Voorkomen is beter dan genezen

Transcriptie

1 Voorkomen is beter dan genezen Snelle herkenning van patiënten at risk en gerichte behandeling kan veel leed voorkomen. (Hoogerduijn 2010) Renate Agterhof, juni 2012 Studentnummer Docent: Rob Ong Hogeschool Leiden Zernikedreef CK Leiden

2 Inhoudsopgave 1. Samenvatting Inleiding Aanleiding Gegevens uit de literatuur Onderzoeksvragen Methode Design Populatie & selectie Procedure & meetinstrumenten Variabelen Analyse Resultaten Demografische kenmerken Antwoord op de onderzoeksvragen Discussie Samenvatting van de belangrijkste resultaten Bespreking van de resultaten Conclusie Zoekstrategie Dankwoord Literatuuroverzicht Bijlage 1 VMS screeningsbundel Bijlage 2 ISAR-HP Bijlage 3 Vragenlijst & Informatiebrief Bijlage 4 Codeboek

3 1. Samenvatting Inleiding: Het voorkomen van (vermijdbaar) onherstelbaar functieverlies bij kwetsbare ouderen is een belangrijk thema binnen het Spaarne ziekenhuis. Hierbij is screenen van de geriatrische problemen een belangrijke eerste stap. Deze studie is opgezet om te meten of de ISAR-HP sensitief genoeg is om de VMS-screeningsbundel te vervangen met betrekking tot het screenen van klinische patiënten van 70 jaar en ouder op een negatieve gebeurtenis en functieverlies. Het inzetten van de (preventieve) interventies is een belangrijke vervolgstap om functieverlies te voorkomen. Om deze reden wordt er binnen dit onderzoek tevens gemeten hoeveel verpleegkundigen de screening afnemen en hoeveel (preventieve) interventies er worden ingezet op de geconstateerde risico s. Methode: Bij 50 patiënten wordt binnen 24 uur na opname de VMS-screeningsbundel en de ISAR-HP afgenomen. Na de opname wordt dossieronderzoek verricht waarbij gekeken wordt of een patiënt een delier en/of een val heeft doorgemaakt en of de verpleegkundige de anamnese heeft afgenomen en of er (preventieve) interventies zijn ingezet. Daarnaast wordt binnen een week na ontslag telefonisch de Short Nutritional Assessment SNAQ en de Katz-ADL6 index afgenomen. De sensitiviteit en de specificiteit van de VMS-screeningsbundel en de ISAR-HP worden gemeten met betrekking tot het screenen van patiënten op een verhoogd risico op het ontstaan van functieverlies en een gebeurtenis. Resultaten: Uit dit onderzoek blijkt dat de VMS een hogere sensitiviteit heeft dan de ISAR-HP. Ook heeft ISAR-HP zowel statistisch als voor de individuele patiënt geen toegevoegde waarde met betrekking tot het screenen van een verhoogd risico op het ontstaan van een gebeurtenis of functieverlies. Met betrekking tot het afnemen van de anamnese wordt deze op één onderzochte afdeling relatief weinig afgenomen. Daarnaast wordt gezien dat er op alle afdelingen weinig preventieve interventies ingezet worden op de geconstateerde risico s. Conclusie en aanbevelingen: Het is aan te bevelen dit onderzoek te herhalen over een langere periode met een grotere onderzoeksgroep. Daarnaast dient het belang van het afnemen van de anamnese en het inzetten van de (preventieve) interventies steeds opnieuw te worden benadrukt. 3

4 2. Inleiding 2.1 Aanleiding Door de toenemende en dubbele vergrijzing van de bevolking vormen ouderen een aanzienlijk deel van de patiëntenpopulatie. Ruim 25% van de patiënten die in het ziekenhuis worden opgenomen is 70 jaar of ouder ( in Nederland per jaar) (12). Het ziekenhuis vervult dus een belangrijke rol bij het verlenen van behandeling en zorg aan ouderen. Steeds vaker gaat het ook om zorgverlening aan kwetsbare ouderen. Het begrip kwetsbaarheid kent verschillende definities. Het is geen ziekte, maar een verzameling risicofactoren. Een ziekenhuisopname is voor kwetsbare oudere patiënten risicovol vanwege hun verhoogde kans op complicaties, zoals ondervoeding, delier of een val (12). Bij een grote groep ouderen die opgenomen zijn in het ziekenhuis, ontstaat onherstelbaar functieverlies als gevolg van deze complicaties tijdens opname: de literatuur meldt percentages van 30 tot 60%. In Nederland zou dit jaarlijks naar schatting tussen de tot ouderen kunnen betreffen. Functieverlies betekent dat mensen na een ziekenhuisopname blijvend minder goed in staat zijn om zelfstandig activiteiten te verrichten, waaronder activiteiten van het dagelijks leven (ADL), zoals zich wassen en aankleden, en zich in huis verplaatsen en instrumentele activiteiten van het dagelijks leven (IADL), zoals koken, het huishouden en boodschappen doen. Een deel van het functieverlies is niet te voorkomen, omdat het onderdeel is van het beloop van de specifieke ziekte of aandoening(en) van de patiënt. Een deel van het functieverlies kan echter vermijdbaar zijn door vroegtijdige herkenning van risicopatiënten en gerichte preventieve zorg (1, 3, 6, 9, 12). Binnen het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp is het voorkomen van vermijdbaar (onherstelbaar) functieverlies een belangrijk onderdeel van de zorg aan kwetsbare ouderen. Hierbij is een vroegtijdige en systematische identificatie van geriatrische problemen (screening) een eerste noodzakelijke stap. Vervolgens kunnen de geriatrische problemen worden aangepakt door het systematisch toepassen van (preventieve) interventies. Met betrekking tot de screening en het toepassen van de (preventieve) interventies is het Veiligheidsmanagementsysteem (VMS), thema kwetsbare ouderen, in het Spaarne ziekenhuis geïmplementeerd. Voor de screening van klinische patiënten van 70 jaar en ouder is de 70+ anamnese ontwikkeld. De anamnese wordt door verpleegkundigen afgenomen bij de klinische patiënten van 70 jaar en ouder binnen 24 uur na opname. De 70+ anamnese is een combinatie van de verpleegkundige anamnese met de VMSscreeningsbundel. Voor screening van klinische patiënten bestaat ook de Identification of Seniors At Risk Hospitalized Patients (ISAR-HP). De VMS-screeningsbundel bestaat uit 13 screeningsvragen, de ISAR-HP bestaat uit 4 screeningsvragen. De verpleegkundigen willen graag een kortere test. De vraag is daarom of de ISAR-HP sensitief genoeg is om de VMS-screeningsbundel te vervangen. Naast de implementatie van de 70+ anamnese zijn, evidence-based en best practice, preventieplannen ontwikkeld als verpleegkundige leidraad voor het inzetten van de (preventieve) interventies op de geconstateerde risico s die voortvloeien uit de screening. In januari 2012 zijn de 70+ anamnese en de preventieplannen op alle verpleegafdelingen van het Spaarne ziekenhuis geïmplementeerd. Er is nog niet gemeten of de 70+ anamnese bij acuut opgenomen patiënten binnen 24 uur na opname door de verpleegkundigen wordt afgenomen en of de (preventieve) interventies, zoals beschreven in de preventieplannen, worden ingezet op de geconstateerde risico s. 4

