Waar Zit Sociale Waarde?

Transcriptie

1 TNO Kwaliteit van Leven TNO-rapport Waar Zit Sociale Waarde? Arbeid Polarisavenue 151 Postbus AS Hoofddorp T F Onderzoek naar het Maatschappelijk Rendement van WZSW Datum augustus 2008 Auteurs Peter Brouwer en Bruno Fermin Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van TNO. Indien dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor Onderzoeks- opdrachten aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van het TNO-rapport aan direct belanghebbenden is toegestaan TNO

2 TNO rapport Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Samenvatting en conclusies... 4 Vraagstelling en onderzoeksaanpak... 4 Opbrengsten onderzoek... 5 Aandachtpunten Inleiding WZSW: Vraag om de hoek, werk om de hoek Inzicht in maatschappelijk rendement Leeswijzer Krachtenveld WZSW Inleiding Doelactoren Intermediairs Primaire partners en wettelijk verantwoordelijke actor Secundaire partners Opbrengsten WZSW Impact maps om opbrengsten in kaart te brengen Opbrengsten WZSW per actor Doelactoren Intermediairs Wettelijk verantwoordelijke Primaire partners WZSW Secundaire partners WZSW Overige actoren: kansen voor de toekomst? De meerwaarde van WZSW Overzicht outcome Meerwaarde door gezamenlijk belang Voorbeeld meerwaarde voor individuele actor (gemeente) Meten van maatschappelijk rendement Inleiding Operationalisering Inleiding Indicatoren voor input en output Indicatoren voor outcome Monitoring Bijlage 1 Onderzoeksverantwoording Bijlage 2 Impact map WZSW-actoren Bijlage 3 Indicatoren voor input, output en outcome... 43

3 TNO rapport Voorwoord Het project Vraag om de hoek, werk om de hoek is uitgevoerd in het kader van het Innovatieprogramma Werk en Bijstand van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dit project draait om het verder ontwikkelen van het innovatieve concept Woon Zorg Service in de Wijk (WZSW). TNO vindt WZSW een bijzonder interessant concept. De doelstellingen van WZSW sluiten ook aan bij de missie van TNO Kwaliteit van Leven Arbeid: optimale participatie van mensen. De laatste jaren zien we de vraag om inzicht in maatschappelijk rendement steeds vaker en nadrukkelijker naar voren komen. Juist ook op het gebied van sociaal beleid bestaat meer en meer behoefte om breder te kijken naar effecten van beleid. Het gaat dan niet uitsluitend om financiële gegevens, maar ook om zachtere effectmaten, die minder direct meetbaar zijn. TNO is actief op dit terrein en ontwikkelt methoden om het maatschappelijk rendement inzichtelijk en meetbaar te maken. Zeker bij een nieuw concept, als WZSW, is het van belang om inzicht te krijgen in de meerwaarde. Het is dan ook goed dat de Provinciale Raad voor de Volksgezondheid in Noord Brabant (PRVMZ) in een vroeg stadium het initiatief heeft genomen om onderzoek te laten doen naar de maatschappelijke meerwaarde van WZSW. Dit onderzoek is mogelijk gemaakt met financiering van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, wat een directe manifestatie is van de verbinding tussen beleidsterreinen, die met WZSW gemaakt wordt. Ik bedank alle lokale projectleiders, stuurgroepleden, samenwerkingspartners en de wethouders van de deelnemende gemeenten voor hun actieve bijdragen aan het onderzoek van TNO. Zij hebben de tijd genomen om zeer waardevolle input te leveren in interviews en werksessies. In het bijzonder bedank ik ook Sybella Verhelst van de gemeente Gilze en Rijen en Jan Hoeben van PRVMZ. Zij hebben het onderzoek geïnitieerd en begeleid. De samenwerking en contacten met hen waren bijzonder plezierig en inspirerend. Tot slot hoop ik dat de gemeenten doorgaan met WZSW om daadwerkelijk maatschappelijk rendement te realiseren! Peter Brouwer, Projectleider TNO.

4 TNO rapport Samenvatting en conclusies De vraag van ouderen en mensen met een beperking naar laagdrempelige hulp aan huis neemt toe. Vergrijzing van de bevolking en extramuralisering van de zorg zijn de twee belangrijkste oorzaken van deze toenemende behoeften. De verwachting is bovendien dat deze trend sterk door zal zetten. Woon Zorg Service in de Wijk (WZSW) realiseert dienstverlening aan huis. Voor het leveren van deze dienstverlening worden mensen aangetrokken uit de wijk of buurt, al dan niet met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daarmee komt WZSW tegemoet aan de groeiende vraag naar persoonlijke dienstverlening aan huis. Bovendien biedt het kansen aan mensen die met reguliere re-integratietrajecten niet of niet voldoende bediend worden. WZSW is gericht op het mobiliseren van nieuw aanbod (van zowel dienstverlening als werkgelegenheid) door het verbinden van initiatieven en middelen. WZSW zoekt daarbij over de grenzen van beleidsterreinen heen naar mogelijkheden om middelen effectiever te benutten. Ook stimuleert WZSW nadrukkelijk samenwerking tussen lokale partners. Het gemeenschappelijke belang in het realiseren van maatschappelijke doelen én bedrijfsdoelen is daarbij de drijfveer. Vraagstelling en onderzoeksaanpak Voor de meest betrokkenen bij WZSW bestaat vanaf het begin de indruk dat, behalve de directe resultaten, ook andere (indirecte) effecten teweeg worden gebracht die van waarde zijn voor de maatschappij. Deze vooronderstelling was tot nu toe echter niet systematisch onderzocht. Initiatiefnemers en betrokken van WZSW vragen zich echter af hoe de indirecte effecten betrokken kunnen worden bij de onderbouwing van het (sociale) rendement van WZSW. Daarmee is de vraag naar de maatschappelijke meerwaarde van WZSW aan de orde. TNO heeft onderzoek uitgevoerd om inzicht te krijgen in die indirecte effecten c.q. de maatschappelijke meerwaarde van WZSW. De vragen die in het onderzoek centraal staan, zijn: - Wie ondervinden effecten van WZSW? - Wat zijn de directe en indirecte effecten? - Hoe komen de indirecte effecten tot stand? - Op welke manier zijn de indirecte effecten (objectief) meetbaar? Het onderzoek maakt duidelijk welke effecten voor de verschillende partijen belangrijk zijn: effecten die voor partijen redenen zijn om aan WZSW deel te nemen en erin te (blijven) investeren. Om vast te stellen of de (indirecte) effecten maatschappelijke meerwaarde opleveren, moeten deze meetbaar zijn. Hiertoe zijn in het onderzoek concrete indicatoren geformuleerd. De indicatoren zijn de bouwstenen voor verdere (kwantitatieve) onderbouwing van het maatschappelijke rendement; dit valt buiten het bestek van het huidige onderzoek.

