Rioolaanleg en onderhoud in klei- en veengebieden

Transcriptie

1 Rioolaanleg en onderhoud in klei- en veengebieden Dit is een tekening uit het boek Behandeling van afvalwater. Handleiding bij de colleges van Prof. Ir. A. C. J. Koot uit 1971 Gemeenteriolen liggen over het algemeen aanzienlijk dieper dan het hoogste funderingshout. Het ligt hierdoor voor de hand dat als riolen gaan lekken draineren - zij de grondwaterstand verlagen waardoor funderingshout droog komt te staan en het funderingshout wegrot Eerste uitgave Aanvulling Aanvulling Aanvulling KCAF Diverse kleine aanvullingen 1

2 01. Inleiding Deze publicatie Rioolaanleg en onderhoud in klei- en veengebieden is gemaakt naar aanleiding van funderingsproblemen welke zijn ontstaan door verlaagde grondwaterstanden. Deze verlaagde grondwaterstanden kunnen o.a. worden veroorzaakt door verlaging van het oppervlaktewater, grondwateronttrekkingen maar ook door lekke, drainerende riolen en onjuist afgestelde drainages. Deze publicatie gaat over de rioolaanleg en het onderhoud. Voor houten funderingen is het belangrijk dat het grondwaterpeil blijft op het peil dat ruim ligt boven het hoogste funderingshout. De laagst voorkomende grondwaterstand behoort zo mogelijk cm boven het hoogste funderingshout te liggen. Komt het hout droog te staan dan rot het en verliest het zijn draagvermogen. Ook funderingen op staal (zonder palen) zijn gebaat bij een vaste grondwaterstand. Bij verlaging van de grondwaterstand droogt de klei- veengrond uit waardoor de inklinking van de grond en daarmee de maaivelddaling wordt versneld. De woningen op een staalfundering zakken al of niet regelmatig mee. Bij onregelmatige zettingen ontstaat scheefstand en scheurvorming. Onder gemetselde staalfunderingen kan een horizontaal houten roosterwerk aanwezig zijn. Ook dit behoort ruimschoots onder de laagste grondwaterstand te blijven. Helaas constateren we regelmatig dat het beheer van het riool gestoeld is op afvoer van afvalwater en dat er geen aandacht is voor grondwaterstandsverlagingen door lekkage van het riool Het KCAF hoopt dat met deze publicatie wordt bereikt dat de riolen in gebieden met klei- veengrond zodanig worden onderhouden dat geen grondwaterstandsverlagingen optreden en funderingsschade optreedt Onderdeel van deze publicatie zijn alle andere publicaties op de website Aan adviezen en publicaties van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) kunnen geen rechten worden ontleend. Aanvullingen en verbeteringen kunt u zenden aan: Ing. Ad van Wensen info@kcaf.nl Dit is een oorspronkelijke publicatie van de Stichting Platform Fundering Nederland (SPFN) welke met toestemming van het bestuur van de SPFN ( ) is overgenomen door het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en geüpdatet. 2

3 02. Inhoud Par Omschrijving 01 Inleiding 02 Inhoud 03 Klei- en veengebieden 04 Inklinking 05 Rioolcunetten gevuld met zand veroorzaken een drainagenetwerk, samen met eventueel aanwezige onjuist gedempte sloten 06 Verschillende funderingstypen 07 Schade aan woningen 08 IJKen NAP net 09 Bovenkant funderingshout in kaart brengen 10 Combinatie houten fundering en fundering op staal 11 Peilbuizen 12 Peilbuizennet 13 Uitkomende grond of kleiaanvulling bij rioolaanleg dan wel rioolvervanging in straten met funderingen op staal of woningen met funderingen op houten palen 14 Bij rioolvervanging in klei- veengebieden kunnen ook kleidammen aangebracht worden om het drainagegebied te compartimenteren 15 Rioolinspectie 16 Reparatie lekke drainerende- riolen 17 Aanbrengen drainage bij rioolvervanging 18 Instelbare drainage 19 Droog houden rioolcunetten bij vervanging riolen 20 Uitvoering rioolvervanging 21 Werkdrainages 22 Bij rioolvervanging oude riolen verwijderen 23 Bouw bergbezinkbassins 24 Normbladen 25 Beoordeling en mate van rioolonderhoud 26 Nawoord. Te hoog gegrepen? 27 Geraadpleegde literatuur. 3

