Oud en nieuw: wisseling van de wacht

Transcriptie

1 Oud en nieuw: wisseling van de wacht Een nieuw jaar, een nieuw begin. Zo ook voor het projectteam Tienjarenscenario. Na drie jaar het TJS te hebben getrokken heeft projectleider Sjoerd Hoornstra onlangs het stokje doorgegeven aan Roy Ringeling. In een interview met beide heren wordt teruggekeken op de afgelopen jaren en voorzichtig naar de toekomst gekeken. Oud Herfst Hoornstra meldt zich bij DG Water als nieuwe projectleider van het TJS. Hij belandt meteen in het diepe en treft er, naar eigen zeggen, een nogal markante situatie aan: binnen het projectteam TJS bestonden grote verschillen in perceptie tussen beleid en uitvoering. Het was op dat moment ven belang om met het Basisdocument vanuit het TJS aan de Stuurgroep Waterbodems (StuWaBo) en het Bestuurlijk Overleg (BO), hanteerbare informatie aan te bieden. En door vervolgens snel te beginnen met een bestuurlijk advies TJS werd ook de positie van het BO duidelijker, iets waar op dat moment veel behoefte aan was. Wanneer Hoornstra gevraagd wordt wat voor hem de TJS-hoogtepunten van de afgelopen jaren zijn, hoeft hij niet lang na te denken. Hoornstra: naast het losmaken van budgetten en het opleveren van het Basisdocument, was het hoogtepunt zondermeer de vaststelling van het Kabinetsstandpunt in april Dit bleek achteraf nog kantje boord te zijn geweest. Een week later viel immers Kok II Toen het Kabinetsstandpunt er lag stoomde het TJS door naar Fase II. Nieuwe aandachtspunten kwamen hierbij aan de orde. Het geld lag klaar, nu moest het ook nog worden uitgegeven. Dat klinkt eenvoudiger dan het is. Hoornstra: het gebeurt maar al te vaak dat met pijn en moeite budgetten worden losgeweekt die vervolgens niet meer worden aannummer 13, januari 2004 Hoornstra en Ringeling

2 gesproken. Er is dan ook veel moeite gedaan die gelden vlot en doelgericht in handen te spelen van de waterbeheerders. Ondanks de behaalde successen duurde het toch nog tot begin 2003 voordat Hoornstra het gevoel had dat de zaken lekker op de rails stonden. Achteraf realiseert hij zich dat het veel meer inspanning kostte dan hij aanvankelijk dacht. Aanvankelijk dacht ik dat het TJS hoogstens een halve dag per week zou vragen. Vijf keer zo veel lag dichter bij de waarheid. Nieuw Herfst Ringeling meldt zich bij DG Water om Hoornstra als projectleider op te volgen. Het kost Ringeling weinig moeite om in te stappen. In zijn functie van één van de vijf AKWA-coördinatoren was hij al herhaaldelijk betrokken bij deelprojecten en Fase I van het TJS. Zo was hij ondermeer betrokken bij de opstart van Depot+ en gaf hij technische ondersteuning aan Wbm. Ringeling ziet voor de huidige fase twee speerpunten: gezamenlijkheid en inzichtelijkheid. Als projectleider wil ik de gezamenlijkheid van het TJS blijven benadrukken, aldus Ringeling. Voor de betrokkenheid is het belangrijk dat afzonderlijke partijen het gevoel hebben een duidelijke rol te spelen in het TJS. Het BO, maar ook de regio s, moeten continue inzicht hebben in de actuele stand van zaken. Op financieel gebied, maar ook als het gaat om aantallen kubieke meters baggerspecie. Ringeling wil als projectleider de bestaande lijn voortzetten. Hij vindt het erg belangrijk een actieve houding naar de regio s te tonen. Over het functioneren van de Landelijke Projectgroep (LPG) is Ringeling zeer te spreken. Toen ik laatst een vergadering van de LPG bijwoonde werd ik aangenaam verrast door de hoge opkomst van deelnemers en de mate waarin zij participeerde. Ik heb dan ook veel waardering voor het werk dat de voorzitter en de secretaris van de LPG doen. Als het aan Ringeling ligt gaat hij in de toekomst altijd naar vergaderingen van de LPG. Als het goed gaat met de gezamenlijke aanpak in het TJS, is het volgens Ringeling mogelijk enkele grote stappen te nemen op het inlopen van de baggerachterstanden. De