Polderriool Vondelstraat

Transcriptie

1 Techniek, Onderzoek & Projecten Onderzoek & Advies Polderriool Vondelstraat Situatie voor en na schoonmaken en toekomstige situatie Korte Ouderkerkerdijk 7 Amsterdam Postbus GJ Amsterdam T (lokaal tarief) F KvK december 2013 Waternet is de gemeenschappelijke organisatie van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam

2

3 Colofon Opdrachtgever Sector Watersysteem Afdeling Realisatie Projectleider Elina Bekking Projectnummer /102 Opdrachtnemer Sector Techniek, Onderzoek & Projecten Afdeling Onderzoek & Advies Projectleider Jacqueline Flink Kwaliteitsborger Ab Visser Projectnummer /102 Rapport Rapporteur Jacqueline Flink Versie intern Rapportnummer december Polderriool Vondelstraat 3/22

4 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Kenmerken van het polderriool Ligging Afwatering van het polderriool Staat en werking van het polderriool Pompproef 8 3 Hoogte van houten funderingen en maaiveld Funderingen Maaiveldhoogte 9 4 Wat is uit de grondwaterstanden af te leiden? Grondwaterstanden vanaf januari 2006 tot april Conclusies Grondwaterstanden tijdens pompproef april/mei Oplossingsrichting 13 Bijlagen Bijlage 1 Locatie polderriool Vondelstraat 14 Bijlage 2 Locatie peilbuizen 16 Bijlage 3 Maaiveldhoogtes binnenterrein 17 Bijlage 4 Foto s inspectie en reiniging polderriool 19 9 december Polderriool Vondelstraat 4/22

5 1 Inleiding Ligging polderriool Het polderriool Vondelstraat ligt in het bouwblok dat begrensd wordt tussen de Overtoom, Eerste Anna van den Vondelstraat, Vondelstraat en Tweede Constantijn Huijgensstraat. Het polderriool is aangelegd tussen 1878 en Het polderriool ligt er al sinds de bouw van de huizen. Vroeger diende het polderriool voor de afvoer van hemelwater, afvalwater en grondwater. Tegenwoordig is het vuilwater en gedeeltelijk het regenwater van de polderriolering afgekoppeld. Vochtproblemen in Vondelstraat en acties Vanaf 2006 zijn er verschillende meldingen bekend van vochtoverlast in de tuinen en in de woningen van de Vondelstraat. Vanaf deze tijd wordt er ook onderzoek gedaan naar grondwateroverlast en de werking van het particuliere polderriool. Naar aanleiding van deze onderzoeken zijn ook diverse acties uitgezet. Hieronder een kort overzicht: 2006: Enquête naar grondwateroverlast. 2006: Plaatsen van 3 peilfilters op het binnenterrein. 2007: Wettelijk zijn de perceeleigenaren verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van het polderriool op hun eigen terrein. In 2007 besluit de gemeente in drie pilotgebieden zelf voor vernieuwing van het polderriool te zorgen om ervaring op te doen met kosten, effecten, technische mogelijkheden etc. De Vondelstraat is één van deze pilotgebieden. 2008: Het gemengd riool in de openbare ruimte wordt vervangen. Ter hoogte van Vondelstraat 108 en 110 wordt de aansluiting op het polderriool voorzien van een terugslagklep om terugstroom van vuilwater naar het particulier polderriool te voorkomen. 2008: Realisatie van een pompput nabij Vondelstraat 108 voor afvoer van het polderriool op particulier terrein. Betrokken perceeleigenaar heeft hier een pomp geïnstalleerd. Uit navraag blijkt het ingestelde ontwateringsniveau rond de NAP - 1,30 m te liggen. 2009: Archiefonderzoek naar funderingshoogten. 2009: Opnieuw inmeten van de 3 peilfilters op het binnenterrein en plaatsing van nieuwe dataloggers. 2010: Inmeten van maaiveldhoogten en funderingshoogten, en onderzoek van de bodemkwaliteit. Doel is om de beste uitvoeringsmethode voor vervangen van het polderriool te bepalen. 2011: Afkoppelen van hemelwater en vuilwater van de manege van het openbare polderriool. 2012: Schoonmaken van bestaand polderriool en uitvoeren van noodreparaties. 2013: Uitvoeren van een pompproef op het binnenterrein en plaatsen van 2 extra peilfilters op het binnenterrein. Doel rapportage Doel van deze rapportage is een globaal inzicht geven in de gegevens van het polderriool, de grondwaterstanden en belangrijkste gegevens in de directe omgeving van het polderriool aan de Vondelstraat. Deze gegevens zorgen er samen voor de onderbouwing van de manier waarop het polderriool wordt vernieuwd. 9 december Polderriool Vondelstraat 5/22

