Onderzoeksvoorstel. sensitivity and specificity ISAR-HP & VMS SASIV-study

Transcriptie

1 Onderzoeksvoorstel sensitivity and specificity ISAR-HP & VMS SASIV-study Snelle herkenning van patiënten at risk en gerichte behandeling kan veel leed voorkomen. (Hoogerduijn 2010) Opleiding : Masteropleiding Advanced Nursing Practice (MANP) Naam : Renate Agterhof Student nummer : adres : ragterhof@spaarneziekenhuis.nl Datum : januari 2012 Praktijkopleider : Mw. dr. A.M. Lagaay (Gooke), internist-geriater adres : alagaay@spaarneziekenhuis.nl Praktijkinstelling : Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp Afdeling : Interne/geriatrie Docent : Rob Ong adres : Ong.R@hsleiden.nl

2 2 Onderzoeksvoorstel Voorwoord Voor het afronden van de Masteropleiding Advanced Nursing Practice (MANP) aan de Hogeschool te Leiden voer ik een praktijkgericht patiëntgebonden onderzoek uit. Mijn onderzoek vindt plaats op mijn leer- werkplek, het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp. Mijn leermeester tijdens de opleiding is Mw. dr. A.M. Lagaay, internist-ouderengeneeskunde. Vanuit het AMC word ik ondersteund in het opzetten van het onderzoek en het verwerken van de resultaten door Bianca Buurman-van Es, verplegingswetenschapper en in 2011 gepromoveerd op de DEFENCE studie. Rob Ong, docent aan de Hogeschool begeleidt mij tijdens mijn gehele leerproces en begeleidt mij naar de eindproducten van mijn afstudeeronderzoek genaamd de SASIV-Study. SASIV staat voor sensitivity and specificity ISAR- HP & VMS. In de inleiding worden de afkortingen ISAR-HP en VMS verder beschreven, Tijdens dit onderzoek werk ik aan de rollen onderzoeker (competenties 2-4) en manager (competenties 1-4). De voortgang van het onderzoek zal ik bijhouden in mijn digitale portfolio. Dit portfolio kunt u via de volgende link raadplegen, hier vindt u ook meer informatie over de rollen en competenties. Aan het eind van deze studie heb ik de volgende concrete eindproducten uitgewerkt: - Dit onderzoeksvoorstel; - Draaiboek/onderzoeksprotocol; - Onderzoeksverslag, inclusief een abstract; - Hand out van de presentatie van het onderzoek en de resultaten.

3 3 Onderzoeksvoorstel Inhoud Voorwoord Inleiding Probleembeschrijving Achtergrond kwetsbare ouderen Doel Methode Design Patiënt Dataverzameling Analyse... 7 Bijlage 1 VMS screeningsbundel & ISAR-HP... 8 Bijlage 2 Onderzoeksdocument SASIV Study... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