4 03. Klei- en veengebieden Hierboven zijn de klei- en veengebieden in Nederland aangegeven. In deze gebieden staan zeer veel woningen op houten palen en funderingen op staal die uiterst gevoelig zijn voor lagere grondwaterstanden. Verlaging van grondwaterstanden versnelt de inklinking ofwel de bodemdaling. 4

5 04. Inklinking Inklinking van de grond moet niet worden onderschat Dit is een foto uit Overschie Rotterdam. De woning op staal (voorgrond) en is ten opzichte van de woning op een inmiddels herstelde paalfundering (achtergrond) ongeveer 80 cm verzakt in nog geen 100 jaar. De inklinking in Nederland varieert van minder dan 1 mm tot meer dan 1,5 cm per jaar. Dit houdt in dat NIET-onderheide riolen aan dezelfde zetting onderhevig zijn en ernstig kunnen gaan lekken als de mofverbinding open gaat staan. 5

6 05. Rioolcunetten gevuld met zand veroorzaken een drainagenetwerk, samen met eventueel aanwezige, onjuist gedempte sloten In klei- en veengebieden vormen onjuist gedempte sloten of ander open water en rioolcunetten gevuld met zand een drainagenetwerk. Een lek (drainerend) riool kan daardoor tot op grote afstanden een te lage grondwaterstand veroorzaken. Denk hierbij aan afstanden tot mogelijk meer dan 1000 meter (1 km). 6

7 06. Verschillende funderingstypen Er zijn veel verschillende soorten funderingen. Links funderingen op staal rechts houten paalfunderingen. Zie de publicatie De fundering onder uw woning Hoofdzaak is dat het hoogste funderingshout onder de laagst voorkomende grondwaterstand blijft zitten. Zo mogelijk cm. Beoordeling volgens het funderingsonderzoeksprotocol F3O 7

8 Aan te raden is om bij de afdeling Bouwtoezicht de door hen in het verleden vastgestelde hoogten bovenkant funderingshout bij de bouwvergunning in kaart te laten brengen. Laat archiefonderzoek uitvoeren door een ervaren bouwkundige met kennis van oude funderingen. Van locaties waarvan de informatie niet meer beschikbaar is, kan door een funderingsonderzoek het hoogste funderingshout ten opzichte van NAP vastgesteld worden. Daarbij letten op het volgende: Bij funderingsonderzoek wordt meestal gegraven en de fundering ingemeten op het meest verzakte deel. Daarom moet het hoogste funderingshout gecorrigeerd worden met het verschil in de lintvoegmeting. Tweede punt waarop gelet moet worden is dat het horizontale funderingshout op de hoeken of woningscheidende muren over elkaar heen aangebracht is dus minstens 6 cm hoger kan liggen. 07. Schade aan woningen De tijd die nodig is om schade aan een woning te veroorzaken ten gevolge van een lagere grondwaterstand loopt sterk uiteen. Bij funderingen op staal kunnen meteen zettingen ontstaan. Bij funderingen op houten palen is men afhankelijk van de schimmelaantasting die ontstaat. Bij houten palen met een diameter van 20 cm of meer wordt er van uit gegaan dat een cumulatieve droogstand van 10 tot 20 jaar kan leiden tot schade die hersteld moet worden. Bij palen met een diameter die kleiner is dan 20 cm is deze cumulatieve tijd aanzienlijk minder. Het gaat immers om de restdiameter die het draagvermogen vormt. 8

