Het Zwin en de Verdronken Zwarte Polder. Walcheren: Manteling en Oranjezon. De Kop van Schouwen. Grevelingen. Duinen van Goeree en Kwade Hoek

Transcriptie

1 Het Zwin en de Verdronken Zwarte Polder Karakter: De Zeeuws-Vlaamse schorren, duinen en achterliggende polders zijn door recreatiedruk gehavend, maar de slufters en schorren in het gebied bieden bijzondere overgangen tussen zoet en zout. In dit zuidelijkste deel van de Nederlandse kust konden warmteminnendesoorten zoals zeevenkel en zeewolfsmelk zich makkelijk vestigen. Walcheren: Manteling en Oranjezon Karakter: De duinen aan de noordwestzijde van Walcheren zijn grotendeels kalkarm. Achter de bosrijke Manteling liggen buitenplaatsen met statige landhuizen en bossen met veel voorjaarsbloemen. In het oostwaarts gelegen duingebied Oranjezon zijn de herstelde, vochtige duinvalleien zeer de moeite waard. De Kop van Schouwen Karakter: De Kop van Schouwen is een ruim bemeten duinlandschap van ruim tweeduizend hectare. Na de bescheiden, wat ingeklemde duinen van Zeeuw-Vlaanderen en de smalle duinrand van Walcheren pakt Schouwen ruim en gul uit. Er zijn kalkrijke jonge duinen naast kalkarme oude binnenduinen met veel oude cultuursporen. De variatie is groot: er zijn afslaande klifduinen en aangroeikusten, stuifduinen, struwelen, duingraslanden en bloemrijke valleien. Grevelingen Karakter: Het gebied (waarvan ca hectare natuur op het land) is buitengewoon bloemrijk. Het groengeel van de ratelaars wordt in de voorzomer vervangen door het diepere geel van de rolklavers, wat in de nazomer weer verandert in het wit van parnassia. Nergens in Nederland staat zo veel groenknolorchis en moeraswespenorchis. Duinen van Goeree en Kwade Hoek Karakter: Goeree heeft uiteenlopende gezichten met zeer oude en zeer jonge duinen. In de eeuwenoude kopjesduinen (Westduinen, Middelduinen en Oostduinen) staan veldgentiaan en harlekijn samen met bijna tachtig andere soorten van de Rode Lijst. Nergens in het Nederlandse duin groeien meer bevertjes. De brakke noordoosthoek is schitterend, met een heel ander gezicht. Er staan daar veel schorrenplanten, met heemst en selderij als lokale specialiteiten. De Kwade Hoek kan zich door de variatie en dynamiek meten met de Waddeneilanden.

2 Voorne Karakter: Het duin van Voorne is onder kenners een begrip. Het is zeer kleur- en soortenrijk door de grote kalkrijkdom. Bovendien is het jungleachtig door de vele klimplanten in het overal aanwezige bos, en nat omdat er vrijwel geen water is gewonnen en het gebied vele laagtes kent. Wel is, door de lange arm van Maasvlakte en Deltawerken, de natuurlijke dynamiekvan wind en zout deels verdwenen. De luchtvervuiling met stikstof is hoger dan goed is voor de duingraslanden en de vele insecten die er thuishoren, wat beheerders dwingt tot allerlei ingrepen. Van Maasvlakte tot Scheveningen Karakter: Dit gedeelte van het kustlandschap is ontstaan uit de Maasmonding en oude strandwallen. De kuststrook is een bont landschap van doorgaans droog duin met plaatselijk bijzondere soorten. Echte delta- en rivierplanten als kruisdistel en ruwe klaver duiken hier op, maar ook, tot in de stad Den Haag: struikheide, vertegenwoordiger van kalkarme grond. In het Westduinpark bij Scheveningen duiken, vanuit het zuiden gezien, de eerste zeedorpensoorten op. Het Westduinpark Karakter: Anders dan de naam suggereert, is Westduinpark een duingebied. De pogingen die rond 1930 zijn gedaan om van het duin een park te maken, hebben sporen nagelaten in de padenstructuur en beplanting, die sterk beïnvloed is door de nabijheid van de stad. Zo is de rimpelroos overal aangeplant. De belangrijkste natuurwaarden van dit gebied, dat rijk is aan duindoorn, vlier en bunkers zijn de talrijke bloemen van het zeedorpenlandschap. Meijendel Karakter: Tussen Scheveningen en Wassenaar ligt Meijendel, een gevarieerd duingebied met verstuivingen, kalkrijke duingraslanden, valleien, waterpartijen en in de binnenduinen veel bos. In het middenduin liggen uitgestrekte struwelen met veel meidoorns, de soort waar Meijendel naar vernoemd is: een del (vallei) met meijen (meidoorns). In de buitenduinen liggen van zuid naar noord de Libellenvallei, de Kikkervalleien en de Ganzenhoek, zeer soortenrijke duinvalleien en het resultaat van duinherstel sinds Berkheide Karakter: Noordelijk van de Wassenaarse Slag begint Berkheide, genoemd naar het verdwenen kustdorpje Berckhey en ongeveer duizend hectare groot. Het open, jonge kalkrijke duin is zeer soortenrijk met bovendien een zeedorpenlandschap nabij Katwijk dat met recht het predicaat uniek draagt: enkele planten zijn in ons land