landelijke bijeenkomst op 7 april (zie ook de aankondiging in deze nieuwsbrief) geeft hier een extra stimulans aan. Wanneer is het TJS voltooid? Over het antwoord op deze vraag zijn de oude en de nieuwe projectleider het wel eens. Ringeling: het TJS is klaar wanneer we gezamenlijk een goed zicht hebben op het daadwerkelijk wegwerken van de baggerachterstanden en in de gerealiseerde, lopende en voorgenomen baggerwerken. Hoornstra vult hierop aan: en als de zorg voor de waterbodems goed verankerd is in de andere ingrijpende en belangrijke initiatieven. Ik denk hierbij aan (deel) stroomgebiedplannen van de Kaderrichtlijn Water, de PKB Ruimte voor de Rivier, de Nota Mobiliteit en in allerhande ruimtelijke plannen. Je houdt op die manier misschien geen specifiek TJS Waterbodems over. Toch moeten we deze aansluiting zoeken. Zowel in doelen, als in taal en overlegvormen. Op alle niveaus. Voor vragen aan de projectleider Tienjarenscenario kunt u een sturen naar: roy.ringeling@dgw.minvenw.nl Wat levert baggeren de BV Nederland eigenlijk op? Het is zeker bij de lezers van deze nieuwsbrief wel bekend. Het huidige baggertempo is onvoldoende om zelfs de jaarlijkse aanwas weg te halen. Maar welke maatschappelijke problemen levert deze toenemende achterstand eigenlijk op? Welke baten loopt Nederland mis doordat bijvoorbeeld schepen minder vol beladen kunnen zijn en hoe zou de natuur gedijen onder een opgeschroefd baggertempo? Het kabinet heeft in zijn reactie op het Tienjarenscenario voor de eerstkomende jaren extra (impuls)gelden beschikbaar gesteld. Voor de omvang en richting van toekomstige baggeruitgaven wil het kabinet eerst beter weten wat de kosten en baten van baggeren zijn. Daarnaast is het kabinet nieuwsgierig of en hoe baggeren door schaalvergroting efficiënter kan. Om deze vragen te beantwoorden is onlangs een nieuw beleidsproject van start gegaan: de Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse (MKBA) voor waterbodems.

3 Het is economisch zwaar weer, dus het is uitgesloten dat de baggerbudgetten zomaar fors omhoog gaan. Onze taak is om te kijken welke baten baggeren nu eigenlijk oplevert voor scheepvaart, recreatie, natuur, ruimtelijke kwaliteit, landbouw, visserij, afvoer, veiligheid, gezondheid en drinkwater en ook of de baathouders voldoende bijdragen in de kosten, aldus projectleider Hans Eenhoorn van AKWA. Voor de mensen die het nog niet weten: AKWA is een onafhankelijk kenniscentrum voor waterbodems en is een samenwerkingsverband van de specialistische diensten van Rijkswaterstaat. Opdrachtgever van het project is de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat. Constructieve bijeenkomst Op 10 december 2003 vond in Zeist een eerste workshop plaats voor belangenorganisaties en overheden met als doel hen te informeren over het project en inbreng te krijgen voor de studie. Eenhoorn is blij met de resultaten van de dag: in een positieve en constructieve sfeer hebben we gezamenlijk een ambitieus programma doorlopen. Hierbij zijn alle partijen ruimschoots aan het woord geweest. Dat heeft ons als projectteam nieuwe inzichten opgeleverd. Voor mij persoonlijk was het bijvoorbeeld goed om te horen dat we ook de sportvisserij bij deze MKBA moeten betrekken. Jammer was dat een aantal partijen die wel belangstelling hadden getoond uiteindelijk niet aanwezig kon zijn. Bij een project gericht op maatschappelijke kosten en baten is inbreng en betrokkenheid vanuit de omgeving van essentieel belang. Met de deelnemers hebben we daarom afgesproken dat we de vertegenwoordigers van de afwezige organisaties nogmaals benaderen om hun inbreng veilig te stellen. Projectalternatieven Ook gedurende de rest van het traject is een belangrijke rol weggelegd voor externe partijen. Een volgende bijeenkomst met belangenorganisaties en overheden staat in maart op de rol. De eerste resultaten van de MKBA