JUNG TYPE DYNAMICS INDICATOR

Transcriptie

1 JUNG TYPE DYNAMICS INDICATOR DOCUMENTATIE VERSIE september 2011, Cheops Group NL Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever CHE PUBLISHERS

2 INHOUD 1. INLEIDING 1.1. INDIVIDUATIEPROCES 1.2. HET MODEL VAN JUNG 1.3. JUNGIAANSE BASISTYPES TYPES 1.5 JUNG TYPE DYNAMICS INDICATOR (JTDI). 2. HIERARCHIE VAN FUNCTIES 3. CONSTRUCTIE 4. LITERATUUR

3 1. INLEIDING 1.1. INDIVIDUATIEPROCES In het begin van de vorige eeuw heeft de Zwitserse psychiater C.G. Jung zijn gedachtegoed uitgewerkt, waarin een unieke analytisch-psychologische benadering van de mens en zijn ontwikkelingsmethodiek centraal staan. Hij maakt onderscheid tussen een bewust en een onbewust deel van de psyche. Het onbewuste deelt hij op in het collectief onbewuste, waarin de archetypische energieën aanwezig zijn en dat is "overgeërfd" en het persoonlijk onbewuste, waar het IK vooral in alfastaat contact mee kan maken, zoals bijvoorbeeld in de droom. Archetypische beelden zijn oerbeelden die wij met elkaar delen en die we over de hele wereld tegenkomen in dromen en sprookjes. Jung geloofde dat het gedrag van de mens in belangrijke mate bepaald werd door een algemene levensdrang. Hij geloofde ook dat het wezen van de persoonlijkheid behalve door het persoonlijk bewustzijn ook, en grotendeels, gevormd wordt door wat hij het collectief onbewuste noemde, een overgeërfd deel van het onderbewustzijn dat volgens zijn leer in alle vertegenwoordigers van een ras of soort aanwezig is. Jung ontwikkelde, uitgaande van deze leer, de archetypen. Deze archetypen, begrippen zoals vuur, besef van kwaad of 'boze geest', held, godsvrucht, enzovoorts, zijn als het ware overgeleverde, functionele oerdrijfveren of 'ervaringsmodaliteiten' die de persoonlijkheid van de mens structureren. Het centrale doel van Jungs psychologie is het individuatieproces of de zelfverwezenlijking. Naast het ik onderkent Jung het 'zelf' dat een centrum is dat zowel het bewuste als het onbewuste omvat en dus in principe onbegrensd is (aangezien het onbewuste ook het collectieve onbewuste betekent). De realisatie van dit tweede centrum naast het 'ik' is een proces dat gekenmerkt wordt door de vereniging van tegenstellingen in de mens zelf: goed en kwaad, licht en schaduw, binnen en buiten. Jung is wellicht nog het meest bekend geworden door zijn typologie. In zijn boek Psychologische typen uit 1917 werkte hij vier basistypen van de menselijke persoonlijkheid uit. Hij stelde daarbij contrasterende functies tegenover elkaar: denken en voelen, perceptie (waarneming) en intuïtie. Eén daarvan is bij elk basistype dominant. Een bijkomende, belangrijke factor is of de psyche naar binnen (introvert) of naar buiten (extrovert) is gericht. Jung s systeem is hoogst ingewikkeld. Hij baseerde zijn leringen op zowel ervaringen in zijn klinische praktijk, als de mythologie en zijn kennis van het vergelijkend symbolisme. Zijn werk wordt, evenals dat van Freud, gekenmerkt door een groot aantal nieuwe concepten en principes. In zijn effectieve individuatietheorie staat de mens centraal die meer inzicht krijgt in zijn/haar eigen functioneren en zijn/haar eigen leven leert te leven. Het individu leert zijn/haar "Zelf" kennen, waardoor hij/zij volledig mens wordt met zicht op de persoonlijke projecties, competenties, ontwikkelgebieden én ongewenst gedrag.

4 Jung ontdekt dat de mens in de westerse wereld vaak uit balans is, wat gekenmerkt wordt door een gevoel van leegte, het uitblijven van vervulling. Jung constateert dat zo'n éénzijdig leven vaak wordt gedomineerd door cognitie, waaraan de verbinding met het onbewuste, de natuur, ondergeschikt is geraakt. Het individu stopt nu veel energie in de controle van zijn/haar omgeving en er ontstaat een neurotisch beeld. Omdat de mens in deze situatie niet meer goed in staat is om te luisteren naar zijn/haar innerlijke beleving, raakt hij/zij zichzelf kwijt. Het gedrag aan de buitenkant is niet meer in overeenstemming met de binnenkant en het Zelf geeft tegengas: in de vorm van (fysieke) signalen, een onbehaaglijk gevoel of medische problemen. Aan de andere kant kan een even groot gevoel van leegte ontstaan wanneer de weegschaal doorschiet naar de andere kant: uitsluitend naar binnen gekeerd zijn leidt tot het opgaan in de beleving en de omgeving, waardoor het IK uiteindelijk opgaat in het geheel (psychose). Het individu heeft in de meest extreme uitingsvorm geen zicht meer op het IK, er is geen ego kracht meer om keuzes te maken en hiervoor te gaan staan. Kenmerkend voor het individuatieproces is, dat het individu de verbinding tot stand brengt tussen het bewuste (cognitieve) en het onbewuste (beleving). Er ontstaat weer een verbinding met het Zelf, de oorsprong, door de tegenstellingen bewust (mannelijk principe) en onbewust (vrouwelijk principe) zoveel mogelijk te ontdekken en te integreren en hierin een persoonlijke balans te vinden. In de feitelijke beleving die nu binnen het individu ontstaat, wordt automatisch een diepe verbinding met de buitenwereld gerealiseerd.

