Met het memo van 7 januari j.l. bent u geïnformeerd over het programma van de uitloopcommissie Sociaal van 7 februari a.s.

Transcriptie

1 MEMO Van J.C.Wikkerink Telefoon / Fax Datum 29 januari 2013 Onderwerp materiaal voor de commissie Sociaal 7 februari Kopie aan Mariska ten Heuw, Janneke Oude Alink Juridische Zaken en Beleid Aan Raadsleden van de commissie Sociaal. Postbus AA Hengelo Geachte commissie, Met het memo van 7 januari j.l. bent u geïnformeerd over het programma van de uitloopcommissie Sociaal van 7 februari a.s. Inmiddels heeft de VNG een ledenbrief uitgebracht over het sociaal domein. Zie In de aanloop van de vaststelling van deze brief heeft het VNG-bureau een achtergrondnotitie gemaakt over de effecten van het regeerakkoord en naderhand bekend geworden hoofdlijnen van uitwerkingen in het sociaal domein. Deze notitie is in de verschillende VNG-commissies aan de orde geweest. Van deze achtergrondnotites hebben we een drietal factsheets gemaakt naar de (bekende) situatie van 25 januari j.l. Het lijkt ons goed deze factsheets vooraf aan de bijeenkomst reeds met u te delen. Deze factsheets hebben betrekking op de WMO, Jeugd en Participatiewet. De informatie is steeds verdeeld in een algemene omschrijving van de hoofdlijnen van de veranderingen op het betreffende terrein, een omschrijving per maatregel van het regeerakkoord met daarbij de inzet van de VNG en een weging over uitvoerbaarheid. Ook wordt duidelijk dat de drie transities steeds meer in synergie met elkaar zullen gaan plaatsvinden. Ook de financiële gevolgen zullen voor een groot deel onze speelruimte bepalen bij het vormgeven van beleid op de drie bovengenoemde terreinen. In die zin spelen de factsheets en achtergronden ook een rol in het tweede onderwerp van het blokje Participatie: de stand van zaken bestuursopdracht maatschappelijke Participatie. In die bestuursopdracht gaat het om de vraag hoe inwoners van Hengelo het best maatschappelijk kunnen participeren, al of niet onder begeleiding van professionele organisaties of vrijwilligers. Op dit moment bereiken ons van verschillende zijden initiatieven die in willen spelen op deze veranderende omstandigheden. Van zorginstellingen, politieke partijen, wijkinitiatieven, sportclubs enz. Zowel lokaal als regionaal. Ook in relatie tot de zgn. maatschappelijke activering. Veel initiatieven steken in op vrijwilligerswerk. Maar ook op deels betaald werk, waarvoor budgetten gebruikt moeten worden via de transformatie- en decentralisatieoperaties. Het is goed daarbij de factsheets als achtergrond mee te nemen. 1

2 Regeerakkoord en sociale domein 3 factsheets per 25 januari 2013 Inleiding Het kabinet wil de verantwoordelijkheid voor een groot aantal taken in het sociale domein bij gemeenten neerleggen. Het kabinet borduurt hiermee door op de plannen van het vorige kabinet maar gaat ook verder; zo staat in de plannen ook dat de persoonlijke verzorging uit de AWBZ wordt gehaald en overgaat naar de gemeenten. De richting die het kabinet wil inslaan, kan op steun van de gemeenten rekenen. Hoewel de plannen van het huidige kabinet dus niet sterk afwijken van die van het vorige zijn de condities waaronder de decentralisaties zouden moeten plaatsvinden echter sterk verslechterd. Duidelijk is in ieder geval dat de financiële randvoorwaarden zeer strikt zijn; er moet heel veel bespaard worden. Hoe het kabinet al die maatregelen wil realiseren blijkt nog onvoldoende uit het regeerakkoord: De VNG heeft zijn vragen daarover in november bij de coördinerend minister voor de decentralisaties neergelegd. Eind december was de situatie als volgt: - Het ministerie van BZK heeft in een notitie gereageerd op de VNG-vragen. De VNG constateert dat men weinig antwoorden heeft gekregen. - met BZK lopen de gesprekken over het decentralisatiekader, de financiële