Bestaande Ontspanningsmethodes. Adem- en Ontspanningstherapie (AOT), volgens een procesmodel* Bestaande Ontspanningspraktijk.

Transcriptie

1 dem- en Ontspanningstherapie (OT), volgens een procesmodel* *Van Dixhoorn. Ontspanningsinstructie. Principes en Oefeningen. Elsevier/Gezondheidszorg. Maarssen, 1998 estaande Ontspanningsmethodes Veelal unimodaal, ze gebruiken hoofdzakelijk een bepaald element van instructie Ze hebben een theorie die een bepaald effect van de instructie verwacht: lineair model Ze hebben een bepaald protocol De reden om de methode te gebruiken is het optreden van dat effect of die effecten Ze zijn veelal lineair van opzet en dit is wetenschappelijk min of meer onderbouwd estaande Ontspanningspraktijk Vaak combinatie van diverse methodes Vaak in een bepaalde volgorde, bijv. eerst spierontspanning of ademhaling, dan aandacht De verwachting van een specifiek effect neemt daardoor af Evaluatie wordt moeilijker en daardoor minder gedaan Instructie, Interventie Lineair model Respons, effect Vaste relatie tussen middel en doel asis van professie en protocol Evidence-based Lineair model Lineair model Een vaste relatie tussen een specifieke interventie en een specifiek effect De interventie wordt ingezet na voorafgaande probleemanalyse en diagnose, waarbij andere oorzaken worden uitgesloten De interventie is doelgericht en wordt geëvalueerd op van tevoren vastgestelde effecten Instructie, Interventie Respons, effect 1

2 Voordelen lineair model Je kunt een stellige uitspraak doen over oorzaak en gevolg Je kunt positieve verwachtingen creëren (placebo-effect) Je reduceert het probleem tot een hanteerbare grootheid Je kunt de interventie voortzetten totdat effect optreedt Nadelen lineair model Je moet zeker zijn van de diagnose Het verwachtte effect treedt niet altijd op, in dat geval heb je geen andere opties De reductie was niet terecht en je miskent de kern van het probleem, of de achtergrond ervan Je zet de interventie veel te lang en zinloos voort Lineair model en ontspanning De empirische ondersteuning in geval van ontspanningsmethodes is beperkt (Lehrer*) De prikkel van de interventie is relatief klein en de openheid van het systeem is dominant De respons hangt van het systeem af * PM Lehrer, Varieties of relaxation methods and their unique effects, Int J Stress Management, 1996, 1-15 Instructie Proces model Respons Toestand van systeem, Interne zelfregulatie Respecteer de complexiteit van het systeem Realiteit van ontspanningsinstructie Proces model: Trek I en R uit elkaar Instructie, Interventie Respons, effect Instructie Respons? Gebruik veel elementen van instructie Laat de uitkomst open Observeer en vraag naar de respons Onderscheid responscategorieën 2

3 Globaal doel Je kiest een globaal doel, laat de relatie met de interventie open, observeert de effecten* Je vraagt bereidheid diverse tactieken te proberen, om samen te zoeken of en welk effect optreedt Je evalueert elke keer en past de interventie aan het proces dat optreedt aan *Wilson & Holt. omplexity and clinical care. r Med J, 2001; 323: Uitleg procesmodel Het kan zijn dat uw klachten samenhangen met spanning of een gespannen ademhaling In enkele sessies krijgen we duidelijkheid hierover. We zoeken naar een ingang voor een voor u zinvolle verandering. Vinden we dat niet, dan is daar een reden voor, waar u mogelijk ook wat mee kunt Voordelen procesmodel Je kunt beginnen zonder zekerheid over de diagnose Je appelleert aan de neutrale zelfwaarneming en zelfwerkzaamheid van het individu Je hebt oog voor de (eventuele) complexiteit van het probleem, terwijl je zoekt naar een werkzaam middel Je stopt de interventie tijdig Nadelen procesmodel Je mist de stelligheid en het placeboeffect, zolang je geen specifieke relatie vindt Je leeft met onzekerheid; niet iedereen (patiënt en therapeut) is daartoe bereid Je stopt misschien te vroeg Je hebt veel, verschillende tactieken nodig onclusie Het procesmodel sluit meer aan bij de bestaande praktijk van ontspanning, breidt het repertoire uit en kan de noodzakelijke theorie bieden Het impliceert geen vast protocol, maar herhaalde en tijdige evaluatie en interpretatie van de gevolgen: Ingang? Proces? Effect? Randvoorwaarden? onclusie ij het procesmodel houd je de uitkomst van een instructie open, je observeert de gevolgen en zoekt naar een specifieke relatie tussen interventie en probleem, voor het specifieke individu Je kunt snel beginnen, als je maar stopt wanneer geen ingang is te vinden of beperkende factoren duidelijk zijn 3