5 2.2 Gegevens uit de literatuur Als eerste wordt de VMS-screeningsbundel onderzocht. Het Veiligheidsmanagementsysteem (VMS) is een systeem waarmee ziekenhuizen continue risico s signaleren, verbeteringen doorvoeren en beleid vastleggen, evalueren en aanpassen met als doel het voorkomen van vermijdbaar (onherstelbaar) functieverlies. Op basis van patiëntveiligheidsonderzoek van Institute for Health and Care Research VUmc (EMGO+) en het Nederlands Instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) zijn binnen het VMS tien inhoudelijke thema s vastgesteld (12). Eén van de tien thema s is het thema kwetsbare ouderen. De doelstelling van het thema kwetsbare ouderen is: het volledig toepassen van de screeningsbundel bij alle klinische patiënten van 70 jaar en ouder en het inzetten van, op alle geconstateerde risico s, preventieve- en behandelinterventies. Dit met als uiteindelijke doel voorkómen dat bij patiënten van 70 jaar en ouder door een ziekenhuisopname vermijdbaar (onherstelbaar) functieverlies optreedt. De screeningsbundel (bijlage 1) is een, door het VMSexpertteam, vastgestelde vragenlijst voor een vroegtijdige herkenning van vier geselecteerde geriatrische problemen: delier, vallen, ondervoeding en fysieke beperkingen. Door screening op deze vier problemen bij klinische patiënten van 70 jaar en ouder is het mogelijk om vroegtijdig (een verhoogd risico op) vier van de grootste geriatrische problemen te herkennen, complicaties te reduceren en vermijdbaar (onherstelbaar) functieverlies zoveel mogelijk te beperken. Deze vragenlijst dient binnen 24 uur na opname te worden afgenomen bij klinische patiënten van 70 jaar en ouder en sluit op deze manier aan bij de prestatie-indicatoren van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). De VMS-screeningsbundel als geheel is niet gevalideerd om vroegtijdig (een verhoogd risico op) vier van de grootste geriatrische problemen (delier, vallen, ondervoeding en fysieke beperkingen) te herkennen (1, 2, 4, 6, 9). In de screeningsbundel zijn wel twee gevalideerde screeningsinstrumenten opgenomen. Dit is de Short Nutritional Assessment SNAQ is een valide instrument om ondervoede patiënten in een vroeg stadium van de ziekenhuisopname te herkennen en behandelen (11, 13). Voor het herkennen van (een verhoogd risico op) fysieke beperkingen is dit de Katz-ADL6 index (10,11). Hiermee wordt de mate van afhankelijkheid op zes gebieden geïnventariseerd, te weten: hulp nodig bij baden of douchen, hulp nodig bij het aankleden, hulp nodig bij het naar de toilet gaan, gebruik maken van incontinentiemateriaal, hulp nodig bij een transfer van bed naar stoel, hulp nodig bij het lopen. Het meetinstrument is betrouwbaar en valide voor het meten van de mate van afhankelijkheid op de zes gebieden bij Nederlandstalige, maar ook bij migranten, zoals Turkse en Marokkaanse mensen (12). Naast de VMS-screeningsbundel is literatuuronderzoek gedaan naar de Identification of Seniors At Risk Hospitalized Patients (ISAR-HP). De ISAR-HP (bijlage 2) is een screeningsinstrument bestaande uit vier vragen betreffende de volgende onderdelen; hulp nodig hebben bij het verrichten van IADL vóór de opname, het gebruiken van een hulpmiddel bij het lopen, hulp nodig hebben bij reizen en geen onderwijs hebben gevolgd na het 14de jaar. Het instrument bevat ja-/nee-vragen met, afhankelijk van de vraag, een scoremogelijkheid van 0-1 of 0-2 punten. Bij een totaalscore van 2 punten of meer heeft een patiënt een verhoogd risico op het ontwikkelen van functieverlies en wordt nader onderzoek op aanwezigheid van geriatrische problemen aanbevolen. De ISAR-HP vragenlijst wordt door verpleegkundigen ingevuld binnen 48 uur na opname. Als de patiënt niet in staat is te antwoorden kunnen de vragen van de ISAR-HP aan de familie gesteld worden. De ISAR-HP is ontwikkeld en gevalideerd op de interne afdeling van drie ziekenhuizen voor het screenen van acuut opgenomen patiënten van 65 jaar en ouder op een verhoogd risico op functieverlies. De sensitiviteit, specificiteit en positief en negatief voorspellende waarden zijn respectievelijk 87%, 39%, 43% en 85% (7). 5

6 Het doel van het screenen en het inzetten van de (preventieve) interventies is het voorkomen van (vermijdbaar) onherstelbaar functieverlies. Om deze reden is onderzoek gedaan naar de definitie van functieverlies. In alle gevonden studies betreffende kwetsbare ouderen wordt functieverlies gedefinieerd als een verlies van ten minste één punt op de Katz-ADL6 index drie maanden na de ziekenhuisopname, vergeleken met de situatie zoals die twee weken vóór de opname was (1, 3,4,7,9). Er is geen onderzoek gedaan naar de vergelijking van de ISAR-HP en de VMS-screeningsbundel en naar de vraag of de ISAR-HP sensitief genoeg is om de VMS-screeningsbundel te vervangen. 2.3 Onderzoeksvragen 1. Is er een verband tussen de uitkomst van de VMS screeningsbundel en functieverlies bij ontslag? 2. Is er een verband tussen de uitkomst van de ISAR-HP en functieverlies bij ontslag? 3. Is er een verband tussen de uitkomst van de VMS-screeningsbundel en het optreden van de vier geriatrische problemen benoemd in de VMS-screeningsbundel bij klinische patiënten van 70 jaar en ouder? 4. Is er een verband tussen uitkomst van de ISAR-HP en het optreden van de vier geriatrische problemen benoemd in de VMS-screeningsbundel bij klinische patiënten van 70 jaar en ouder? 5. Hoe is de verhouding tussen de uitslagen van de VMS-screeningsbundel en de uitslagen van de ISAR-HP met betrekking tot het optreden van een negatieve gebeurtenis en functieverlies? 6. Wordt de 70+ anamnese binnen 24 uur na opname afgenomen en worden de (preventieve) interventies, zoals beschreven in de preventieplannen, ingezet op de geconstateerde risico s die voortvloeien uit de anamnese in het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp op de afdelingen interne geneeskunde, longgeneeskunde en chirurgie? 3. Methode 3.1 Design Het betreft een kwantitatief cross-sectioneel onderzoek naar de sensitiviteit van de VMSscreeningsbundel ten opzichte de ISAR-HP met betrekking tot het screenen van klinische patiënten van 70 jaar en ouder op het risico op een negatieve gebeurtenis en functieverlies. Naast de sensitiviteit wordt binnen dit onderzoek ook de specificiteit van beide instrumenten berekend. Daarnaast wordt binnen dit onderzoek gemeten of de verpleegkundigen bij alle geïncludeerde patiënten de 70+ anamnese binnen 24 uur na opname afnemen en of de (preventieve) interventies die voortvloeien vanuit de geconstateerde risico s worden ingezet. 3.2 Populatie & selectie De populatie bestaat uit patiënten opgenomen in de periode van 15 februari 2012 tot en met 8 april 2012 op de afdelingen interne geneeskunde, longgeneeskunde en chirurgie van het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp. Er is voor deze afdelingen gekozen om een vergelijking te maken tussen afdelingen waar gemiddeld veel patiënten van 70 jaar en ouder zijn opgenomen binnen het Spaarne ziekenhuis. Tevens werden hiermee specifieke patiëntengroepen uit het onderzoek geëxcludeerd, zoals patiënten opgenomen op de stroke-unit. 6