5 1.2. HET MODEL VAN JUNG Jung merkte in zijn observaties bij cliënten op dat verschillende gedragskenmerken geen toeval zijn. Hij ontdekte een aantal patronen, die hij heeft gerangschikt. Hij benoemt twee mentale processen: 1. hoe neem je informatie op (gewaar worden Sensing versus intuïtie/intuition) 2. hoe neem je beslissingen (denken/thinking versus voelen/feeling) Verder constateerde Jung dat er twee manieren zijn om energie te kanaliseren: 1. naar binnen gericht (introvert) 2. naar buiten gericht (extravert) Attitudes: Extraversie en Introversie Jung begon zijn theorie te ontwikkelen door een poging te doen om mensen te classificeren als hetzij extravert, hetzij introvert. Jung's pyschologisch systeem onderscheidt twee functionele attitudes van het dagelijks bestaan: extroverte of introverte attitude. Dit onderscheid is niet hetzelfde als onderscheidingen als sociaalsolitair, prater-luisteraar, etc. Jung bedoelde met extraversion iemands focus op en interactie met de (concrete) buitenwereld en met introversion iemands focus op en interactie met de (mentale) binnenwereld. De waarneembare verschillen in gedragingen van mensen in elk van deze werelden noemde hij functies, tegenwoordig cognitieve processen genoemd. Jung kwam tot de conclusie dat elk mens een energiestroom heeft die of gericht is op zijn buitenwereld of op zijn innerlijke wereld van ideeën, herinneringen en emoties. Als de energiestroom naar buiten is gericht spreekt Jung van Extraversion (E) en omgekeerd van Introversion (I). Verder specificeerde Jung welke van de twee attitudes Extraversion en Introversion er gewoonlijk gebruikt zou worden samen met de dominante mentale functie in een individu. In de Extraversion attitude richt je energie en aandacht naar dingen en mensen in de omgeving. Je wil handelen. Je vertrouwt op je omgeving om je te stimuleren, je wil interactie met jouw omgeving, je bent actie-georiënteerd en soms zelfs impulsief, je staat open voor nieuwe ervaringen, je communiceert makkelijk en bent sociaal, je houdt ervan om zaken "door te praten". In de Introversion attitude haal je energie uit innerlijke ervaring en nadenken. Je wil gefocust blijven op jouw interne, subjectieve staat. Je bent geïnteresseerd in concepten, ideeën en innerlijke ervaringen. Je vertrouwt meer op duurzame concepten en ervaringen dan op vluchtige gebeurtenissen of ideetjes. Je houdt van alleen zijn en privacy, en je wil zaken eerst "doordenken" vooraleer je erover praat. Hier voegde hij later nog twee paren van tegengestelde functies aan toe (Sensing tegenover Intuition, en Thinking tegenover Feeling).

6 Perceiving en Judging Om de theorie van Jung te verstaan is het belangrijk om de termen waarneming en beoordeling goed te begrijpen. Waarneming betekent al de manieren waarop je bewust wordt van dingen, mensen, gebeurtenissen of ideeën. Het gaat om informatie verzamelen, het zoeken van beleving of inspiratie en de selectie van stimuli om op te reageren. Beoordeling gaat over al de manieren om tot een conclusie te komen over wat je hebt waargenomen. Het gaat om evaluatie, een keuze, beslissen en de selectie van een respons na het waarnemen van een stimulus. Uit de resultaten van associatietesten kon Jung opmaken dat elk mens met betrekking tot informatie twee fundamentele mentale processen gebruikt: om deze waar te kunnen nemen (Perceiving), en om deze te kunnen ordenen en beoordelen (Judging). Vervolgens ontdekte Jung dat wanneer de menselijke geest actief is, hij slechts gericht is op één van deze twee mentale activiteiten dus: of gericht op informatie opnemen, waarnemen (Perceiving) of op informatie organiseren en ordenen, en tot conclusies of beslissingen komen en oordelen (Judging). Bovendien bemerkte Jung dat je zowel bij Perceiving als bij Judging twee verschillende, en tegenovergestelde manieren kunt identificeren. Hij onderscheidde twee tegengestelde waarnemingsfuncties (Sensation of Sensing versus Intuition) en twee tegengestelde beoordelingsfuncties (Thinking versus Feeling). Voor het mentale proces van Perceiving geldt: dat je of iets feitelijk waarneemt (Sensing (S), of dat je iets intuïtief waarneemt (intuition (N). Voor het mentale proces van Judging geldt: dat je of kunt oordelen op basis van je ratio (Thinking (T), of op basis van je gevoel (Feeling (F). In zijn boek Psychologische typen uit 1921 werkte hij vier basistypen van de menselijke persoonlijkheid uit. Hij stelde daarbij contrasterende functies tegenover elkaar denken en voelen, waarneming en intuïtie, waarbij elke functie als het ware de pool is van een cirkel, die het zelf symboliseert. Eén van die polen is bij elk basistype dominant, ze is onze 'superieure functie'. Een bijkomende, belangrijke factor is of de psyche naar binnen (introvert) of naar buiten (extravert) is gericht.

7 Irrationele functies: Sensing en Intuition Sensing verwijst naar waarneming door middel van de zintuigen. Sensing gaat over wat bestaat. Omdat de zintuigen enkel dat bewust kunnen maken wat in het huidige moment gebeurt, neigen mensen met een voorkeur voor Sensing ertoe om te focussen op de onmiddellijke ervaringen die beschikbaar zijn voor hun vijf zintuigen. Vaak is het zo dat zij genieten van het huidige moment, van realisme, en dat ze een geheugen hebben voor details van gebeurtenissen in het verleden en het heden, en dat ze ook houden van praktische bruikbaarheid. Mensen die georiënteerd zijn op Sensing kunnen zo sterk gericht zijn op het observeren en beleven van het huidige moment dat ze onvoldoende aandacht hebben voor toekomstige mogelijkheden. Intuition verwijst naar het waarnemen van mogelijkheden, betekenissen en verbanden door middel van inzicht. Jung beschreef Intuition als waarneming door middel van het onbewuste. Intuïtie kan naar de oppervlakte van het bewustzijn komen als een ingeving of een plotse ontdekking van een patroon in niet verbonden lijkende gebeurtenissen. Intuition laat waarneming toe buiten dat wat zichtbaar is voor de zintuigen, inclusief de mogelijke toekomstige gebeurtenissen. Mensen met een voorkeur voor Intuition kunnen verbeeldingrijk zijn, theoretisch, abstract, toekomstgericht en origineel of creatief. Mensen met een voorkeur voor Intuition kunnen ook zodanig gericht zijn op het nastreven van mogelijkheden dat ze het hier en nu buiten beschouwing laten. Intuïtieve ontwikkeling is meer dan het ontwikkelen van je intuïtie in enge zin. In deze gangbare betekenis verwijst intuïtie naar plotseling weten los van of buiten het (logisch) denken of waarneming. Jung gaf er een ruimere betekenis aan en noemde intuïtie één van de vier `psychische functies' van de mens. Intuïtie is - anders dan het denken, het voelen en de gewaarwording -, dié psychische functie `die innerlijk waarneemt wat er mogelijk is. Intuïtie is gericht op de zin van dingen en op de onderlinge samenhang'. Voorbeeld: Wanneer je een object gaat bestuderen, zou je dan uitsluitend geïnteresseerd zijn in de feiten en de toepassing in het hier en nu (S) of zou je meer geïnteresseerd zijn in de ideeën en de relatie tussen de feiten en hun toepassing in de toekomst (N)? Voorbeeld: Neem bijvoorbeeld een appel. Als je de Sensing functie gebruikt om een appel waar te nemen, zou je die kunnen beschrijven als sappig, rood, of glanzend. De focus ligt op de zintuiglijke attributen van de appel. Als je je Intuition functie gebruikt om dezelfde appel waar te nemen, zou je kunnen spreken over Willem Tell, of de 'appeltaart van mijn grootmoeder'. Hier ligt de focus op associaties en mogelijke betekenissen die gestimuleerd worden door de appel.