uitgangspunten en de operationalisering van de clausule; - de vakdepartementen werken de beleidsvoornemens van het kabinet in hoog tempo uit, maar ook langs die lijn wordt ons nog niet meer duidelijkheid geboden; het gevaar neemt toe dat op allerlei deelterreinen voldongen feiten worden gecreëerd; daarnaast is er sprake van verschillende tempi; Wel is v.w.b. de Participatiewet op 21 december een zgn. hoofdlijnenbrief verschenen, die echter geen duidelijkheid biedt op de meest belangrijke vragen. - de eerste bestuurlijke gesprekken met de betrokken bewindslieden volgen pas in januari; - een overhedenoverleg is pas eind januari gepland. Op 19 januari heeft de VNG een ledenbrief verstuurd over de inzet op het sociaal domein. De basis van deze brief was een notitie gemaakt door het VNG-bureau en de discussies in de verschillende adviescommissies. Algeheel gevoelen is nog steeds dat gemeenten geen goed oordeel kunnen vormen. Door alle onduidelijkheden zijn we nog niet in staat om een oordeel over de uitvoerbaarheid van de plannen op het sociaal domein te geven. Vooruitlopend op definitieve voorstellen van het Kabinet is door het VNG-bureau op basis van het Regeerakkoord, de contacten met de diverse ministeries, de G32/G4-gemeenten en organisaties als Cedris (SW-bedrijven) en Divosa (Sociale Diensten) een overzicht gemaakt van de meest in het oog springende maatregelen uit het Regeerakkoord op het sociale domein. Wij bieden u dit graag ter bestudering aan. 1

3 FACTSHEET WMO (d.d.25 januari 2013) Decentralisatie begeleiding/verzorging en ingrepen in de Wmo De AWBZ-functie begeleiding gaat per 2015 over naar de Wmo met een bezuiniging van 25% (was 5%). Er is geen pakketingreep vooraf; het schrappen van de dagbesteding is inmiddels ingetrokken. De 25% moet volledig komen uit efficiënter werken, dat volgens het kabinet mogelijk zou zijn door de grote beleidsvrijheid die gemeenten krijgen. Wij zetten grote vraagtekens bij deze veronderstelling. Een ander probleem ontstaat omdat het Regeerakkoord uitgaat van het afschaffen van de dagbesteding (onderdeel van de begeleiding) voor nieuwe gevallen. Die dagbesteding moet volgens de Tweede Kamer echter in 2014 gehandhaafd blijven (Motie Samsom). De bezuiniging van 290 miljoen op de dagbesteding blijft wel staan. De verzorging gaat in 2015 over naar de Wmo. Daar geldt een bezuiniging voor van 25%, die voor een (onbekend) deel gevonden wordt door een pakketingreep die het kabinet in de AWBZ doorvoert vóór de overheveling. Onbekend is welke bezuiniging dan nog door gemeenten doorgevoerd moet worden. Het budget van huishoudelijke hulp (HH) in de Wmo wordt met 75% gekort: een verlaging van de decentralisatie-uitkering van 1,2 miljard (reeks oplopend van 89 miljoen in 2014 naar 1,2 miljard in 2016). Het kabinet veronderstelt dat deze besparing gevonden kan worden door de HH te richten op "hen die het echt nodig hebben en het niet uit eigen middelen kunnen betalen". Dit is zeer twijfelachtig, aangezien 80% van de HH-cliënten al in de laagste inkomenscategorie zit. Er komt een nieuwe regeling "Maatwerk Inkomensondersteuning" van circa 760 miljoen, die de Wtcg en nog 2 regelingen vervangt. De regeling wordt in 2015 van kracht, en er hangt een bezuiniging van ca. 45% aan (was 1,34 miljard). Het Rijk kan geen inzicht bieden in de vraag of er groepen in de problemen komen als er 45% gesneden wordt. De VNG heeft een voorkeur uitgesproken voor het onderbrengen van de nieuwe regeling in de Wmo. Extramuralisering van de zorgzwaartepakketten 1 t/m 4, in de periode Mensen die nu in intramurale voorzieningen verblijven zullen voortaan thuis hun zorg ontvangen. Dit betekent extra taken voor gemeenten op het terrein van met name Wmo en wonen. De in de AWBZ te besparen bedragen lopen in de vele miljarden. Wij verwachten dat de maatregel voor gemeenten enorme kosten met zich meebrengt door noodzakelijke woningaanpassingen maar ook voor diverse vormen van noodzakelijke zorg. In het regeerakkoord is geen bedrag opgenomen om gemeenten hiervoor te compenseren. 2

