Oplossings- en handelingsgerichte interventie

Transcriptie

1 CO-OP Approach Oplossings- en handelingsgerichte interventie Tekst: Rianne Jansens, Jolien van den Houten en Ine Bex-van de Schoor, CO-OP team Nederland Maatschappelijke ontwikkelingen wijzen op een toename van de eigen regie bij de cliënt. Hierbij wordt uitgegaan van de eigen kracht van de cliënt en zijn sociale omgeving. Oplossings- en handelingsgerichte interventies sluiten op deze ontwikkelingen aan. De Cognitive Orientation to Daily Occupational Performance (CO-OP) is hiertoe een relevante interventie. Ergotherapeuten maken nadrukkelijk afwegingen bij het kiezen van geschikte assessments en interventies voor hun cliënten en overwegen in toenemende mate de CO-OP Approach. Dit artikel geeft achtergrondinformatie over CO-OP en de daarmee samenhangende ontwikkelingen. De afstemming op het individuele leerproces van de cliënt biedt de ergotherapeut ruimte voor creativiteit in de toepassing De CO-OP Approach is oorspronkelijk afkomstig uit het domein Kind en Jeugd en wordt op basis van bewijskracht inmiddels ook toegepast in het werken met volwassen cliënten. Deze definitie weerspiegelt de kenmerkende elementen: CO-OP is an active iterative client centred metacognitive approach that employs collaborative goal setting, dynamic performance analysis, cognitive strategy use, enabling principles and guided discovery to promote skill acquisition, generalization and transfer ( Via interactie een actieve inbreng van de cliënt In de definitie valt het benoemde samenspel (iterative) tussen cliënt en therapeut op. Een interactie waarin actieve inbreng van de cliënt centraal staat, met als doel het verwerven en eigen maken van activiteiten. Vanuit expliciete, cliëntgecentreerde doelbepaling (Doel) wordt de intrinsieke motivatie van de cliënt benut voor het (motorisch) leren. Bij aanvang leert de therapeut de cliënt een globale oplossingsstrategie Doel-Plan-Actie-Check in te zetten. De cliënt leert vervolgens zijn metacognitie te gebruiken voor handelingsanalyses en -uitvoering (Plan), voor reflecties op zijn handelen (Check) en bijstelling van zijn handelen (Plan en Actie). Hierin leert hij de interactie tussen zichzelf en de activiteit, in de relevante omgeving te analyseren en te beïnvloeden, de dynamic performance analysis. De therapeut hanteert guided discovery, het begeleid ontdekkend leren. Hier mee wordt de cliënt gestimuleerd eigen (domein) specifieke strategie ën te ontdekken die be hulp zaam zijn voor de uitvoer van zijn activiteiten in de door hem gewenste context. Toenemende regie over eigen handelen Deze domein specifieke strategieën worden zowel ingezet in het Plan voor uitvoer van de activiteit, als Ergotherapie Magazine

2 Een tuinier plaatst, om het gazon in rechte banen te maaien zonder hoekjes te vergeten, na elke baan een stokje in de grond zodat hij zich steeds weer kan oriënteren en overzicht houdt over zijn werk. gecheckt en eventueel bijgesteld. De toepassing van het geleerde in de voor de cliënt relevante context wordt veelvuldig geoefend (generalisatie). Door vervolgens het geleerde te variëren in activiteiten en contexten, kan de cliënt ook strategieën bedenken voor nieuwe activiteiten (transfer). De afstemming op het individuele leerproces van de cliënt biedt de ergotherapeut ruimte voor creativiteit in de toepassing. Verschillende therapeutische technieken kunnen worden gebruikt, zoals het gericht focussen, vragen stellen, voordoen, hints geven, een experiment uitvoeren, enzovoorts (enabling principles). De oplossingsgerichte strategie van doel bepalen, plannen, uitvoeren en checken stimuleert de cliënt tot het bedenken van eigen oplossingen, het behalen van het gestelde doel en creëert daarmee een toenemende regie over het eigen