3 vrijwel alleen hier te vinden. Het gebied gaat er de laatste jaren op vooruit dankzij een aantal, soms wat stevige, herstelprojecten. Coepelduynen Karakter: Hoge duinruggen tussen twee zeedorpen met veel spontane verstuivingen. Op warme (zuid)hellingen grote pollen duinaveruit, op koele noordhellingen hondskruid. Kennemerland Karakter: Het al uit de vroege middeleeuwen bekende Kennemerland ( Kinhem), dat zich uitstrekt van Noordwijkerhout tot voorbij Bergen, is in tweeën geknipt door het Noordzeekanaal. Twee overgangen overheersen in Kennemerland: de overgang van zuid naar noord (van kalkrijk naar kalkarm) en die van west naar oost: verschillen in de invloed van wind en leeftijd van het duin en mate van ontkalking (van jong naar oud). Kennemerland heeft daardoor een geheel eigen rijkdom aan duinnatuur. Van rozenrijke struwelen tot heide. Er zijn dankzij diverse herstelprojecten sinds tien à twintig jaar weer vele vochtige valleien. Op tal van plaatsen stuift het duin opnieuw. De Amsterdamse Waterleidingduinen Karakter: In het zuiden van Kennemerland liggen de Amsterdamse Waterleidingduinen (3.390 ha), in beheer bij Waternet. Een duinlandschap met robuuste wegen, rechte kanalen, het staal van rasters en het beton van bruggen en elektriciteitshuisjes. Er liggen magnifieke duinen en valleien met een gevarieerde flora en fauna waarvan onder andere de bijen goed zijn onderzocht. Maar van de grote plagen die een landschap kunnen teisteren: verdroging, vergrassing, woekering van exotische planten en overbegrazing door exotische dieren, is geen enkele aan dit gebied voorbijgegaan. Nationaal Park Zuid- Kennemerland Karakter: Het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, dat met drie natuurbruggen aansluit op de Amsterdamse aterleidingduinen, is bijna vierduizend hectare groot. Het is een bonte stoet van duingebieden, een afwisseling van hoog en laag, stil of vol herrie, open en bebost. Sinds kort ook weer nat en stuivend. Uniek is de zonering van zee naar de binnenduinrand met landgoederen. Noordhollands Duinreservaat Karakter: Tussen de 19e en de 21e eeuw ging het duin benoorden het

4 IJ tot Bergen over van particulier naar overheidsbezit. Hoewel openstelling voor publiek al vroeg van belang was, waren functies als jacht en waterwinning dominant. Jacht verdween, waterwinning kwam en bleef, natuurbescherming kreeg een plek. Door de vele overgangen en het gevarieerde beheer (lokaal afgraven, verstuiven, maaien en begrazen) is het gebied zeer rijk. Een duinvallei in de polder Karakter: In natuurreservaat De Hooge Weide liggen kleurrijke graslanden waarin ook duinplanten opduiken, die laten zien dat ze zich niet simpelweg aan grenzen houden. Hoe kunnen valleiplanten als parnassia en moeraswespenorchis in een polder opduiken? In de rijke binnenduinrand van Bakkum is het antwoord op die vraag te vinden: geen bemesting, beperkte beweiding en verschraling door (laat) maaien. Maar de echte sleutel voor succes zit in het water en de bodem. Schoorlse Duinen Karakter: Hier zijn de vastelandsduinen met ruim 55 meter op hun hoogst. De Schoorlse duinen (1.743 ha) zijn zeer kalkarm, behalve vlak bij zee of langs schelpenpaadjes. Tussen Bergen aan Zee en Camperduin liggen uitgestrekte heidevelden. Het gejubel van de boomleeuwerik luidt hier de lente in en in augustus van een normale zomer geurt het landschap naar honing. Beheerder Staatsbosbeheer streeft in zee- en middenduin naar meer verstuiving en meer duingraslanden. Het bos verandert langzaam van karakter. Nieuwe Hondsbossche duinen en de oude dijk Karakter: Tussen Camperduin en Petten ligt een kustlandschap met drie onderdelen: oostelijk de middeleeuwse Harger- en Pettemerpolder (aan de noordoostzijde omgeven door de weergaloze, Oude Schoorlse Zeedijk), dan de kolossale oude dijk uit 1880, die in 1981 op deltahoogte is gebracht, en zeewaarts een geheel nieuw duin, kunstmatig aangelegd en volop in ontwikkeling. Pettemerduinen Karakter: Net ten noorden van Petten liggen de Pettemerduinen (275 ha): een wat verbrokkeld duingebied met veel recreatie, naaldbos en industrie. Het vormt oorspronkelijk samen met het Zwanenwater één groot samenhangend gebied. Er zijn diverse heideveldjes en verschillende duinvalleien zijn opvallend bloemrijk, zoals de Kleine Flors.