7 De patiënt dient aan de volgende inclusiecriteria te voldoen: acuut opgenomen, spreekt en verstaat Nederlands, blijft naar verwachting langer dan 48 uur opgenomen en zal waarschijnlijk niet binnen 48 uur overlijden, geen overplaatsing naar een andere afdeling binnen 48 uur, nog niet eerder geïncludeerd, niet delirant bij opname, heteroanamnese mogelijk bij cognitieve problematiek. Daarnaast is binnen dit onderzoek rekening gehouden met de prestatie-indicator van de IGZ en zijn alleen de patiënten geïncludeerd die binnen 24 uur na opname gezien konden worden door de onderzoeker. In dit onderzoek werden de eerste 50 patiënten geïncludeerd die voldeden aan de inclusiecriteria, binnen 24 uur na opname gezien konden worden door de onderzoeker en in staat waren tot het geven van informed consent (toestemming, bijlage 3). 3.3 Procedure & meetinstrumenten De gegevens werden tijdens het onderzoek verzameld door de volgende onderzoekers: - Renate Agterhof, nurse practitioner geriatrie in opleiding (Nper i.o.) - Puck van Doremalen, specialistisch verpleegkundige geriatrie - Marian van der Plas, specialistisch verpleegkundige geriatrie in opleiding De gegevensverzameling bestond uit een aantal procedures (afbeelding 1): 1. Het afnemen van de VMS-screeningsbundel en de ISAR-HP 2. Interventies/gebeurtenissen gedurende de opname 3. Dossieronderzoek en telefonisch afnemen van de SNAQ en de Katz-ADL6 index Afbeelding 1 procedures Binnen 24 uur na opname Gedurende de opname Binnen 1 week na ontslag Afname VMS screeninsbundel Afname ISAR-HP Afnemen 70+ anamnese Inzetten (preventieve) interventies Registratie doormaken delier Registratie val Dossieronderzoek Telefonisch: Afname SNAQ Afname Katz-ADL index gegevens verzameld door de onderzoeksverpleegkundige gegevens verzameld door de afdelingsverpleegkundige/behandelend arts Binnen 24 uur na opname namen de onderzoekers de VMS-screeningsbundel en de ISAR-HP af. Gedurende de opname ontving de patiënt de gebruikelijke (preventieve) zorg. Indien een patiënt een complicatie doormaakte tijdens de opname zoals een delier en/of een val een werd dit door de verpleegkundige of de behandeld arts, zoals gebruikelijk, genoteerd. Alle handelingen, verrichte (preventieve) interventies en notities werden genoteerd in het elektronisch patiëntendossier (EPD) genaamd EPIC. Binnen een week na ontslag werd door de onderzoekers dossieronderzoek gedaan waarbij gekeken werd of een patiënt een delier en/of een val had doorgemaakt tijdens de opname. Verder werd gekeken of de verpleegkundigen de 70+ anamnese binnen 24 uur na opname hadden afgenomen en of er (preventieve) interventies waren ingezet en zo ja welke. Ook werd er binnen een week na ontslag, telefonisch de SNAQ en de Katz-ADL6 index afgenomen door de onderzoekers. Tijdens de procedures maakten de onderzoekers gebruik van een vragenlijst (bijlage 3). De uitkomsten van de vragenlijsten werden vertrouwelijk verwerkt. De Nper i.o. was hiervoor verantwoordelijk. 7

8 3.4 Variabelen Binnen dit onderzoek werden variabelen VMS en ISAR-HP vergeleken met de variabelen functieverlies en gebeurtenis. Voor het ontwikkelen van de variabelen is een hercodering gemaakt van de uitslagen van de vragenlijsten: VMS betreft de uitslag van de VMS-screeningsbundel, de variabele VMS is positief wanneer een patiënt kwetsbaar scoort op één of meer geriatrische problemen. Voor de berekening is gebruik gemaakt van de, door de VMS geadviseerde, afkapwaarden (afbeelding 2). ISAR-HP betreft de uitkomst van de ISAR-HP score afgenomen tijdens opname en is positief bij een totaalscore van 2 of meer punten. Functieverlies betreft de uitslag van de Katz-ADL6 index twee weken vóór de opname in vergelijking met de situatie één week na de ziekenhuisopname. De variabele functieverlies is positief bij een verlies van ten minste 1 punt. Gebeurtenis betreft het doormaken van een delier en/of een val tijdens de ziekenhuisopname, het verlies van tenminste 1 punt op de SNAQ score tijdens de ziekenhuisopname in vergelijking met de score één week na ziekenhuisopname en het verlies van tenminste 1 punt op de Katz- ADL6 index twee weken voor ziekenhuisopname in vergelijking met één week na ziekenhuisopname (=variabele functieverlies). Bij 1 of meer gebeurtenissen is de variabele gebeurtenis positief. Voor het ontwikkelen van de variabelen is tevens gebruik gemaakt van een codeboek (bijlage 4). Met betrekking tot het beantwoorden van de zesde onderzoeksvraag wordt het afnemen van de 70+ anamnese positief gescoord indien deze binnen 24 uur na opname is afgenomen door de verpleegkundige en dit geregistreerd is in het opnamedossier in Epic. Het inzetten van de (preventieve) interventies wordt positief gescoord indien deze zijn ingezet volgens de preventieplannen van het Spaarne ziekenhuis en genoteerd zijn in Epic. Afbeelding 2 afkapwaarden meetinstrumenten VMS scoremogelijkheid geen risico delier risico delier Delier > geen valrisico valrisico Vallen geen ondervoeding matige ondervoeding ondervoeding SNAQ onafhankelijk matig afhankelijk afhankelijk Katz-ADL6 index Analyse Voor het analyseren, calculeren en vergelijken van de variabelen werd een statistische analyse uitgevoerd hiervoor werd gebruik gemaakt van het SPSS-softwarepakket, versie Voor het berekenen van de sensitiviteit en specificiteit van de VMS en de ISAR-HP met betrekking tot de variabele functieverlies en gebeurtenis werd een rekenmodel gebruikt (afbeelding 3). Afbeelding 3 rekenmodel Conditie + Conditie - Test + TP FP Test - FN TN Sensitiviteit Specificiteit = TP : (TP + FN) = TN : (TN + FP) Afkortingen: TP, true positive; FP, false positive; FN, false negative; TN, true negative 8