handelen. Cliëntvoorwaarden hiertoe zijn het kunnen communiceren en het gebruik kunnen maken van metacognitie. Vier handvatten om oplossingsgericht te werken De CO-OP Approach biedt de ergotherapeut handvatten om oplossingsgericht te werken door: - Cliënt- en handelingsgerichte doelstellingen te formuleren, waarbij diverse instrumenten kunnen worden ingezet zoals de COPM, het NL Foto interview, de Pediatric Activity Card Sort (PACS); - Het handelen van de cliënt te analyseren én te beïnvloeden vanuit de dynamische interactie tussen persoon, de omgeving en de activiteiten, met gebruik van (cognitieve) strategieën; - Actief leren bij de cliënt te bevorderen door een interactieve werkwijze en therapeutische begeleidingstechnieken; - Technieken voor de generalisatie en transfer van het geleerde door de cliënt

3 Mission CO-OP Academy The CO-OP Academy is a not-for-profit. Community of Scholars whose mission is to advance the Cognitive Orientation to daily Occupational Performance (CO-OP) approach to intervention, its development and its evidence base, to lead CO-OP knowledge translation and mentorship and to provide a forum for international networking among CO-OP researchers, trainers, practitioners and consumers. See also: Sara McEwen heeft vanuit haar expertise in CO-OP bij volwassenen, een CO-OP workshop in Nederland verzorgd via Zuyd Hogeschool Heerlen. Wat in CO-OP maakt dat cliënten hun handelingsuitvoering verbeteren en het gesignaleerde leerproces plaatsvindt? Uit onderzoek blijkt dat kinderen na CO-OP interventie een goede dynamic performance analyse kunnen doen. Zij analyseren elementen van de activiteit in de context met kennis van hun eigen mogelijkheden en kunnen hun handelen daarbij aanpassen. Zij gebruiken daartoe strategieën die ze zich hebben eigengemaakt. Dit kan duiden op transfer van leren. Ook voor volwassenen post CVA of NAH lijkt dit te gelden. Zij maken zich verrassenderwijs doelen eigen die niet aan bod zijn geweest tijdens de interventie (Dawson et al., 2009, Hyland & Polatajko, 2012, Mc Ewen et al., 2010). Al in jaren negentig onderzoek naar effectiviteit Hedendaagse motorische, cognitieve, behavioristische leertheorieën en neurowetenschappen vormen de basis van CO-OP. Vanuit deze theoretische basis is de CO-OP Approach op wetenschappelijke wijze vormgegeven en getoetst. Sinds de jaren negentig is er doelgericht onderzoek verricht naar de effectiviteit van de CO-OP Approach. In eerste instantie met een onderzoek van Wilcox & Polatajko waarbij het gebruik van de Verbal Self Guidance in een serie single case experimenten bij kinderen met DCD is geëxploreerd (Wilcox & Polatajko, 1993). In 1997 zijn aan de hand van video-analyses diverse domein specifieke strategieën geïdentificeerd, specifiek te hanteren voor een betreffende persoon, activiteit en context. Vervolgens zijn de guided discovery en enabling principles uitgewerkt, tools om het leerproces te stimuleren. Recente onderzoeken bij diverse cliëntgroepen Na het beschrijven van het CO-OP protocol (Missiuna et al 2001, Polatajko et al 2001; Polatajko & Mandich, 2004) zijn diverse onderzoeken uitgevoerd bij verschillende cliëntgroepen. Zoals Rodger en collega s onderzoek deden bij kinderen met PDD-NOS, Dawson bij kinderen met NAH, Cameron bij kinderen met CP; haar werk wordt momenteel voortgezet door Gimeno. Sinds 2009 onderzoeken onder andere McEwen, Dawson, Skidmore, Baum en Wolf de mogelijkheden voor CO-OP bij cliënten met CVA of NAH. De data uit deze studies zijn veelbelovend. Op basis van hun werk zijn er domein specifieke strategieën toegevoegd aan de CO-OP Approach. Via de CO-OP website zijn de meest recente studies te vinden, mede via een directe link naar Pubmed: nlm.nih.gov/pubmed/?term=co-op+cognitive. In Nederland hebben Calamé en collega s voor de eerste keer over CO-OP gepubliceerd in het toenmalige Tijdschrift voor Ergotherapie (Calame et al 2005). Marieke Lindenschot heeft de toepassing van de CO-OP Approach bij kinderen Ergotherapie Magazine