8 Rationele functies: Thinking en Feeling Jung gebruikte de termen Thinking en Feeling om te verwijzen naar de rationele functies. Hoe beoordeel je wat je waarneemt? Mensen met een voorkeur voor Thinking komen tot een beslissing door ideeën met elkaar te verbinden door logisch denken. Zij houden van het principe van oorzaak en gevolg en hebben de neiging om objectief en onpersoonlijk te zijn in de toepassing van de ratio op een beslissing. Een Thinking beoordeling berust op onpartijdigheid en neutraliteit ten opzichte van de persoonlijke verlangens en de waarden van zowel de beslissingsnemer naar als de mensen die beïnvloed worden door de beslissing. Mensen met een voorkeur voor thinking ontwikkelen kenmerken zoals analytisch denken, objectiviteit, zich inlaten met principes van rechtvaardigheid en eerlijkheid en kritisch zijn. Mensen met een voorkeur voor Feeling komen tot een beslissing door de relatieve waarden en verdiensten tegenover elkaar af te wegen. Feeling berust op een begrip van persoonlijke waarden en de groepswaarden. Het is dus subjectiever dan thinking. Toch is Feeling, net als Thinking, een rationele functie, en het gaat over hoe iemand graag een beslissing neemt. Omdat waarden subjectief en persoonlijk zijn, is het vaak zo dat mensen met een voorkeur voor Feeling gericht zijn op de waarden en gevoelens van anderen net als op hun eigen waarden en gevoelens. Ze trachten mensen te begrijpen en te anticiperen op de effecten van de beslissing op de betrokken mensen en op wat belangrijk is voor hen. Mensen met een Feeling-voorkeur zijn meer bezig met de menselijke dan met de technische aspecten, en zijn gevoeliger voor warmte en harmonie. Voorbeeld: Als je een beslissing neemt, vertrouw je dan meer op onpersoonlijke rede en logica (T) of meer op persoonlijke waarden (F)? Voorbeeld: Welke van vijf werknemers moet gepromoveerd worden tot leidinggevende? Om hierover een beslissing te nemen zal iemand met een Thinking voorkeur een set van expliciete criteria ontwikkelen, de criteria volgens volgorde van belangrijkheid voor de beslissing rangschikken, en elk van de vijf kandidaten daarop scoren. Na het beslissen welke kandidaat het best beantwoordt aan de criteria kan een Thinking type de minder geprefereerde Feeling functie gebruiken om andere zaken zoals persoonlijke stijl, aanvaardbaarheid voor andere werknemers en de persoonlijke omstandigheden van de werknemer mee in rekening te nemen. Een Feeling beslissing focust op de kwalificaties voor de functie waarbij ook de impact op andere medewerkers en de persoonlijke omstandigheden van de vijf werknemers meespelen. Zo wordt de beste kandidaat bepaald op basis van het wegen van waarden. Als er twee of meer geschikte kandidaten uit het proces naar voren komen, kan het Feeling type de minder geprefereerde Thinking functie gebruiken om een set van objectieve criteria te ontwikkelen om te helpen in de finale besluitvorming. Als er maar één kandidaat uitspringt dan kunnen objectieve criteria gebruikt worden om er zeker van te zijn dat niets belangrijks over het hoofd gezien werd.

9 1.3. JUNGIAANSE BASISTYPES Jung ontdekte dat niet alle paren even bepalend zijn in iemands interactie met de wereld. In zijn idee over de psychologische typen ging hij ervan uit dat het introverte en extraverte veel sterker werkt dan de andere paren. Daarnaast zag hij dat het denken en voelen en het sensitieve en intuïtieve altijd gekoppeld waren aan het extraverte en introverte. Door voorkeuren van de 4 basispsychologische of mentale processen te koppelen aan de richting van de energiestroom kreeg Jung vier extraverte en vier introverte voorkeuren. Dit betekent dat mensen hun psyché (geest) op één van deze acht basismanieren gebruiken. Extraverted Sensing Se Energie wordt naar buiten gericht en informatie wordt verworven door het focussen op gedetailleerde, accurate zintuiglijke data in het heden. Introverted Sensing Si Energie wordt naar binnen gericht en feiten en details van zowel externe werkelijkheid als interne gedachten en ervaringen worden opgeslagen. Extraverted Intuition Ne Energie wordt naar buiten gericht om te zoeken naar nieuwe ideeën, interessante patronen en toekomstige mogelijkheden. Introverted Intuition Ni Energie wordt naar binnen gericht om te focussen op onbewuste beelden, verbanden en patronen die een innerlijke visie en inzicht creëren. Extraverted Thinking Te Een logische ordening van de buitenwereld wordt gezocht door het toepassen van helderheid, doelgerichtheid en beslistheid in acties. Introverted Thinking Ti Accuraat hij een orde in interne gedachten wordt gezocht door het reflecteren op en ontwikkelen van een logisch systeem voor begrip. Extraverted Feeling Fe Harmonie wordt gezocht door het organiseren en structureren van de omgeving om tegemoet te komen aan de behoeften en de waarden van mensen. Introverted Feeling Fi Zinvolle en complexe innerlijke harmonie wordt gezocht door gevoeligheid ten opzichte van de eigen en andermans innerlijke waarden en uiterlijk gedrag. Mensen voelen zich comfortabeler en meer op hun gemak met de processen waar zij een voorkeur voor hebben (mentale gerichtheid) en met de attitudes waarmee ze deze willen gebruiken. De functie die het meest bewust of dominant is, krijgt de grootste hoeveelheid bewuste energie, en bepaalt de graad van bewustzijn van de andere drie. Als bijvoorbeeld Sensing dominant is en dus het meest bewust, dan zal de tegengestelde functie Intuition het minst bewust zijn. En Thinking en Feeling zullen qua beschikbare energie ergens tussen Sensing en Intuition vallen.