9 4. Resultaten 4.1 Demografische kenmerken Tijdens de onderzoeksperiode van 15 februari 2012 tot en met 8 april 2012 waren er, op de afdelingen interne geneeskunde, longgeneeskunde en chirurgie van het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp, in totaal 386 patiënten opgenomen van 70 jaar en ouder. Daarvan voldeden 136 patiënten aan de inclusiecriteria en konden 53 patiënten binnen 24 uur gezien worden door de onderzoeker. De meest voorkomende redenen van exclusie waren een verblijf korter dan 48 uur en een geplande opname. Van de 53 patiënten waren 3 patiënten niet in staat tot het geven van informed consent. De onderzoekspopulatie tijdens opname was 50 (N=50). Tijdens het telefonische meetmoment, binnen één week na ontslag, hebben de onderzoekers bij 4 van de 50 patiënten geen meting af kunnen nemen, 3 patiënten waren overleden en 1 patiënt was telefonisch niet bereikbaar. De onderzoekspopulatie tijdens de nameting is 46 (N=46). De gemiddelde leeftijd van de onderzoekspopulatie was 81,9 jaar en varieerde tussen de 70 en 102 jaar, overige gegevens staan in tabel 1. Tabel 1: Demografische gegevens patiënten (N=50) Leeftijd in jaren (gemiddelde en SD) 81,9 7,0 Geslacht (aantal en percentage) Man 23 46% Vrouw 27 54% Patiënten per afdeling (aantal en percentage) Interne geneeskunde 16 32% Longgeneeskunde 16 32% Chirurgie 18 36% 4.2 Antwoord op de onderzoeksvragen De eerste onderzoeksvraag luidt: Is er een verband tussen de uitkomst van de VMS screeningsbundel en functieverlies bij ontslag? Voor het beantwoorden van deze vraag is in tabel 2 het aantal patiënten weergegeven met betrekking tot de vergelijking met de variabele VMS en functieverlies. De sensitiviteit en specificiteit waren respectievelijk 88% en 14%. Tabel 2 VMS en functieverlies Functieverlies + Functieverlies - VMS ,5% 25 62,5% ,0% VMS ,3% 4 66,7% 6 100,0%

10 De tweede onderzoeksvraag luidt: Is er een verband tussen de uitkomst van de ISAR-HP en functieverlies bij ontslag? Voor het beantwoorden van deze vraag is in tabel 3 het aantal patiënten weergegeven met betrekking tot de vergelijking met de variabele ISAR-HP en functieverlies. De sensitiviteit en specificiteit waren respectievelijk 65% en 38%. Tabel 3 ISAR-HP en functieverlies Functieverlies + Functieverlies - ISAR-HP ,9% 18 62,1% ,0% ISAR-HP ,3% 11 64,7% ,0% De derde onderzoeksvraag luidt: Is er een verband tussen de uitkomst van de VMS-screeningsbundel en het optreden van de vier geriatrische problemen benoemd in de VMS-screeningsbundel bij klinische patiënten van 70 jaar en ouder? Voor het beantwoorden van deze vraag is in tabel 4 het aantal patiënten weergegeven met betrekking tot de vergelijking met de variabele VMS en gebeurtenis. De sensitiviteit en specificiteit waren respectievelijk 84% en 7%. Tabel 4 VMS en gebeurtenis Gebeurtenis + Gebeurtenis - VMS ,5% 13 32,5% ,0% VMS ,3% 1 16,7% 6 100,0% De vierde onderzoeksvraag luidt: Is er een verband tussen uitkomst van de ISAR-HP en het optreden van de vier geriatrische problemen benoemd in de VMS-screeningsbundel bij klinische patiënten van 70 jaar en ouder? Voor het beantwoorden van deze vraag is in tabel 5 het aantal patiënten weergegeven met betrekking tot de vergelijking met de variabele ISAR-HP en gebeurtenis. De sensitiviteit en specificiteit waren respectievelijk 60% en 29%. Tabel 5 ISAR-HP en gebeurtenis Gebeurtenis + Gebeurtenis - ISAR-HP ,5% 10 34,5% ,0% ISAR-HP ,5% 4 23,5% ,0%

11 De vijfde onderzoeksvraag luidt: Hoe is de verhouding tussen de uitslagen van de VMSscreeningsbundel en de uitslagen van de ISAR-HP met betrekking tot het optreden van een negatieve gebeurtenis en functieverlies? Voor het beantwoorden van deze onderzoeksvraag zijn, in tabel 6, de sensitiviteit en specificiteit weergegeven van de VMS en de ISAR-HP zoals beschreven bij vraag één tot en met vier. Uit deze tabel valt op dat de VMS een hogere sensitiviteit heeft dan de ISAR-HP voor het screenen van patiënten op het risico op het ontstaan van functieverlies en een gebeurtenis. Wel heeft de ISAR-HP in beide gevallen een hogere specificiteit dan de VMS. Tabel 6 Sensitiviteit, specificiteit van de VMS en ISAR-HP Functieverlies Gebeurtenis Sensitiviteit VMS 88% 84% ISAR-HP 65% 60% Specificiteit VMS 14% 7% ISAR-HP 38% 29% Vervolgens is in tabel 7 het aantal positieve en negatieve uitslagen van de VMS uitgezet tegenover het aantal positieve en negatieve uitslagen van de ISAR-HP. In deze tabel is te zien dat de ISAR-HP minder patiënten positief scoort dan de VMS. Opvallen is ook dat de patiënten die negatief scoren op de VMS niet positief worden gescoord door de ISAR. Om dit te bevestigen zijn tabel 8 en 9 waarbij te zien is hoe de VMS en de ISAR scoren op de individuele patiënt met betrekking tot het ontstaan van functieverlies en een gebeurtenis. In de tabellen is te zien dat de VMS dezelfde patiënten positief scoort als de ISAR-HP. Hieruit is te concluderen dat de ISAR-HP zowel statistisch als voor de individuele patiënt niets toevoegt met betrekking tot het screenen van een verhoogd risico op het ontstaan van een gebeurtenis of functieverlies. Tabel 7 vergelijking VMS en ISAR-HP ISAR-HP + ISAR-HP - VMS ,7% 12 27,3% ,0% VMS - 0 0,0% 6 100,0% 6 100,0% Tabel 8 vergelijking ISAR-HP/VMS en functieverlies + Functieverlies + ISAR-HP+ en VMS ,7% ISAR-HP- en VMS- 2 11,8% ISAR-HP+ en VMS - 0 0,0% ISAR-HP- en VMS+ 4 23,5% ,0% Tabel 9 Vergelijking ISAR-HP/VMS en Gebeurtenis + Gebeurtenis + ISAR-HP+ en VMS ,4% ISAR-HP- en VMS- 5 15,6% ISAR-HP+ en VMS- 0 0,0% ISAR-HP- en VMS+ 8 25,0% ,0% 11

12 De zesde onderzoeksvraag luidt: Wordt de 70+ anamnese binnen 24 uur na opname afgenomen en worden de (preventieve) interventies, zoals beschreven in de preventieplannen, ingezet op de geconstateerde risico s die voortvloeien uit de anamnese in het Spaarne ziekenhuis te Hoofddorp op de afdelingen interne geneeskunde, longgeneeskunde en chirurgie? Voor het beantwoorden van deze vraag is in tabel 10 weergegeven hoeveel anamneses er zijn afgenomen. Opvallend is dat er op de longafdeling weinig verpleegkundige anamneses worden afgenomen binnen 24 uur. Tabel 10 afname verpleegkundige anamneses per afdeling Verpleegkundige anamnese afgenomen binnen 24 uur na opname Afdeling nee ja Interne geneeskunde 2 12,5% 14 87,5% ,0% Longgeneeskunde 5 31,3% 11 68,8% ,0% Chirurgie 4 22,2% 14 77,8% ,0% In tabel 11 is weergegeven hoeveel preventieve interventies er zijn ingezet per geriatrisch probleem (voor afkapwaarden geriatrische problemen zie afbeelding 2). Opvallend is dat er op de geconstateerde geriatrische problemen erg weinig preventieve interventies zijn ingezet. Tabel 11 preventieve interventies ingezet per geriatrisch probleem Geriatrisch probleem Preventieve interventies ingezet nee ja Delier Delierrisico 21 61,8% 13 38,2% ,0% Vallen Valrisico 13 65,0% 7 35,0% ,0% Ondervoeding (SNAQ) Matige ondervoeding 3 75,0% 1 25,0% 4 100,0% Ernstige ondervoeding 3 25,0% 9 75,0% ,0% Fysieke beperkingen (Katz-ADL) Matig afhankelijk 23 85,2% 4 14,8% ,0% Afhankelijk 3 50,0% 3 50,0% 6 100,0%