5 Het Zwanenwater Karakter: Het Zwanenwater kent in ons land geen gelijke: de grootste natuurlijke duinmeren van West-Europa liggen er, net als zeer rijk ontwikkelde duinvalleien en kleurige schraallanden met onder andere veel soorten paddenstoelen en ontelbare welriekende nachtorchissen. Maar ook zijn er iets voedselrijkere moerasvegetaties, valleien met galigaan en geurige gagel. Callantsoog - Den Helder Karakter: In het winderige noorden van de vastelandsduinen ligt een bonte verzameling waardevolle natuurgebiedjes, dijken en duinen. Aan de landzijde is er intensieve bollenteelt, maar recent kwam er ook nieuwe natuur bij. Aan de zeezijde was er kustafslag en recent weer aangroei. De Grafelijkheidsduinen bij Den Helder zijn net als het Zwanenwater een duingebied met veel hei en water, maar in de wat jongere Noordduinen boven Callantsoog is het grootste deel mosrijk, tamelijk open, droog en vol duinroosjes. Texel Karakter: Eén van de dingen die de Texelse duinen bijzonder maakt, is de vrij grote variatie in kalkrijkdom. Delen zijn kalkhoudend, maar er zijn ook flink zure stukken duin te vinden, met subtiele overgangen tussen deze beide uitersten. En hier ligt een slufter met een hoofdletter. Vlieland Karakter: Vlieland is klein, maar heeft een heel eigen gezicht. Het hoogste duin (45 m) van alle Waddeneilanden ligt er, en het eiland heeft geen aangroei in het oosten zoals Ameland en chiermonnikoog, maar een uitgestrekte strandvlakte met duinvorming in het westen: de Vliehors. Het heeft een relatief gaaf duingebied, mede doordat er vrijwel niets is ingepolderd. Landbouw ontbreekt, er lijkt ook minder vergrassing in de duinheides en korstmosrijke duingraslanden te zijn. Terschelling Karakter: Kwelders, aangroeiende en afslaande kusten en grote verstuivingen zijn hier te zien, naast uitgestrekte droge en vochtige heidevelden, rijke duingraslanden en vochtige hooilanden, negenduizend hectare in totaal. Alle bloemrijke accenten van kalkarm tot enigszins kalkrijk, vochtig en droog, zout en zoet zijn hier te vinden. Op geen ander Waddeneiland kun je al fietsend het kruidige geurmengsel van gagel en kraaihei opsnuiven. Ameland

6 Karakter: Lange, bijna lichtgevende fietspaden van wit schelpgruis steken scherp af tegen de grasrijke en opvallend lage duinen van dit Waddeneiland. Naast duinbebossingen zijn tussen de drogeduingraslanden, in de laagtes, vochtige heideveldjes te vinden. De zeer dynamische aangroei aan de noordwestzijde heeft behalve tot groene stranden ook tot rietrijke duinmoerassen geleid. Aan de andere kant, de oostzijde, liggen voorbij de beweide kwelders het relatief hoge Oerd en de zilte Hon waar een rokkelige duinenrij ligt, die aan twee zeeën grenst. Schiermonnikoog Karakter: Er is maar één eiland in ons land waar grote muggenorchis langs een fietspad groeit. Schiermonnikoog, volgens velen het mooiste eiland van ons land, kent alle denkbare overgangen tussen duintjes, valleien, kwelders en stranden. Het duinlandschap met lokaal grote stuifkuilen is deels dicht met berken begroeid en aan de zuidwestzijde groeit het strand spectaculair aan. Niet de zee lijkt bedreigend, maar een overdaad aan bosontwikkeling. Rottumerplaat, Rottumeroog en Zuiderduintjes Karakter: Aan de noordoostgrens van ons land liggen drie onbewoonde eilanden waar de dynamiek van wind en zee volledig vrij spel hebben. Het tempo van veranderingen is hier ongeëvenaard. Het spectrum aan soorten is niet breed, maar wel bijzonder.