4 Wmo overzicht Kabinetsmaatregelen en inzet VNG Onderwerp RA Begeleiding over naar Wmo per 2015, 25% bezuiniging, geen pakketingreep vooraf VWS n.a.v. Motie Samsom: Begeleiding al in 2014 over naar Wmo, met besparing op dagbesteding (290mln) Verzorging over naar Wmo, per 2015, 25% bezuiniging, pakketingreep vooraf, opbrengst onduidelijk Budget HH naar 25%: uitname uit DU van 1,2 miljard (reeks oplopend van 89 mln in 2014 naar 1,2 miljard in 2016) Nieuwe regeling: Maatwerk Inkomensondersteuning (750mln, ex Wtcg), per 2015, hangt een bezuiniging van 45% aan. Extramuralisering ZZP1-4 (volgens CPB zou het om 5 miljard huidige kosten gaan) Taakstelling 50 mln op rolstoelen en scootmobielen, (reeks 15mln in 2015, naar 50mln in 2017) door meer hergebruik Inzet VNG Overheveling van de begeleiding is een logische en wenselijke stap in de doorontwikkeling van de Wmo. Voor de bezuiniging is pakketingreep door het Rijk vooraf de beste optie. Zo niet, dan moet het compensatiebeginsel meer instrumenten krijgen om te sturen op volume en kosten, om besparing 25% te realiseren (zie bijlage 2). Gemeenten moeten niet opdraaien voor deze vergissing in het RA. Gemeenten al in 2014 de taak dagbesteding geven is onwenselijk, want: 1. ondermijnt gemeentelijke voorbereiding op BigBang 2015 (alle inzet wordt dan hierop gericht) 2. gemeenten te weinig voorbereidingstijd (wetsvoorstel door EK rond zomer 2013?) 3. er is geen geld voor (besparing 290 mln blijft staan) Verzorging past in principe bij de Wmo. Het financiële kader is echter nog onhelder. Ondanks pakketingreep vooraf (opbrengst onbekend) zijn ook hiervoor de extra sturinginstrumenten gewenst. VNG wil meewerken om de "knip" met verpleging voor burger minder problematisch te maken. De maatschappelijke haalbaarheid ervan is niet duidelijk; momenteel zit al 80% van de gebruikers op een inkomensminimum. Bij een zo grote bezuiniging is de HH geen basisvoorziening meer en moet dus uit het compensatiebeginsel. Het wordt in feite een vangnet. Koppeling met de nieuwe maatwerkvoorziening inkomensondersteuning moet onderzocht worden. Dit moet een nieuw onderdeel binnen de Wmo worden. Uitgangspunt: financieel vangnet voor mensen die door beperking structurele meerkosten hebben op zaken die niet onder compensatieplicht vallen. Onder sturingsprincipe A (beleidsplicht) brengen met maximale beleidsruimte. Hierdoor neemt beroep op allerlei gemeentelijke voorzieningen toe. Er moet zo snel mogelijk duidelijkheid komen over financiële compensatie gemeenten. Dit is niet realiseerbaar door meer hergebruik; hergebruik zit bij veel gemeenten al dicht bij het maximum. Dus in feite is het een gewone bezuiniging. Gemeenten hebben daarom ook hier meer "knoppen" nodig om te sturen. 3

5 Bijkomende zaken (niet of vaag genoemd in RA) Wijkverpleging: 250 mln extra MEE PGB nieuwe stijl Voorbereidingstijd voor ingrijpende veranderingen Invoeringsbudget Uitvoeringsbudget Sociaal domein zaken, insteken via BZK/PB Verantwoording en toezicht Informatiehuishouding Financiële vormgeving Region. samenwerking Berekening budgetten Willen we koppelen aan de gem. sociale wijkteams, waar gemeenten nu als experiment (Zichtbare schakel) al mee bezig zijn Zo snel mogelijk over naar gemeenten en koppelen met loketten / wijkteams RA zegt er niets over. Als kabinet of Kamer niet kiest voor kanbepaling, moeten er meer uitzonderingsgronden komen dan nu mogelijk is. We houden vast aan 1 jaar, gerekend vanaf EK De 80 mln die gemeenten hebben gehad in 2012 en 2013 is grotendeels op. Er moet opnieuw budget komen, want: - het uitstel is gemeenten niet te verwijten - de maatregelen nu zijn veel groter dan bij vorig kabinet Nergens genoemd, VNG houdt vast aan adequate middelen voor gemeenten. Minimaal afspraken met Rutte 1 (vrijval + 55mln) Zie insteek richting BZK Wij willen financiële toets door onafhankelijke partij (ARK) Weging uitvoerbaarheid WMO-maatregelen (VNG-bureau) Op het terrein van de Wmo zijn de risico s groot en in hoge mate onvoorspelbaar. We constateren dat de zeer ruime beleidsvrijheid, waarover het kabinet spreekt, er in feite niet is. Dat heeft primair te maken met het karakter van de compensatieplicht. Uit veel beroepszaken blijkt dat rechters de compensatieplicht steeds meer als een zorgplicht beschouwen. Concreet betekent dit dat gemeenten nauwelijks manieren hebben om bij te sturen op volume (strenger zijn bij de instroom) of op kosten (aard van de voorziening, verschuiving individueel/collectief). Voor een nadere uitleg hiervan verwijzen we naar de bijlage. Een tweede element is de maatschappelijke uitvoerbaarheid van door het kabinet afgedwongen versoberingen. Daarbij doelen we met name op de kortingen van 75% op het budget voor huishoudelijke hulp en 25% op de begeleiding (inclusief dagbesteding). Als hierdoor maatschappelijk onacceptabele situaties ontstaan, zoals verwaarlozing en vervuiling, dienen gemeenten in te grijpen. Dat moeten ze doen vanuit hun bestuurlijke verantwoordelijkheid en vanwege de wettelijke algemene zorgplicht. En als gemeenten het uit zichzelf niet doen, zal de rechter wel zorgen dat het gebeurt. Bij een besparingsopgave van 4 à 5 miljard en ernstige twijfels of het bijgeleverde instrumentarium toereikend is, doet zich de vraag voor of het gehele stelsel aanpassingen behoeft. Binnen de Wmo betekent dit dat opnieuw gekeken moet worden naar de aard van de compensatieplicht, en welke aanpassingen nodig zijn om te zorgen dat gemeenten voldoende kunnen sturen. 4

6 BIJLAGE Versoberen van de Wmo zonder adequate sturingsmogelijkheden in compensatieplicht Hoe werkt de compensatieplicht? De beleidsruimte die gemeenten nu in de Wmo hebben is dat zij mogen bepalen hoe zij de compensatie vormgeven. Dat hoeft geen individuele voorziening te zien, maar mag ook een algemene of collectieve voorziening zijn. Uit jurisprudentie blijkt dat rechters onder de huidige Wmo de neiging hebben de compensatieplicht ruimer uit te leggen. Rechters maken van de compensatieplicht steeds meer een "zorgplicht". Enkele voorbeelden uit de jurisprudentie van de Centrale Raad sinds Het verbod op de inkomensgrens voor het collectief vervoer (was onder de Wvg sinds 1993 toegestaan). - Het verbod op het hanteren van verschillende tarieven voor een vrijwilliger en een professional - Het verbod om bepaalde voorzieningen voor ouderen te weigeren op grond van het voorzienbaarheidscriterium (bijvoorbeeld een verhuiskostenvergoeding voor een oudere die naar een seniorenwoning verhuist). - De hoogte van het PGB vergelijkbaar moet zijn met de kosten van zorg in natura - Als de regeling zittend ziekenvervoer niet voorziet in vervoer naar een noodzakelijke behandeling moet dit vervoer uit de Wmo betaald worden. Overzicht van ontbrekende sturingsmogelijkheden 1. Het is gemeenten verboden naar het inkomen en het vermogen van aanvragers kijken (er is nu alleen een landelijke inkomensafhankelijke eigen bijdrageregeling die gemaximeerd is). In deze categorie valt ook dat gemeenten de vraag in hoeverre een eigen huis vrij is van hypotheek niet betrekken bij de aanvraag voor een woningaanpassing. 2. Gemeenten kunnen lang niet altijd een kostendekkende eigen bijdrage vragen. Er geldt in het Besluit MO een maximum van 3 jaar (39 perioden). Bij dure voorzieningen is dat te kort om in de buurt van de kostprijs te komen. Bij rolstoelen mag zelfs helemaal geen eigen bijdrage worden gevraagd. 