5 TNO rapport Opbrengsten onderzoek Kenmerkend voor WZSW is de samenwerking tussen diverse partijen. Het gezamenlijke belang van deze partijen is het creëren van meerwaarde voor dienstvragers en dienstverleners. Daarnaast is het van belang om ook de (indirecte) effecten voor de samenwerkingspartners zelf in beeld te brengen. De in beeld gebrachte indirecte effecten veronderstellen dat er inderdaad sprake is van maatschappelijke meerwaarde van WZSW. In hoeverre dit daadwerkelijk het geval is, is afhankelijk van het belang dat partijen aan deze effecten hechten. Aan de hand van meetbare effecten kan de discussie over de maatschappelijke meerwaarde zuiver gevoerd worden. Wij geven hier de belangrijkste opbrengsten weer voor de verschillende stakeholders, die een rol spelen in WZSW. Dienstvragers en dienstverleners WZSW brengt dienstvragers en dienstverleners bij elkaar. De dienstvrager krijgt ondersteuning bij een klus (bijvoorbeeld onderhoud van de tuin of reparatie van een lekkende kraan) en wordt waar mogelijk daarbij ook zelf geactiveerd. De dienstverlener biedt de service aan en krijgt ontwikkelkansen. Dit zijn direct resultaten. Indirecte effecten zijn: - Dienstvragers kunnen langer zelfstandig blijven wonen. Wat is het besparingseffect op extramurale zorg? - Dienstverleners uit de eigen buurt stimuleren het sociale netwerk in de buurt. Wat zijn de effecten op de leefbaarheid in de buurt (meer veiligheidsgevoelens, minder criminaliteit)? Welk effect heeft dit op het welzijn van de bewoners? Resulteert dit in minder gezondheidsklachten (minder huisartsenbezoek, medicijngebruik)? - Dienstvragers hoeven geen beroep te doen op buren of familie maar kopen WZSW-dienstverlening in met een beperkte eigen bijdrage d.m.v. het gebruik van dienstencheques. Wat is het effect op belasting van mantelzorg en vrijwilligerswerk? Wat betekent het inkopen van dienstverlening, in plaats van het vragen om ondersteuning voor het gevoel van eigenwaarde? - Voor de dienstverlener is WZSW een laagdrempelige manier om in de eigen wijk zinvol bezig te zijn. Wat zijn de effecten op sociaal gedrag (gevoel erbij te horen, participatie)? Wat zijn de effecten op het gevoel van eigenwaarde en sociale weerbaarheid? - Dienstvragers en dienstverleners participeren meer in de buurt en hebben meer contacten met buurtgenoten. Wat betekent dit voor de leefbaarheid en sociale cohesie in de wijk? Samenwerkingspartners Een essentieel onderdeel van de uitvoering van WZSW is samenwerking met partners op lokaal niveau. Uit het onderzoek blijkt dat de meeste partners, zoals zorginstellingen en woningbouwcorporaties, nu vooral meedoen om invulling te geven aan hun maatschappelijke betrokkenheid. Het gaat deze partijen met name om het bewerkstelligen van positieve effecten voor dienstvragers en dienstverleners. Bij de indirecte effecten voor de samenwerkingspartners gaat het om:

6 TNO rapport In hoeverre draagt WZSW bij aan de realisatie van bedrijfsdoelstellingen en levert het (financieel) rendement op? Omdat de partners investeren in tijd en financiële middelen is nadere onderbouwing van het rendement partners van cruciaal belang voor toekomstige deelname van deze partners en continuïteit van WZSW. - De samenwerkingspartners zijn overtuigd van het positieve effect van WZSW op de ontwikkeling van (keten)samenwerking, Wat zijn de effecten op termijn voor de ontwikkeling van sociale infrastructuur? Hoe kan dit gewaardeerd worden in termen van efficiencywinst? Gemeenten WZSW is een innovatieve aanpak, waar de gemeenten in Midden Brabant mee geëxperimenteerd hebben. Wat kunnen gemeenten hiervan leren met het oog op beleidsontwikkelingen in de toekomst? Duidelijk is dat WZSW bijdraagt aan verbetering van (arbeids)participatie in de directe omgeving van mensen; in hun eigen wijk of buurt. Behoeften in de wijk zijn het uitgangspunt, niet de uitvoering van wetten. Hierdoor is WZSW een praktisch instrument waarmee bottom up schotten tussen wetten kunnen worden geslecht. Dit draagt bij aan decentralisatie van beleid: van Rijk naar gemeenten en binnen gemeenten naar wijkniveau. Voor gemeenten kan WZSW daarnaast verschillende indirecte effecten opleveren: - Welke bijdrage levert WZSW aan ontwikkeling van integraal beleid binnen de gemeente? - Betekent het combineren van meerdere doelen een grotere effectiviteit van beleid: worden met dezelfde inzet van middelen meer effecten gerealiseerd? - WZSW draagt bij aan zichtbaar maken van latente vraag bij inwoners van de gemeente (isolement, sociale achterstand, armoede) Betekent een groter bereik van de dienstverlening een gewenste verbetering van effectiviteit? - WZSW stimuleert samenwerking in gemeenten. Zowel tussen mensen in de wijk (sociale cohesie) als tussen organisaties op lokaal niveau en tussen afdelingen binnen de gemeentelijke organisatie. Hoe kunnen deze samenwerkingsrelaties ook in andere situatie benut worden? Aandachtpunten Uit het onderzoek zijn een aantal aandachtspunten naar voren gekomen die voor het realiseren van meerwaarde met WZSW van belang zijn. Doelgericht werken Om effectief beleid te voeren en meerwaarde te creëren is het belangrijk om van duidelijke doelstellingen uit te gaan en een prioritering in doelstellingen aan te brengen. Bij WZSW is dit ook zeker het geval, omdat WZSW een groot aantal doelstellingen bestrijkt. Hierdoor bestaat het risico dat er niet voldoende doelgericht gewerkt wordt, waardoor resultaten onvoldoende duidelijk zijn om gewaardeerd te worden.