zullen dan besproken worden. Geen kant-en-klaar recept voor MKBA Naast de maatschappelijke inbreng zal ook een nog in te stellen onafhankelijke Commissie van Deskundigen het projectteam bijstaan om de kwaliteit van de MKBA te waarborgen. De extra deskundigheid van de commissie is zeer welkom. Voor een project als dit is geen kant-en-klaar recept. Er zijn weliswaar eerder maatschappelijke kosten en batenanalyses uitgevoerd en er is een landelijke leidraad die we zullen volgen, maar voor waterbodems is dit allemaal nog nieuw. Hoe zet je bijvoorbeeld natuurwaarden om in baten? Welke indicatoren lenen zich hiervoor en hoe bepaal je wat de effecten zijn voor de natuur?, aldus de projectleider. Als alles volgens planning verloopt, zal de commissie in januari of februari van start gaan. Zoals bij alle MKBA s voor zogeheten projecten van nationaal belang - de baggerinhaalslag is zo n project - zal het eindrapport van de MKBA waterbodems aan het CPB ter advies worden aangeboden. Samen met dit advies zal de studie vervolgens worden gebruikt voor de discussie over toekomstige financiering van baggerwerken. In het kabinet, maar ook in de besturen van provincies, waterschappen en gemeenten. Het raakt immers ook hun portemonnee. Voor meer informatie over de MKBA Waterbodems kunt u contact opnemen met Hans Eenhoorn, projectleider bij AKWA, j.k.eenhoorn@bwd.rws.minvenw.nl De MKBA waterbodems onderzoekt naast het nulalternatief nog vier projectalternatieven. Het nulalternatief beschrijft de huidige situatie van de baggerinspanning. Dat wil zeggen het reguliere beheer en onderhoud en nieuwe werken en saneringen die al gebudgetteerd zijn. Het wegwerken van de jaarlijkse aanwas is op dit moment niet structureel gebudgetteerd en wordt meegenomen in het eerste projectalternatief: het standstill alternatief. De overige projectalternatieven kijken naar 3 periodes van extra investeringen in respectievelijk 10, 25 en 40 jaar om de baggerachterstand weg te werken en het systeem blijvend op orde te houden. Project Programmering en Monitoring: stand van zaken. Al weer geruime tijd geleden bent u via deze nieuwsbrief geïnformeerd over de start van het project Programmering en Monitoring Tienjarenscenario (PMT). Sinds deze aankondiging is het in de nieuwsbrief TJS stil gebleven rondom dit project. Het is daarom de hoogste tijd om iets over de voortgang van dit project terug te melden. Wat wilden we ook al weer met het project bereiken? Het project kent, kort gezegd, twee hoofddoelen. Het eerste doel is om na te gaan of en hoe de programmering en prioritering van baggerwerken in Nederland kan worden verbeterd. Het tweede doel is om de voortgang in het oplossen van het landelijke baggerprobleem te monitoren. Hoe zijn we te werk gegaan? Via de Landelijke Projectgroep (LPG) is een enquête uitgezet bij alle waterbeheerders (80) die vertegenwoordigd zijn in de regionale TJS werkgroepen. Deze enquête bestond uit drie groepen vragen. De eerste groep ging in op de criteria en systematieken die de waterbeheerders hanteren bij het programmeren en prioriteren van hun baggerwerken. Met de tweede groep vragen werd geïnventariseerd welke waterbodeminformatie de waterbeheerders nu zelf al verzamelen. Met de derde groep vragen werd de waterbeheerders gevraagd naar hun behoefte aan een landelijk monitoringsysteem, hun wensen ten aanzien van een dergelijk systeem en hun bereidheid om mee te werken aan zo n systeem. Welke conclusies hebben we kunnen trekken? Met betrekking tot programmering van baggerwerken is geconcludeerd dat het merendeel van de waterbeheerders beschikt over een meerjarig uitvoeringsprogramma. Tegelijkertijd is vastgesteld dat baggerwerken bij slechts een enkele waterbeheerder volgens een vaste systematiek worden