3. Gemeenten kunnen niet besluiten de omvang van een voorziening (generiek) te maximeren. Bijvoorbeeld: in de AWBZ kunnen burgers maximaal 9 dagdelen dagbesteding krijgen. Gemeenten lopen, als ze het maximum aantal dagdelen voor alle gebruikers terugbrengen naar 7 dagdelen het risico door de rechter teruggefloten te worden. 4. Er is nu geen mogelijkheid om bepaalde doelgroepen of delen van een doelgroep uit te sluiten van een individuele voorziening. In de AWBZ is dat de afgelopen jaren veelvuldig gebeurd: bij de pakketmaatregel begeleiding in 2009 waarbij gebruikers met een lichte beperking hun recht op begeleiding verloren, en eerder met het schrappen van de grondslag psycho-sociaal in de begeleiding. Zeker met de overkomende functie begeleiding (een nogal breed en gevarieerd type voorziening) en met de doelgroepomschrijving "psychosociaal probleem" in de Wmo is het gevaar voor een open eind financiering groot. 5. De gemeente kan een mogelijke bijdrage door mantelzorgers en familieleden alleen op vrijwillige basis bij de beoordeling van een aanvraag betrekken, maar geen dwang of drang gebruiken. 6. Gemeenten mogen geen besparingsbijdrage vragen voor dat gedeelte van een voorziening dat "gebruikelijk" is (b.v. voor een aangepaste kinderfiets; iedereen betaalt zelf zijn fiets, dus dat bedrag zou men ook zelf moeten betalen) 7. Gemeenten zijn nu verplicht iedereen die recht heeft op een individuele voorziening de keuze te geven tussen een PGB en natura. De mogelijkheden om groepen of voorzieningen (generiek) uit te zonderen zijn zeer beperkt. 8. Gemeenten moeten de hoogte van een PGB bepalen aan de hand van de kosten van zorg in natura. Zij hebben niet de ruimte om een lager PGB vast te stellen wanneer de hulp niet door een professional wordt uitgevoerd. Zoals in de AWBZ wel gebeurt. 9. Gemeenten hebben niet de mogelijkheid om bepaalde voorzieningen niet meer te verstrekken aan burgers die hiervoor hadden kunnen sparen, omdat zij de verandering in hun situatie hadden kunnen zien aankomen. Voorbeelden: verhuiskostenvergoeding voor een ouder echtpaar dat van een benedenwoning naar een seniorenflat verhuist omdat het trappenlopen te moeilijk wordt. 5

7 FACTSHEET DECENTRALISATIE JEUGDZORG (25 JANUARI 2013) Per 1 januari 2015 gaat de jeugdzorg volledig over naar gemeenten. Dit is inclusief de jeugd-ggz. Het kabinet heeft als uitgangspunt dat gemeenten voldoende beleidsruimte hebben om de noodzakelijke transformatie door te voeren. Het Kabinet wil heldere afspraken maken over de verantwoording door gemeenten. Gemeenten hebben nog geen duidelijkheid over het macrobudget. Ten opzichte van de vorige kabinetsperiode ligt er een extra (niet onderbouwde) taakstelling van 150 miljoen, bovenop de 300 miljoen uit het vorige Regeerakkoord. Deze 450 miljoen per jaar betekent een korting van circa 15% van het budget, afhankelijk van het te overhevelen macrobudget (de korting kan procentueel dus ook aanmerkelijk hoger zijn). Vanaf 2012 bezuinigt het kabinet al op de jeugdzorg. Hoe groot het effect van die bezuinigingen is op de hoogte van het over te hevelen macrobudget weten we nog niet. Gelet op het feit dat de nieuwe Jeugdwet op onderdelen stringente voorwaarden zal kennen, vormen kortingen en bezuinigingen een aanzienlijk risico voor de haalbaarheid van de uitvoering. Het wetsvoorstel gaat in de eerste helft van 2013 naar de Tweede Kamer. Jeugdwet Overzicht kabinetsmaatregelen inzet VNG Onderwerp RA Extra bezuiniging van 150 mln structureel op het Jeugd budget Alle taken gaan over, inclusief Jeugd GGZ Alle middelen gaan over Onderwerp buiten RA Invoeringskosten 2014 niet bekend Overheveling uitvoeringskosten nog niet bekend Inzet VNG Komt bovenop de bezuiniging van 300 miljoen uit het vorige regeerakkoord. VNG vraagt om onderbouwing extra taakstelling Dit is wenselijk, wel moet duidelijk worden welke taken