9 De schade aan woningen ten gevolge van een te lage grondwaterstand ligt tussen de en per woning. Gemiddeld per 1 december 2007 Volgens een rapport van Deltares (maart 2012) kan de funderingsschade in Nederland oplopen tot 40 miljard euro 08. IJken NAP net NAP is een vaste horizontale lijn in Nederland waarvan op diverse locaties meetpunten zijn aangebracht. Helaas zijn deze meetpunten soms ook aan zettingen onderhevig waardoor het periodiek noodzakelijk is het NAP-net na te laten meten. Aan te raden is deze ijking uit te voeren voordat grootschalig onderzoek of werkzaamheden worden gestart. Mogelijk zijn deze correcties in het verleden ook aangebracht. Soms is een correctie nodig van alle meetpunten in een gemeente. De historie van de correcties van de meetpunten goed registreren en archiveren. Dit omdat anders gegevens op andere archiefstukken zoals de hoogte van bovenkant funderingshout niet meer zijn te controleren. Referentiepunten NAP alleen gebruiken als die zitten op een goed onderheid bouwwerk. Bij metingen nooit de NAP maat van putdeksels van de riolering gebruiken omdat deze putten niet zijn onderheid en met de bodemdaling meezakken Het is belangrijk dat alle partijen dezelfde NAP-referentiepunten gebruiken. 09. Bovenkant funderingshout in kaart brengen Bovenkant hoogste funderingshout is oorspronkelijk bij de bouwvergunningverlening door de gemeente (bouwtoezicht) vastgesteld en wordt vaak vermeld op de tekening, de (proef)heistaat of in de bouwvergunning. Men mag er echter niet zonder meer vanuit gaan dat het funderingshout dan ook op die hoogte zit. Bij de uitvoering zijn wel eens aanpassingen gedaan. Het stond de aannemer vrij op een lager niveau te gaan zitten. Bovendien kan ten opzichte van het huidige NAP peil - waarop het oppervlaktewater wordt beheerd - wel eens (enige keren) een correctie zijn uitgevoerd, waardoor het referentiepunt van het NAP-net aangepast moest worden. 9

10 Dit corrigeren van de referentiepunten van het NAP net, kunnen gemeenten zo vaak laten doen als zij nodig achten. Als deze correctie al eerder of meerdere keren is gebeurd dan klopt de NAP aanduiding op oude archiefstukken dus niet meer ten opzichte van de nieuwe referentiepunten, waarvandaan grondwater wordt gemonitord, open waterpeil beheerst, rioolaanleg en drainage wordt aangelegd etc. Bij nog oudere woningen vindt men op tekening soms de aanduiding AP. Dit was het plaatselijk Algemeen Peil. Het verschil tussen AP en NAP kan men bij Rijkswaterstaat opvragen 10. Combinatie houten fundering en fundering op staal Situatie 1900: De vloeren van de woning met houten fundering en de woning met fundering op staal liggen op gelijke hoogte Situatie 1980: Maaiveld gedaald, grondwater staat in de kruipruimte bij de woning met fundering op staal Hierdoor rot de houten vloer. 10 Situatie 2007: Grondwater verlaagd De houten vloer bij de fundering op staal is

11 vervangen door een betonvloer. Nog meer gewicht. De woning gaat mogelijk nog harder De houten fundering staat droog en rot weg 11. Peilbuizen Zowel TNO Bouw en Ondergrond (per 1 januari 2008 Deltaris) als het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) adviseren uitgebreide peilbuisnetten op te zetten. Dit zeker in klei- veengebieden met woningen op houten palen en funderingen op staal. De peilbuizen minstens 1 keer per maand blijven meten en de meetgegevens registreren. Ondergrond Bron TNO Bouw en Te registreren - Open waterpeil - Grondwaterpeil in rioolcunet - Grondwaterpeil bij voorgevel - Grondwaterpeil bij achtergevel 11

