RERUM NOVARUM - Geraardsbergen, 13 mei 2015

Transcriptie

1 RERUM NOVARUM - Geraardsbergen, 13 mei 2015 Marc Leemans, voorzitter ACV Vriendinnen, vrienden, Laat me beginnen met een citaat van 124 jaar oud uit de encycliek Rerum Novarum, over de arbeiders die niet verenigd en onverdedigd als zij waren, langzamerhand ten prooi vielen aan onmenselijke praktijken van hun meesters en aan een bandeloze concurrentiezucht. Ik citeer verder: De ellende werd nog vergroot door een allesverslindende woeker, die telkens weer, zij het in andere vormen, door hebzuchtige speculanten wordt gedreven. Hierbij komt het feit, dat enkele weinigen nagenoeg de gehele heerschappij verkregen over de arbeidsmarkt en over heel de handel, zodat een zeer klein aantal machtige geldmagnaten een bijna-slavenjuk hebben opgelegd aan de onafzienbare menigte proletariërs. Einde citaat. Qua taalgebruik klinkt het verouderd. Wat als we dit nu eens zouden hertalen naar onze tijd? U kent wel dat bekroonde programma. Wat als? Wat als de encycliek het ongebreidelde, geglobaliseerde kapitalisme had afgestopt? Dan hadden we geen analyses gehad Thomas Piketty, van James Galbraith, of van Paul Krugman over 1

2 de concentratie van geld en macht en over de groeiende ongelijkheid. Wat als de encycliek de bandeloze concurrentiezucht had doen verdampen? Dan hadden we na de val van de Berlijnse muur geen neerwaartse spiraal gekregen van mondiaal zoeken naar de weg van de minste weerstand en het grootste geldgewin. Wat als de encycliek geen morele steun had gegeven aan de niet verenigde en onverdedigde arbeiders? Dan hadden we geen sterke vakbond gehad die gewone mensen verdedigt. Dan hadden we geen mutualiteit gehad die gewone mensen bijstaat bij ziekte en invaliditeit. Dan hadden we geen middenveldorganisaties gehad die gewone mensen verenigen in tal van activiteiten en met tal van vrijwilligers. Om zo de steken op te rapen die markt en staat laten vallen. Maar de encycliek zorgde wel degelijk voor verandering. Voor het brengen van nieuwe dingen, voor het aanbreken van nieuwe tijden. Van betere tijden voor de gewone mensen. Alleen wordt vandaag de klok in tegengestelde richting gestuurd. Wat als we nu eens de gammele boten van vluchtelingen in de Middellandse zee niet meer onderscheppen? Zouden die radeloze mensen op de vlucht voor oorlog, honger of vervolging, hun zoektocht naar een beter leven dan opgeven?

3 Wat als we eens 1-euro-maaltijden aanbieden aan behoeftige mensen? Zouden die mensen zich dan na de maaltijd echt geholpen voelen? Of zouden ze zich nog steeds arm voelen? Wat als we er eens voor zorgen dat werklozen hun rekeningen niet meer kunnen betalen? Dan vinden die toch binnen de kortste keren werk? Wat als we schoolverlaters zonder diploma eens zonder inschakelingsuitkering zetten? Dan gaan die toch gewoon een diploma halen? Of blijven ze dan gewoon wat langer thuis inwonen? Wat als we de sociale uitkeringen eens niet aanpassen aan de prijsstijgingen? Dan pak je niks af. Dan komt er gewoon niks bij. Dat gaan die mensen toch niet voelen? Wat als we de lonen eens niet indexeren? Zouden mensen dan voelen dat ze dan 2% minder koopkracht hebben? Zouden die mensen dan ook beseffen dat ze dit jaarlijks rateren? Zou iemand van 25 dan beseffen dat hij dat dan voor de rest van zijn loopbaan misloopt en dat hem dat over die periode zo n volledig jaarloon kost? Wat als we de wettelijke pensioenleeftijd eens optrekken naar 67 jaar? Wat als we de uitgroeibanen moeilijker maken? En wat als we brugpensioen nog strenger beperken? Dan blijven al die mensen toch vanzelf blij en met meer goesting langer werken?

