkamer van de huisarts gaat het vaak over de lichamelijke problemen. Dit zijn immers concretere problemen en een makkelijker bespreekbaar onderwerp. Deze whitepaper geeft de POH-GGZ inzicht in de invloed van COPD op psychische klachten en vice versa.

3 Angst & depressie bij COPD Depressie en angststoornissen komen vaak samen voor: er wordt geschat dat minstens de helft van de mensen met depressie ook te kampen heeft met angststoornissen. 3 De prevalentie van depressie en angststoornissen is 2 tot 3 keer hoger bij patiënten met een chronische aandoening. 4 Angst is bij COPD vaak angst voor de toekomst, angst voor de dood en angst om te stikken. Depressiviteit is meestal het gevolg van het sociale isolement, het ontbreken van een toekomstperspectief en de fysieke beperkingen die COPD met zich meebrengt. 4

4 Oorzaken angst & depressie Een verminderde kwaliteit van leven, dyspneu en een verminderd vermogen om fysiek actief te kunnen zijn spelen een belangrijke rol bij het ontwikkelen van depressie- en angstgevoelens. 1 Ook wordt dit bij een aantal groepen COPD-patiënten vaker gezien, namelijk bij vrouwen, alleenstaande of alleenwonende patiënten, patiënten met een lage BMI, patiënten die roken en jongere patiënten. 1,5,6 Andere factoren die vanuit wetenschappelijk onderzoek geassocieerd zijn met angst en depressie bij COPD zijn chronische zuurstoftherapie en lage sociaal-economische status. 5

5 Gevolgen van angst & depressie bij COPD Angst en somberheid spelen bij patiënten met COPD vaak een grotere rol dan wordt gedacht. De impact op de patiënt, zijn omgeving en het beloop van de ziekte is aanzienlijk.

6 Slechtere kwaliteit van leven De kwaliteit van leven gaat door depressie- en angstgevoelens omlaag. 5,6 De vermindering van kwaliteit van leven manifesteert zich vooral in functionele beperkingen in het dagelijkse leven. Uiteindelijk worden deze patiënten passiever, verliezen zij hun onafhankelijkheid en raken in een sociaal isolement. COPD-patiënten met een depressie geven dan ook vaker aan om niet gereanimeerd te willen worden. 7 De vergroot weer de kans op verdere angst en depressie.

7 Intensiever zorggebruik Co-morbide depressie en angst bij COPD zijn geassocieerd met een toename van gebruik van de gezondheidszorg. Zo hebben depressieve patiënten 60% meer kans op een COPD-gerelateerde ziekenhuisopname of een bezoek aan de eerste hulp vergeleken met patiënten zonder depressie. 8 Ook verblijven ze langer in het ziekenhuis en brengen ze vaker een bezoek aan de huisarts. 5 Angststoornissen brengen een verhoogd risico op verergering van de ziekte en meer kans op terugval na behandeling of heropname in het ziekenhuis met zich mee. 9,10

8 Verminderd fysiek functioneren COPD-patiënten met angststoornissen ervaren meer lichamelijke klachten, zoals cardiovasculaire klachten, klachten aan het maagdarmkanaal en respiratoire problemen, vergeleken met patiënten zonder angststoornis. 11 Angst, die met name gezien wordt bij ernstige kortademigheid, heeft een negatieve impact op de ervaren dyspnoe, de functionele status en de longfunctie. 6 Depressieve COPD-patiënten zijn vaker vermoeid, kortademig en functionele beperkt, ongeacht de ernst van de aandoening. 5

9 Minder therapietrouw Als angst of depressie bij COPD-patiënten niet goed wordt behandeld, houden patiënten zich minder goed aan hun medicatie voorschriften. 12 Deze co-morbiditeiten verslechteren dus de therapietrouw, wat de symptomen van COPD weer verder kan doen verergeren.

10 Screening van depressie & angst bij COPD (I) Het screenen van depressie en angststoornissen bij COPD is essentieel om een goede diagnose te kunnen stellen en tijdig met behandeling te kunnen starten. Tegelijkertijd is screening ook erg moeilijk, omdat er veel overlappende symptomen zijn. Bovendien is de patiënt terughoudend in het bespreken van symptomen, door stigma op het onderwerp en doordat het overschaduwd wordt door de fysieke symptomen van COPD. Zowel patiënten als zorgverleners richten zich voornamelijk op deze lichamelijke klachten. Tot slot is er geen consensus over welke screeningsmethoden het beste gebruikt kunnen worden door zorgverleners.