6 2 Kenmerken van het polderriool 2.1 Ligging Er zijn geen recente kaarten beschikbaar van de ligging en constructie van het polderriool. Bekend is dat het polderriool rond 1880 is aangelegd. Er is geen revisiekaart van de aanleg meer. Wel staat het polderriool aangegeven op een historische kaart uit 1910 (zie Bijlage 1). Aanpassingen van het polderriool op particulier terrein zijn niet bijgehouden. Het bestaande polderriool is voor de eerste keer geïnspecteerd in De camera-inspectie is maar deels uitgevoerd omdat het polderriool/putten gedeeltelijk was ingezakt. In 2012 is bij de reiniging van het polderriool de ligging opnieuw ingemeten. 2.2 Afwatering van het polderriool Afwateringsniveau van het polderriool in periode veranderd In de jaren 80 hebben er werkzaamheden plaatsgevonden aan het polderriool. Hierbij is er een nieuwe verbinding gemaakt met PVC buis, ter hoogte van Vondelstraat 164/166, naar het polderriool dat onder Vondelstraat 166 doorloopt richting het openbare polderriool. Wie deze werkzaamheden heeft uitgevoerd is niet duidelijk. De hoogteligging van deze PVC verbinding ligt op NAP -1,80 m. Hieruit kan geconcludeerd worden dat vanaf de jaren 80 het polderriool een ontwateringsniveau heeft gehad van NAP -1,80 m. In 2006 is begonnen met onderzoek naar grondwaterstanden. Deze gegevens geven aan dat voor een groot deel van het polderriool het ontwateringsniveau aanzienlijk hoger lag op circa NAP 1,40 m. In 2006 was er nog sprake van het teruglopen van vervuild afvalwater naar het polderriool. Deze situatie is opgelost bij het vervangen van de riolering in de openbare ruimte waarbij de oude uitmonding van het polderriool is aangesloten op het vuilwaterriool en is uitgevoerd met een terugslagklep. Hierdoor is de terugstroom van vuilwater naar het polderriool niet meer mogelijk. Parallel aan deze werkzaamheden is er een pompput aangelegd op particulier terrein, voor het bemalen van het polderriool op een niveau van circa NAP-1,30 m. Tussen 2008 en 2012 is het polderriool ter hoogte van Vondelstraat 116 afgesloten met een houten schot. Hiermee is de afvoer van (grond)water ter hoogte van Vondelstraat 108 komen te vervallen. Het polderriool ontwatert vanaf die tijd alleen via de aansluiting op het vuilwaterriool bij Vondelstraat 166. Na de reiniging van het polderriool in 2012 is geconstateerd dat het polderriool voor een groot deel verstopt was. Door de reiniging is het ontwateringsniveau nu NAP -1,80 m. 9 december Polderriool Vondelstraat 6/22

7 2.3 Staat en werking van het polderriool In november en december 2012 zijn het polderriool (achter Vondelstraat 118 t/m 164) en de rioolputten schoongemaakt en met een camera geïnspecteerd. Het polderriool en de rioolputten waren voor een groot deel verstopt met slib, puin, zand, grond en boomwortels. Uit de camera-inspectie blijkt dat het polderriool voor een groot deel bestaat uit een ronde gresbuis (diameter 500mm of 300 mm) met een klein stukje PVC pijp bij de Vondelstraat 164 en 166. De verbindingsstukken van de gresbuis (de moffen) zijn expres niet met cement vastgezet, waardoor er grondwater naar binnen kan stromen. De gresbuizen van het polderriool waren tijdens de camerainspectie in goede staat. De staat van de putten is echter over het algemeen slecht. Deze putten zijn tijdens de schoonmaakwerkzaamheden opnieuw opgemetseld. Op deze plaatsen stroomt veel grondwater het polderriool in. Het polderriool is op diverse plekken kapot of beschadigd. Beschadigingen zijn tijdens de werkzaamheden zo goed mogelijk hersteld. In de tuin van Vondelstraat 164 is een oude aftakking van het polderriool gevonden. Deze buis blijkt in slechte staat. Deze aftakking is opgevuld met zand om te voorkomen dat de buis instort en er zo een gat ontstaat in de tuin. Aan de oostzijde (Vondelstraat ) bestaat het polderriool uit een gemetseld gewelf en heeft vanaf Vondelstraat 118 geen verbinding meer met het riool in de straat. Het oude gewelf aan de oostzijde is in slechte staat. Een vaste bodem is niet meer aanwezig. Er stroomt wel grondwater af via dit stukje gewelf. Figuur 2-1 Schematisch W-O profiel over polderriool (diepte in m+nap) Polderriool = locatie W-O profiel 9 december Polderriool Vondelstraat 7/22