4 Wat als we eens zeggen dat dit allemaal gebeurt met een uitgestoken hand naar de sociale partners? En wat als we zeggen dat er een gigantische ruimte is voor het sociaal overleg? Zouden die onderhandelaars het dan erg vinden als we nadien hun unanieme en ondeelbare akkoorden toch nog aanpassen? Zouden die zich nadien daarom minder engageren voor overleg? Wat als we een onrechtvaardigheidsgevoel tegenkomen bij de zwaarst belaste groep? Wat als de mensen vinden dat de belasting op hun loon veel te hoog aandikt? Zouden we die dan niet kunnen overtuigen met de aankondiging van een taks shift? Om dan nadien alles uit de kast te halen om deze belofte naar de Griekse kalender te verschuiven. Wat als we die taks shift, als die dan toch onvermijdelijk wordt, eens richting hogere BTW sturen? Zodat we het geld vooral halen bij gewone gezinnen, van wie een groter deel van het inkomen opgaat aan consumptie? Zouden die mensen dan doorhebben dat dit gewoon lood om oud ijzer is, zoals prof. André De Coster het al eerder noemde, met in zijn spoor ook prof. Paul De Grauwe? Wat als we die vermogenswinstbelasting, als die echt onvermijdelijk is, eens herverpakken tot een speculatietaks. Een die zo dun en brokkelig is dat het een speculaastaks wordt: een zoethoudertje dat nadien slap uiteenvalt in je koffie.

5 Wat als? Wat als? Wat als? Het soort vragen die we nu elke ochtend in de krant lezen. Die we elke dag horen in het parlement. Die elke dag op de overlegtafels belanden. Het ACV zeurde maandenlang over het ontbreken van een overlegmogelijkheid met de politiek. Een politiek die prat gaat op de parlementaire meerderheid achter het regeringsbeleid. Die hooghartig elke kritiek wegwuift met de dooddoener dat mensen uitdrukkelijk voor dit beleid hebben gekozen. Een huidig vicepremier, die deel uitmaakte van de vorige marxistische belastingcoalitie - die zich nota bene met één zetel versterkte bij de laatste verkiezingen - stelt vandaag plompweg dat de mensen voor dit beleid hebben gekozen. Is dat zo? Hebben de mensen echt gekozen voor een indexsprong? Hebben de mensen echt gekozen voor pensioen vanaf 67 jaar? Hebben de mensen echt gekozen om van de onvrijwillige deeltijdse werknemers de helft van hun inkomensgarantieuitkering af te pakken? Hebben de mensen echt gestemd voor de terugkeer van lagere minimumlonen voor jongeren? Ik kan me in elk geval niet herinneren dat te hebben gelezen in de verkiezingsprogramma s. Wat als dat alles er wel had ingestaan? Zou men dan vandaag ook kunnen zeggen dat de mensen met ruime meerderheid voor dit beleid hebben gekozen?

6 Bij politieke verkiezingen kiezen mensen niet voor een regering. Ze kiezen wel voor partijen. In de verwachting dat die nadien een beleid voeren dat vertrekt van de verkiezingsprogramma s, dat zo goed mogelijk is voor een zo ruim mogelijke groep van burgers; dat bijdraagt tot een samenhangende samenleving, een rechtvaardige samenleving. Waarbij iedereen een juiste bijdrage levert in verhouding tot zijn of haar draagkracht. Een beleid, dat een breed draagvlak zoekt via en dialoog en overleg met de samenleving, met de sociale partners, met het breed vertakte maatschappelijke middenveld. Dat krijg je niet met de liberale regeringspartijen die een broertje dood hebben aan overleg. Wij hebben echter steeds een duidelijke lijn getrokken. Wij willen verantwoordelijkheid opnemen. Maar niet als men ons op een kaduke stoel zet en anderen in een comfortabele zetel. Dan speelt men het spel niet eerlijk. Daarom hebben we met mensen moeten manifesteren in Brussel. Daarom hebben we provinciale acties en een nationale staking moeten organiseren. Om finaal toch enige ruimte te krijgen voor overleg. Het ACV zeurde eerst lang voor het krijgen van overleg. Het ACV sleurde nadien hard aan het voeren van overleg. Op 17 december kwamen we met de werkgevers tot een minicompromis over eindeloopbaan en eenheidsstatuut. Waarna de

7 liberale partijen daar absoluut toch nog wat moesten aan wijzigen. Op 30 januari ging het ACV door tot de finish voor een sociaal akkoord En nadien haalden we daarvoor op 10 februari een krappe meerderheid op onze Algemene raad, na een zeer brede democratische raadpleging. Telkens omdat het ACV zijn nek durfde uitsteken. In dat akkoord stak een belangrijk luik over de welvaartsvastheid van sociale uitkeringen. Waarbij we -tegen de achtergrond van stijgende armoede- voorrang gaven aan de verhoging van de minimumuitkeringen met 2% én aan de eisen van Ziekenzorg en Okra voor hoger vakantiegeld voor invaliden en gepensioneerden. Met nadien nog een aanvullend akkoord met de werkgevers over de verzachting van de beschikbaarheid van oudere werklozen en SWT ers. Maar opnieuw moesten de drie liberale partijen hier aan morrelen en kwamen ze op de proppen met een nieuwe aangepaste beschikbaarheid. Geen kat die het begreep. Ook het ACV niet. We wachten nog steeds op definitief uitsluitsel. Vier maanden duurt die onzekerheid voor de oudere werklozen en SWT er al. Vier maanden!