4 geprioriteerd. Daarnaast blijkt dat deze systematiek veelal praktisch van aard is en afgestemd op de kenmerken van het eigen beheersgebied. Met betrekking tot monitoring is geconcludeerd dat veel van de informatie die nodig is om periodiek over de voortgang van het TJS te kunnen rapporteren al door een meerderheid van de waterbeheerders wordt verzameld. Verder is geconcludeerd dat er onder de waterbeheerders in ruime mate draagvlak aanwezig is om mee te werken aan een landelijk monitoringsysteem voor waterbodem- en baggerinformatie. Aan deze medewerking verbonden zij echter wel een aantal voorwaarden. Bijvoorbeeld dat het monitoringsysteem antwoord kan geven op verschillende enquêtes (niet alleen TJS). Verder zal het systeem aan moeten sluiten bij bestaande systemen, zodat informatie rechtstreeks kan worden overgenomen. Tenslotte wil men dat het systeem actuele informatie op hoofdlijnen bevat en dat het voor alle partijen toegankelijk is. Hoe gaan we verder? Op basis van voornoemde conclusies, is een aantal aanbevelingen gedaan aan het Bestuurlijk Overleg (BO) TJS. Ten aanzien van programmering is aanbevolen dat de individuele waterbeheerders hun uitvoeringsprogramma s zodanig op elkaar afstemmen dat er in een eerste stap twaalf regionale uitvoeringsprogramma s ontstaan en eventueel in een tweede stap één landelijk uitvoeringsprogramma. Ten aanzien van prioritering is aanbevolen om geen landelijke prioriteringsystematiek na te streven voor gebruik door alle waterbeheerders, maar om wel via de regionale werkgroepen en de LPG kennis te nemen van elkaars wijze van prioriteren. Wat betreft het landelijke monitoringsysteem is aanbevolen om een systeem te ontwikkelen dat bestaat uit een centrale database met gebruikersvriendelijke schil. Alle waterbeheerders zouden hier via internet online toegang toe moeten hebben en de mogelijkheid om gegevens vanuit een aantal veelgebruikte bestaande systemen op geautomatiseerde wijze over te brengen. Ook is een voorstel gedaan ten aanzien van de te verzamelen informatie en de beoogde systeemfunctionaliteit. Het BO heeft deze aanbevelingen overgenomen met de opmerking dat het monitoringsysteem zo eenvoudig mogelijk blijft en dat het systeem waar mogelijk aansluit bij bestaande systemen. Een Ontwerp op hoofdlijnen wordt begin 2004 voor goedkeuring aan het BO en de StuWaBo voorgelegd. Zodra dit ontwerp is goedgekeurd, zal het verder worden uitgewerkt tot functioneel en technisch ontwerp. Een eerste versie van het systeem wordt eind 2004 verwacht. Vanaf dat moment kan de structurele dataverzameling ten behoeve van de monitoring van de voortgang van het TJS starten. Omdat het BO de eerste voortgang van het TJS echter al in april 2004 aan de Tweede Kamer wil rapporteren, zal er begin 2004 via de LPG een (vereenvoudigde) tussentijdse monitoringronde worden uitgevoerd. De waterbeheerders worden hiervan nader op de hoogte gesteld door de LPG. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Dick Bakker, projectleider RIZA, d.bakker@riza.rws.minvenw.nl

5 ATHENE geeft het stokje door In 2001 ging op initiatief van de Stuurgroep Waterbodems (StuWaBo) het project ATHENE van start. Het doel van dit project was om te onderzoeken hoe functiegerichte en kosteneffectieve saneringsdoelstellingen voor waterbodems kunnen worden vormgegeven. Inmiddels zijn de resultaten van dit onderzoek gerapporteerd. De StuWaBo en het Bestuurlijk Overleg TJS (BO) hebben op basis hiervan besloten een nieuw project te starten om de resultaten beter in te bedden binnen de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water. Achtergrond Twee beleidsontwikkelingen zijn van grote invloed geweest op de resultaten van ATHENE. Enerzijds de Beleidsbrief Bodem en anderzijds de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De beleidsbrief Bodem schets een integrale bodemstrategie waarin het streven naar een duurzaam gebruik van de bodem alsmede een gebiedsgerichte (of systeemgerichte) benadering centraal