10 TYPES Jung heeft zich geconcentreerd op het beschrijven van de acht psychologische basistypen. Wel zag hij dat mensen ook andere functies gebruiken in een soort van hiërarchie van voorkeuren. De meest gebruikte functie noemde hij dominant, gevolgd door hulpfunctie, tertiaire en ondergeschikte functie. Jung merkte op dat mensen, zoals ze ook een voorkeur hebben voor de hand waarmee ze schrijven of de voet waarmee ze tegen een voetbal stampen, ook een voorkeur hebben op het vlak van de mentale processen de ze gebruiken om waar te nemen en te beoordelen. Hij beschreef hoe deze verschillen, ook leiden tot typische persoonlijkheidsverschillen tussen mensen. Dit is de essentie van Jung s theorie over psychologische typen, die beschrijft hoe onze voorkeur voor deze mentale processen van waarnemen en beoordelen, beïnvloeden hoe we in ons dagelijks leven voelen, denken en handelen. De term dominante functie verwijst naar de functie (Sensing, Intuition, Thinking of Feeling) die het meest enthousiast, het vaakst, en met het meeste zelfvertrouwen gebruikt zal worden. De dominante functie kan je zien als een functie die de persoonlijkheid leidt of domineert. Een mens zal altijd de voorkeur hebben zijn favoriete functie te gebruiken, daar waar hij zich het prettigst voelt. Dus stel dat iemand introvert is dan zal hij of zij zijn dominante functie (bijvoorbeeld intuïtie) gebruiken in zijn favoriete omgeving. Dus bijvoorbeeld teruggetrokken in zijn kamertje. Daarnaast ontdekte hij dat mensen de andere functies als een soort tweede stap gebruikte. Daardoor kwam hij ertoe om naast de dominante functie een hulpfunctie toe te kennen aan het tweede element. Als logisch gevolg kende hij er ook nog een derde en vierde element aan toe. Daarbij ontdekte hij dat het oordelen en waarnemen een soort tweede introverte en extraverte functie waren. Daarbij ontdekte hij dat het oordelen meer extravert is en het waarnemen meer introvert. Als logisch gevolg daarvan kunnen ook die gekoppeld worden aan de beide andere paren. Daardoor ontstaat een zeer genuanceerd beeld van 16 types, waardoor het impliciete aspect dat in Jung s theorie onderbelicht was, nu expliciet gemaakt wordt. Judging/Perceiving maakt duidelijk te maken welke Jungiaanse functie wordt gebruikt in de buitenwereld. Perceiving is gekoppeld aan het introverte en extraverte, evenzo is Judging. Het voelen en denken en het sensorische en intuïtieve zijn als functies daaraan gekoppeld. De dominante functie komt als eerste aan de orde komt, bij voorkeur in de situatie waarin iemand zich oplaadt en vervolgens wordt de hulpfunctie gebruikt om de verhouding tot de wereld te bepalen. Daarna komen de twee niet dominante aspecten aan de orde in gespiegelde volgorde.

11 Dominante functie Hulpfuncie Type Volgorde Introvert Sensing IS Extrovert Thinking TJ ISTJ STFN Introvert Sensing IS Extrovert Feeling FJ ISFJ SFTN Extrovert Sensing ES Introvert Thinking TP ESTP STFN Extrovert Sensing ES Introvert Feeling FP ESFP SFTN Introvert Intuition IN Extrovert Thinking TJ INTJ NTFS Introvert Intuition IN Extrovert Feeling FJ INFJ NFTS Extrovert Intuition EN Introvert Thinking TP ENTP NTFS Extrovert Intuition EN Introvert Feeling FP ENFP NFTS Introvert Thinking IT Extrovert Sensing SP ISTP TSNF Introvert Thinking IT Extrovert Intuition NP INTP TNSF Extrovert Thinking ET Introvert Sensing SJ ESTJ TSNF Extrovert Thinking ET Introvert Intuition NJ ENTP TNSF Introvert Feeling IF Extrovert Sensing SP ISFP FSNT Introvert Feeling IF Extrovert Intuition NP INFP FNST Extrovert Feeling EF Introvert Sensing SJ ESFJ FSNT Extrovert Feeling EF Introvert Intuition NJ ENFJ FNST

12 1.5. JUNG TYPE DYNAMICS INDICATOR (JTDI). De Jung Type Dynamics Indicator (JTDI) is een instrument voor zelf rapportering. Het is geen test en velt geen oordeel. Het instrument is slechts een manier om te ordenen en niet om te meten. JTDI is een praktische vragenlijst die op 4 schalen informatie geeft over voorkeursgedrag. De vragenlijst is gebaseerd op de functie- en type- theorie van Jung over psychologische types. Het beschrijft je voorkeuren op vier dimensies, met elk tegengestelde polen: je voornaamste energiebron (de buitenwereld <-> de binnenwereld) je voorkeur voor waarnemen (via de zintuigen <-> via de intuïtie) je voorkeur bij het nemen van beslissingen (rationeel <-> gevoelsmatig) je manier van leven (gestructureerd <-> spontaan) De theorie van Jung geeft aan waar onze voorkeuren bij mentale activiteiten vandaan komen. De mens kan extravert of meer introvert zijn; denkend of meer voelend, gewaarwordend; zintuiglijk of intuïtief. De gecombineerde typeringen, zoals introvert/extravert, zintuiglijk/intuïtief, voelend/denkend, oordelend/ontvankelijk kunnen een herkenbare beschrijving geven van iemands Type. Jung onderscheidt twee mentale functies: het opnemen van informatie en het nemen van beslissingen. Hij gaat uit van twee tegengestelde wijzen waarop je deze informatie opneemt en eveneens twee manieren waarop je beslissingen neemt. Bij het opnemen van informatie gaat de voorkeur sterk uit naar een observerende manier om informatie op te nemen (concreet, realistisch, toepasbaar), of naar een intuïtieve manier (abstract, conceptueel, toekomstgericht). Sensing tegenover Intuition (S-N). Bij het nemen van beslissingen gaat de voorkeur uit naar een rationele manier (oorzaak- gevolg, objectief), of een manier waarbij sterk rekening wordt gehouden met de impact van het besluit op anderen (inleving, subjectief). Thinking tegenover Feeling (T-F). Daarnaast onderscheidt Jung voorkeursgedrag als het gaat om het richten van onze aandacht. Dit varieert van sterk Extravert tot sterk Introvert (E-I). Jung beschreef ook dat er twee manieren zijn om jezelf in de buitenwereld te presenteren, je levensstijl of persona, voorkeuren bij het inrichten van ons leven: Jugding (karakteristieken: systematisch, planmatig, ordenend, dingen afmaken) en Perceiving (karakteristieken: waarnemend, spontaan, open, flexibel, onsystematisch, zaken open houdend).

13 Door de voorkeuren in beeld te brengen onderscheid je in totaal zestien verschillende voorkeurstypes, waardoor je gedragspatronen beter kunt voorspellen. Op deze manier breng je diversiteit tussen mensen in beeld en kun je er door er kennis van te nemen op een positieve manier gebruik van maken, bijvoorbeeld in teamverband of voor je eigen individuatieproces. 8 Basistypen Jung Functie TYPES Extraverted Sensing Se ESFP ESTP Extraverted Intuition Ne ENFP ENTP Extraverted Thinking Te ESTJ ENTJ Extraverted Feeling Fe ESFJ ENFJ Introverted Sensing Si ISFJ ISTJ Introverted Intuition Ni INFJ INTJ Introverted Thinking Ti ISTP INTP Introverted Feeling Fi ISFP INFP JTDI is niet bedoeld om mensen te stereotyperen, maar wil mensen helpen zichzelf beter te leren kennen en hun relatie met anderen te begrijpen Er zijn geen goede of slechte voorkeuren of types. En voorkeuren zijn geen excuus om dingen wel of niet te doen, noch is alle gedrag met JTDI verklaarbaar. Jung's psychologisch systeem onderscheidt twee functionele attitudes van het dagelijks bestaan: extroverte of introverte attitude. De waarneembare verschillen in gedragingen van mensen in elk van deze werelden noemde hij functies, tegenwoordig cognitieve processen genoemd. Extrovert versus Introvert Iedereen functioneert zowel in de buitenwereld van mensen, activiteiten, interacties en dingen (E) als in de innerlijke wereld van ideeën, emoties, indrukken, gedachten en fantasie (I). We zijn allemaal in bepaalde opzichten introvert en in andere opzichten extrovert. Echter de een krijgt meer energie van de buitenwereld en de ander meer van de innerlijke wereld. Extroverten geven er de voorkeur aan energie te halen uit de buitenwereld van activiteit, mensen en dingen. Introverten geven er de voorkeur aan energie te halen uit de innerlijke wereld van gedachten, gevoelens en ideeën.