8 Al kregen we vorige vrijdag, na maanden onzekerheid, groen licht van de regering voor die mensen die al voor 31 januari 2014 op SWT waren of in opzeg stonden. Maar het geeft toch enige hoop, vrienden. Hoop die we formuleren in positieve Wat als? vragen. Wat als een regering beseft dat je met overleg beter opschiet dan zonder overleg? Omdat je geen kant uit kan met een onrechtvaardig verhaal van eenzijdige inleveringen voor gewone mensen, dat de rijksten ontziet en de werkgevers in een zetel plaatst. Wat als een regering inziet dat je een beleid moet voeren dat verbindt en verenigt, in plaats van polariseert. Omdat een electorale overwinning je geen recht geeft op vijf jaar alleenheerschappij, zonder tegenspraak. Omdat je een middenveld niet voor vijf jaar monddood kan maken. Wat als een regering de resolutie van Nahima Lanjri, goedgekeurd in de Kamercommissie Volksgezondheid, snel uitvoert? Omdat je daarmee niet alleen de honger wegneemt van armen, maar ze ook een echt perspectief geeft. En omdat dat ons Europees engagement waarmaakt om het aantal mensen dat armoede of uitsluiting riskeert met terug te dringen.

9 Wat als een regering dus echt inzet op het optrekken van de minimumuitkeringen en minimum pensioenen tot boven de Europese armoedegrens? Er gebeurde tot nog toe enkel iets via het budget van de welvaartsvastheid. Ruim onvoldoende. Een regering die echte verandering wil, in het voordeel van wie zwak staat in het leven, die moet bij voorrang die minima leefbaar maken, in plaats van die mensen nog meer in de armoede te duwen. 1,5 miljard euro kost dat. Een regering met een gehavend sociaal blazoen weet wat haar te doen staat. Wat als een regering ervoor zorgt dat sociale voordelen en tarieven automatisch worden toegekend? Omdat mensen in armoede niet altijd hun rechten kennen en opnemen. Wat als een regering eens echt werk maakt van een betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg? Omdat men vandaag een de huisdokter of tandarts nog te vaak uitstelt omwille van de kosten. En omdat men dit kan voorkomen door een verplichte en automatische sociale derdebetalersregeling in te voeren bij huisartsen, het beperken van ereloonsupplementen en meer kostentransparantie bij een ziekenhuisopname. Wat als de pensioendiscussie niet alleen een kwestie is van moeten, maar ook van kunnen? Omdat je wil dat oudere werknemers hun uittrede uit de arbeidsmarkt uitstellen. Omdat je weet dat je dan ook iets moet doen aan de omstandigheden waarin ze moeten werken.

10 Ik stel met genoegen vast dat Kris Peeters, op de vooravond van 1 mei, werkbaar werk uitriep tot topprioriteit. Wel, zo denken we er al lang over. We hebben tal van ideeën. Over vermijden van voortijdige burn out. Over voorkomen van ongevallen en beroepsziekten. Over hoe je via levenslang leren garandeert dat mensen dat op oudere leeftijd blijven meekunnen. Over verminderen van arbeidsbelasting. Hoe je mensen goesting doet krijgen om lang aan het werk te blijven. Hoe je werknemers moet ondersteunen en begeleiden om hun loopbaan naar eigen inzichten vorm te geven, met af en toe ook wat tijdkrediet en loopbaanonderbreking. Dat bereik je in elk geval niet met Uber-methodes van sociale dumping? En zeker niet met de nieuwe flexijobs in de horeca. Die zullen er alleen toe leiden dat veel onvrijwillig deeltijdsen simpelweg geen volledig contract meer krijgen. Dat laagbetaalde oproepcontracten de zwaksten nog meer naar onder duwen. No rules, no limits, just freedom! Vandaag in de horeca, maar binnen de kortste keren ook in alle andere sectoren. Om ten langen leste heel onze arbeidsbescherming te ontwrichten. Wat als een regering niet langer kiest voor een saneringsbeleid, dat de lasten eenzijdig legt op de werknemers en mensen met