7 TNO rapport Waarborgen (politieke) continuïteit van WZSW Dienstvragers moeten erop kunnen vertrouwen dat zij een blijvend beroep kunnen doen op ondersteuning en dat de kwaliteit van dienstverlening goed is. Dienstverleners, die met WZSW ervaring hebben opgedaan, moeten uitzicht hebben op concreet vervolg (kunnen blijven participeren). Continuïteit in de uitvoering en politieke draagvlak is hiervoor van groot belang. Kritisch zijn op meerwaarde Dit onderzoek is gericht op het inzichtelijk maken van de maatschappelijke meerwaarde van WZSW en hoe die tot stand kan komen. Het is van groot belang om kritisch te beoordelen of WZSW de gewenste indirecte effecten veroorzaakt. Hierbij moet steeds bekeken worden of WZSW daadwerkelijk meerwaarde oplevert ten opzichte van ander/bestaand aanbod (bijvoorbeeld vrijwilligerswerk of mantelzorg). Couleur locale Als laatste aandachtspunt noemen we het belang van aandacht voor de couleur locale. Dit aspect kwam gedurende het onderzoek steeds weer naar voren, De lokale omstandigheden, belangen en doelen moeten uitgangspunt blijven bij het introduceren en uitvoeren van WZSW in een gemeente. WZSW moet dan ook niet gezien worden als een blauwdruk, die in elke gemeente op dezelfde wijze tot dezelfde resultaten leidt. WZSW is een uitvoeringsconcept dat gemeenten, in samenwerking met lokale partijen, kunnen gebruiken om actuele maatschappelijke vraagstukken aan te pakken.

8 TNO rapport Inleiding 1.1 WZSW: Vraag om de hoek, werk om de hoek Het IPW-project Vraag om de hoek, werk om de hoek draait om het innovatieve concept Woon Zorg Service in de Wijk (WZSW). Dit concept is door de Provinciale Raad Volksgezondheid en Maatschappelijke Zorg (PRVMZ) samen met de gemeente Tilburg ontwikkeld in het kader van een Equal-project. Na de eerste positieve ervaringen in Tilburg-Noord, is het WZSW-concept in de regio geïntroduceerd. Bij het project Vraag om de hoek, werk om de hoek zijn tien gemeenten in Midden Brabant betrokken: Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Dongen, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Loon op Zand, Oisterwijk, Oosterhout en Waalwijk. Het doel is om het WZSWbedrijfsconcept in deze gemeenten in te voeren en tegelijkertijd verder te ontwikkelen. WZSW brengt vier beleidsterreinen en hun doelstellingen bij elkaar: de WMO, WWB, Wi en WSW. De recente ontwikkelingen hebben tot gevolg dat gemeenten verantwoordelijkheid dragen voor samenhangend beleid op deze terreinen. De besteding en beheersing van de budgetten brengen een grotere financiële verantwoordelijkheid met zich mee. Hierdoor neemt het belang van goede regievoering door gemeenten toe. Met een goede regie kan echter ook geprofiteerd worden van de synergie tussen beleidsterreinen. Het project Vraag om de hoek, werk om de hoek is nu juist gericht op het vergroten van de synergie van o.m. de WMO en de WWB, door onder andere 1 : Ondersteuning aan huis van mensen met een beperking. Creëren van werkgelegenheid op de (nieuwe) markt voor persoonlijke dienstverlening. Ontwikkelen van arbeidspotentieel door middel van maatwerkondersteuning. Structureel verbeteren van de kansen op betaald werk van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Vergroten van participatie in de samenleving. WZSW richt zich dus op de doelstellingen en uitvoering van beleid op verschillende terreinen. WZSW zoekt de oplossingen echter om de hoek, in de wijk waar mensen wonen. Dit gebeurt door de vragen naar persoonlijke dienstverlening op het terrein van wonen, zorg en welzijn, te koppelen aan (potentiële) dienstverleners in de eigen wijk. Deze diensverleners kunnen vrijwilligers zijn, of mensen met een uitkering bijvoorbeeld vanwege werkloosheid of (gedeeltelijke) arbeidsongeschiktheid. Zie voor meer informatie over WZSW de website Inzicht in maatschappelijk rendement Het WZSW-concept is gericht op de ontwikkeling van integraal lokaal sociaal beleid. Hoewel het IPW-project een looptijd had tot juni 2008, gaan gemeenten ook na deze datum door met de innovatieve aanpak. Ook is het de bedoeling het op andere plekken in Nederland te implementeren. Hiervoor is het van belang om inzicht te hebben in het maatschappelijk rendement van de WZSW-aanpak. 1 Zie het projectplan: Vraag om de hoek, werk om de hoek innovatie van persoonlijke dienstverlening aan huis.

9 TNO rapport De vraag om inzicht in maatschappelijk rendement komt steeds vaker en nadrukkelijker naar voren. Zeker op het gebied van sociaal beleid bestaat meer en meer behoefte om breder te kijken naar effecten van beleid. Het gaat dan niet uitsluitend om financiële gegevens en directe resultaten, maar ook om zachtere effectmaten, die minder direct meetbaar zijn of op langere termijn optreden. Ook bij WZSW was al veel bekend over de gewenste (directe) resultaten en de manier waarop WZSW hier toe leidt. Over de zachtere effecten bestaan bij de betrokkenen voornamelijk vermoedens en aannamen. Het doel van dit onderzoek is om tot een verklaring te komen voor de wijze waarop met het WZSW-concept meerwaarde wordt gerealiseerd en via welke mechanismen dit gebeurt. Hierbij ligt het accent op de (indirecte) effecten die invoering en toepassing van het concept opleveren bovenop de afgesproken (directe) resultaten. Onderzoek TNO Het doel van het onderzoek van TNO is inzicht verkrijgen in het maatschappelijk rendement van WZSW. De vragen die hierbij centraal staan, zijn: - Wie ondervinden effecten van WZSW? - Wat zijn de directe en indirecte effecten? - Hoe komen de indirecte effecten tot stand? - Op welke manier zijn de indirecte effecten (objectief) meetbaar? Wij beantwoorden deze vragen door het formuleren en kwalitatief toetsen van een zogenaamde veranderingstheorie. Dit is een samenhangend theoretisch verklaarmodel van de (potentiële) meerwaarde van WZSW voor de diverse betrokken partijen. Hoewel het daadwerkelijke meten van het maatschappelijk rendement buiten het bestek van dit onderzoek valt, levert het onderzoek wel de basis voor een kwantitatieve effectmeting. Bij de uitvoering van WZSW zijn verschillende partijen betrokken, waaronder gemeentelijke diensten, thuiszorginstellingen, woningbouwcorporaties en vrijwilligersorganisaties. TNO heeft voor een onderzoeksaanpak gekozen, waarbij de uitvoerende partijen in de tien gemeenten nadrukkelijk betrokken zijn. De betrokken partijen zijn eerst per gemeente afzonderlijk gesproken. Later in het onderzoek zijn bovendien interactieve sessies met de partijen georganiseerd om tot een verdere verdieping te komen 2. Door de betrokken partijen actief bij het onderzoek te betrekken, worden zij gedurende het onderzoek geprikkeld en gestimuleerd om na te denken over de uitvoeringspraktijk. 1.3 Leeswijzer Hoofdstuk 2 van dit rapport beschrijft het krachtenveld, waarin WZSW opereert. Dit maakt duidelijk welke rol de verschillende partijen hebben bij de uitvoering van WZSW en vanuit welk perspectief zij in het onderzoek betrokken zijn. Hoofdstuk 3 bevat het belangrijkste resultaat van het onderzoek in de vorm van de zogenaamde impact maps. In dit hoofdstuk wordt per betrokken partij inzichtelijk gemaakt welke input zij leveren en tot welke effecten dit leidt. Bovendien wordt toegelicht onder welke condities de (potentiële) effecten bereikt kunnen worden. Dit hoofdstuk bevat veel gedetailleerde informatie voor de geïnteresseerde lezer. We besluiten hoofdstuk 3 met het inzichtelijk maken hoe met WZSW meerwaarde gerealiseerd wordt, waarbij we de informatie meer geclusterd bekijken. De minder inhoudelijk in- 2 Zie bijlage 1 voor de onderzoeksverantwoording.