buiten de Jeugdwet blijven, medicatie, zware gespecialiseerde, intramurale zorg. Inzicht in aard en omvang taken nodig Macrobudget moet snel duidelijk zijn. Financiële toets daarop door Algemene Rekenkamer. Inzet VNG Ook in 2014 hebben gemeenten invoeringskosten. Hier dient middelen voor te worden gereserveerd De met de over te hevelen taken gemoeide uitvoeringskosten moeten geëxpliciteerd worden Weging uitvoerbaarheid Jeugdwet (VNG-bureau) Op het terrein van Jeugd constateren we dat aard en omvang van het over te hevelen takenpakket en het macrobudget nog niet helder zijn. Ook hier dient de vraag zich aan of gemeenten voldoende instrumenten (zullen) hebben tot volume- en kostenbeheersing, met name bij de zwaardere geïndiceerde (GGZ)-zorg. De fors verhoogde bezuiniging creëert ook een spanning met de oorspronkelijke aanleiding en doelstelling van de decentralisatie van de jeugdzorg, namelijk om tot een beter functionerend stelsel te komen. Het goed doorvoeren van deze transformatie staat op gespannen voet staat met de extra kortingen die nu worden opgelegd. Daarmee komt ook een belangrijke reden om tot decentralisatie over te gaan in een ander daglicht te staan. 6

8 FACTSHEET PARTICIPATIEWET (25 JANUARI 2013) Er komt één Participatiewet die de Wwb, Wsw en een deel van de Wajong samenvoegt. De financiële taakstelling, volgend uit regeerakkoord en contouren Participatiewet is groot. De afnemende vergoeding per SW-plek zal tot een financieel probleem voor gemeenten leiden. De gemiddelde kosten van een SW-plek liggen op Daarvan wordt terugverdiend. Dat staat ongeveer gelijk aan alle kosten voor begeleiding, overhead, voorraden, etc. ( per SE). De overige kosten worden gevormd door de loonkosten. De loonkosten voor het zittend bestand liggen op gemiddeld Om die te kunnen betalen zijn SW bedrijven volledig aangewezen op de rijksvergoeding. De rijksvergoeding is al sinds 2011 te laag ( ) om kostendekkend te zijn. 2 Met een afname van de vergoeding per plek tussen naar uiteindelijk zal dit blijven leiden tot grote financiële risico s voor gemeenten. De gemiddelde loonkosten voor het zittend bestand zullen namelijk niet gaan afnemen met de loop der jaren, vanwege de opgebouwde CAO-rechten (anciënniteit neemt alleen maar toe, pensioenpremies zullen toenemen, productiviteit zal afnemen, begeleidingsbehoefte zal groeien). Over de periode zullen gemeenten geconfronteerd worden met een financieel vraagstuk van ca. 1 miljard euro als het gaat om de SW. En ook ná 2018 blijft het probleem van de SW groot. Het tekort per plek blijft euro. Uitgaande van een optimistische jaarlijkse uitstroom van na 2018, zal het probleem jaarlijks met zo n 16,65 miljoen afnemen. Over de hele linie (dus tussen 2013 en 2032) zullen gemeenten te maken krijgen met een financiële strop van ongeveer 2,9 miljard. Voor de hele doelgroep wordt een systeem van loondispensatie geïntroduceerd. Met ingang van wordt de Wajong alleen toegankelijk voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten, de uitvoering blijft bij het UWV. De gemeenten krijgen de zorg voor de groep niet volledig en duurzame arbeidsongeschikte jongeren. De instroom in de sociale werkvoorziening in zijn huidige vorm stopt met ingang van 1 januari Gemeenten krijgen binnen de wettelijke kaders ruimte om zelf beschut werk als een voorziening te organiseren. Er is geld om via deze voorziening structureel uiteindelijk dertigduizend werkplekken te realiseren afgestemd op honderd procent van het wettelijk minimumloon. De Participatiewet moet een bezuiniging opleveren van 1,2 miljard. Op de beschikbare reintegratiemiddelen wordt een doelmatigheidskorting doorgevoerd. Dit levert het Rijk een besparing op, oplopend tot netto 138 miljoen in 2017, rekening houdend met uitverdieneffecten van 25% in het eerste jaar en 50% in latere