4 4 Onderzoeksvoorstel 1. Inleiding 1.1 Probleembeschrijving Binnen het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp worden de tien thema s van het Veiligheidsmanagementsysteem (VMS) geïmplementeerd. Het VMS vormt het systeem waarmee ziekenhuizen continue risico s signaleren, verbeteringen doorvoeren en beleid vastleggen, evalueren en aanpassen. Het is daarmee de verankering van patiëntveiligheid in de praktijk. Eén van die tien VMS thema s is kwetsbare ouderen (KO). Doelstelling van het thema KO is dat in 2012 alle klinische patiënten van 70 jaar en ouder gescreend worden op de volgende geriatrische problemen: Delirium Vallen Ondervoeding Fysieke beperkingen en dat op alle geconstateerde risico s preventieve- en behandelinterventies worden ingezet, met als uiteindelijk doel te voorkómen dat bij patiënten van 70 jaar en ouder door een ziekenhuisopname (vermijdbaar) functieverlies optreedt. Voor het screenen van ouderen op het herkennen van kwetsbaarheid bestaan er verschillende instrumenten. Zo heeft het expertteam KO een Praktijkgids samengesteld, waarbij is gekozen voor screening met betrekking tot vroegtijdige herkenning van de vier geselecteerde geriatrische problemen. De combinatie van deze screening wordt de screeningsbundel genoemd (bijlage 1). Deze screeningsbundel is niet gevalideerd zo beschrijft ook de Nederlandse vereniging voor klinische geriatrie (NVKG). Naast VMS screeningsbundel bestaat er de Identification of Seniors at Risk-Hospitalized patients (ISAR-HP) 1 waarbij ouderen met een verhoogd risico op functieverlies worden opgespoord (bijlage 1). De ISAR-HP is gevalideerd, bestaat uit 4 vragen en deelt de groep acuut opgenomen oudere ziekenhuispatiënten in een laag risico en een hoog risico groep in. Aangezien in beide groepen het risico op ondervoeding hoog is gebleken (DEFENCE; Develop strategies Enabeling Frail Elderly New Complications to Evade - studie), is dit iets wat apart gescreend moet worden, hetgeen aansluit bij de prestatie-indicator ondervoeding van de inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ) die screening bij alle ziekenhuispatiënten voorschrijft. Hetzelfde geldt voor het risico op delirium. Een efficiënte herkenning van kwetsbare ouderen is van groot belang om gerichte interventies in te zetten. Er is geen onderzoek gedaan waarbij gekeken wordt of er bij patiënten, met een negatieve ISAR-HP, risico op functieverlies op de 4 geriatrische gebieden vallen, delier, ondervoeding en fysieke beperkingen- aanwezig is. 1.2 Achtergrond kwetsbare ouderen Door de toenemende en dubbele vergrijzing van de bevolking vormen ouderen een aanzienlijk deel van de patiëntenpopulatie. Ruim 25% van de patiënten die in het ziekenhuis worden opgenomen, is 70 jaar of ouder ( in Nederland per jaar). Het ziekenhuis vervult dus een belangrijke rol bij het verlenen van behandeling en zorg aan ouderen. Steeds vaker gaat het ook om zorgverlening aan kwetsbare ouderen (CBO 2006). Het begrip kwetsbaarheid kent verschillende definities. Het is geen ziekte, maar een verzameling risicofactoren. Een ziekenhuisopname is voor kwetsbare oudere 1 Uit onderzoek blijkt dat de ISAR-HP een sensitiviteit heeft van 87% en een specificiteit heeft van 39% om oudere patiënten te identificeren die risico lopen op functionele achteruitgang na ziekenhuisopname. Het onderzoek is gedaan onder patiënten van 65 jaar en ouder acuut toegelaten tot de algemene interne afdelingen van drie ziekenhuizen.

5 5 Onderzoeksvoorstel patiënten risicovol vanwege hun verhoogde kans op complicaties, zoals een infectie, ondervoeding, delirium, decubitus, bijwerking van medicatie of een val. Bij een grote groep ouderen die opgenomen zijn in het ziekenhuis, ontstaat onherstelbaar functieverlies als gevolg van deze complicaties tijdens opname: de literatuur meldt percentages van 30 tot 60%. Functieverlies betekent dat mensen na een ziekenhuisopname blijvend minder goed in staat zijn om zelfstandig activiteiten te verrichten, waaronder: - Activiteiten van het dagelijks leven (ADL), zoals zich wassen en aankleden, en zich in huis verplaatsen. - Instrumentele activiteiten van het dagelijks leven (IADL), zoals koken, het huishouden en boodschappen doen. 1.3 Doel Het doel de SASIV-Study is te onderzoeken welk van de twee instrumenten, de VMS screeningsbundel en/of de ISAR-HP, het meest efficiënt is om kwetsbare ouderen te herkennen. En het meten van het effect van de implementatie van de preventieplannen. 1.4 Onderzoeksvragen De onderzoeksvragen heb ik schematisch weergegeven in afbeelding 1. Afbeelding 1 visualisatie onderzoeksvragen De blauwe pijlen geven weer wat reeds bekend is dat wil zeggen: - de VMS screeningsbundel meet het risico de geriatrische problemen; vallen, delirium, ondervoeding en fysieke beperkingen bij klinische patiënten. - de ISAR-HP meet het risico op functieverlies bij klinische patiënten. De rode pijlen geven weer waar onderzoek naar gedaan wordt. De volgende onderzoeksvragen komen hieruit naar voren: 1. Wat zegt de uitkomst van de ISAR-HP over de aanwezigheid van de vier geriatrische problemen, vallen, delier, ondervoeding en fysieke beperkingen bij klinische patiënten van 70 jaar en ouder? 2. Is er bij patiënten met een negatieve ISAR-HP functieverlies bij ontslag? 3. Hoe is de samenhang tussen de uitkomst van de VMS screeningsbundel en functieverlies bij ontslag?