10 TNO rapport gevoerde lezer kan deze paragraaf gebruiken om een beeld te krijgen van de opbrengsten van WZSW (zie paragraaf 3.4). Hoofdstuk 4 bespreekt ten slotte hoe, op basis van de impact maps, het maatschappelijk rendement empirisch gemeten kan worden. Cruciaal hierbij is de concrete operationalisering in indicatoren van de diverse elementen uit de impact maps.

11 TNO rapport Krachtenveld WZSW 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk schetsen we een beeld van het krachtenveld waarbinnen het WZSWconcept opereert. Relevante vragen hierbij zijn: Welke partijen hebben met WZSW te maken?; Welke rol of positie hebben de partijen ten opzichte van elkaar? en Wat zijn relevante overwegingen van de verschillende partijen voor deelname aan WZSW? Deze vragen beantwoorden wij aan de hand van de onderstaande schematische weergave van het krachtenveld. VRAAG (commerciële) dienstverlener dienstvrager = (potentiële) klant Voorwaarden voor investering? MVO en/of marktkans? dienstvrager W ZSW Doelgroep en aanbod diensten? AANBO D zorginstelling welzijnsorganisatie woningstichting Voorwaarden participatie? MVO, klantenservice en/of bedrijfsbelang? W Z S W vrijwilligersorganisaties mantelzorgorganisaties verenigingen/bonden Samenwerken/afbakenen? Betaald vs onbetaald? Klantbinding? dienstverlener W ZSW Uit de wijk? Kwaliteiten? SW-bedrijf / re-integratiebedrijf / ROC (potentiële) dienstverlener = klant Voldoende omvang vs wijkbelang? Geschiktheid leerwerkplek? gemeente Rol? Beleidsprioritering? Ontschotting? Integraal beleid? Financiering? WZSW is een bedrijfsconcept om vraag en aanbod op het gebied van woon-, zorg- en welzijnsdiensten bij elkaar te brengen. Bedrijfsmatig wil zeggen dat klanten in principe betalen voor de geleverde diensten. Gemeenten kunnen er voor kiezen om voor bepaalde doelgroepen een inkomensafhankelijke bijdrage te vragen. Om het veld inzichtelijk te maken, is het schema onderverdeeld in een vraag- en een aanbodzijde. Primair gaat het om de ondersteuningsvraag van een burger en het aanbod dat daar tegenover wordt gesteld. Daartussen en omheen zijn partijen actief die zich zowel op de vraag als op het aanbod richten én partijen die zich vooral op de vraagkant òf op de aanbodkant richten. In het volgende hoofdstuk gaan we specifiek in op de opbrengsten van WZSW per actor, aan de hand van zogenaamde impact maps. In dit hoofdstuk beschrijven we kort de positie van de verschillende onderscheiden actoren in het veld. 2.2 Doelactoren In dit rapport noemen we de burger die een ondersteuningsvraag heeft een dienstvrager WZSW en een burger die zijn diensten aanbiedt een dienstverlener WZSW. De WZSW-dienstverlening versterkt idealiter zowel individuele dienstvragers (langer zelfstandig wonen) en dienstverleners (re-integratie), als de buurt waarin zij wonen (leefbaarheid van de wijk). Daarom categoriseren wij de dienstvrager, -verlener én de wijk

12 TNO rapport onder de wat ambtelijke term doelactoren: de actoren waarop de doelstellingen van WZSW zich primair richt. De wijk is natuurlijk geen echte actor, maar speelt wel een belangrijke rol in het concept. Relevante vragen bij het opzetten van WZSW zijn voor wat betreft de doelactoren: Welke doelgroepen willen we bedienen en welke diensten bieden we aan? Maken we gebruik van een inkomensafhankelijke bijdrage, of bieden we bepaalde groepen burgers de WZSW-diensten kosteloos aan? Welke belangen krijgen de hoogste prioriteit: de ondersteuning van de dienstvrager, de re-integratiekansen van de dienstverlener of de leefbaarheid van de wijk? In sommige situaties kunnen deze belangen gelijktijdig worden bediend, maar in andere situaties niet. Bij de beschrijvingen van de impact map per actor gaan we hier nader op in. 2.3 Intermediairs Als burgers niet (meer) in staat zijn hulp te vinden voor hun ondersteuningsvraag omdat hulp van buren en kinderen niet voorhanden of onvoldoende is, kan WZSW uitkomst bieden door een vraag van een burger te koppelen aan het aanbod van een dienstverlener. De projectleider of bemiddelaar WZSW vervult daarmee als spin in het web een intermediaire rol. Naast WZSW zijn er vaak ook andere partijen actief in de bemiddeling van hulpvraag en aanbod, zoals vrijwilligersorganisaties, ouderenbonden en mantelzorgorganisaties. Het is van groot belang dat WZSW niet gaat concurreren met deze partijen, die veelal op vrijwillige basis opereren, maar de werking daarvan juist versterkt. Relevante vragen hierbij zijn: Op welke wijze leidt samenwerking tot versterking van de bestaande structuren? Wat betekent samenwerking voor de definitie van de doelgroepen? Hoe ga je om met de verschillen tussen betaalde (WZSW) en onbetaalde dienstverlening (vrijwilligers) en hoe houd je hieromtrent het verhaal helder en begrijpelijk voor de burger? Hoe bind je zowel dienstverlener als dienstvrager blijvend aan WZSW zodat vraag en aanbod zowel in kwantitatieve als in kwalitatieve zin met elkaar in evenwicht blijven? 2.4 Primaire partners en wettelijk verantwoordelijke actor Rondom de basisactoren - dienstvrager, dienstverlener en intermediair zijn een aantal partijen of actoren actief die zowel een relatie hebben met de vraag- als de aanbodkant. Gemeenten zijn op basis van onder meer de WMO en de WWB wettelijk verantwoordelijk voor het organiseren van ondersteuning voor burgers die dat nodig hebben. Het WZSW-concept is een instrument dat gemeenten op het snijvlak tussen deze en andere beleidsvelden kan inzetten. Vanuit deze verantwoordelijkheid zijn de volgende vragen relevant: Welke rol(len) moet de gemeente spelen met betrekking tot WZSW: initiator, facilitator, regisseur, uitvoerder, subsidieverstrekker en/of opdrachtgever? Welke beleidsdoelstellingen wegen het zwaarst? Kenmerkend voor WZSW is het integreren van de WMO-doelstelling, om burgers te bewegen zoveel mogelijk zelf de verantwoordelijkheid te nemen in een civil society, met het aanbod van zorgen woonondersteuning door de inzet van re-integratiemiddelen. In het verlengde van de vorige vraag: Hoe kan het WZSW-concept bijdragen aan de ontschotting in de uitvoering van lokaal sociaal beleid? Bij de uitvoering van het beleid van gemeenten, spelen maatschappelijke organisaties een belangrijke rol. Uitgaande van de doelstellingen en het aanbod van diensten van het WZSW-concept (woon-, zorg- en welzijnsdiensten) zijn woningbouwcorporaties