14 Attitudes waar haalt iemand zijn energie vandaan? Extraversion (E) Introversion (I) - op de externe omgeving gericht - voorkeur voor de innerlijke wereld - leren het best door handelen - leren het best door na te denken - mondelinge communicatie - bij voorkeur schriftelijk communiceren - interactie - reflectie - veel interesses - diepgaande interesses - willen deelnemen - willen tijd en ruimte voor zichzelf - veelheid aan relaties - diepzinnige relaties Jung beschrijft 2 verschillende cognitieve processen: Perception en Judgement. Sensation en Intuition zijn de twee soorten perceptie en Thinking en Feeling de twee soorten judgements. Elke mentale act bestaat uit het gebruik van tenminste een van deze 4 cognitieve processen. De zintuiglijke, tastbare waarneming dient voor het ontvangen van informatie en de evaluatiefunctie helpt ons de informatie te klasificeren zodat ons gedrag georganiseerd kan worden voor effectieve resultaten die voorspelbaar zijn. Judging versus Perceiving Hoe richt ik mijn leven in? Welke levensstijl neemt iemand aan? - gestructureerd en georganiseerd (J) of op basis van ervaringen, vindingrijkheid en kansen van het laatste moment (P). Judgers houden van een geplande, georganiseerde levenshouding en geeft er de voorkeur aan dat alles beslist is. Ze houden van plannen, organiseren, voorbereid zijn, beslissingen nemen, en voltooien dingen op tijd. "Perceivers" besteden meer tijd aan het opnemen van informatie, flexibel en open blijven voor nieuwe ervaringen. Zij stellen beoordelen, evalueren en beslissingen nemen uit.

15 PERCEPTION (P) JUDGING (J) onsystematische aanpak flexibiliteit spontaniteit houden van flexibel blijven aanpassing en veranderen verzoek naar openheid voor verandering energie halen uit stresssituaties aanpassen en veranderen spontaan speels en nonchalant systematiek structuur schematische aanpak organisatie en planning zaken afronden beslissingen nemen stresssituaties vermijden controleren en regelen ordelijk, voorspelbaar serieus en formeel Gedragskenmerken bij communicatie: Lijken ruimte te willen hebben om eigen beslissingen te nemen toon: laten we onderzoeken wat zijn enkele extra factoren om te overwegen Kunnen p het laatste ogenblik besluiten Genieten van het verloop ongeduldig bij overdreven lange omschrijvingen, procedures toon: schiet op ik wil een beslissing nemen Kunnen te vroeg besluiten Genieten van het slot percepties van de tastbare levenservaringen percepties van de conceptuele levensaspecten SENSING INTUITION THINKING FEELING de zintuigelijke ervaring de ervaring met de proces waarbij een proces waarbij een met het object zelf onderliggende patronen beslissing gebaseerd is beslissing gebaseerd is en verbanden. op onpersoonlijke, de impact op zichzelf of objectieve criteria andere mensen, op subjectieve criteria WIJZEN VAN INFORMATIE OPNEMEN/GENEREREN "Sensing" (S) en "Intuition" (N) verwijzen naar onze voorkeuren voor het soort data dat we gebruiken om problemen op te lossen. WIJZEN VAN EVALUEREN Thinking (T) en Feeling (F) verwijzen naar onze voorkeuren hoe we beslissingen nemen. voorkeur voor meer gericht rationeel, logisch op basis van individueel gebruik van de op totaalbeeld onpartijdig waardenpatroon 5 zintuigen

16 Sensing versus Intuition (S-N) De "Sensing" voorkeur verwijst naar wat we via onze vijf zintuigen krijgen, de feiten en concrete details. De "Intuition" voorkeur verwijst naar de mogelijkheden, implicaties en betekenissen ingegeven door de zintuiglijke data. Iedereen kan beide soorten van informatie genereren en gebruiken, maar het onderscheid is welke soort data iemand het meest vertrouwt en waar iemand het meest op afgaat. Perception hoe neemt iemand informatie op? Sensing (S) Intuition (N) - gericht op heden - toekomstgericht - gericht op wat realistisch en actueel is - gericht op nieuwe mogelijkheden - waardering voor practische toepassingen - waardering voor fantasie en verbeeldingskracht - gericht op feiten, het concrete: details - verbanden, verhoudingen ontdekken in, en de betekenis begrijpen van feiten - sequentieel obeserveren en herinneren - abstracte theoretische houding - informatie stapsgewijs verzamelen - sprongsgewijs (fantasie) - vragen wie, wat, wanneer en waar? - vragen als eerste "waarom" - zien wat er is (ervaring) - zien wat het kan zijn (nieuwigheid) Thinking versus Feeling "Thinkers" nemen hun beslissingen op een rationele, logische, onpartijdige manier, gebaseerd op wat zij geloven wat eerlijk en correct is door voorgeschreven regels van gedrag. "Feelers" nemen hun beslissingen op individuele basis, op een subjectieve manier op wat zij geloven goed is binnen hun eigen waarde systeem. Iedereen kan op beide manieren beslissingen te nemen, maar de meeste van ons vertrouwen meer op één van de twee voorkeuren.