12 In een kwelsituatie mogen peilbuismetingen in het rioolcunet nooit onder het beheerst niveau van het oppervlaktewaterpeil komen. Particuliere woningbezitters wordt aangeraden om zelf een peilbuis bij de voor en achtergevel te plaatsen en deze maandelijk in te meten. Zeker in de zomerperioden. 12. Peilbuizennet In klei- veengebieden met woningen met een fundering op staal of een houten paalfundering behoort men uiterst voorzichtig te zijn met het niveau van het grondwater. Daling van het laagste grondwaterniveau betekent vaak funderingsschade. Hierdoor kan bij de opzet van een peilbuizennet een onderscheid worden gemaakt tussen wijken met woningen en gebouwen met betonpalen en wijken met houten funderingen en funderingen op staal. Woningen en gebouwen met betonfunderingen hebben geen problemen met een lagere grondwaterstand. De hoeveelheid peilbuizen kunnen derhalve geconcentreerd worden in de gebieden waar de grootste risico s aanwezig zijn. Bij het plaatsen van peilbuizen is het van belang te weten wat men wil meten. De basis van deze plaatjes komt van Ingenieursbureau Wareco 12

13 Een peilbuis in een rioolcunet geeft een duidelijk signaal als het riool gaat lekken (draineren). Het signaal ontstaat bij de eerste lekkage, een peilbuis bij de fundering reageert aanzienlijk later. Een peilbuis bij de voor- en achtergevel geeft aan of de houten fundering al of niet droogstaat. Peilbuizen in het rioolcunet geven de meeste informatie over het al of niet lek zijn (draineren) van een riool. De peilbuizen maandelijks meten, zeker in droge perioden. De informatie via internet toegankelijk maken voor bewoners. De informatie ook in het peilbuizennet van DINO (TNO) opnemen. 13. Uitkomende grond of kleiaanvulling bij rioolaanleg dan wel rioolvervanging in straten met funderingen op staal of woningen met funderingen op houten palen. Door rioolsleuven tot (minstens) 20 cm boven het riool te vullen met klei en niet met zand wordt voorkomen, dat een lek in het riool tot op grote afstand grondwater onttrekt als het lek raakt. Zo mogelijk de kleiaanvulling tot boven het gewenste grondwaterniveau voor de houten funderingen. Maak gebruik van de mogelijkheid om bij rioolvervaging of nieuw te leggen riolen in straten met houten funderingen of funderingen op staal klei aan te brengen. Een alternatief is op het volgend blad aangegeven. 13

14 Volgens een aantal geraadpleegde deskundigen ontstaat geen extra zetting of schade aan het wegdek als de klei op de juiste manier wordt aangestampt en ingewaterd. Het voordeel van deze methode is, dat deze ook kan worden toegepast als plaatselijk een zandige omgeving aanwezig is. (bijvoorbeeld ten gevolge van ophoging) Dit is beslist niet nieuw maar werd al voor de tweede wereldoorlog toegepast. Hieronder een figuur uit een studieboek van Bosselaar Bron: Bosselaar 1940 Tekst blad 85 en 86 van dit boek Overigens verkrijgt men een goed waterdicht riool door dit een behoorlijk fundament te geven en verder scherp toezicht te houden op het zwakke punt: de naden en de voegen. In dit verband verdient het overweging om voor de rioolleidingen met grote afmetingen, waarop de huis- en straatkolkaansluitingen niet worden opgenomen, geen gebruik te maken van de genormaliseerde rioolbuizen lang 1 m. Hiervoor kunnen dan gebruikt worden buizen met een lengte van bv 3 m, waardoor het aantal naden en voegen reeds tot een derde van het aantal is teruggebracht. Tenslotte kan men dan om de naden van deze buizen een betonnen manchet storten, waardoor het verkrijgen van een dichte leiding vrijwel verzekerd is. Wil men maatregelen van nog verdere strekking nemen om de waterdichtheid van een riool volkomen te garandeeren, dan kan men die bereiken door de specie uit de rioolsleuf te sorteren in waterdoorlatende (zand, kiezel) en in waterdichte (klei, leem) en dan de waterdichte specie te gebruiken om het fundament onder de stukken ter plaatse van de naden zorgvuldig er mede aan te vullen en aan te stampen, alsmede er de stukken zelf tot bv 20 cm bovenkant kap mede te omhullen, zoals schetsmatig is aangegeven in figuur 53. Hetzelfde doet men natuurlijk om de toegangskokers. Dit, gevoegd bij strenge keuring der rioolstukken, waarborgt waterdicht werk en voorkomt 14