jaren. Het budget voor het inkomensdeel van de Wwb is met die 4,3 miljard na de algemene uitkering (17 miljard) de grootste uitkering aan gemeenten. Bij de Wet sociale werkvoorzieningen gaat het in 2012 om een bedrag van 2,3 miljard euro. Het participatiebudget (Wwb) heeft een omvang van ruim 0,9 miljard euro. Gezien de economische ontwikkeling zal de omvang van de groep mensen die aangewezen zijn op deze voorzieningen naar verwachting toenemen. Macro gezien zijn de bezuinigingen fors (hoger dan onder het kabinet Rutte I). Gemeenten zullen de komende tijd noodgedwongen selectief moeten zijn in het ondersteunen van mensen naar werk. Tegenover deze bezuinigingen staat wel meer beleidsvrijheid voor gemeenten waarbij de definitief vast te stellen wet en regelgeving uiteindelijk bepalend is. Het grootste risico van de Participatiewet zit in de verdeling van het macro budget over individuele gemeenten. De huidige verdeling van het inkomensdeel van de Wwb vertoont ernstige tekortkomingen. Het model houdt geen rekening met de verschillen in doelmatigheid bij de uitvoering en sluit onvoldoende aan op de prestaties van de gemeenten om de bijstandslasten te beperken. Op dit moment wordt gewerkt aan een nieuw verdeelmodel voor het inkomensdeel. Ditzelfde risico gaat gelden voor het Participatiebudget. De nu nog gescheiden budgetten zijn niet evenredig over het land verdeeld. Met het ontschotten van het budgetten moet een nieuwe verdeling worden gezocht die aansluit bij de mogelijkheden en onmogelijkheden die gemeenten hebben om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te ondersteunen naar werk en participatie. Anders is het risico groot dat sociaal zwakkere gemeenten door de invoering van de Participatiewet sterk worden getroffen. Van de huidige mensen die in een sociale werkplaats werken is op termijn nog maar plaats voor , tegen het minimumloon. De mogelijkheden om deze mensen in economisch zwakkere regio's met veel reguliere werkloosheid in te laten instromen in het reguliere arbeidsproces zijn, zelfs met loondispensatie, beperkt. 1 Cedris Branche-informatie In 2010 was de rijksvergoeding per plek

9 Participatiewet overzicht kabinetsmaatregelen inzet VNG. Onderwerp RA Extra bezuiniging van 292 mln structureel op het reintegratiebudget Wajong over naar gemeenten. Alleen nieuwe instroom vanaf 2013, geen herkeuring bestaande (UWV) groep. Over re-integratiebudget Wajong wordt eerst efficiencykorting toegepast, alvorens deze wordt overgeheveld naar gemeenten. Voorstel kabinet: euro p.p. voor begeleiding en inzet loondispensatie. Wsw wordt in 2013 dichtgezet. Geen nieuwe instroom. Korting op fictieve vergoeding in ontschot re-integratiebudget even groot als bij Wwnv, maar over 6 in plaats van 3 jaar uitgesmeerd. Geeft gemeenten en sector meer tijd om aanpassingen te doen. Aantal sw-plaatsen loopt in 30 jaar terug naar 0 (sterfhuisconstructie). Voor mensen die aangewezen blijven op beschut werk (niet bij reguliere werkgever), ontvangen gemeenten van het rijk een budget om een voorziening beschut werk te organiseren. De vergoeding is op basis van het minimumloon. In de uitwerking van deze passage komt dat neer op: gemeenten ontvangen een begeleidingsbudget van per persoon en kunnen deze mensen een contract met loondispensatie aanbieden. Herstructureringsfaciliteit sociale werkvoorziening 400 mln vervalt Inzet loondispensatie voor mensen die bij reguliere werkgever aan de slag kunnen, maar hun loon niet volledig kunnen terug verdienen. Inzet VNG Komt bovenop de reeds ingezette (efficiency)kortingen in eerdere wetsvoorstel werken naar vermogen. Kan alleen als er in nieuwe wet en regelgeving geen verwachtingen worden gewekt over of verplichtingen worden opgelegd voor sluitende aanpak (ook van deelgroepen) Betreft groep die in alle gevallen ondersteuning naar werk