11 Screening van depressie & angst bij COPD (II) Er zijn verschillende vragenlijsten beschikbaar om te screenen voor angststoornissen of depressie, maar er is weinig onderzoek gedaan naar welke vragenlijst het best gebruikt kan worden binnen COPD. De BDI-II (Beck Depression Inventory-II) is één van de meest gebruikte instrumenten om depressie te detecteren, maar bestaat uit 21 items. Een goed alternatief om sneller te kunnen screenen is de BDI-FS (Beck Depression Inventory FastScreen). 13

12 Screening van depressie & angst bij COPD (III) De BDI-FS bestaat uit 7 geselecteerde items uit de BDI-II over: Gevoelens van somberheid Verwachtingen van de toekomst Mislukkingen Plezier beleven Zelfvertrouwen Kritiek op jezelf Gedachtes aan zelfdoding

13 Screening van depressie & angst bij COPD (IV) De BDI-FS dient als screeningstool terughoudend te worden gebruikt, maar kan dienen om snel en laagdrempelig te bepalen of nader onderzoek of naar de aanwezigheid van angst- of depressiegevoelens bij COPD-patiënten gerechtvaardigd is. Door angststoornissen en/of depressie tijdig te detecteren, kan het behandelplan voor de patiënt hierop worden aangepast. Dit kan resulteren in een betere gezondheid, een beter ziektebeloop en uiteindelijk een betere kwaliteit van leven voor de patiënt.

14 Conclusie Angst & depressie bij COPD komt vaak voor, maar wordt niet altijd herkend en regelmatig overschaduwd door somatische problemen. Toch hebben de psychische problematiek en de somatiek invloed op elkaar. Daarom is het van belang om beide klachten te bespreken en te behandelen. De POH-GGZ kan hier een rol in spelen door bijvoorbeeld te letten op somatische klachten, die zouden kunnen duiden op onderliggende psychische co-morbiditeit. Denk hierbij aan verandering in leefstijl, slechtere therapietrouw en meer complicaties.

15 Referenties 1. Panagioti M. Overview of the prevalence, impact, and management of depression and anxiety in chronic obstructive pulmonary disease. International Journal of COPD. 2014;9: Matte DL. Prevalence of depression in COPD: A systematic review and metaanalysis of controlled studies. Respir Med. 2016;117: Tyrer, P. The case for cothymia: mixed anxiety and depression as a single diagnosis. Br J Psychiatry. 2001;179: Katon WJ. Epidemiology and treatment of depression in patients with chronic medical illness. Dialogues Clin Neurosci. 2011;13(1): Maurer, J., Rebbapragada, V., Borson, S., Goldstein, R., Kunik, M.E., Yohannes, A.M., Hanania, N.A. (2008). Anxiety and Depression in COPD: Current Understanding, Unanswered Questions, and Research Needs. Chest, 134, ( ichtlijn_id= Stapleton RD. Association of depression and life-sustaining treatment preferences in patients with COPD. Chest 2005;127(1): Dalal AA. Clinical and economic burden of depression/anxiety in chronic obstructive pulmonary disease patients with a managed care population. COPD 2011;8(4): Dahlen I. Anxiety and depression are related to the outcome of emergency treatment in patients with obstructive pulmonary disease. Chest 2002;122(5): Gudmundsson G. Risk factors for rehospitalisation in COPD: role of health status, anxiety, and depression. Eur Resp J 2005:26(3): diabetes/ Bosley CM. Psychological factors associated with use of home nebulized therapy for COPD. Eur Respir J. 1996;9(11): Steer RA. BDI - FastScreen for Medical Patients.

16 Vaker dit soort kennis ontvangen? Kom naar het Pearson Plein. Het Pearson Plein is een kennisplatform voor en door praktijkondersteuners GGZ. Op dit plein delen we kennis, maar vergaren we ook nieuwe kennis. Met elkaar. Je vindt hier alles om een nóg betere POH-GGZ te worden. Deelnemen aan het Pearson Plein is gratis. Ga naar innerview.nl/pearsonplein en neem een kijkje. neem een kijkje op het Pearson Plein

Vergelijkbare documenten

Psychische klachten als co-morbiditeit bij diabetes

Psychische klachten als co-morbiditeit bij diabetes Pearson Plein is een initiatief van Pearson. Pearson heeft jarenlange ervaring als educatieve uitgever van wetenschappelijk onderbouwde psychologische