13 TNO rapport en zorg- en welzijnsinstellingen onmisbare partners. Zij vormen dan ook samen met de gemeente de primaire partners van elk WSZW-project. De burgers (en de wijk) waarop WZSW zich richt zijn zowel wat betreft de vraag- als de aanbodkant (potentiële) klanten van deze partners. Relevante vragen voor deze partijen zijn: Onder welke voorwaarden participeren zij in WZSW? Is dat vooral vanuit maatschappelijke doelstellingen, gaat het om het bieden van een extra service voor hun klanten of moet deelname aan WZSW in ieder geval ook bijdragen aan de kosteneffectiviteit van de eigen organisatie (een gezonde balans tussen kosten en baten)? 2.5 Secundaire partners Tor slot participeren een aantal partners in WZSW die op basis van hun expertise en aanbod ingezet kunnen worden om mede uitvoering te geven aan WZSW. In dit rapport noemen we deze partijen secundaire partners. Secundaire partners zijn bijvoorbeeld een SW-bedrijf een re-integratiebedrijf of een ROC voor wie het op basis van hun eigen missie of marktstrategie interessant is om zich aan te sluiten bij WZSW. Hun rol is primair gericht op de dienstverlener (aanbod). Voor hen spelen vragen als: Welke schaalgrootte is nodig om specifieke trajecten of opleidingen aan te bieden en hoe verhoudt dat zich met het wijk-uitgangspunt van WZSW? Biedt WZSW wel de meest ideale omgeving om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te begeleiden? WZSW kan ook interessant zijn voor (commerciële) dienstverleners zoals een bank, bibliotheek of apotheek. Deze partijen richten zich vooral op de vraagkant. De dienstvragers van WZSW zijn immers ook hun (potentiële) klanten. De rol die zij spelen, varieert van een ondersteuning met financiële middelen of in natura tot aan het delen van faciliteiten om hun eigen dienstverlening of producten aan te kunnen bieden. Relevante vragen voor deze partijen zijn: Onder welke voorwaarden is investeren in WZSW interessant? Gaat het vooral om een bijdrage aan de realisatie van de maatschappelijke doelstellingen of is er interessante publiek-private samenwerking mogelijk die ook bijdraagt aan de commerciële doelstellingen?

14 TNO rapport Opbrengsten WZSW 3.1 Impact maps om opbrengsten in kaart te brengen Om het maatschappelijke rendement van WZSW in kaart te brengen, beschrijven wij aan de hand van zogenoemde impact maps hoe veranderingen tot stand worden gebracht. De impact maps vormen de bouwstenen voor de veranderingstheorie van WZSW: een samenhangend theoretisch verklaarmodel van de (potentiële) meerwaarde van WZSW voor de diverse betrokken partijen Een impact map beschrijft de relatie tussen input (activiteiten) waarmee het veranderingsproces van start gaat, de output die de directe gevolgen betreft van de inputactiviteiten en de (indirecte) effecten die met WZSW worden bereikt: de outcome. Voor het onderzoek naar maatschappelijk rendement is vooral de vraag relevant hoe output tot outcome leidt: via welke mechanismen gebeurt dit? Output is veelal direct zichtbaar en in de plannen als doelstelling benoemd. Over de output bestaat daarom weinig discussie 3. De outcome, ofwel de impact die de gerealiseerde output heeft, bestaat uit al dan niet gewenste indirecte effecten. De vraag welke outcome is bereikt en vooral in welke mate dat komt door de ingezette activiteit is onderwerp van bespreking. Belangrijk is om na te gaan welke randvoorwaarden of kritische succesfactoren (de condities) nodig zijn om de mechanismen in gang te zetten om van output te komen tot outcome, die gezien wordt als meerwaarde. Bij het opstellen van de impact map gaat het vooral om de volgende vragen: 1. Wie ondervindt effecten? 2. Welke effecten zijn dat? 3. Hoe worden deze effecten bereikt? Deze vragen hebben wij in het onderzoek per actor gesteld en geanalyseerd. Paragraaf 3.2 beschrijft de impact maps voor de verschillende typen actoren die momenteel actief zijn met WZSW. Paragraaf 3.3 gaat kort in op mogelijke toekomstige actoren waarvoor WZSW ook meerwaarde kan hebben. Paragraaf 3.4 besluit dit hoofdstuk door inzicht te geven in hoe met WZSW meerwaarde gerealiseerd wordt. 3.2 Opbrengsten WZSW per actor In deze paragraaf beschrijven wij de impact map per actor. We hebben hiervoor gekozen omdat we op deze manier het beste duidelijk kunnen maken hoe de mechanismen in de waardeketen van input via output naar outcome werken, hoewel effecten natuurlijk niet altijd eenduidig aan één actor toe zijn te schrijven. Desondanks levert elke actor zijn eigen bijdrage (input) aan WZSW met als doel het realiseren van het door hem gewenste resultaat (output). De input en output zijn dan ook vaak duidelijk te definiëren per actor. De outcome is gedefinieerd op een hoger abstractieniveau en kent daarom meer overlap in de definities. De outcome weerspiegelt wel de belangen van de actor. Het analyseren en beschrijven van de impact map per actor biedt inzicht in wat deelname aan WZSW voor een specifieke partner aan gewenste effecten kan opleveren. Dat inzicht is nodig bij het specifiek formuleren van de beoogde doelen en voorwaarden voor deelname per actor. En dat laatste is van cruciaal belang om partners blijvend te binden. 3 Wel kan er discussie zijn over de redenen van het niet behalen van de gewenste output.