15 teleurstellingen, die nu en dan in ons polderland op meer of minder ernstige wijze ondervonden worden. In dit hoofdstuk is eerst omschreven hoe een riool gefundeerd moet worden. 14. Bij rioolvervanging in klei- en veengebieden kunnen ook kleidammen aangebracht worden om het drainagegebied te compartimenteren Een alternatief op de onder par 12 genoemde methode is, om op regelmatige afstand kleidammen aan te brengen in de rioolsleuf, waarbij bovenkant kleidam minimaal gelijk is aan de laagste grondwaterstand die mag voorkomen t.o.v. bovenkant funderingshout. Deze kleidammen kunnen ook bij rioolvervanging aangebracht worden waardoor het drainagenetwerk gecompartimenteerd wordt. Door dit systeem door te zetten ontstaat op termijn een aanzienlijke beperking in het risico van droogstand Bij toepassing van dit systeem ook oude gedempte sloten in kaart brengen en ter plaatse van de oude sloot een klei-aanvulling aanbrengen. Bij dit systeem in elk veld tussen twee kleidammen een peilbuis plaatsen. 15

16 Op kortere termijn uitvoerbaar waarbij niet gewacht behoeft te worden op rioolvervanging - is het systeem waarbij op de aangegeven plaatsen voor kleidammen grondinjecties worden toegepast met waterglas of ander injectiemateriaal. 15. Rioolvideopinspectie Als blijkt dat het grondwaterpeil in het rioolcunet lager staat dan het open waterpeil in een kwelsituatie of lager dan gebruikelijk, dan is het noodzakelijk om zo snel mogelijk het riool te laten scannen. Bij deze rioolvideoinspectie is het noodzakelijk de te lage grondwaterstand mee te wegen in de beoordeling. Immers als het grondwater is gezakt tot de onderkant van het laagste lek wordt mogelijk een lekkage klasse 1 of 2 gezien terwijl het in feite mogelijk een klasse 3, 4 of 5 is. Verlaagde grondwaterstand Niet-verlaagde grondwaterstand hoog drukverschil gering drukverschil lek lek lage instroom: doorzweten hoge instroom: druppende / stromende voeg Bron figuur TNO Bouw en Ondergrond (vanaf Deltaris) Het is mogelijk om bij benadering te bepalen hoeveel grondwater via het rioolsysteem uiteindelijk bij de waterzuivering terechtkomt. Hierdoor moet veel extra afvalwater gezuiverd worden waarvan de kosten uiteindelijk op de bewoners verhaald worden. -Wat is hoeveelheid leidingwater geleverd door het drinkwaterbedrijf op een droge dag en hoeveel afvalwater wordt aangeboden? De bepaling is ook mogelijk met een standaardnorm en berekening met isotopen. Maar hoeveel is de hoeveelheid grondwater in het totaal dat bij de afvalzuivering terechtkomt? 10% 20% of tot meer dan 50%? 16