8 West Oost Vondelstraat 125 m 100 m 75 m 50 m 25 m 0 m /116 Houten schot, geen afvoer meer +0,0 m -0,5 m -1,0 m Drempel NAP-1,8m -1,5 m -2,0 m -2,5 m Afvoer naar gemengd riool Maaiveld t.p.v. polderriool Polderriool Rioolput Afvoerrichting Oude afvoer naar regenwaterriool -3,0 m -3,5 m 2.4 Pompproef Hoe goed werkt het schone polderriool? In april en mei 2013 is een pompproef uitgevoerd om te kijken of het schoongemaakte polderriool voldoende water afvoert om het grondwaterpeil te kunnen reguleren. Deze pompproef heeft bevestigd dat het polderriool over de gehele lengte grondwater kan afvoeren. In hoofdstuk 3 staat een overzicht van peilbuisgegevens die dit bevestigen. 9 december Polderriool Vondelstraat 8/22

9 3 Hoogte van houten funderingen en maaiveld 3.1 Funderingen Waarom is de hoogte van de fundering van belang? In de Vondelstraat staan nog veel woningen op houten palen. Voor een goede conservering van een houten paalfundering wordt gestreefd naar een minimale waterdekking van 0,40 m boven het bovenste niveau van de houten paal fundering. De hoogst gelegen fundering bepaald uiteindelijk de minimaal in te stellen ontwateringsdiepte van het polderriool. Uit funderingsonderzoek blijkt dat het hoogste hout op NAP-1,81m ligt Door middel van archiefonderzoek en aanvullend funderingsonderzoek zijn de verschillende hoogtes van het bovenste niveau van het funderingshout onderzocht. Het hoogste niveau van de houten paal funderingen is volgens de archieven NAP -1,60 m (De Hollandse Manege). Uit het aanvullende funderingsonderzoek, waarbij een aantal funderingen zijn opgegraven, blijkt de fundering van de Hollandse Manege op NAP -1,81 m te liggen. De laagst toelaatbare grondwaterstand op basis van deze gemeten funderingshoogte is NAP -1,40 m. Figuur 3-1 geeft een overzicht van het archiefonderzoek naar funderingshoogten, aangevuld met aanvullend funderingsonderzoek waarbij een aantal funderingen zijn opgegraven. Figuur 3-1 Hoogte van houten funderingen Funderingsherstel uitgevoerd of gaande Hoogste hout vlgs. oude bouwtekeningen NAP-1,8m (waarde niet erg betrouwbaar) Hoogste hout vlgs. oude bouwtekeningen NAP-1,6m (waarde niet erg betrouwbaar) Gemeten houthoogte bij opgraving (m tov NAP) -2,07-1,81-2,12-2,20-2,17-1,94-2,25-2,15-1, Maaiveldhoogte Om inzicht te verkrijgen in de hoogteligging van het terrein boven het bestaande polderriool en van de aangrenzende tuinen is een waterpassing uitgevoerd. De resultaten van de waterpassing zijn weergegeven in bijlage 3 van deze rapportage. 9 december Polderriool Vondelstraat 9/22