15 TNO rapport Bij de beschrijvingen van de impact maps hanteren we de indeling van de actoren zoals we die in hoofdstuk 2 (Krachtenveld WZSW) hebben beschreven. Per actor ziet u telkens eerst een puntsgewijs overzicht van de betreffende impact map. Vervolgens lichten we per actor toe welke mechanismen een rol spelen in de verandering van input naar output en van output naar outcome en welke condities daarbij gelden. Lezers die vooral behoefte hebben aan een samenvatting van de opbrengsten per partij verwijzen we naar paragraaf 3.4. Een volledig overzicht van de impactmap met alle actoren vindt u in bijlage Doelactoren Impact map dienstvrager WZSW Input Output Outcome (Potentiële) vraag Koopt dienst in bij WZSW met cheque Vervulde vraag (materieel/immaterieel) Langer zelfstandig blijven wonen Welbevinden Minder eenzaamheid Contact met buurtgenoten Begrip voor doelgroepen/ dienstverleners Preventie duurdere geïndiceerde zorg Integratie/inburgering Van input naar output Het proces van WZSW start bij de vraag van bewoners in een wijk of buurt. De meest concrete input van een bewoner is de inkoop van een dienst met een cheque, bijvoorbeeld om het gras te laten maaien, een lekkende kraan te laten reparen of om samen een wandelingetje buiten te maken. Het resultaat (de output) van de ingekochte dienst is idealiter de vervulde vraag van de bewoner. Meer indirect is het van belang dat bewoners hun (potentiële) behoeften kenbaar maken bij de projectleider of bemiddelaar van WZSW. Op basis van deze input krijgt de projectleider en de gemeente inzicht in de lokale behoefte en kan passend aanbod worden gezocht en/of passend beleid worden ontwikkeld. Van output naar outcome De relatie tussen output en outcome is minder direct. Alle gesproken partijen vinden het echter aannemelijk dat een oudere en/of beperkte bewoner die (op betaalbare wijze) geholpen wordt bij woon- en zorgvragen langer in staat zal zijn om zelfstandig te blijven wonen. Door het bedrijfsmatige concept van WZSW (inkoop van diensten) is een bewoner minder afhankelijk van de tijd en bereidheid van buren en/of familie. Deze mogelijkheid om zelf te kunnen sturen kan bijdragen aan het welbevinden van een bewoner of, meer in algemene zin, aan de kwaliteit van leven. Vanuit het wijkgerichte karakter van WZSW wordt de vraag van een bewoner (zo mogelijk) vervuld door een buurtgenoot. Op deze wijze draagt WZSW bij aan contacten tussen buurtgenoten en aan het verminderen van eenzaamheid. Als de dienstverlener een werkloze, een arbeidsgehandicapte of iemand met een andere culturele achtergrond is, draagt WZSW bovendien bij aan activering en (re-) integratie en zelfs aan het bevorderen van het begrip tussen verschillende groepen buurtgenoten. Tot slot gaan de partijen er van uit dat een bewoner, die langer zelfstandig kan blijven wonen en ondersteund wordt in zijn of haar behoefte aan ondersteuning thuis, minder snel of geen beroep hoeft te doen op duurdere, geïndiceerde zorgvoorzieningen.

16 TNO rapport Condities Zoals gezegd, leidt de gerealiseerde output niet automatisch tot de gewenste outcome. In de gesprekken met betrokken partijen is gesproken over de condities of voorwaarden die aanwezig moeten zijn om de gewenste outcome te bereiken. De partijen zijn het er over eens dat een eenmalig gebruik van een WZSW-dienst niet leidt tot de beoogde doelen. Daarvoor is het noodzakelijk dat een bewoner in ieder geval regelmatig gebruik maakt en kan maken van de WZSW-diensten. Om dat te bereiken, moet het dienstenaanbod van WZSW voor bewoners duidelijk zijn in relatie tot andere diensten zorgverlening en bijvoorbeeld mantelzorg, de service goed toegankelijk en de levering van diensten gegarandeerd zijn (continuïteit), maar ook de kwaliteit van de diensten moet zodanig zijn dat een bewoner herhaald beroep blijft doen op WZSW. Daarnaast dient WZSW ingebed te worden in een breder beleid gericht op participatie en extramuralisering, zoals: passend zorgaanbod, vervoersvoorzieningen, aangepaste woningen, etc. Bewoners zijn voor deze condities voor een groot deel afhankelijk van gemeente, zorg- en welzijnsinstellingen en woningbouwcorporaties. Bij het behandelen van de impact maps van deze actoren, gaan we daar dan ook verder op in. Impact map dienstverlener WZSW Input Output Outcome (Potentieel) aanbod Levert dienst aan dienstvrager Verleende dienst (materieel/immaterieel) Werkervaring, ontwikkeling competenties/sociale vaardigheden Betaald werk (eigen inkomen) of deelname ander traject Activeren/participatie Voldoening Welbevinden Zelfvertrouwen Minder eenzaamheid Contact met buurtgenoten Maatschappelijke betrokkenheid Van input naar output De directe input van de dienstverlener bestaat uit de dienst die hij op verzoek van de dienstvrager levert. Het resultaat van dienst vormt de output, bijvoorbeeld een aangeharkte tuin, een opgehangen schilderij of een boodschap die is gedaan. De indirecte input is het (potentiële) aanbod van hulp dat in een wijk voorhanden is. Zo wordt inzichtelijk wie beschikbaar zijn om diensten te leveren en welke kwaliteiten/competenties deze mensen hebben. Om het aanbod te kunnen matchen met de vraag is het van belang dat de projectleider of bemiddelaar WZSW goed inzicht heeft in zowel de vraag als in het actuele aanbod. Van output naar outcome De kracht van het WZSW-concept is dat het mes aan twee kanten snijdt. Het leveren van woon- en zorgdiensten draagt er niet alleen toe bij dat bewoners langer zelfstandig kunnen blijven wonen, maar kan tevens ingezet worden als re-integratie-instrument. Door de relatief eenvoudige werkzaamheden, het vrijwel ontbreken van een woonwerk afstand en de mogelijkheid om het werk af te stemmen op persoonlijke kwaliteiten en vaardigheden, maken WZSW geschikt voor het opdoen van werkervaring en het ontwikkelen van competenties en werknemersvaardigheden. Door samenwerking met zorgpartners en woningbouwcorporaties is het tevens mogelijk dat een dienstvrager aanvullend werkervaring opdoet binnen deze organisaties. Daarmee wordt de kans op regulier werk vergroot, waardoor de dienstverlener (weer) een eigen inkomen kan verdienen. WZSW als onderdeel van een sociaal activeringstraject kan bijdragen aan het opdoen van arbeidsgewenning, zelfvertrouwen, het gevoel van zingeving (voldoening door het