4 Knoopje kantelen Een 7-jarig lid van de Scouting wil zelf zijn scoutingbloes met kleine knoopjes aan kunnen doen. Hij ontdekt dat hij zo n knoopje moet kantelen om door het gaatje van de bloes te kunnen steken. Terug op de zeilboot Een liefhebber van zeilen ontdekt dat hij zich bij het opstappen op en lopen over een instabiel oppervlak, altijd met zijn niet-aangedane hand stevig moet vasthouden. Daarbij helpt het een inschatting van de stap te maken voor hij zijn hand plaatst en zijn voeten neerzet. Deze andere werkwijze dan vóór zijn CVA biedt hem de grote voldoening de zeilboot weer op te kunnen. Cliënten maken zich verrassenderwijs doelen eigen die niet aan bod zijn geweest tijdens de interventie met DCD onderzocht. Haar resultaten zijn gepubliceerd in het Nederlands Wetenschappelijk Tijdschrift voor Ergotherapie (Lindenschot et al 2012). Evidence based interventie voor kinderen met DCD en volwassenen na CVA Literatuur onderzoek, waarin bovengenoemde research in publicaties naar voren is gekomen, zijn in Nederland aanleiding geweest om de CO-OP Appoach te adviseren als evidence based interventie voor kinderen met DCD en volwassenen na CVA. - In december 2013 is de Nederlandse versie van de European Academy of Childhood Disability (EACD) met aanbevelingen voor kinderen met DCD vastgesteld. In deze aanbevelingen worden taakgerichte benaderingswijzen op basis van bewijskracht aanbevolen. CO-OP wordt hierbij expliciet genoemd als aanbevolen interventie (via: ) - In 2012 is de Nederlandse Ergotherapie-CVA richtlijn vastgesteld; deze richtlijn beveelt CO-OP aan als interventie na CVA, op basis van veelbelovend eerste wetenschappelijk bewijs (via: Via workshops naar de CO-OP Academy Publicaties en aanbevelingen zoals deze hebben er voor gezorgd dat wereldwijd een behoefte is ontstaan aan implementatie van de CO-OP Approach. De grondleggers van CO-OP, Polatajko en Mandich, hebben hiertoe workshops ontwikkeld, die sinds 2005 ook in Nederland verzorgd worden. Door toename van vraag en aanbod van deze workshops is er door Polatajko naar een werkwijze gezocht die voor borging van kwaliteit van de CO-OP Approach scholingen kan zorgen. Daartoe is in November 2011 in Toronto de CO-OP Academy in het leven geroepen. Deze CO-OP Academy heeft drie taken: het bevorderen van netwerk communicatie, de ontwikkeling van nieuwe kennis én de implementatie van kennis. Binnen de Academy richten werkgroepen zich op deze thema s. De auteurs zijn hierin actief betrokken. De CO-OP Academy initieert regelmatig virtuele en face to face meetings waarbij nieuwe ontwikkelingen gepresenteerd worden en de kwaliteit van deskundigheidsbevordering geëvalueerd en bijgesteld wordt. Ook vindt er internationale uitwisseling van trainers plaats om elkaar scherp te houden in denken en handelen; er zijn op dit moment 46 getrainde CO-OP instructors afkomstig uit 14 landen

5 Verdere wetenschappelijke onderbouwing is nodig De CO-OP Approach is een relevante benaderingswijze gezien de huidige ontwikkelingen gericht op het behouden cq. bevorderen van de eigen regie bij de cliënt. Ondanks de huidige bewijskracht is er nog veel werk te doen op het gebied van de verdere wetenschappelijke onderbouwing van CO-OP bij diverse doelgroepen. In Noord-Amerika loopt er op dit moment een Randomized Controlled Trial (RCT) bij cliënten na CVA. Andere RCT s staan op stapel. Ook is er steeds meer aandacht voor de specifieke elementen van CO-OP en wat zij teweeg brengen in het handelen van de cliënt. Een vraag waar het onderzoek zich op richt is Wat in CO-OP maakt dat cliënten hun