10 Grondwaterstand (m tov NAP) Uit de inmeting blijkt dat de hoogteligging van het pad aan de zuidkant van de Hollandsche Manege varieert van NAP +0,53 tot +0,39 m. Oostelijk van de manage zijn terreinhoogten van NAP -0,30 tot -0,50 m gemeten. De terreinhoogten van de aangrenzende tuinen variëren van NAP -0,75 tot -1,12 m. 4 Wat is uit de grondwaterstanden af te leiden? 4.1 Grondwaterstanden vanaf januari 2006 tot april 2013 Rond het polderriool wordt de grondwaterstand intensief gemeten, zowel op het binnenterrein als in de omringende straten (zie Bijlage 2). Op het binnenterrein staan drie peilbuizen ( E05791, E05792 en E05794) waarin sinds 2006 dagelijks de grondwaterstand wordt gemeten met een diver. Een diver is een elektronisch instrument dat automatisch grondwaterstanden meet. In Figuur 4-1 zijn de meetresultaten weergegeven. Figuur 4-1 Gemeten grondwaterstanden binnenterrein Datum -0, ,1 meting tijdelijk onderbroken -1,2-1,3-1,4-1,5-1,6-1,7-1,8-1,9 metingen E05792 metingen E05791 metingen E Conclusies Bij aanleg nieuw riool in 2008 is afvoer polderriool deels verbeterd Vanaf oktober 2008 daalt de grondwaterstand in E Rond die tijd is de nieuwe riolering aangelegd in de Vondelstraat en is ook de aansluiting van het polderriool bij Vondelstraat 166 schoon gemaakt. Dit is direct zichtbaar in de nabij gemeten grondwaterstand, maar niet in het overige deel van het polderriool. Dit vormt een aanwijzing voor een verstopping t. Toename verstopping polderriool vanaf eind 2008 Terwijl de grondwaterstand in E05792 vanaf eind 2008 daalt, stijgt de grondwaterstand in E05791 geleidelijk vanaf die tijd. De grondwaterstand in 9 december Polderriool Vondelstraat 10/22

11 E05794 verandert niet. Er zat waarschijnlijk een verstopping tussen locaties E05791 en E05794 die geleidelijk verergert. Door schoonmaakactie van 2012 is afvoer van grondwater overal hersteld In november/december 2012 is het polderriool schoongemaakt. Vanaf die tijd gaat de grondwaterstand in peilbuizen E05791 en E05794 ineens 20 tot 30 cm omlaag. Door deze schoonmaakactie is de afvoer van grondwater uit het oostelijk deel van het binnenterrein weer verbeterd waardoor het grondwaterpeil daalt. In peilbuis E05792 is nauwelijks een daling te zien. De grondwaterstand was daar altijd al lager dan in de andere buizen. De grootste verstopping zal zich daarom tussen Vondelstraat 160 en Vondelstraat 146 hebben bevonden. In Figuur 4-2 is één en ander schematisch weergegeven. Figuur 4-2 Schematische weergave situatie voor en na schoonmaken van het polderriool in een W-O profiel Oude situatie voor schoonmaak Grondwateroverlast mogelijk W E05792 E05791 E05794 O Houten schot, geen afvoer polderriool meer naar oosten. Afvoer naar gemengd riool voldoende grondwater afvoer weinig grondwater afvoer Nieuwe situatie na schoonmaak Geen grondwateroverlast meer W E05792 E05791 E05794 O Ongehinderde grondwaterafvoer E05792 Polderriool Blokkade Peilbuis Grondwaterspiegel 4.3 Grondwaterstanden tijdens pompproef april/mei 2013 In april en mei 2013 is een pompproef uitgevoerd om te kijken of het schoongemaakte polderriool voldoende water afvoert om het grondwaterpeil te kunnen reguleren. Hierbij is er tijdelijk water onttrokken en tijdelijk water geinfiltreerd (water toegevoegd aan het polderriool). 9 december Polderriool Vondelstraat 11/22

12 Polderriool voert over gehele lengte weer grondwater af In Figuur 4-3 is gevisualiseerd tot waar effect op het grondwater is gemeten op de dagen dat maximaal werd onttrokken c.q. water werd geïnfiltreerd. De pompproef heeft bevestigd wat na analyse van de grondwaterstanden tot begin 2013 al werd vermoed: na het schoonmaken kan het polderriool over de gehele lengte (in ieder geval vanaf peilbuis E05975) weer grondwater afvoeren. Figuur 4-3 Mate waarin grondwaterstand t.p.v. de peilbuizen reageert op de onttrekkings- en infiltratieproef (maximale debieten) =E05977 E05792 E05793 R2 R1 peilbuis op binnenterrein peilbuis rondom polderrioolblok put in polderriool rioolput die diende als onttrekkings- en infiltratieput polderriool meetbaar effect op grondwater door proef,van geen naar veel 9 december Polderriool Vondelstraat 12/22