staat. Waterbodems maken nadrukkelijk onderdeel uit van deze bodemstrategie. De KRW gaat uit van ecologische en chemische doelstellingen voor watersystemen, en geldt voor alle Europese wateren. De waterbodem wordt niet nadrukkelijk genoemd, maar wordt wel beschouwd als een cruciaal onderdeel van het watersysteem. Uit de Kaderrichtlijn Water volgt dat de waterbodem als een onderdeel van een watersysteem moet worden beschouwd. De KRW is Europees bepaald en daarmee dwingend voor de nationale wetgeving. Het behalen van chemische en ecologische doelstellingen voor een watersysteem wordt mede beïnvloed door de aanwezigheid van verontreinigde waterbodems. De vraag of een waterbodem gesaneerd moet worden vanuit milieuhygiënische noodzaak ( saneringscriterium ) is daarom direct te koppelen aan de (milieu)doelstellingen voor het watersysteem. Uitkomsten De belangrijkste constateringen van ATHENE, met betrekking tot de vraag wat de milieuhygiënische - noodzaak (het saneringscriterium) is om een waterbodem te saneren en wat de milieudoelstelling is na sanering (saneringsdoelstelling), zijn als volgt omschreven: het saneringscriterium geeft aan of een sanering wel of niet noodzakelijk is. Het uitgangspunt voor deze beoordeling wordt gevormd door de KRWdoelstellingen; de saneringsdoelstelling is de na te streven waterbodemkwaliteit na een sanering. De waterbodem kwaliteit is dan dusdanig dat deze het behalen van de ecologische en de chemische doelstellingen van de KRW niet belemmert. De resultaten van ATHENE kunnen worden gebruikt als kader om een specifieke Algemene Maatregel van Bestuur voor waterbodems inhoudelijk te onderbouwen. Vanwege het belang van de KRW is het ook mogelijk om te beschouwen of waterbodemsanering nog wel onder de Wbb moet blijven vallen. Door het BO en de StuWaBo is vervolgens besloten een nieuwe koers te kiezen. Om dit zo optimaal mogelijk te doen zal in de loop van 2004 een nieuw project (Waterbodems in de Kaderrichtlijn Water) starten. ATHENE wordt dus stopgezet. Uiteraard zult u te zijner tijd in deze nieuwsbrief worden geïnformeerd over het verdere verloop. Marcel Tonkes, projectleider RIZA m.tonkes@riza.rws.minvenw.n

6 Landelijke Bijeenkomst Tienjarenscenario Waterbodems Op 7 april 2004 wordt in het WTC te Rotterdam de Landelijke Bijeenkomst Tienjarenscenario Waterbodems georganiseerd. Naast voorbeelden en ervaringen uit de praktijk zal veel aandacht uitgaan naar de stand van zaken rond het verder ontwikkelen van beleid, gericht op beheren van de waterbodem. U bent van harte uitgenodigd om samen met collega s uit het werkveld ervaringen uit te wisselen en mee te praten over de stand van zaken in de waterbodemwereld. Reserveer daarom 7 april alvast in uw agenda. Binnenkort ontvangt u van ons een programma. R. Ringeling, Projectleider van het Projectteam Tienjarenscenario Secretariaat: Elsevier Congressen Marieke Vollebrecht. Tel marieke.vollebrecht@reedbusiness.nl Colofon Deze nieuwsbrief is samengesteld voor het project Tienjarenscenario Waterbodems. Aan dit project nemen deel: ministerie VROM, ministerie V&W, Unie van Waterschappen, Interprovinciaal Overleg, Vereniging Nederlandse Gemeenten. oplage 2200 stuks datum januari 2004 teksten en redactie Mw. R. Hylkema, M. Tonkes, D. Bakker, R. Ringeling, D. Terlien, S.Bentum. vormgeving Cees Chamuleau druk Drukkerij Holland, Alphen a/d Rijn redactieadres AKWA contactpersoon: Dimitri Terlien Postbus LA Utrecht Tel: d.terlien@bwd.rws.minvenw.nl data kopij nieuwsbrieven april, 1 september en 1 december Waterbodemlinks Informatie over waterbodems en waterbeheer op het internet? Kijk eens op de volgende sites: Wilt u een gratis abonnement, adreswijziging of andere mutatie doorgeven? Stuur dan een naar het redactieadres (zie colofon), met vermelding van de volgende gegevens: naam, organisatie, adres, postcode en woonplaats, telefoonnummer en adres