Voorwoord 1. Beeldvorming 5

Transcriptie

1 I Inhoud Voorwoord 1 Beeldvorming 5 1 Inleiding 7 2 Beeldvorming over oudere zorgvragers Vitale oudere zorgvrager Pregeriatrische zorgvrager Geriatrische zorgvrager Psychogeriatrische zorgvrager 11 3 Beeldvorming over zorg aan oudere zorgvragers Ontwikkeling van de geriatrische verpleegkunde Zorgprogramma voor de geriatrische patiënt Dienst geriatrie Geriatrisch dagziekenhuis Interne liaison Externe liaison Geriatrisch consult Omgaan met passiviteit Situering van PDL, comfortzorg, ActinPas PDL - factoren 25 4 Besluit 31 5 Verwerkingsopdrachten 32 Referentielijst 36 Trefwoorden beeldvorming 38 Hoofdstuk 1: Kenmerken van de geriatrische patiënt 39 1 Inleiding 43 2 Verminderde homeostase Homeostase op oudere leeftijd 44

2 II BOEKDEEL 2 GERIATRISCHE VERPLEEGKUNDE CAPITA SELECTA 2.2 Homeostatische uitdagingen op oudere leeftijd Verlaagde omgevingstemperatuur Verhoogde omgevingstemperatuur Orthostase 48 3 Andere presentatie van ziekten 48 4 Multipathologie 51 5 Geriatrische reuzen 52 6 Complicaties van geriatrische pathologie Cascade breakdown Trage reconvalescentie Somato-psycho-sociale verwevenheid 54 7 Polyfarmacie Stappen voor succesvol medicatiegebruik Leeftijdsgebonden veranderingen in farmacokinetiek Biologische beschikbaarheid Distributie Klaring Halfwaardetijd Leeftijdsgebonden veranderingen in farmacodynamiek Conclusie 70 8 Frailty Definiëring Frailty-fenotype Frailty-index 74 9 Conclusie Verwerkingsopdrachten 76 Referentielijst 80 Trefwoorden kenmerken geriatrische patiënt 83 Hoofdstuk 2: Comprehensive geriatric assessement 87 1 Inleiding 91 2 Bronnen voor comprehensive geriatric assessement Klinisch oog Anamnesegesprek Vormelijke aandachtspunten Inhoudelijke aandachtspunten Heteroanamnesegesprek Lichamelijk en aanvullend onderzoek Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek Laboratoriumonderzoek Meetschalen 105

3 INHOUD III 3 Componenten van comprehensive geriatric assessment Visuele beperkingen Snellen-test Visusscreening volgens de Vlaamse praktijkrichtlijn valpreventie Activities of Daily Vision Scale Gerichte observatie Auditieve stoornissen Screenende vraag Fluisterspraaktest Hearing Handicap Inventory for the Elderly-Screening version Gerichte observatie Medicatie Malnutritie Antropometrische en biologische gegevens Short Nutritional Assessment Questionnaire for Mini Nutritional Assessment Mini Nutritional Assessment Short Form Malnutrition Universal Screening Tool Urinaire incontinentie Screenende vraag The three incontinence questions International Consultation on Incontinence Questionnaire-Short Form prafab-score Evenwicht- en mobiliteitsproblemen en vallen Pijn Verbale beoordelingsschaal Visueel analoge schalen Observatieschalen Cognitief functioneren Mini Mental State Examination Cambridge Cognitive Examination Seven Minute Screen Alzheimer Disease Assessment Scale-cognitieve sectie Montreal Cognitive Assessment Clock drawing test, kloktest of kloktekentest Set test Mini-Cog Affectief functioneren Functionele status badl, iadl en aadl Katzschaal Omgeving Sociale ondersteuning 130

4 IV BOEKDEEL 2 GERIATRISCHE VERPLEEGKUNDE CAPITA SELECTA Inschatting van de voorbereiding op mantelzorg Inschatting van de belasting van de mantelzorger Economische evaluatie Spiritualiteit Advance directives Verwerkingsopdrachten 135 Referentielijst 139 Trefwoorden comprehensive geriatric assessement 142 Hoofdstuk 3: Vallen Inleiding Vallen in cijfers Gevolgen van vallen Etiologie van vallen Risicofactoren voor vallen Intrinsieke factoren Medicatie Uitdagingen voor de posturale controle Mediërende factoren Risicofactoren voor letsels Valpreventie Valpreventie bij thuiswonende ouderen Mono- of multifactorieel? Kenmerken van succesvolle strategieën Praktijkrichtlijn Valpreventie bij thuiswonende ouderen Valpreventie bij ouderen in woonzorgcentra Specificiteit van de setting Praktijkrichtlijn Valpreventie in woonzorgcentra Valpreventie bij geriatrische patiënten opgenomen in het ziekenhuis stratify Praktijkrichtlijn Valpreventie bij geriatrische patiënten opgenomen in het ziekenhuis Conclusie Verwerkingsopdrachten 171 Referentielijst 177 Trefwoorden vallen 179 Hoofdstuk 4: Delirium Inleiding Omschrijving dsm-criteria toegelicht Bewustzijnsstoornis 188