13 5. Discussie 5.1 Samenvatting van de belangrijkste resultaten Deze studie toont dat de sensitiviteit van de VMS hoger is en de specificiteit lager is dan die van de ISAR-HP op de het ontstaan van functieverlies en een gebeurtenis. Ook toont de studie dat de ISAR- HP zowel statistisch als voor de individuele patiënt niets toevoegt met betrekking tot het screenen van een verhoogd risico op het ontstaan van een gebeurtenis of functieverlies. Tevens laat de studie zien dat er op de longgeneeskunde weinig anamneses worden afgenomen en dat er bij de hele onderzoekspopulatie weinig preventieve interventies worden ingezet op de geconstateerde risico s vanuit de screening. 5.2 Bespreking van de resultaten De wens van de verpleegkundigen is een kortere test voor het screenen van klinische patiënten van 70 jaar en ouder. Met betrekking tot deze wens is in dit onderzoek gekeken of de VMSscreeningsbundel vervangen kan worden door de ISAR-HP. De conclusie van dit onderzoek is dat dit niet mogelijk is. Deze conclusie komt voort uit het feit dat de VMS een hogere sensitiviteit heeft dan de ISAR-HP. Ook heeft ISAR-HP zowel statistisch als voor de individuele patiënt geen toegevoegde waarde met betrekking tot het screenen van een verhoogd risico op het ontstaan van een gebeurtenis of functieverlies. Bij de vervanging van de VMS door de ISAR-HP is het, zoals gemeten binnen dit onderzoek, mogelijk dat er patiënten gemist worden die wel een verhoogd risico hebben op het ontstaan van functieverlies. Het gevolg hiervan is dat er bij de patiënten die gemist worden op de screening mogelijk geen (preventieve) interventies ingezet worden. Op deze manier wordt mogelijk het doel van de zorg aan kwetsbare ouderen, het voorkomen van (vermijdbaar) onherstelbaar functieverlies, niet gehaald. Echter aan dit onderzoek zitten een aantal beperkingen die de uitslag mogelijk hebben beïnvloed. Zo is door de onderzoekers een selectie gemaakt in de onderzoekspopulatie omdat alleen de eerste 50 patiënten die binnen 24 uur gezien konden worden en toestemming gaven om mee te doen aan het onderzoek geïncludeerd zijn terwijl er binnen de onderzoeksperiode 136 patiënten waren aan die inclusiecriteria voldeden. Ook zijn er tijdens bij de 2 e meting 4 patiënten uit het onderzoek gevallen waardoor de eindpopulatie op 46 uitkwam. Omdat er bij deze patiënten geen eindgesprek heeft plaatsgevonden en zo het functieverlies niet meer goed was te analyseren zijn deze patiënten derhalve uit de analyse gelaten. Deze lage onderzoekspopulatie resulteert in het feit dat er tijdens dit onderzoek geen significantie aangetoond kon worden. Daarnaast is voor het aanmaken van de variabele functieverlies in tegenstelling tot de definitie zoals beschreven in de literatuur niet uitgegaan van een Katz-ADL 6 index na drie maanden na opname maar na één week na opname. De reden hiervoor was dat het onderzoek in een korte tijd moest plaats vinden. Echter dit kan wel de uitslag van de variabele functieverlies beïnvloeden omdat spontaan herstel binnen een paar maanden na ontslag uit het ziekenhuis mogelijk is. Opvallend is dat in dit onderzoek een lagere sensitiviteit (65%) van de ISAR-HP wordt gezien dan beschreven in de literatuur (88%) dit verschil wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de methode dan wel de onderzoekspopulatie. Een aanbeveling zou kunnen zijn om dit onderzoek te herhalen verspreid over een langere periode en met een grotere onderzoekspopulatie. Zo kan de Katz-ADL6 index drie maanden na de ziekenhuisopname worden afgenomen en kan de significantie worden berekend van beide instrumenten op het ontstaan van functieverlies en een gebeurtenis. 13

14 Naast het vergelijken van de VMS-screeningsbundel en de ISAR-HP is in dit onderzoek gekeken naar de het afnemen van de 70+ anamnese binnen 24 uur door de verpleegkundigen. Hierbij was opvallen dat op de longgeneeskunde relatief weinig anamneses werden afgenomen. Ook was opvallend dat er weinig preventieve interventies werden ingezet op de geconstateerde risico s vanuit de anamnese. Het betreft hier wel een globale meting omdat er voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag alleen gekeken is naar de onderzoekspopulatie. Een aanbeveling voor de praktijk is hierbij om het belang van het afnemen van de 70+ anamnese en het inzetten van preventieve interventies nogmaals te benadrukken. Dit kan onder andere door het geven van klinische lessen op de afdelingen. 6. Conclusie Samenvattend kan worden geconcludeerd dat de VMS binnen dit onderzoek een hogere sensitiviteit heeft dan de ISAR-HP. De ISAR-HP de VMS niet kan vervangen voor de screening van klinische patiënten van 70 jaar en ouder op het risico op het ontstaan van functieverlies of een gebeurtenis. Het is echter aan te bevelen deze studie te herhalen over een langere periode en met een grotere onderzoekspopulatie. Daarnaast kan worden geconcludeerd dat er op één afdeling van het Spaarne ziekenhuis relatief weinig verpleegkundige anamneses worden afgenomen en dat er op de geconstateerde risico s vanuit de anamnese op alle afdelingen weinig preventieve interventies worden ingezet. Om deze reden is de aanbeveling gedaan om het belang van het afnemen van de anamnese en het inzetten van de preventieve interventies te blijven herhalen. Dit kan door het geven van klinische lessen op de verpleegafdelingen. Zoekstrategie Voor de literatuurstudie heb ik gebruik gemaakt van de VMS praktijkgids, de literatuur aanbevolen door de VMS en de databases Cochrane & pubmed Trefwoorden; VMS and ISAR-HP; Screening Older Hospitalized Patient; Older patient; Activities of daily living; Instrumental activities of daily living. Hits: 32, aantal bruikbare hits; 10 tijdens de literatuurstudie heb ik ook gebruik gemaakt van literatuur ouder dan 5 jaar omdat deze aanbevolen wordt in de VMS praktijkgids heb ik besloten om deze literatuur mee te nemen. Dankwoord Als eerste wil ik alle 50 patiënten die meededen aan dit onderzoek bedanken voor hun deelname. Ten tweede bedank ik mijn collega s, Puck van Doremalen en Marian van der Plas, voor hun medewerking bij het includeren van de patiënten en het afnemen van de vragenlijsten. Dit heeft mij geholpen alle gewenste 50 patiënten in dit onderzoek te kunnen includeren. Daarnaast wil ik Rob Ong van de Hogeschool Leiden bedanken voor zijn adviezen tijdens de analyse en het schrijven van dit onderzoeksverslag. Dr. Bianca Buurman-van Es wil ik bedanken voor haar aanwijzingen, tips en adviezen bij de opzet van het onderzoek, het uitvoeren van het onderzoeken en tijdens de analyse. Ook wil ik mijn praktijkopleider en dr. Gooke Lagaay en klinisch geriater dr. Hanna van der Jagt hartelijk danken voor hun adviezen tijdens mijn onderzoek en kritische blik op mijn eindverslag. 14