nodig heeft (variërend van licht tot zwaar en van eenmalig tot permanent). Budget is berekend op dat deel van de groep dat in aanmerking komt voor een bijstandsuitkering. Verwachting is dat 50% van de groep dat niet doet (woont nog thuis, woont samen, etc). Tijdens begrotingsbehandeling is door SZW aangegeven zich hard te willen maken voor deze groep en waarborgen te bieden zodat niemand tussen wal en schip valt. VNG heeft als uitgangspunt dat inzet re-integratie valt onder de beleidsvrijheid van gemeenten. Geen aanvullende eisen (bijv. evenwichtige inzet budget over doelgroepen). Er is sprake van een badkuipeffect. Gemeenten leiden verliezen op de exploitatie (van 1 mrd naar kleine 3 mrd). Zorgen over oplopende kosten als gevolg van de CAO Wsw. Wordt op dit moment door KGA verder uitgewerkt. Onduidelijk is, hoe dit systeem financieel uitpakt. Eerder is aangegeven dat systeem van loondispensatie als groot risico heeft dat het budget voor de uitkeringen (I-deel) wordt afgeroomd en er onvoldoende budget overblijft voor de begeleiding. Rekenvoorbeeld: werknemer heeft arbeidsproductiviteit van 35%. Gemeente neemt betrokkene in dienst en betaalt 35% wml. Vult dat salaris aan via het uitkeringenbudget tot een bepaald niveau (ook nog geen duidelijkheid over). Uitgangspunt van het I-deel is dat het macro gezien altijd voldoende budget kent voor de betaling van de uitkeringen. Onduidelijk is of en hoe dit principe vertaald wordt in de voeding en verdeling van het I-deel. Is groot financieel risico voor individuele gemeente. Was bedoeld om sector te ondersteunen bij de omslag naar een nieuw bedrijfseconomisch mode. Uiteindelijke vormgeving instrument in wet en regelgeving bepalend voor gebruik. Is, voor enige jaren, betaling onder wettelijk minimumloon politiek acceptabel, anderzijds om redenen van effectiviteit. Eerdere pilots bij gemeenten hebben niet geleid tot veel plaatsingen. Pilots nog niet geëvalueerd. Ook hier geldt: is dit systeem houdbaar ivm risico op afroming I- deel. 8

10 Onderwerp buiten RA Veel gemeente maken scherpe keuzes in het inzetten van reintegratie. Alleen mensen met kans op (gedeeltelijke) uitstroom naar werken, ontvangen nog re-integratie ondersteuning (participatieladder trede 4, 5 en 6). Voor de rest van de groep wordt ondersteuning ingezet gericht op meedoen/participatie. Vóór het RA werd gedacht aan slimmere/efficiëntere inzet van infrastructuur WMO/Awbz begeleiding. De bezuinigingen daar lijken die weg voor een groot deel af te sluiten. Inzet VNG Alleen mogelijk als gemeenten daadwerkelijk de vrijheid krijgen om slechts een deel van de totale groep (met of zonder uitkering) te ondersteunen. Sluitende aanpak is niet mogelijk. Ook extra inzet op programma s (bijv. jeugdwerkloosheid of werkloosheid onder 55+) kan alleen als er extra geld bij komt. Weging uitvoerbaarheid Participatiewet (VNG-bureau) De financiële kaders van Participatiewet zijn zorgelijk. Over de periode zullen gemeenten geconfronteerd worden met een op te lossen financieel vraagstuk van ongeveer 1 miljard als het gaat om de SW. En ook ná 2018 blijft het probleem van de SW groot. Het tekort per plek blijft euro. Uitgaande van een optimistische jaarlijkse uitstroom van na 2018, zal het probleem jaarlijks met zo n 16,65 miljoen afnemen. Over de hele linie (dus tussen 2013 en 2032) zullen gemeenten te maken krijgen met een financiële tegenvaller van ongeveer 2,9 miljard. Op de beschikbare reintegratiemiddelen wordt nog een doelmatigheidskorting doorgevoerd. Dit levert een extra tegenvaller voor gemeenten op, oplopend tot netto 138 miljoen in 2017, rekening houdend met uitverdieneffecten van 25% in het eerste jaar en 50% in latere jaren. De gemeenten lijken meer beleidsvrijheid te krijgen maar de uiteindelijk in 2013 vast te stellen wet en regelgeving is hiervoor bepalend. 9