6 6 Onderzoeksvoorstel 2. Methode 2.1 Design De SASIV-Study zal plaatsvinden in het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp op de afdeling longgeneeskunde (beschouwend) en chirurgie (snijdend). Om de patiëntenpopulatie tijdens mijn onderzoek zo breed mogelijk te houden heb ik gekozen voor een beschouwende en een snijdende afdeling waar bij de ziektebeelden van de patiënten zoveel mogelijk uiteen lopen. Ik start mijn onderzoek in 2012 dit is na de implementatie van de preventieplannen ontwikkeld voor het VMS project KO. Hierdoor ga ik er vanuit dat er op alle afdelingen dezelfde preventieve interventies worden toegepast zo wordt de uitkomstmaat zo min mogelijk beïnvloed door de preventieve interventies. 2.2 Patiënt Het onderzoek zal plaatsvinden bij 50 klinische patiënten van 70 jaar en ouder binnen 24 uur na opname in het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp. 25 patiënten van de longgeneeskunde en 25 patiënten van de chirurgie. Inclusiecriteria - 70 jaar en ouder - Acute opname longgeneeskunde/chirurgie - Screenen mogelijk binnen 24 uur na opname Exclusiecriteria - Geen Nederlands spreken - Ernstig ziek en naar verwachting snel overlijden - Delirant bij opname - Geen mantelzorger bij cognitieve problemen - Opname korter dan 48 uur 2.3 Dataverzameling Voor de dataverzameling maak ik een Case Report Form (CRF) waarin ik de inclusiecriteria en de screeningslijsten van de VMS en de ISAR-HP verwerk. In de CRF staat beschreven dat ik, binnen 24 uur na opname, de VMS en ISAR-HP afneem. Tevens kijk ik naar de werkelijke situatie voor de vier geselecteerde geriatrische gebieden. De methode heb ik weergegeven in afbeelding 2. De follow up vindt plaats bij ontslag.

7 7 Onderzoeksvoorstel Afbeelding 2 stroomschema dataverzameling Spaarne ziekenhuis 25 patiënten chirurgie 25 patiënten longgeneeskunde Binnen 24 uur na opname VMS en ISAR-HP afnemen 3 dagen na opname of na OK CAM afnemen (delier ja/nee) Bij ontslag Gevallen ja/nee > dossieronderzoek Delier ja/nee > dossieronderzoek Fysieke beperkingen ja/nee > KATZ-ADL herhalen Ondervoeding ja/nee > SNAQ herhalen Preventieve interventies ingezet ja/nee > dossieronderzoek 2.4 Analyse Tijdens mijn onderzoek analyseer ik de sensitiviteit en specificiteit van de ISAR-HP en de VMS screeningsbundel en meet ik of er preventieve interventies ingezet worden op de geconstateerde risico s die voortvloeien uit de screening. Dit doe ik door middel van het afnemen van beide screeningsinstrumenten. Vervolgens meet ik de prevalentie van de geriatrische problemen bij opname en onderzoek ik de werkelijke situatie op functieverlies tijdens opname en bij ontslag. De gegevens verwerk ik in SPSS voor de data-analyse.