15 Literatuuroverzicht 1. Boyd CM, Landefeld CS, Counsell SR, Palmer RM, Fortinsky RH, Kresevic D, et al. Recovery of activities of daily living in older adults after hospitalization for acute medical illness. J.Am.Geriatr.Soc. 2008;56: Brown CJ, Williams BR, Woodby LL, Davis LL, Allman RM. Barriers to mobility during hospitalization from the perspectives of older patients and their nurses and physicians. J Hosp Med Sep;2(5): Brown CJ, Friedkin RJ, Inouye SK. Prevalence and Outcomes of Low Mobility in Hospitalized Older Patients. J.Am.Geriatr.Soc. 2004;52: Convertino VA, Bloomfield SA, Greenleaf JE. An overview of the issues: physiological effects of bed rest and restricted physical activity. Med.Sci.Sports Exerc. 1997;29: Covinsky KE, Palmer RM, Fortinsky RH, Counsell SR, Stewart AL, Kresevic D, et al. Loss of independence in activities of daily living in older adults hospitalized with medical illnesses: increased vulnerability with age. J.Am.Geriatr.Soc. 2003;51: Fox MT, Sidani S, Brooks D. Perceptions of bed days for individuals with chronic illness in extended care facilities. Res Nurs Health Jun;32(3): Hoogerduijn JG, Schuurmans MJ, Duijnstee MSH, Rooij de SE, Grypdonck MFH. Predictors and screening instruments to identify older hospitalized patients at risk for functional decline, a systematic review. Journal of Clinical Nursing Jan;16(1): Inouye SK, Bogardus ST, Baker DI Jr, Leo-Summers L, Cooney LM Jr. The Hospital Elder Life Program: a model of care to prevent cognitive and functional decline in older hospitalized patients. Hospital Elder Life Program. J.Am.Geriatr.Soc. 2000;48(12): Jayadevappa R, Bloom BS, Raziano DB, Lavizzo-Mourey R. Dissemination and characteristics of acute care for elders (ACE) units in the United States. Int.J.Technol. Assess.Health Care 2003;19(1): Katz S, Ford AB, Moskowitz RW, Jackson BA, Jaffe MW. Studies of illness in the aged. The indez of ADL: a standardized measure of biological and psychosocial function. JAMA, 1963 Sep 21;185: Morton NA de, Keating JL, Jeffs K. Exercise for acutely hospitalised older medical patients. Cochrane.Database.Syst.Rev. 2007;1: Reijneveld SA, Spijker J, Dijkshoorn H. Katz ADL index assessed functional performance of Turkish, Moroccan, and Dutch elderly. Journal of Clinical Epidemiology 2007;60: Rooij de SE et al., Praktijkgids kwetsbare ouderen, VMS Veiligheidsprogramma

16 Bijlage 1 VMS screeningsbundel Delier 1. Heeft u geheugenproblemen? (1pnt) 2. Heeft u de afgelopen 24 uur hulp nodig gehad bij de zelfzorg? (1pnt) 3. Zijn er bij eerdere opname of ziekte perioden geweest dat u in de war was? (1pnt) Indien één of meer van deze drie vragen positief wordt beantwoord, dan bestaat er een verhoogd risico op het ontstaan van een delier. Vallen 1. Bent u in de afgelopen 6 maanden gevallen? (1pnt) Indien deze vraag positief wordt beantwoord bestaat er een verhoogd risico op vallen. Ondervoeding (SNAQ ) 1. Bent u onbedoeld afgevallen? Meer dan 6 kg in de laatste 6 maanden (3pnt) Meer dan 3 kg in de afgelopen maand (2pnt) 2. Had u de afgelopen maand een verminderde eetlust (1pnt) 3. Heeft u de afgelopen maand drinkvoeding of sondevoeding gebruikt? (1pnt) Bij een score van 0-1 is een patiënt niet ondervoed, bij een score van 2 is een patiënt matig ondervoed en bij een score van 3-5 is een patiënt ondervoed. Fysieke beperkingen (Katz-ADL6 Index) Bij het invullen van de vragen van de Katz-ADL6 index wordt uitgegaan van de situatie zoals deze 2 weken voor opname was. 1. Heeft u hulp nodig bij baden of douchen? (1pnt) 2. Heeft u hulp nodig bij aankleden? (1pnt) 3. Heeft u hulp nodig bij het naar toilet gaan? (1pnt) 4. Maakt u gebruik van incontinentie materiaal? (1pnt) 5. Heeft u hulp nodig bij een transfer van bed naar stoel? (1pnt) 6. Heeft u hulp nodig bij het lopen? (1pnt) Bij een score van 0 is de patiënt onafhankelijk, bij een score van 1-3 is een patiënt matig afhankelijk en bij een score van 4-6 punten is een patiënt compleet afhankelijk. 16

17 Bijlage 2 ISAR-HP Identification of Seniors At Risk Hospitalized Patients (ISAR-HP) 1. Had u voordat u werd opgenomen in het ziekenhuis regelmatig hulp nodig van iemand? (zoals hulp bij huishouden en het bereiden van maaltijden) 2. Gebruikt u een hulpmiddel bij het lopen? (zoals een stok, rollator, loophekje, of krukken) - Ja 2 3. Heeft u hulp nodig bij reizen? 4. Heeft u na uw 14e jaar nog een opleiding gevolgd? - Nee 1 - Ja 0 score (maximaal 5.0) De ISAR-HP score is positief bij een score van 2.0 of meer punten. Gebruikershandleiding ISAR-HP De ISAR-HP is een screeningsinstrument. Dit betekent dat de klinische patiënt een verhoogd risico heeft op het ontwikkelen van functieverlies bij een uiteindelijke score van 2 of meer op deze lijst. Als de patiënt niet in staat is antwoorden te geven kunnen de vragen van de ISAR-HP aan de familie gesteld worden. Vraag 1: Had u voordat u werd opgenomen in het ziekenhuis regelmatig hulp nodig van iemand? Het gaat om zogenaamde IADL (Instrumentele Activiteiten van het Dagelijks Leven) zoals hulp bij het huishouden doen, bij het boodschappen doen of bij het koken. Het gaat dus niet om hulp bij wassen, douchen of aankleden. Vraag 2: Gebruikt u een hulpmiddel bij het lopen? Het gaat dus echt om hulpmiddelen bij het lopen, zowel binnenshuis als buiten (een arm van een begeleider is geen hulpmiddel). Ook als het hulpmiddel niet altijd wordt gebruikt moet de vraag met JA beantwoord worden. Vraag 3: Heeft u hulp nodig bij reizen? Het gaat om zowel het plannen en organiseren van een reis als het daadwerkelijk zelf op reis gaan (dat is niet het bezoeken van een winkel in de buurt, wel bijvoorbeeld een familiebezoek of vakantie, waarbij vervoer geregeld moet worden. Een goede vraag om dit te checken is: Zou u zelf alleen naar deze instelling hebben kunnen reizen? Vraag 4: Heeft u na uw 14e jaar nog een opleiding gevolgd? Het gaat om opleidingen als VMBO, HAVO, VWO, gymnasium en vervolgopleidingen als MBO, HBO of universiteit. Ook wanneer deze opleidingen in deeltijd zijn gevolgd zijn het opleidingen die meetellen en moet dus JA worden ingevuld. Een cursus als gebruiken van de computer telt weer niet mee. 17