17 Judgment hoe neemt iemand beslissingen? Thinking (T) Feeling (F) objectieve criteria subjectieve criteria logische gevolg van een keuze of handeling impact van een keuze voor zichzelf en anderen vastberaden zijn flexibel streven naar waarheid, gerechtigheid streven naar harmonie en waardering (objectieve werkelijkheid) redelijk zijn meevoelen en heel wat aanvaarden rechtvaardigheid en eerlijkheid mededogen en barmhartigheid logische aanpak problemen rekening houdend met impact op mensen redeneren volgens principes zich laten leiden door persoonlijke waarden analytisch denken, bedachtzaam ontvankelijke houding, gevoelig wetten en regels verzachtende omstandigheden systematische conclusies emotionele overtuigingen De vier functies S-N-T-F elk met hun naar buiten of naar binnen gerichte orientatie vormen in Jung's systeem de onderliggende 'pschologische functies' van de psyche van de mens. Hoewel deze functies gecompliceerd zijn en verschillend naargelang de orientatie, vatte Jung 'sensing' samen als de vaststelling dat iets bestaat, 'thinking' als wat het betekent, feeling' als wat de waarde is en intuition als waar het vandaan komt en waar het toe leidt. Het gebruik van één van deze 4 cognitieve processen (het dominante proces in een persoonlijkheid) in hetzij de buitenwereld, hetzij de binnenwereld leidt tot in totaal 8 functies. Elk van de 4 basisfuncties kan onderverdeeld worden in een extroverte en een introverte attitude, zodat Jung tot 8 functieparen komt: PERCEPTION - INFORMATIE Extraverted Sensing - (Se) - Ervaren Scannen Introverted Sensing - (Si) - Herinneren Accumuleren Extraverted Intuiting - (Ne) - Concluderen - Interpreteren Introverted Intuiting - (Ni) - Voorzien - Conceptualiseren JUDGMENT - ORGANISEREN - EVALUEREN PROCES Extraverted Thinking - (Te) - Organiseren - Systematiseren Introverted Thinking - (Ti) - Analyseren Categoriseren Extraverted Feeling - (Fe) - Anderen in aanmerking nemen Introverted Feeling - (Fi) - Belang evalueren

18 Sensing (S) - Se Si Geeft er de voorkeur aan zich te concentreren op informatie verworven via de vijf zintuigen en op praktische toepassingen. Kenmerken: Continuïteit en traditie Details, specifiekheden Meer gericht op het heden Hoofdpunten, duidelijke richtlijnen Vragen wie, wat, wanneer en waar? Gedragskenmerken bij communicatie: Vragen stap voor stap informatie of instructies Stellen Wat en Hoe vragen Gebruiken precieze omschrijvingen Extraverted Sensing - (Se) - Ervaren Wat gebeurt er werkelijk? Hoe is de feitelijke situatie? Wat kan ik er nu mee doen? Introverted Sensing - (Si) - Herinneren Wat heb ik geleerd van ervaringen in het verleden? Welke middelen zijn beschikbaar? Wat is het praktisch nut hiervan? Intuition (N) - Ne Ni Geeft er de voorkeur aan zich te concentreren op patronen, verbanden en mogelijke betekenissen. Kenmerken: Nieuwe, verbeterde manieren om iets te doen Het overzicht Meer gericht op de toekomst Ingevingen, vlagen van inzicht Vragen als eerste "waarom" Gedragskenmerken bij communicatie: Vragen om het doel van een actie Zoeken naar mogelijkheden Stellen Waarom vragen Spreken in algemene termen

19 Extraverted Intuiting - (Ne) - Concluderen Welke gevolgtrekkingen kan ik maken? Welke doeleinden streef ik na? Welke hypotheses kan ik opstellen? Introverted Intuiting - (Ni) - Voorzien Wat zijn de gevolgen voor de toekomst? Wat is het concept? Wat is de diepere betekenis? Thinking (T) - Te Ti Geeft er de voorkeur aan beslissingen te baseren op logica en een objectieve analyse van oorzaak en gevolg. Kenmerken: Analytisch, logisch, onpersoonlijk Eerlijk en direct Koel en gereserveerd Stellen logische volgorde op prijs Objectieve criteria Gedragskenmerken bij communicatie: Lijken u of uw kennis te testen Overwegen het objectieve bewijs Zijn niet onder de indruk dat anderen vóór hebben gekozen Gesprekken volgen een patroon om logica te controleren Extraverted Thinking - (Te) - Organiseren Hoe kan ik mijn handelen structureren en organiseren? Wat is de volgorde? Wat is de logica erachter? Introverted Thinking - (Ti) - Analyseren Welke beginselen moet ik toepassen? Welke modellen zijn bruikbaar? Welke technieken of invalshoeken kan ik toepassen?

20 Feeling (F) - Fe Fi Geeft er de voorkeur aan beslissingen te baseren op een waarderingsproces en houdt daarbij rekening met wat er belangrijk is voor mensen. Kenmerken: Empathie, sympathiek Diplomatiek Warm, vriendelijk, emotioneel Stellen goede gevoelens op prijs Subjectieve criteria Gedragskenmerken bij communicatie: Streven naar overeenstemming bij de wisselwerking Kunnen praten over wat zij waarderen Vragen hoe anderen gehandeld of de situatie opgelost hebben Maakt hun uit of er rekening met anderen gehouden is Extraverted Feeling - (Fe) - Anderen in aanmerking nemen Wie komt in aanmerking om iets voor me te doen? Wie kan ik hiermee helpen? Hoe kan ik dit gebruiken om mijn relaties te verbeteren? Introverted Feeling - (Fi) - Belang evalueren Wat is werkelijk belangrijk hier? Wat vind ik belangrijk en wat wil ik uit deze situatie halen? Wie komt in aanmerking om van te leren? Deze acht mentale functies gebruiken we elke dag. Echter aan sommige functies geven we een voorkeur. In sommige functies zijn we dermate goed dat we deze automatisch toepassen, in andere functies waarin we niet goed zijn moeten we er expliciet een beroep op doen. De eerste functie is de dominante (primaire) functie. De tweede functie is altijd een 'perceiving' functie ( sensing of intuition) als de eerste functie een 'judgement' functie is en omgekeerd. Verder is de orientatie van de tweede functie altijd tegengesteld aan die van de primaire functie. Hieruit resulteren 16 types met elk hun eigen benadering van het leven en problemen. Hoewel elk mens uniek is, tenderen twee mensen van hetzelfde type erna eenzelfde situatie met hetzelfde resultaat te ervaren en te evalueren, met behoud van individuele verschillen uiteraard.