17 Gevolg van 1 druppende voeg! Stel 1 druppel per seconde, dat is 18 liter per dag Ofwel 6570 liter per jaar In een m3 klei zit 300 liter water 1 druppende voeg kan dus per jaar 25 m3 klei droog zetten Ofwel het grondwater over 250 m2, 10 cm verlagen Diverse onderzoeken: Handleiding bij colleges prof. Ir. A.C.J Koot (1971) Gemiddelde is per 100 meter rioolleiding per dag circa 2 m3 lekwater Rotterdam heeft vlgs rioolatlas RIONED 2005 totaal 2488 km riool dus er verdwijnt ruim m3 grondwater per dag in het riool Onderzoek prof. dr. Ir. F.H.L.R.Clemens TU Delft (Witteveen + Bos) in Rotterdam enkele jaren geleden In een droge week bestaat de hoeveelheid afvalwater die bij de rioolwaterzuivering wordt aangevoerd uit meer dan 60% grondwater. 16. Repareren lekke drainerende riolen Zie de publicatie Rioolrenovaties met kousmethoden van het ministerie VROM op de website waarvan hieronder het voorblad. 17

18 17. Aanbrengen drainage bij rioolvervanging Bij rioolvervanging van lekke - drainerende - riolen is het gebruikelijk om drainage aan te brengen omdat het grondwaterniveau stijgt. Alvorens dit wordt gedaan behoort het hoogste funderingshout in kaart te zijn gebracht. Voorkomen moet worden dat door de drainage het grondwater bij de 18

19 houten funderingen alsnog te laag blijft staan waardoor een situatie met droogstand van de houten funderingen ontstaat zoals hieronder is aangegeven. Te laag aangebrachte drainages waardoor droogstand en dus paalrot ontstaat. Drainage wordt door de gemeente vaak aangelegd om een bepaalde drooglegging onder de kruin van de straat te realiseren, dit om het wegonderhoud zoveel mogelijk te beperken. Let echter wel op: mogelijk is de kruin van de weg gezakt ten opzichte van de periode tijdens de bouw van de woning en eisen (wensen) ten aanzien van drooglegging verzwaard. Een drooglegging volgens de huidige norm ten koste van de grondwaterdekking van het funderingshout is naar onze mening een onrechtmatige daad. Het is goedkoper om de weg op te hogen dan om de fundering van de woning te vervangen. Funderingshout behoort onder het laagst voorkomende grondwaterpeil blijven (zo mogelijk cm) 19

20 18. Instelbare drainage De drainage kan ook instelbaar worden uitgevoerd. Hierbij komt de drainagebuis onder het gewenste niveau te liggen en mondt een dicht opzetstuk uit in een rioolput welke op hoogte ingesteld kan worden. In de put zit een overstort naar het riool of open water. De bedoeling is dat het grondwater in het buisje (opzetter) op het niveau komt te staan van bovenkant buisje in de put. Op de foto is een situatie aangegeven waarin het water lager staat ten gevolge van een andere grondwateronttrekking. (lek riool?) Naast peilbuizen dus een extra controlemiddel op de grondwaterstand. 20

21 19. Droog houden rioolcunetten bij vervanging riolen Het droog houden van rioolcunetten bij rioolvervanging moet voorzichtig gebeuren. Hierbij is het goed rekening te houden met: A. Funderingen op staal B. Houten paalfunderingen. A Funderingen op staal Zie publicatie Funderingen op staal. Bij funderingen op staal moet men er op letten dat geen zand onder de fundering weg kan schuiven in het gegraven rioolcunet. Als het rioolcunet dicht bij de gevel gegraven moet worden is het beter om eerst een damwand aan te brengen of om de grond te injecteren. B. Houten paalfunderingen Gezien de berichtgeving over paalrot en palenpest zullen bewoners snel bezorgd raken over hun funderingshout als bij de uitvoering het rioolcunet bemalen wordt. Gezien de huidige kennis is het aan te raden de werkzaamheden in zo kort mogelijke termijn uit te voeren en zo nodig retourbemaling toe te passen. Bij (diep) onder de normale grondwaterstand liggende riolen is het om meerdere reden aan te raden een damwand aan te brengen. 20. Uitvoering rioolvervanging Oudere woningen zijn niet berekend op de normen die gelden voor de woningen die nu gebouwd worden. Door aantasting van funderingshout, negatieve kleef en/of overbelasting zitten woningen soms aan hun maximale draagvermogen. Grote trillingen door oude rioolpijpen in containers te laten vallen en zware auto s over verkeersdrempels die grote trillingen veroorzaken moeten zo veel mogelijk worden voorkomen. 21. Werkdrainages Werkdrainages behoren in de situatie dat woningen op staal of houten funderingen aanwezig zijn in klei- veen gebieden altijd verwijderd te worden of volgeschuimd om te voorkomen dat zij grondwater blijven wegtrekken ook al zijn ze nergens op aangesloten. Een niet meer in gebruik zijnde werkdrainage verplaatst grondwater 21