18 Bijlage 3 Vragenlijst & Informatiebrief Inclusiecriteria 0 70 jaar of ouder 0 Acute opgenomen op de interne geneeskunde, longgeneeskunde of chirurgie 0 Spreekt en verstaat Nederlands 0 Komt niet van andere afdeling 0 Blijft langer dan 48 uur opgenomen in het ziekenhuis en zal waarschijnlijk niet < 48 uur overlijden 0 Geen overplaatsing naar een andere afdeling < 48 uur 0 < 24 uur gezien door onderzoeker 0 Nog niet eerder geïncludeerd 0 Niet delirant bij opname 0 Heteroanamnese mogelijk bij cognitieve problematiek Voldoet de patiënt aan alle inclusiecriteria? (alle hokje zijn aangekruist) 0 Ja > geef de patiënt uitleg over de studie, geeft de patiënten informatiebrief en vraag informed consent 0 Patiënt/mantelzorger geeft wel toestemming 0 Patiënt heeft informed consent getekend 0 Patiënt geeft geen toestemming, reden: 0 Nee > noteer hieronder alleen patiëntnummer en geboortedatum van de patiënt) Pinnummer : (jaar/mnd/nr bv: ) Ziekenhuis : Spaarne ziekenhuis Afdeling : longgeneeskunde / chirurgie * Patiëntnummer : Geboortedatum : Geslacht : m/v* Opnamedatum : Opname-indicatie : Operatiedatum : (indien van toepassing) Verwachte ontslagdatum : Ontslagdatum : Datum van overlijden : (indien van toepassing) Vragenlijst afgenomen bij : patiënt/mantelzorger* *doorhalen wat niet van toepassing is 18

19 Vragenlijsten af te nemen door onderzoeker binnen 24 uur na opname: Identification of Seniors At Risk Hospitalized Patients (ISAR-HP) 4. Had u voordat u werd opgenomen in het ziekenhuis regelmatig hulp nodig van iemand? (zoals hulp bij huishouden en het bereiden van maaltijden) o Nee 0 o Ja 1 5. Gebruikt u een hulpmiddel bij het lopen? (zoals een stok, rollator, loophekje, of krukken) o Nee 0 o Ja 2 6. Heeft u hulp nodig bij reizen? 7. Heeft u na uw 14e jaar nog een opleiding gevolgd? - Nee 1 - Ja 0 score (maximaal 5.0) De ISAR-score is positief bij een score van 2.0 of meer punten. ISAR-HP positief/negatief* VMS screeningsbundel Delirium Heeft u geheugenproblemen? Heeft u de afgelopen 24 uur hulp nodig gehad bij de zelfzorg? Zijn er bij een eerdere opname of ziekte perioden geweest dat u in de war was? score (maximaal 3.0). De delierscore is positief bij een score van 1.0 of meer punten. Delierscore positief/negatief* 19

20 Vallen Bent u in de afgelopen zes maanden gevallen? score (maximaal 1.0). De valscore is positief bij een score van 1.0. Valscore positief/negatief* Ondervoeding met behulp van de SNAQ Bent u onbedoeld afgevallen (in kg)? - Meer dan 6kg in de laatste 6 maanden 3 punten - Meer dan 3kg in de afgelopen maand 2 punten Had u de afgelopen maand een verminderde eetlust? Heeft u de afgelopen maand drinkvoeding of sondevoeding gebruikt? score (maximaal 5.0) o 2 punten = matige ondervoeding o 3 punten = ernstige ondervoeding Fysieke beperkingen met behulp van de Katz-ADL6 Heeft u hulp nodig bij baden of douchen? Heeft u hulp nodig bij het aankleden? Heeft u hulp nodig bij het naar de toilet gaan? Maakt u gebruik van incontinentiemateriaal? Heeft u hulp nodig bij een transfer van bed naar stoel? Heeft u hulp nodig bij het lopen? 20

21 score (maximaal 6.0) o 0 punten = onafhankelijk o 1-3 punten = matig afhankelijk o 4-6 punten = compleet afhankelijk Dossieronderzoek na ontslag: Is de patiënt tijdens de opname gevallen 0 Ja 0 Nee Heeft de patiënt tijdens de opname een delier doorgemaakt 0 Ja 0 Nee Heeft de verpleegkundige van de afdeling heeft < 24 uur na opname de 70+ anamnese afgenomen? 0 Ja 0 Nee Preventieve interventies ingezet zoals beschreven in de preventieplannen, op: 0 Vallen 0 Delier 0 Ondervoeding 0 Fysieke beperkingen 0 Geen interventie ingezet Telefonische vragenlijst, af te nemen door onderzoeker, binnen een week na ontslag: Ondervoeding met behulp van de SNAQ Bent u onbedoeld afgevallen (in kg)? - Meer dan 6kg in de laatste 6 maanden 3 punten - Meer dan 3kg in de afgelopen maand 2 punten Had u de afgelopen maand een verminderde eetlust? Heeft u de afgelopen maand drinkvoeding of sondevoeding gebruikt? score (maximaal 5.0) o 2 punten = matige ondervoeding o 3 punten = ernstige ondervoeding 21

22 Fysieke beperkingen met behulp van de Katz-ADL6 Heeft u hulp nodig bij baden of douchen? Heeft u hulp nodig bij het aankleden? Heeft u hulp nodig bij het naar de toilet gaan? Maakt u gebruik van incontinentiemateriaal? Heeft u hulp nodig bij een transfer van bed naar stoel? Heeft u hulp nodig bij het lopen? score (maximaal 6.0) o 0 punten = onafhankelijk o 1-3 punten = matig afhankelijk o 4-6 punten = compleet afhankelijk 22

23 Informatie over het project VMS kwetsbare ouderen Geachte heer, mevrouw, Met deze brief willen wij u uitnodigen mee te doen aan het onderzoek naar het verloop van uw ziekte vanaf het moment van opname op onze afdeling. Het blijkt namelijk dat bijna de helft van de ouderen die acuut worden opgenomen, functieverlies heeft bij ontslag uit het ziekenhuis. U loopt bijvoorbeeld minder goed of u heeft misschien meer hulp nodig om voor u zelf te zorgen als u weer thuis komt. U bent 70 jaar of ouder en opgenomen in het ziekenhuis. Daarom vragen we u om mee te werken aan dit wetenschappelijk onderzoek. In deze brief kunt u de informatie over het onderzoek nog eens rustig doorlezen. U kunt deze informatie met uw naasten bespreken. Doel van het onderzoek Op dit moment weten wij nog weinig over de behoeften van ouderen die na een ziekenhuisopname weer naar huis gaan. Ook weten we niet wat ouderen vinden van de verschillende vormen van zorg die in het ziekenhuis en na ontslag geboden worden. Momenteel voeren wij, samen met een aantal andere ziekenhuizen in Nederland, een onderzoek uit waarin wij deze informatie verzamelen. De informatie die we verzamelen gebruiken we om de zorg in het ziekenhuis voor ouderen te verbeteren. Wat houdt het onderzoek voor u in Als u opgenomen wordt, willen we u een aantal vragen stellen. We vragen naar uw dagelijks functioneren voor de opname en de hulp die u momenteel thuis ontvangt. Een verpleegkundige zal bij u langs komen om te vragen of u mee wilt doen. Het gesprek duurt ongeveer 15 minuten. Nadat u weer thuis bent nemen we nog een keer contact met u op. We vragen dan hoe het gaat en welke zorg u heeft gekregen toen u uit het ziekenhuis kwam. Belasting en risico s Er zijn geen risico s verbonden aan deelname aan dit onderzoek. Het onderzoek is beoordeeld en goedgekeurd door de Medisch Ethische Toetsingcommissie van het Spaarne Ziekenhuis. U bent volledig vrij om wel of niet mee te doen aan dit onderzoek. Ook als u toestemming heeft gegeven, kunt u daar later op terug komen. U hoeft hier geen reden voor te geven. Vertrouwelijkheid medische gegevens Persoonsgegevens die tijdens deze studie worden verzameld, worden vervangen door een codenummer. Alleen dat nummer wordt gebruikt voor studiedocumentatie, in rapporten of publicaties over dit onderzoek. Alleen de onderzoekers van het Spaarne ziekenhuis weten wie de persoon achter het codenummer is. De gegevens worden 15 jaar na afloop van het onderzoek bewaard. 23