21 dominant secundaire functie Se = Extraverted Sensing >>> Ti = Introverted Thinking of Fi = Introverted Feeling Si = Introverted Sensing >>> Te = Extraverted Thinking of Fe = Extraverted Feeling Ne = Extraverted intuition >>> Ti = Introverted Thinking of Fi = Introverted Feeling Ni = Introverted intuition >>> Te = Extraverted Thinking of Fe = Extraverted Feeling Te = Extraverted Thinking >>> Si = Introverted Sensing of Ni = Introverted intuition Ti = Introverted Thinking >>> Se = Extraverted Sensing of Ne = Extraverted intuition Fe = Extraverted Feeling >>> Si = Introverted Sensing of Ni = Introverted intuition Fi = Introverted Feeling >>> Se = Extraverted Sensing of Ne = Extraverted intuition In het beschrijven van de 4 mentale processen en de twee attitudes beschrijft Jung een individualiseringsproces, waarin iemand elke functie/attitude zou 'ontwikkelen'. Jung stelde dat in iedereen een aangeboren drang aanwezig is om eerst onze dominante functie adequaat te gebruiken, dan onze hulpfunctie als tweede, de derde functie als derde en onze inferieure functie als vierde. Hij stelde ook dat het slechts weinigen ooit dit hele individualiseringsproces zouden doorlopen. Het model van Jung focust zich op de dominantie functie. De beschrijvingen van de acht types zijn vrijwel geheel gebaseerd op de dominante functie. Aan de tweede functie wordt door Jung heel weinig besteed. In JTDI wordt in plaats van acht persoonlijkheidstypen zonder secundaire functie uitgegaan van 16 persoonlijkheidstypen met secundaire functie. De MBTI van I. Meyers gaat ervan uit dat in het model van C. Jung de hulpfunctie, de tertiaire functie en de ondergeschikte functie altijd een tegenovergestelde ('balancerende') attitude van de dominante functie bezitten. Jungianen echter beweren stellig dat Jung daarentegen expliciet heeft gesteld dat de tertiaire functie dezelfde attitude heeft als de dominante functie, juist om in balans te zijn met de dominante functie. Ook in het model van JTDI dat alle acht functies omvat, de eerste vier bewustzijnfuncties zijnde het primaire proces en de laatste vier functies het secundaire, grotendeels onbewuste proces, heeft de tertiaire functie dezelfde attitude als de dominante functie. De attitude wisselt af per niveau in de hierarchie van functies. Op basis van zijn klinische praktijk beweerde Jung dat velen van ons niet de mogelijkheid hadden om hun dominante functie op natuurlijke wijze te ontwikkelen, maar gestimuleerd werden om daarentegen die functies te ontwikkelen die door de maatschappij en/of ouders gewenst werden. Dit concept van falsificatie van typevoorkeuren wordt weerspiegeld in de gangbare opvatting onder Jung georienteerde psychoanalysten dat het Type pas nauwkeurig kan worden bepaald na een extensieve analyse vande dromen van een 'patient'. Het Type bestaat niet uit een optelling van de vier letters (bijvoorbeeld E+N+T+P). De code weerspiegelt alle patronen van ons gebruik van de acht cognitieve processen.

22 De gebruikte vier-letter-code is een afkorting van de voorkeurshierarchie van de 8 functies. De eerste letter beschrijft de primaire attitude van de dominante functie : Extrovert of Introvert De tweede en derde letter beschrijven de twee sterkste functies (ego-functies): S-N perceiving functies en T-F judgement functies In een code als ENTP zijn deze Extraverted intuition en Introverted Thinking. De vierde letter beschrijft onze levenshouding. Ongeacht een extraverte of introverte orientatie allemaal gebruiken we de extroverte functie om in de maatschappij te passen en onze doelstellingen na te streven. Indien de extraverte functie (hoeft niet de de eerste functie te zijn) een Jugdment functie is (Te of Fe) is dan is de laatste letter een J. Indien de extraverte functie een perceiving functie is (Se of Ne) is dan is de laatste letter een P. Indien iemands dominante functie Se is met als hulpfunctie Fi dan is de eerste letter een E. Nu Se perceiving is, is de laatste letter een P. Het Type is dus ESFP. Of iemand heeft als eerste twee functies Ni en Te. Het eerste type is dus een I. De extraverte functie is Te hetgeen een Judgment functie is en levert dus een J op. Het Type is nu INTJ. Type tabel Jung vs. JTDI Jung JTDI JTDI teritiaire inferieure dominant dominant 2e functie functie functie Fe Fe Ni S T Fe Si N T Fi Fi Ne S T Fi Se N T Ne Ne Fi T S Ne Ti F S Ni Ni Fe T S Ni Te F S Se Se Fi T N Se Ti F N Si Si Fe T N Si Te F N Te Te Ni S F Te Si N F Ti Ti Ne S F Ti Se N F

23 2. HIERARCHIE VAN FUNCTIES De rollen van de acht cognitieve processen In elk van de 16 persoonlijkheidstypen spelen de acht cognitieve processen een eigen rol. Hoewel we in principe acht mentale functies tot onze beschikking hebben, vertrouwen we in ons leven we de meeste tijd op twee cognitieve processen: een voorkeursmanier om informatie op te nemen en een voorkeursmanier om die informatie te organiseren en te evalueren. Een proces vervult een dominante rol en het andere proces een ondersteunende rol. De overige 6 processen hebben vaak een rol op de achtergrond. Elke rol heeft een negatieve en een positieve uitdrukkingsvorm. En elke rol die we gebruiken betekent een verschillend energieverbruik. Rollentheorie richt zich op de rollen die de mens in zijn leven speelt en vervult. Denk hierbij aan de rol van moeder, echtgenoot, leidinggevende of hulpverlener. Veel van de rollen die je in het dagelijks leven speelt, gaan je goed af. Met sommige rollen kun je echter moeite hebben. De verschillende rollen die je speelt beïnvloeden elkaar. De wijze waarop je jouw rollen vervult maakt je uniek, maakt je wie jij bent. Vanaf je geboorte leer je via role taking : je leert door anderen na te doen. Je leert van hoe anderen met je omgaan. Hoe de ander op jouw gedrag en gevoelens reageert. Role taking is een diepe, symbiotische en onbewuste verankering van leren en een ontwikkeling van een eigen mimiek en reactiepatronen op gevoelens zoals angst of liefde. Vanaf je vierde/vijfde jaar leer je meer bewust, via Role Playing. Je leert onderscheid te maken tussen jijzelf en de ander, tussen jou en je mama bijvoorbeeld. In spel word je een mama zoals je eigen mama of zoals je wensmama, of een prinses zoals je graag zou willen zijn, of een dokter of een juf. Je zoekt uit dat jij er bent; Ik ben! (Niet wie ik ben), dat je los bent van de ander. Je omgeving bepaalt mede hoe vrij je mag experimenteren of hoe dogmatisch en stereotype de rollen zijn die je speelt. Op de grens van pubertijd en adolescentie kan je overstappen van de Role Playing in een nieuwe fase de Role Creation. Dat kan pas als de eerste twee fases zijn geïntegreerd, waardoor je een rol op geheel eigen, nieuwe en unieke wijze creëert. Dan heb je ook nog de Survival Roles, de overlevingsrollen. Deze rollen bestaan uit een aantal afweermechanismen die je hebt ontwikkelt om jezelf veilig te stellen. Maar wij allen hebben een aantal overlevingsrollen gecreëerd; om niet de pijn van een belangrijke afwijzing te voelen, om geen schaamte te ervaren in een groep, et cetera. De primaire processen (bewustzijnfuncties) De primaire processen zijn die processen die we gebruiken in onze eerste 4 rollen: primaire rol, ondersteunende rol, de verzachtende rol en de?? rol. De primaire processen ontstaan en ontwikkelen zich op verschillende stadia in ons leven. De leeftijdsgerelateerde activiteiten maken gebruik van deze processen. Het leren van de inhoud en de vaardigheden om deze mentale functies uit te voeren kost vrijwel geen inspanning. We ervaren dat onze interesses in elk stadium verschuift naar andere activiteiten.