22 naar de eerste de beste onderbemaling (lek in het riool). Via deze oude drainages wordt grondwater verplaatst naar de dichtstbijzijnde lekkage in de actieve riolering. (In de oude werkdrainage ontstaat infiltratie en exfiltratie naar of via het zandcunet) Gezien het gestelde in par 12 zal duidelijk zijn dat vooral in zandcunetten deze drainages altijd verwijderd moeten worden. 22. Bij rioolvervanging oude riolen verwijderen Geldt ook voor niet meer in gebruik zijnde schoonwaterriolen ook wel duikers genoemd. Bij rioolvervanging laat men soms de oude riolering liggen. Hiermee loopt men echter het risico dat ongewenste drainages ontstaan zeker als ze niet zeer grondig zijn vol gezet. Via het met zand gevulde rioolcunet veroorzaken deze oude riolen soms te lage grondwaterstanden. Het is derhalve het beste om oude riolen te verwijderen en de sleuf als deze niet meer voor nieuw riolering wordt gebruikt te dichten met klei. Aanbrengen van schildmuren is geen optie. Via deze riolen wordt grondwater verplaatst naar de dichtstbijzijnde lekkage in de actieve riolering. (In de oude rioolbuis ontstaat infiltratie en exfiltratie naar of via het zandcunet) Gezien het gestelde in par 12 zal duidelijk zijn dat vooral in zandcunetten deze oude riolen altijd verwijderd moeten worden. 22

23 23. Bouw bergbezinkbassins Bij de bouw/aanleg van bergbezinkbassins wordt een put gegraven tot enkele meters onder het laagst voorkomende grondwaterniveau. Gezien voorgaande paragraven zal duidelijk zijn dat men uiterst voorzichtig moet zijn met de bemaling. Een damwand met een goede retourbemaling is het minste wat nodig is om schade te voorkomen. Grondwaterstandverlagingen over een afstand van 1000 meter (1 km) zijn niet uitzonderlijk via rioolcunetten gevuld met zand. 23

24 24. Normbladen Bij de beoordeling in Nederland is van toepassing NEN EN Toestand van de buitenriolering- Coderingssysteem bij visuele inspecties, NEN 3398 en 3399 De normbladen geven een beoordeling zonder rekening te houden met de locale omstandigheden waaronder het grondwaterniveau ten opzichte van de rioolbuis en het al of niet aanwezig zijn van houten funderingen of funderingen op staal in klei- en/of veengebieden. In het GRP zal men afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden moeten omschrijven hetgeen wel en hetgeen niet acceptabel is. Dit betekent dat men in wijken met houten funderingen de lat aanzienlijk hoger moet leggen met betrekking tot de waterdichtheid van riolen als in nieuwbouwwijken met betonnen funderingspalen. Riolen behoren in hoge mate waterdicht te zijn in wijken met houten funderingen. Dat betekent dat lekkages niet mogen voorkomen en meteen verholpen moeten worden. 25. Beoordeling en mate van rioolonderhoud Bij de interpretatie van de normen dient men rekening te houden met de bebouwde omgeving. Te onderscheiden zijn A. Funderingen op staal op klei-veen grond B. Houten funderingen op klei- veengrond C. Betonfunderingen op Klei- veengrond Het zal duidelijk zijn dat een verlaging van de grondwaterstand bij betonnen funderingen niet schadelijk is. Funderingen op staal waarbij de grondwaterstand daalt onder de aanlegdiepte krijgen te maken met extra zettingen. Als grondwater bij houten paalfunderingen verlaagd wordt onder het niveau van het hoogste funderingshout verliest de fundering op enig moment haar draagvermogen. 24