4 Interne zelfregulatie van spanning asisvaardigheid van menselijk functioneren Een kenmerk van volwassen persoon Tekort leidt tot verhoogde spanning Overspanning is voedingsbodem voor klachten en disfunctioneren Overspanning neemt geleidelijk toe, ook zonder speciale stressoren Interne zelfregulatie van spanning Oefen het op momenten van relatieve rust, als er geen taak wacht edenk dat versnelling een van de eerste signalen is van spanningstoename ij herstel van overspanning en burnout is aandacht de sluitpost op de begroting Vaak, kort stoppen, taak onderbreken en aandacht terugtrekken, is nodig en effectief Vier vormen van zelfregulatie ctief, extern: zelfhulp, zelfzorg, opvoeding; denken over jezelf Passief, extern: hulpverlening, mantelzorg ctief, intern: oefentherapie, zelfcontrole Passief, intern: ontspanningstherapie 4

5 asisprocedure van OT asisprocedure: voelen - doen - voelen Voelen neem de toestand van het lichaam waar Doen geef voorstel iets te doen stop daarmee Voelen neem de verandering waar Neem de respons van het systeem waar Evalueer elke instructie D = Doen: lukte de instructie? V = Voelen: was er verschil na afloop? W = waardering: hoe voelde het aan? + = Goed/makkelijk? 0 = Matig - = Moeilijk + = oncreet/ duidelijk 0 = Onduidelijk - = Niet + = angenaam 0 = Gemengd/ neutraal - = Onaangenaam Vinden van een ingang Een ingang bestaat uit een instructie die goed lukt, concrete verandering teweeg brengt, aangenaam of gemengd: 3 x plus. Observeer het Doen, vraag naar Voelen en Waardering. ls herhaling thuis lukt, met concrete effecten, is de ingang definitief. Uitzonderingen op ingang Het kan zijn dat iemand niet de instructie herhaalt maar een gedeelte of aspect ervan. Dit omschrijven en noteren dat het geoefend wordt. Het kan zijn dat een instructie thuis niet lukt maar dat een handgreep onmiskenbare ervaringen en een verandering teweeg brengt. Dat is dan de ingang. Uitzonderingen op ingang Het kan zijn dat de uitleg over spanning en ontspanning al tot een belangrijke verandering leidt. Dat is meestal een proces van cognitieve herstructurering. Dan is de uitleg een ingang. 5

6 Evalueren: is er een ingang In detail navragen en observeren van respons (maar niet suggestief!!) VOER formulier Vragenlijsten: Toepassen van ontspanning en Evaluatievragen Indruk van begeleider: is er duidelijk een ingang? Geen ingang? Onduidelijk? Evalueren van de ingang Hoe makkelijker het is een ingang te vinden, des te beter is de interne zelfregulatie en des te lager is het niveau van overspanning Hoe meer (verschillende) instructies goed lukken, des te beter is het vermogen te ontspannen en reageren spanningsgebonden klachten sterker Is er een zinvolle verandering? Is er gelijktijdig ook effect op de problemen of klacht(en)? De hoofdklacht, of op andere klachten? Zo ja, welk(e) proces(sen) maken de samenhang aannemelijk? In dat geval zijn de problemen waarschijnlijk spanningsgebonden Differentiëren van klacht ls er een duidelijke ingang is, maar de klachten reageren helemaal niet, dan is er twijfel of zij spanningsgebonden zijn ls er geen ingang is, maar de klachten reageren wel, dan is dit waarschijnlijk gevolg van omstandigheden of een aspecifieke effect Proefbehandeling OT Wanneer OT volgens het procesmodel gedaan wordt, is de proefbehandeling te gebruiken om de aard van klachten te differentieren: In welke mate zijn bepaalde klachten werkelijk spanningsgebonden? Dank voor uw aandacht