24 Het eerste cognitieve proces wordt vaak de dominant genoemd. De tweede functie wodt vaak auxiliary genoemd omdat dit proces het eerste proces helpt. Het ontwikkelt zich als tweede, gewoonlijk tussen 12 en 20 jaar. De ontwikkeling van het derde proces begint gewoonlijk rond 20 jaar en loopt door tot ongeveer 35 jaar. Het vierde en minst geprefereerde proces komt gewoonlijk rond 35 jaar tot 50 jaar in beeld. Deze ontwikkelingsleeftijden zijn algemeen en variëren van persoon tot persoon. In de desbetreffende fases voelen we ons aangetrokken tot activiteiten die het gebruik van deze processen vereisen. de dominante functie (leidend versus dominantie) De dominante functie, het eerste cognitieve proces, is de primaire functie die zich ontwikkelt in onze kindertijd. We neigen ernaar hier als eerste op te vertrouwen om onze problemen op te lossen en effectieve resultaten te boeken. Juist omdat deze rol ons zo vertrouwd is en het vaakst wordt gebruikt, heeft deze rol vaak een volwassen kwaliteit. We gebruiken deze rol automatisch en vrijwel zonder inspanning en hebben daar meer bewuste controle over. We gebruiken deze rol om uit moeilijke situaties een uitweg te vinden. Indien we teveel de nadruk leggen op deze rol, dan wordt deze rol te dominant, negatief in de zin van aanmatigend en overheersend. de hulpfunctie (support versus overbescherming) Eenmaal vertrouwd met onze dominante rol, zijn we in staat om inhoud te geven aan onze ondersteunende rol. In een positieve vorm kan dit zich manifesteren als bijvoorbeeld een verzorgende ouder. In een negatieve vorm kan deze rol de vorm aannemen van overbescherming en belemmerend werken. De E-I oriёntatie van deze ondersteunende functie is altijd tegengesteld aan die van de dominante functie. de verzachtende functie (verlichting versus unsetting) Deze rol geeft ons nieuwe levensenergie en dient als een backup voor de ondersteunende rol en werkt vaak synchroon hiermee. In de jeugdjaren wordt deze mentale functie niet vaak gebruikt, pas als de levensomstandigheden dit vereisen of als de ondersteunende functie in deze levensomstandigheden moeilijker gebruikt kan worden. In het algemeen worden we pas na het bereiken van de volwassenheid aangetrokken door activiteiten die bij deze rol horen. Vaak manifesteert deze rol zich in de wijze waarop we onze creatieve mogelijkheden uiten, speels zoals we als kinderen waren. In een meer negatieve vorm leidt het tot kinderachtigheid en leidt tot negatieve connotaties als onrijpheid, onverantwoordelijkheid, verwarring. de inferieure functie (aspiraties versus projecties) Dit vierde proces komt gewoonlijk pas aan de orde tussen 35 en 50 jaar. Deze mentale functie is waar we eigenlijk heen willen maar we ons niet bewust van zijn. Deze rol ontwikkelt zich veelal pas rond midlife. We ervaren het vaak eerst in zijn negatieve vorm waarbij we onze angsten en negativiteit projecteren op anderen. De kwaliteit van onze angsten reflecteren het proces dat deze rol beheerst en komen als onvolwassen over. Deze rol kost ons veel levensenergie, ook als we ons bewust worden van dit proces. Naarmate we meer vertrouwd worden met deze rol komt ons leven meer in balans.

25 De schaduwprocessen De overige vier processen opereren meer op de grenzen van ons bewustzijn, in de schaduw en komen alleen onder bepaalde omstamdigheden aan de oppervlakte. Vaak ervaren we deze procressen als negatief, doch als we deze processen onder ogen durven zien, kunnen ze erg postief zijn. De vijfde functie (oppositie versus back-up) Vaak zijn we in deze opponerende rol koppig en twistziek en weigeren we mee te doen in de desbetreffende situatie. Hoewel het makkelijk lijkt om deze functie te ontwikkelen, neigen we ernaar om deze functie beperkt te gebruiken, gezien de grote hoeveelheid (levens-)energie die een uitgebreid gebruik hiervan kost. In haar positieve vorm geeft deze vijfde functie een back-up en diepte aan onze dominante functie en stelt ons in staat onze doelstellingen met grotere vastberadenheid na te streven. De zesde functie (kritisch versus ontdekking) In haar negatieve vorm spelen we deze kritische rol om kwetsbare punten bij andere te vinden en anderen te ontmoedigen. Deze rol kunnen we ook aannemen als anderen deze rol tegenover ons spelen. Het wordt sporadisch gebruikt en komt naar voren in stressvolle omstandigheden wanneer iets belangrijks op het spel staat. Eenmaal in deze rol is het vaak moeilijk te stoppen,. Zijn we ons hiervan bewust dan kan deze ontvankelijkheid uiteindelijk leiden tot een diepere wijsheid. de zevende functie (misleidend versus uitlaatklep) De misleidende rol doet ons geloven dat iets belangrijk is om te doen of er aandacht te schenken. Dit proces vertrouwen we niet vaak omdat we in deze rol foutieve waarnemingen en tot verkeerde conclusies kunnen komen. Dan voelen we ons in de val tussen twee slechte opties. In haar positieve vorm is het een uitlaatklep, een humorvol begrip voor onze eigen schaduw. Dan kunnen we om onszelf lachen en in deze rol nieuwe levensenergie opdoen. de achtste functie (vijandig versus transformatie) In deze vijandige rol kunnen we erg negatief zijn. We kunnen destructief worden tegen onszelf of tegen anderen. Van ons handelen of niet handelen in deze rol krijgen we later vaak veel spijt. We zijn ons onbewust van het proces dat deze rol inhoud geeft en hebben het gevoel dat dit proces ineens naar voren komt. Als we ontvankelijk zijn voor het proces dat aan deze rol inhoud geeft dan wordt deze rol een transformatieve rol, het stimuleert ons om iets nieuws te creeren. Carl Jung stelt dat één functie in je persoonlijkheidstype (Sensing (S) of Intuition (N) of Thinking (T) of Feeling (F) meer uitdrukkelijk is, het beste ontwikkeld en het meest werkzaam is. Zijn tegenovergestelde is het minst ontwikkeld en kan verschillende problemen, misverstanden, conflicten, en een ongebalanceerde werkstijl veroorzaken, en in mid-life je meest waarschijnlijke vorm van persoonlijkheidsproblemen zijn. Je minst ontwikkelde functie is ook je gebied van grootste potentiële groei. In beginsel kunnen we allemaal leren deze acht mentale functies adequaat te gebruiken. Rollen die de mens speelt in het werkelijke leven vinden hun beperkingen in ontwikkelde levenspatronen en verwachtingen van derden. Hoewel het patroon voor elk PersoonlijkheidsType gelijk is, zijn er binnen dat type aanzienlijke individuele verschillen in de ontwikkeling van de eigen persoonlijkheid.