11 een sociale uitkering of pensioen. Omdat men ook iets vraagt aan de andere inkomensgroepen. Wat als een regering ook een indexsprong oplegt aan de verhuurders? Omdat ook inkomen uit huur een evenwaardige bijdrage mag leveren. Wat als er een echte tax shift komt? Omdat het ACV daar al jarenlang op hamert. Omdat zeer vele geleerde instanties en wetenschappers,oeso, IMF en zelfs de Europese commissie vandaag dat ook ten sterkste aanbevelen. Wat als een tax shift vertrekt vanuit één simpel principe : een euro is een euro? Waarbij men elke verdiende euro naar draagkracht gelijk belast. Of je die nu verdient als werknemer, als zelfstandige, als vrij beroep, als belegger, als vermogende of als huisbaas. Met hoogstens afwijkingen als die echt gerechtvaardigd zijn, zoals voor sociale uitkeringen. Wat als een tax shift wordt gebruikt om de druk te verlichten op de werknemers, die vandaag een te groot deel financieren van de collectieve voorzieningen en sociale bescherming. Omdat iedereen mee geniet van die diensten. Omdat daarom ook best iedereen naar draagkracht en vermogen bijdraagt.

12 Wat als die taks shift de zware druk op arbeid verschuift naar een faire bijdrage van vermogenden? En wat als de nieuwe opbrengsten hiervan niet direct de deur uitgaan via een nieuwe algemene lastenverlaging voor alle bedrijven? Wat als men vooral de tewerkstelling steunt in sectoren die het moeilijk hebben, zoals industrie en bouw? Geeft dat niet meer structurele kansen op jobcreatie? Veel meer dan een gratuite indexsprong zonder enig engagement tot jobs. Wat als die tax shift ook bijdraagt tot het herstel van de koopkracht van werknemers en van mensen met een uitkering op pensioen? Wat als niet drie, maar alle vier de regeringspartijen het eens raken over een tax shift met een omvang van minstens 5 miljard? Daar komen we al een eind mee. Maar laten we het vel van de beer vooral niet verkopen. De premier beloofde op 15 januari, en hij herhaalde dat op 30 januari, aan de sociale partners dat er een taks shift ging komen tegen Pasen. Nadien werd dit tegen de zomer. Op dit ogenblik willen sommigen dit naar het najaar schuiven. Wellicht vanuit de redenering, van uitstel komt afstel. Voor de regering kon het niet snel genoeg gaan met het aanpakken van de index, of de pensioenleeftijd. Maar die daadkracht ontbreekt volledig op het fiscale terrein. Wij verwachten van onze premier en van zijn regering dat ze hun woord houden.

13 Wat als men een tax shift dus niet langer bekijkt als een verhaal van winnaars en verliezers? Maar wel als een verschuiving waarvan we allemaal samen beter worden. Richting 1,5 miljard voor het verhogen van uitkeringen en pensioen tot de Europese armoedenorm. Richting het neutraliseren van de indexsprong. Richting een doelgerichte lastenverlaging met de meeste garanties op extra jobs. Wat als men politiek niet langer inzet op polarisatie, op het tegen mekaar opzetten van bevolkingsgroepen? Omdat we beter allemaal schouder aan schouder vechten tegen wat het samenleven bedreigt. Omdat we beter samen werk maken van wat verbindt, van wat integreert. Met de regeringen. Met de werkgevers ook. Dus tegen de polarisatie. Tegen toenemend racisme en xenofobie. Wat als er politiek terug wat meer ruimte komt voor nuance, voor evenwicht, voor overleg, voor respect? Respect voor werknemers. Respect voor mensen die moeten rondkomen met een uitkering. Respect, kortom, voor gewone mensen. Wat als gewone mensen hun Muur van Geraardsbergen niet langer opgeofferd zien aan de VIP-tenten van het commerciële Rondjesdraaien van Vlaanderen? Omdat het inkomen, de kwaliteit van arbeid en van leven van gewone mensen niet

14 minder respect mogen krijgen dan de winst, het rendement van vermogen en het succes van rijke mensen. Omdat je respect niet gratis krijgt. Omdat je respect afdwingt. Omdat je respect moet verdienen. Dat is inmiddels meer dan duidelijk. En dat is waar onze beweging blijft voor gaan. Wat als we volgend jaar 125 jaar Rerum Novarum vieren en op dat moment gewone mensen én rijke mensen correct, respectvol, gelijkwaardig en rechtvaardig worden behandeld? Dat zou pas een verandering zijn. Een verandering ten goede. Dat zou pas een programma zijn waar iedereen een prijs mee wint. Ik dank jullie allen.