13 5 Oplossingsrichting Aanleg drain in bestaand polderriool met ontwateringsniveau van NAP -1,40 m. Omdat het huidige polderriool voldoende kan draineren lijkt het doorvoeren van een drainageleiding in de bestaande constructie een goede oplossing. Alleen in de tuinen waar putten aanwezig zijn zal dit leiden tot een bepaalde mate van overlast tijdens de uitvoering. De toekomstige drain zal worden bemalen door middel van een pomp, die geplaatst wordt in de openbare ruimte ter hoogte van de Hollandse Manege. Overtollig water wordt geloosd op het rioolstelsel van de Overtoom. Het ontwateringsniveau van deze nieuwe drainage zal ingesteld worden op NAP -1,40 m. Bovenstaande oplossingsrichting is van toepassing op het centrale deel van het polderriool (Vondelstraat ). Aansluiting op openbaar polderriool blijft in stand Ter hoogte van Vondelstraat 166 ligt een niet drainerend riool in de tuin, dat de verbinding vormt tussen het polderriool in de openbare weg en de te vernieuwen drainageleiding. Deze verbinding blijft in stand. Het huidige overloopniveau van NAP -1,80 wordt opgehoogd tot NAP -1,40 m. In de rioolleiding op het perceel van nr. 166 wordt aan de binnenzijde een kous aangebracht (re-lining) waardoor de afvoerfunctie gewaarborgd blijft. In overleg met de betreffende eigenaar wordt parallel aan het polderriool een aanvullende drainage aangelegd. Polderriool aan voorzijde woningen Vondelstraat wordt opgeheven Het polderriool werkt in de huidige situatie niet meer, o.a. door het dichtzetten van het polderriool ter hoogte van Vondelstraat nr Dit polderriool wordt gevuld met zand of een ander vulmateriaal. Geen grotere ontwateringsdiepte; wel waarborgen van de afvoer van grondwater Na het schoonmaken van het polderriool zijn de grondwaterstanden gedaald tot rond de NAP -1,80 m. Dit is te laag voor de lokaal aanwezige funderingen. Het instelniveau van de nieuwe drain wordt NAP-1,40 m. Dit niveau is nagenoeg gelijk aan de situatie voor het schoonmaken van het polderriool. Wel zullen de pieken in de grondwaterstand minder lang duren dan vroeger. Wateroverlast kan helaas niet helemaal worden voorkomen maar de afvoer van grondwater wordt voor de komende jaar wel gewaarborgd. 9 december Polderriool Vondelstraat 13/22

14 Bijlage 1 Locatie polderriool Vondelstraat HISTORISCHE RIOLERINGKAARTEN Februari 1910 Juni december Polderriool Vondelstraat 14/22

15 9 december Polderriool Vondelstraat 15/22

16 Bijlage 2 Locatie peilbuizen N Locatie peilbuizen E05791 peilbuis op binnenterrein E05793 peilbuis rondom polderrioolblok 9 december Polderriool Vondelstraat 16/22

17 Bijlage 3 Maaiveldhoogtes binnenterrein 9 december Polderriool Vondelstraat 17/22

18 9 december Polderriool Vondelstraat 18/22

19 Bijlage 4 Foto s inspectie en reiniging polderriool Met lange slangen door en langs de tuinen De rioolputten verkeren vaak in slechte staat 9 december Polderriool Vondelstraat 19/22

20 Stenen in het gewelf laten los Vooral de putten waren verstopt 9 december Polderriool Vondelstraat 20/22

21 Water injecteren in de put en vervolgens de slurry eruit zuigen Camera-inspectie nadat het polderriool is schoon gemaakt 9 december Polderriool Vondelstraat 21/22

22 Houten paal van de schutting gaat dwars door het polderriool 9 december Polderriool Vondelstraat 22/22