25 Derhalve stellen we dat de beoordeling van rioolscans bij houten paalfunderingen beoordeeld moeten worden in combinatie met grondwaterstanden en dat rioolscans uitgevoerd moeten worden binnen een half jaar nadat is geconstateerd dat lagere grondwaterstanden ontstaan. Uiterlijk een half jaar daarna behoort het riool hersteld dan wel vervangen te zijn. Dit ontslaat rioolbeheerders niet van de noodzaak periodieke rioolscans te laten maken. RIOLEN BEHOREN (IN HOGE MATE) WATERDICHT TE ZIJN IN KLEI EN VEENGEBIEDEN Wat houdt dit in? - Bij rioolscans zullen de grondwaterstanden er naast gelegd moeten worden. - Als het grondwater is verlaagd tot onder het niveau van bovenkant riool zullen alle lekkages anders beoordeeld moeten worden. Immers het grondwater is ter plaatse van de lekkage verdwenen. - Zo kan een zwetende voeg klasse 2 of een druppende voeg bij een te laag grondwaterpeil een spuitende lekkage of stromende voeg zijn als het grondwater op het juiste niveau zou staan. - Onderscheid behoort bij de beoordeling van de rioolscans dus gemaakt te worden bij riolen waarbij het grondwater is verlaagd en riolen welke in het grondwater liggen. Het Gemeentelijk Riool Plan In het Gemeentelijk Riool Plan (GRP) behoren de ingrijpmaatstaven aangegeven te worden. Het zal duidelijk zijn dat op locaties waar houten funderingen aanwezig zijn, geen enkel risico genomen mogen worden. Bij een ter plaatse van het riool verlaagde grondwaterstand dienen meteen maatregelen genomen te worden om schade aan houten funderingen en funderingen op staal te voorkomen. 26. Nawoord. Te hoog gegrepen? De zorgplicht in Nederland is met recente wetgeving behoorlijk aangescherpt. Reden te meer voor rioolbeheerders en de verantwoordelijk bestuurders om te voorkomen dat nog meer funderingsschade ontstaat. Naar de mening van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) Nederland is het gestelde in deze publicatie dat - riolen in hoge mate waterdicht behoren te zijn - niet te hoog gegrepen. In feite geeft de huidige norm een functionele eis dat: riolen en andere objecten in hoge mate waterdicht behoren te zijn, zodanig dat de hoeveelheid intredend grondwater (lekwater) beperkt blijft. De bijbehorende maatstaf is dat; ingrijpmaatstaven voor lekkage, inhangende rubbering, verplaatsingen, beschadiging, wortelingroei e.d niet mogen voorkomen (Zie hoofdstuk 22 normbladen) 25

26 Beoordeling van rioolscans is mensenwerk. Vooral op locaties in klei- en veengebieden waar woningen dan wel gebouwen met een staal of een houten fundering aanwezig zijn dient zeer kritisch de videoband bekeken te worden. Gevonden gebreken behoren niet gebagatelliseerd te worden maar verholpen. Lagere grondwaterstanden tengevolge van lekke drainerende riolen of te laag ingestelde drainages mogen niet voorkomen! 27. Geraadpleegde literatuur Zie de publicaties op de website met alle verwijzingen daarin naar geraadpleegde literatuur zoals bv bij de publicatie Deskundigen wisten het al heel erg lang. 26