8 8 Onderzoeksvoorstel Bijlage 1 VMS screeningsbundel & ISAR-HP VMS screeningsbundel Delirium Heeft u geheugenproblemen? Heeft u de afgelopen 24 uur hulp nodig gehad bij de zelfzorg? Zijn er bij een eerdere opname of ziekte perioden geweest dat u in de war was? Indien één of meer van deze drie vragen positief wordt beantwoord, dan bestaat er een verhoogd risico op het ontstaan van delirium. Vallen Bent u in de afgelopen zes maanden gevallen? Mocht een patiënt de afgelopen zes maanden voor opname zijn gevallen of tijdens de ziekenhuisopname een val hebben doorgemaakt, dan kan er een verhoogd risico op herhaaldelijk vallen bestaan. Ondervoeding met behulp van de SNAQ (Short Nutritional Assessment Questionnaire) (Kruizenga 2005) Bent u onbedoeld afgevallen (in kg)? Had u de afgelopen maand een verminderde eetlust? Heeft u de afgelopen maand drinkvoeding of sondevoeding gebruikt? Iedere vraag levert 1-3 punten op en de scores dienen bij elkaar te worden opgeteld, waarna de uiteindelijke score het vervolg bepaalt. Bij een SNAQ score van 0 of 1 punt is er geen sprake van ondervoeding. Bij een score van 2 punten is er sprake is van matige ondervoeding. Bij een SNAQ score van 3 of meer punten is er sprake is van ernstige ondervoeding. Fysieke beperkingen met behulp van de Katz-ADL6 (Katz & Akpom 1976) Heeft u hulp nodig bij baden of douchen? Heeft u hulp nodig bij het aankleden? Heeft u hulp nodig bij het naar de toilet gaan? Maakt u gebruik van incontinentiemateriaal? Heeft u hulp nodig bij een transfer van bed naar stoel? Heeft u hulp nodig bij het lopen? De oudere is compleet afhankelijk bij een score van 6, matig afhankelijk bij een score van 4 en onafhankelijk bij een score lager dan 2. Deze schaal is betrouwbaar en valide gebleken bij Nederlandstalige, maar ook bij migranten, zoals Turkse en Marokkaanse mensen (Reijneveld 2006).

9 9 Onderzoeksvoorstel ISAR-HP Identification of Seniors At Risk Hospitalized Patients 1. Had u voordat u werd opgenomen in het ziekenhuis regelmatig hulp nodig van iemand? (zoals hulp bij huishouden en het bereiden van maaltijden) - Nee 0 - Ja 1 2. Gebruikt u een hulpmiddel bij het lopen? (zoals een stok, rollator, loophekje, of krukken) - Nee 0 - Ja 2 3. Heeft u hulp nodig bij reizen? - Nee 0 - Ja 1 4. Heeft u na uw 14e jaar nog een opleiding gevolgd? - Nee 0 - Ja 1 Totaal score (maximaal 5.0) De ISAR-score is positief bij een score van 2.0 of meer punten. Gebruikershandleiding ISAR-HP De ISAR-HP is een screeningsinstrument. Dit betekent dat de patiënt een verhoogd risico heeft op het ontwikkelen van functieverlies bij een uiteindelijke score van 2 of meer op deze lijst. De ISAR-HP wordt door de verpleegkundige ingevuld binnen 48 uur na opname. Als de patiënt niet in staat is antwoorden te geven kunnen de vragen van de ISAR-HP aan de familie gesteld worden. Vraag 1: Had u voordat u werd opgenomen in het ziekenhuis regelmatig hulp nodig van iemand? Het gaat om zogenaamde IADL (Instrumentele Activiteiten van het Dagelijks Leven) zoals hulp bij het huishouden doen, bij het boodschappen doen of bij het koken. Het gaat dus niet om hulp bij wassen, douchen of aankleden. Vraag 2: Gebruikt u een hulpmiddel bij het lopen? Het gaat dus echt om hulpmiddelen bij het lopen, zowel binnenshuis als buiten (een arm van een begeleider is geen hulpmiddel). Ook als het hulpmiddel niet altijd wordt gebruikt moet de vraag met JA beantwoord worden. Vraag 3: Heeft u hulp nodig bij reizen? Het gaat om zowel het plannen en organiseren van een reis als het daadwerkelijk zelf op reis gaan (dat is niet het bezoeken van een winkel in de buurt, wel bijvoorbeeld een familiebezoek of vakantie, waarbij vervoer geregeld moet worden. Een goede vraag om dit te checken is: Zou u zelf alleen naar deze instelling hebben kunnen reizen? Vraag 4: Heeft u na uw 14e jaar nog een opleiding gevolgd? Het gaat om opleidingen als VMBO, HAVO, VWO, gymnasium en vervolgopleidingen als MBO, HBO of universiteit. Ook wanneer deze opleidingen in deeltijd zijn gevolgd zijn het opleidingen die meetellen en moet dus JA worden ingevuld. Een cursus als gebruiken van de computer telt weer niet mee.