handelingsuitvoering verbeteren en het gesignaleerde leerproces plaatsvindt? In 2017 komt er een nieuw CO-OP boek beschikbaar waarin de nieuwste ontwikkelingen en de Approach bij diverse doelgroepen beschreven wordt. Over de auteurs Rianne Jansens en Jolien van den Houten zijn CO-OP Approach instructors, actief binnen de CO-OP Academy en docenten Zuyd Hogeschool. Ine Bex-van de Schoor is praktijkhouder Ergotherapie Van de Schoor en assistent CO-OP Approach instructor. Meer informatie over workshops en andere actualiteiten. - hier worden ervaringen, actualiteiten m.b.t. CO-OP in Nederland geplaatst. Er is ook een link naar een publieke Dropbox voor de Nederlandse documenten. - Polatajko, H. J., & Mandich, A. (2004). Enabling Occupation in Children: The Cognitive Orientation to daily Occupational Performance (CO-OP) Approach. Ottawa, Ontario: CAOT publications ACE. Dit boek beschrijft de CO-OP benadering voor kinderen. - Deskundigheidsbevordering vindt plaats via: Bronnen - Calame, E. H. M., Kloet de, A. J., & Smits-Engelsman, B. C. M. (2005). Een nieuwe behandelaanpak voor kinderen met developmental coordination disorder. Nederlands Tijdschrift voor Ergotherapie, Februari , Carey, L.M., Polatajko, H.J., Tabor Connor, L., & Baum, C.M. (2012). Stroke Rehabilitation: A Learning Perspective. In L.Carey (Ed.), Stroke rehabilitation: insights from neuroscience and imaging. Oxford University Press (invited). - Dawson, D. R., Gaya, A., Hunt, A., Levine, B., Lemsky, C., & Polatajko, H. J. (2009). Using the Cognitive Orientation to Occupational Performance (CO-OP) with adults with executive dysfunction following traumatic brain injury. Canadian Journal of Occupational Therapy, 76 2, Hyland, M., & Polatajko, H. J. (2012). Enabling children with Developmental Coordination Disorder to self-regulate through the use of Dynamic Performance Analysis: Evidence from the CO-OP approach. Human Movement Science, 31(2012), Lindenschot M., Kottorp A., SteultjensE. (2012). Uitkomsten van de Cognitive Orientation of daily Occupational Performance voor kinderen met DCD. Multipele Casestudy - Kwalitatieve deel. Wetenschappelijk Tijdschrift voor Ergotherapie McEwen, S. E., Polatajko, H. J., Huijbregts, M. P. J., & Ryan, J. D. (2010). Intertask transfer of meaningful, functional skills following a cognitive-based treatment: Results of three multiple baseline design experiments in adults with chronic stroke. Neuropsychological Rehabilitation, 20 4, McEwen, S., Polatajko, H., Baum, C., Rios, J., Cirone, D., Doherty, M., & Wolf, T. (2014). Combined Cognitive strategy and task-specific training improve transfer to untrained activities in subacute stroke: An exploratory Randomized Controlled Trial. Neurorehabilitation and Neural Repair. November2014 Epub. - Missiuna, C., Mandich, A. D., Polatajko, H. J., & Malloy-Miller, T. (2001). Cognitive Orientation to Daily Occupational Performance (CO-OP): Part I - Theoretical Foundations. Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, , Polatajko, H. J., Mandich, A. D., Miller, L. T., & Macnab, J. J. (2001). Cognitive Orientation to Daily Occupational Performance (CO-OP): Part II - The Evidence. Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, , Polatajko, H. J., Mandich, A. D., Missiuna, C., Miller, L. T., Macnab, J. J., Malloy-Miller, T., et al. (2001). Cognitive Orientation to Daily Occupational Performance (CO-OP): Part III - The protocol in brief. Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, , Rodger S., & Polatajko, H. (2010). Cognitive orientation for daily occupational performance: A uniquely occupation centred intervention for children. In S. Rodger (Ed.), Occupation centred practice for children: A practical guide for occupational therapists. Oxford, UK: Wiley Blackwell Ergotherapie Magazine