24 Deelname aan het onderzoek en vragen Als u nog vragen heeft, dan kunt u altijd één van de onderzoeksmedewerkers om uitleg vragen. Namen en telefoonnummers vindt u aan het einde van deze brief. Ook kunt u informatie en advies vragen bij een onafhankelijke arts, mevrouw K. Farhat, ( ). Deze arts is niet bij de uitvoering van het onderzoek betrokken. Als u besluit deel te nemen aan het onderzoek, verzoeken wij u de bijgaand toestemmingsformulier voor deelname aan het onderzoek te ondertekenen. Wij danken u hartelijk voor uw aandacht. Met vriendelijke groet, Renate Agterhof, verpleegkundig specialist Geriatrie i.o. (023) Toestemmingsformulier voor deelname aan het project VMS kwetsbare ouderen. Versie: toestemming vms-2, 1 februari 2012 Ik bevestig, dat ik de informatiebrief met de titel Informatie over het project VMS kwetsbare ouderen heb gelezen en dat ik de informatie begrijp. Ik heb voldoende tijd gehad om over mijn deelname na te denken en ik ben in de gelegenheid geweest om vragen te stellen. Deze vragen zijn naar tevredenheid beantwoord. Ik weet dat mijn deelname geheel vrijwillig is en dat ik mijn toestemming op ieder moment kan intrekken zonder dat ik daarvoor een reden hoef op te geven. Dit zal geen gevolgen hebben voor mijn verdere behandeling. Bevoegde personen van het onderzoeksteam, leden van de medisch ethische toetsingscommissie en bevoegde autoriteiten kunnen inzage krijgen in mijn medische gegevens en onderzoeksgegevens. Het onderzoeksteam mag mij, wanneer dit later nodig mocht blijken te zijn, nogmaals benaderen voor aanvullende gegevens. Ik geef toestemming voor deelname aan bovengenoemd medisch-wetenschappelijk onderzoek. Datum van toestemming:.. /... /... Naam deelnemer:.. Handtekening deelnemer: Ik heb mondeling en schriftelijk toelichting gegeven op het onderzoek. Ik verklaar mij bereid toekomstige vragen over het onderzoek naar vermogen te beantwoorden. Naam onderzoeker:.. Handtekening onderzoeker: 24

25 Bijlage 4 Codeboek Codeboek Variabele Betekenis Code Bereik Afdeling Afdeling waar de patiënt tijdens het onderzoek is opgenomen 1 = chirurgie 1 tot 3 2 = long 3 = interne Geslacht 1 = man 1 tot 2 2 = vrouw ISARscore1 ISAR-HP-score tijdens opname, scoremogelijkheid tot 5 ISAR1 uitkomst ISAR-HP-score tijdens opname/ 0 als score 0,1; 1 als score >1 0 = neg 0 tot 1 1 = pos DELIERscore1 DELIER-score tijdens opname, scoremogelijkheid tot 3 DELIER1 Uitkomst DELIER-score tijdens opname / 0 als score 0; 1 als score >0 0 = geen risico op delier 0 tot 1 1 = risico op delier VAL1 Uitkomst val-score tijdens opname, scoremogelijkheid = geen risico op vallen 0 tot 1 1 = risico op vallen SNAQscore1 SNAQ-score tijdens opname, scoremogelijkheid tot 5 SNAQ1 Uitkomst SNAQ-score tijdens opname / 0 als score 0,1; 1 als score 2; 3 als score >2 0 = geen ondervoeding 0 tot 2 1 = matige ondervoeding 2 = ernstige ondervoeding KatzADLscore1 KatzADL-score tijdens opname, scoremogelijkheid tot 6 KatzADL1 Uitkomst KatzADL-score tijdens opname / 0 als score 0; 1 als score 1-3; 2 als score >3 0 = onafhankelijk 0 tot 2 1 = matig afhankelijk 2 = compleet afhankelijk DELIER2 Uitkomst dossieronderzoek, delirant tijdens opname 0 = geen delier 0 tot 1 1 = delier VAL2 Uitkomst dossieronderzoek, gevallen tijdens opname 0 = geen val 0 tot 1 1 = val SNAQscore2 SNAQ-score na opname, scoremogelijkheid tot 5 SNAQ2 Uitkomst SNAQ-score na opname / 0 als score 0,1; 1 als score 2; 3 als score >2 0 = geen ondervoeding 0 tot 2 1 = matige ondervoeding 2 = ernstige ondervoeding KatzADLscore2 KatzADL-score na opname, scoremogelijkheid tot 6 KatzADL2 Uitkomst KatzADL-score na opname / 0 als score 0; 1 als score 1-3; 2 als score >3 0 = onafhankelijk 0 tot 2 1 = matig afhankelijk 2 = compleet afhankelijk Anamnese Verpleegkundige heeft de 70+ anamnese afgenomen binnen 24uur na opname 0 = nee 0 tot 1 1 = ja PREVint Er zijn preventieve interventies uitgevoerd tijdens de opname 0 = nee 0 tot 1 1 = ja VALint Preventieve interventies vallen uitgevoerd tijdens opname 0 = nee 0 tot 1 1 = ja DELIERint Preventieve interventies delier uitgevoerd tijdens opname 0 = nee 0 tot 1 1 = ja ONDERVOEDINGint Preventieve interventies ondervoeding uitgevoerd tijdens opname 0 = nee 0 tot 1 1 = ja FYSIEKEBint Preventieve interventies fysieke beperkingen uitgevoerd tijdens opname 0 = nee 0 tot 1 1 = ja Functieverlies KatzADL1 - KatzADL 2 / 0 als score <0; 1 als score 1 0 = geen functieverlies 0 tot 1 1 = functieverlies SNAQ3 SNAQ1-SNAQ2 ; 0 als score <0; 1 als score 1 0 = geen functieverlies 0 tot 1 1 = functieverlies VMS Delier1+val1+SNAQ1+Katz-ADL1; 0 als score <0; 1 als score 1 0= geen risico 0 tot 1 1 = risico Gebeurtenis Delier2+val2+SNAQ3+functieverlies; 0 als score <0; 1 als score 1 0 = geen gebeurtenis 0 tot 1 1 = gebeurtenis 25