5 INHOUD V Verandering in cognitieve functie of waarnemingsstoornis Acuut en fluctuerend verloop Onderliggende lichamelijke oorzaak Andere kenmerken Uitingsvormen van delirium Delirium is ernstig Delirium in cijfers Gevolgen van delirium Herkenning van delirium Pathofysiologie en etiologie Pathofysiologie Etiologie Diagnose Diagnose van de onderliggende oorzaak Diagnose van het delirium Cognitief functioneren vóór het vermoedelijke delirium Cognitieve beoordeling Differentiaal diagnose Behandeling Behandeling van de onderliggende oorzaak Behandeling van het delirium Non-farmacologische behandeling Farmacologische behandeling Preventie Conclusie Verwerkingsopdrachten 228 Referentielijst 233 Trefwoorden hoofdstuk delirium 235 Hoofdstuk 5: Depressie Inleiding Omschrijving dsm-criteria voor depressie dsm-iv-tr dsm-5 tm Subtypes van depressie bij ouderen Depressie op oudere leeftijd is ernstig Depressie op oudere leeftijd in cijfers Gevolgen van depressie op oudere leeftijd Depressie op oudere leeftijd wordt vaak niet goed begrepen Verklaringsmodellen voor depressie op oudere leeftijd Biopsychosociaal model Biologische factoren 261

6 VI BOEKDEEL 2 GERIATRISCHE VERPLEEGKUNDE CAPITA SELECTA Psychologische factoren Sociale factoren Stresskwetsbaarheidsmodel Verpleegkundige beoordeling van depressie bij ouderen Systematische beoordeling Detecteren van risicofactoren en hoogrisicogroepen Screening Gerichte geïndividualiseerde depressiebeoordeling Meetinstrumenten Case finding Vragenlijsten Gedragsobservatieschalen Differentiaal diagnostische overwegingen Depressie en dementie Depressie en rouw Behandeling van depressie op oudere leeftijd Medisch-biologische interventies Farmacologische behandeling Elektroconvulsietherapie Beweging Psychotherapeutische interventies Gedragstherapie Cognitieve gedragstherapie Interpersoonlijke psychotherapie Psychodynamische psychotherapie Oplossingsgerichte en probleemoplossende psychotherapie Narratieve therapie Reminiscentie en life-review Eclectische therapie Steunende en structurele interventies Verpleegkundige behandeling van depressie bij ouderen Preventie van depressie bij ouderen Suïcide bij ouderen Situering Inschatten van het risico Observatie Accumulatie van risicofactoren Bevragen van zelfmoordgedachten en -plannen Verwerkingsopdrachten 315 Referentielijst 320 Trefwoorden hoofdstuk depressie 324

7 INHOUD VII Hoofdstuk 6: Dementie Inleiding Medisch model Vormen van dementie Ziekte van Alzheimer (ad) Vasculaire dementie (VaD) Frontotemporale dementie (ftd) Lewy-body-dementie (dlb) en Parkinson Dementie Complex (pdd) Risicofactoren Leeftijd Geslacht Genetische factoren Opleiding Etniciteit Verwondingen aan het hoofd Cardiovasculaire risicofactoren Depressie Mild cognitief impairment en ad Alcohol, voeding en leefstijlfactoren Farmacologische behandeling Farmacologische behandeling van de cognitieve stoornissen Farmacologische behandeling van gedragsproblemen Farmacologische behandeling van co-existerende depressie Conclusie Gevolgenmodel Diagnostische criteria Verstoorde informatieverwerking Verstoorde input Verstoorde opslag Verstoorde verwerking Verstoorde output Fasemodellen Realiteitsoriëntering Huidige therapeutische mogelijkheden Conclusie Psychosociaal model Theoretische psychosociale kaders Validation Feil Herstel van de relatie met de omgeving Warners Progressively Lowered Stress Treshold Hall & Buckwalter Gehechtheidstheorie Miesen Adaptatie-copingmodel Dröes 393

8 VIII BOEKDEEL 2 GERIATRISCHE VERPLEEGKUNDE CAPITA SELECTA Person centered care Kitwood Persoonsgerichte belevingsgerichte zorg Verdult Unmet needs-model Cohen-Mansfield Geïntegreerde belevingsgerichte zorg van der Kooij respect-zorgkader Abrahams Psychosociale interventies bij dementie Psychosociale interventies voor de persoon met dementie Psychosociale interventies voor de mantelzorger Psychosociale interventies voor de dyade patiënt en mantelzorger Conclusie Op naar een nieuw model van dementie? Biopsychosociaal model dsm-5 TM Opkomst van het narratieve model Framing en reframing dementie scheiding lichaam-geest versus eenheid lichaam-geest vijandige indringer versus vreemde reisgezel wetenschapsgeloof versus veroudering als natuurlijk proces angst voor de dood versus carpe diem ouder-kind versus ieder op zijn beurt ouder én kind voor wat, hoort wat versus de Goede Moeder Verwerkingsopdrachten 443 Referentielijst 452 Trefwoorden hoofdstuk dementie 457