17 TNO rapport leveren van een zichtbare tegenprestatie voor de uitkeringsafhankelijkheid) en het doorbreken van eventuele eenzaamheid. Als de dienstverlener een vrijwilliger of een reguliere kracht is, ligt de meerwaarde van WZSW vooral in de voldoening om buurtgenoten te ondersteunen. In alle gevallen draagt WZSW bij aan het tot stand komen van contacten met buurtgenoten en daarmee aan de maatschappelijke betrokkenheid van de dienstverleners. Condities Om WZSW als succesvol re-integratie-instrument in te zetten is een aantal zaken van belang. Ten eerste moeten de werkzaamheden passen bij de kwaliteiten, vaardigheden en mogelijkheden van de dienstverlener. Hoewel het werk in WZSW in veel opzichten laagdrempelig is, stelt het wel enige eisen aan de sociale competenties en contactuele vaardigheden van een dienstverlener. Het werk is immers veelal bij iemand thuis. Voor mensen die moeite hebben met contacten, het tot op bepaalde hoogte zelfstandig uitvoeren van een klus en het omgaan met ouderen en mensen met een beperking, is WZSW mogelijk niet de aangewezen re-integratieplek. Er zijn echter ook klussen waar dit minder speelt, bijvoorbeeld het met een klein team schoonmaken of opknappen van gemeenschapsruimten. Maar in alle gevallen geldt dat door het individuele en sterk afwisselende karakter van de dienstvragen, het bieden van een werkervaringsplek gecombineerd moet worden met een op de klant en het werk afgestemde coaching en begeleiding. Een derde conditie voor uitstroom naar regulier werk is dat de ervaring die de dienstverleners binnen WZSW opdoen aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt. De aanwezigheid van vraag lijkt echter geen probleem. Door de vergrijzing en extramuralisering wordt de komende jaren een forse toename van het aantal zorgvragers verwacht. Het instellen van een reguliere functie woonzorgserviceverlener en het opdoen van ervaring bij zorg- en welzijnsinstellingen dragen bij aan het ontwikkelen van geschikte werkervaring. De ervaring leert wel dat het hierbij van belang is dat de dienstvragers echt de ambitie hebben om te werken met ouderen en/of met mensen met een functionele beperking. Impact map potentiële dienstverlener WZSW Input Output Outcome Volgt opleiding WZSW Behaald diploma (niveau 2) (Toegang tot) betaald werk Betere arbeidsmarktpositie/ employability Zelfvertrouwen (door diploma) Leerbaarheid Sociale vaardigheden Van input naar output Om de mogelijkheid op regulier werk te vergroten kunnen (potentiële) dienstverleners een volwaardige opleiding woonzorgservice-verlener volgen. De opleiding kan worden afgesloten met landelijk erkend diploma op mbo niveau 2. Van output naar outcome Het diploma is geen doel op zich, al kan het behalen daarvan zeker bijdragen aan het zelfvertrouwen van mensen die al dan niet met een uitkering aan de kant staan. Door de combinatie van leren en werken (WZSW als leerwerkplek) worden deelnemers goed voorbereid op de arbeidsmarkt. Om de kwalificatie voor zo n breed mogelijke doelgroep toegankelijk te maken bestaat de mogelijkheid om verworven competenties te laten erkennen (EVC). Door de combinatie van leren en werken leren mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt (weer) omgaan met opleiding, stage, medestudenten, docenten, stagebegeleiders,

18 TNO rapport etc. Dit draagt bij aan de employability van de werklozen en gedeeltelijk arbeidsgeschikte deelnemers. Condities Om de opleiding tot een succes te maken is het van belang dat de opleiding vraaggericht is, dus aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt. Samenwerking met zorg- en welzijnsinstellingen is daarom een noodzaak. Deze samenwerking is ook nodig om ervoor te zorgen dat er voldoende stageplekken en stagebegeleiders bij de instellingen beschikbaar zijn. Andersom is het voor zorg- en welzijnsinstellingen van belang dat er voor de stageplaatsen voldoende aanbod is dat gemotiveerd is om in de zorg- en welzijnssector te werken. Impact map wijk/buurt Input Output Outcome n.v.t. n.v.t. Leefbaarheid wijk: uitstraling, schone buurten, veiligheid, toegankelijkheid voor minder validen, etc. Sociale cohesie in wijk / buurt; onderling contact buurtgenoten Maatschappelijke betrokkenheid in buurt Ontlasting/ondersteuning mantelzorgers Geen input en output, maar wel outcome Een wijk-, buurt- of woonomgeving is geen echte actor. Een wijk kan op zich zelf geen input en output genereren. Toch is de wijk een belangrijk doel binnen het WZSWconcept. In feite komen in de wijk alle resultaten van de inzet van de verschillende actoren samen. Het beoogde mechanisme achter het WZSW-concept is dat door mensen in een zelfde woonomgeving met elkaar in contact te brengen en te laten helpen de onderlinge verbondenheid (sociale cohesie) en de maatschappelijke betrokkenheid toenemen. Het leveren van woondiensten gericht op het (klein) onderhoud aan woningen en (publieke) gemeenschapsruimten kan bijdragen aan een schonere, beter toegankelijke en veiliger buurt, kortom aan de leefbaarheid van een buurt. Bovendien draagt WZSW bij aan de leefbaarheid van een wijk door het ondersteunen en ontlasten van bestaande informele hulp, zoals mantelzorg. Condities Om de wijkeffecten te bereiken, zal de uitvoering van WZSW nauw moeten aansluiten bij de behoefte (vraag), mogelijkheden (aanbod) en problematiek in een wijk. Zo zal voor een kleine kern met weinig werklozen de waarde van WZSW als re-integratieinstrument beperkt zijn. In dat geval kunnen natuurlijk afspraken worden gemaakt met sociale diensten en UWV in grotere buurgemeenten, maar daarmee verliest de aanpak de potentie om de onderlinge contacten en betrokkenheid te vergroten. Ook dient WZSW goed afgestemd te worden op bestaande initiatieven, zoals mantelzorg. WZSW moet zich niet positioneren als nieuw en beter maar als aanvulling op en ondersteuning van bestaande initiatieven. Kortom: WZSW is geen vastomlijnd instrument, maar vraagt voor een succesvolle toepassing een goed inzicht in het lokale vraag en aanbod en een zorgvuldige omgang met bestaande initiatieven in een wijk. Een voorbeeld van de ruimere mogelijkheden van het concept is het creëren van een ontmoetingsruimte voor bewoners en het aanbieden of organiseren van aanvullende voorzieningen om de leefbaarheid van kleine kernen te bevorderen.

19 TNO rapport Intermediairs Impact map projectleider/bemiddelaar WZSW Input Output Outcome Identificeert en matcht vraag en aanbod in de wijk Zorgt voor randvoorwaarden (begeleiding/vervanging/etc.) Match van vraag en aanbod in kwantiteit en kwaliteit Realisatie bedrijfsdoelstellingen WZSW Van input naar output De kernactiviteit van de projectleider of bemiddelaar WZSW is het identificeren en matchen van vraag en aanbod in een wijk. De projectleider moet alle vragen die passen binnen het WZSW-concept ook daadwerkelijk koppelen aan een passend hulpaanbod. Om de matching van vraag en aanbod in kwantiteit en kwaliteit goed te laten verlopen, zal de projectleider ook zorg moeten dragen voor goede randvoorwaarden, zoals een goede planning, de communicatie tussen partijen, het (zorg dragen voor de) begeleiding van diensverleners, het regelen van vervanging bij ziekte, etc. Van output naar outcome Als WZSW als een bedrijfsconcept wordt opgevat, dan betekent dat, dat alle activiteiten van de projectleider moeten bijdragen aan de realisatie van de bedrijfsdoelstellingen van WZSW. Deze bedrijfsdoelstellingen sluiten idealiter aan bij de outcomedoelstellingen van de verschillende WZSW-partners. Als de partners hun outcomedoelstellingen willen behalen dan zal daar in ieder geval ook in het primaire proces op gemonitord en gestuurd moeten worden. De bedrijfsdoelstellingen kunnen bestaan uit: Doelstellingen voor het primaire proces: een beoogd aantal matches van vraag en aanbod bij bepaalde doelgroepen en mogelijk ook met een verdeling naar het type diensten (woon-, zorg- en welzijndiensten). Kwaliteitsdoelstellingen: zijn burgers tevreden met de dienstverlening en voorziet de dienstverlening in hun behoeften? Re-integratiedoelstellingen: aantal mensen op traject, opleiding, stageplaatsen en uitstroom naar werk. Financiële doelstellingen: zorgdragen dat de uitvoering binnen de begroting blijft (begroting bestaat uit subsidie/middelen van gemeente, bijdragen partners/derden en eigen bijdrage dienstenvragers). Doelstellingen gekoppeld aan financiële bijdrage van partners: bijvoorbeeld een beoogde instroom op stageplekken van mensen met de ambitie om in de zorg- of welzijnsector te werken en een beoogd aantal klussen gericht op (klein) onderhoud van woningen en gemeenschapsruimten. Condities Alle betrokken zijn het er over eens dat er hoge eisen worden gesteld aan de functie van projectleider/bemiddelaar. Deze moet onder meer de uitvoering daadkrachtig organiseren, draagvlak ontwikkelen, communiceren met alle doelgroepen van ouderen en sociaal zwakkeren tot aan de wethouder en rondkomen met beperkte middelen. Dat betekent dat er een goed functieprofiel moet liggen en passende middelen moeten worden uitgetrokken om de juiste persoon voor deze functie te werven. Ook zal er goed nagedacht moeten worden over de ondersteuning van de projectleider (telefoon, ontvangst, administratie). Daarnaast is de projectleider voor het realiseren van de WZSW-doelstellingen afhankelijk van het draagvlak en beleidskeuzes van gemeenten en de WZSW-partners.

20 TNO rapport Impact map vrijwilligersorganisaties, mantelzorg, bonden en verenigingen Input Output Outcome Identificeert vraag en aanbod (Bijdrage aan) match van Realisatie organisatie/ maatschappelijke doelstellingen en verwijst zonodig door naar vraag en aanbod in kwantiteit en kwaliteit WZSW Creëert draagvlak onder doelgroep, wijkraden etc. Levert expertise / coaching Versterking/ondersteuning eigen dienstverlening (voorkomen overbelasting) WZSW er door ervaren vrijwilligers Van input naar output Door samenwerking kunnen bestaande initiatieven en partijen een rol spelen in het succes van WZSW. Deze partijen hebben immers al zicht op en contacten met een deel van de vraag en het aanbod in een wijk. Zij kunnen WZSW versterken door inzicht te geven in behoeften, ondersteuningsvragen zonodig door te verwijzen naar WZSW en draagvlak creëren voor de doelstellingen van WZSW bij de mensen en gremia waarmee zij contacten onderhouden. Ook kunnen deze partijen met hun ervaring een zinvolle rol vervullen in de begeleiding van dienstvragers met minder ervaring in het ondersteunen van ouderen en mensen met beperkingen. Van output naar outcome De samenwerking met WZSW kan ook bijdragen aan de realisatie van de doelstellingen van de initiatieven of partijen zelf. De maatschappelijke doelstellingen van WZSW sluiten veelal goed aan bij de eigen doelstellingen. Bovendien kan de samenwerking het aanbod van de partijen zelf ook versterken. Zo noemen veel betrokkenen dat WZSW de mantelzorg bijvoorbeeld goed kan ontlasten in tijden van drukte en vakanties. Condities Het soort diensten dat WZSW verleent is niet nieuw. Vaak zijn er al bestaande structuren of partijen die hulp bieden aan ouderen, mensen met een beperking of mensen met een minimaal inkomen. Het verschil is dat WZSW de matching van vraag en aanbod op een bedrijfsmatige wijze aanpakt en dat de bestaande initiatieven hoofdzakelijk op vrijwillige basis opereren, mogelijk wel met subsidie van de gemeente. Ook richten bestaande initiatieven zich, met uitzondering van vrijwilligerscentrales, vaak op afgebakende groepen zoals ouderenbonden, mantelzorg of gehandicaptenverenigingen, terwijl WZSW de meeste van deze doelgroepen gezamenlijk bedient. Het is echter nadrukkelijk niet de bedoeling dat het WZSW-concept de rol en plaats van deze initiatieven overneemt. Dat zou tegen de doelstelling van de WMO in gaan en bovendien meer (imago)schade aanrichten in een wijk dan goed doen. Daarom is het van cruciaal belang dat al in de planfase van WZSW gekeken wordt welke initiatieven en partijen al actief in een wijk zijn en met hen op basis van gelijkwaardigheid een open gesprek aan te gaan. Uitgangspunt daarbij moet zijn hoe WZSW en de bestaande initiatieven elkaar kunnen aanvullen en versterken. Het resultaat moet zijn: heldere afspraken over hoe met elkaar wordt samengewerkt en wie welke rol speelt.