JAARVERSLAG 2013 Brede School Mentorproject - School s cool Gouda

Transcriptie

1 @ JAARVERSLAG 2013 Brede School Mentorproject - School s cool Gouda Laetitia Kuijpers en Maria Wassink Februari 2014

2 P a g i n a 2 Alles wat je aandacht geeft, groeit Colofon Dit project is in 2013 mede mogelijk gemaakt met financiële bijdragen van het Samenwerkingsverband Voortgezet Onderwijs Midden- Holland, de gemeente Gouda, de Brede School Gouda, de Stichting Kinderpostzegels Nederland en de Stichting Vrienden van het Brede School Mentorproject. Het drukken van het jaarverslag is mede mogelijk gemaakt door Multicopy Gouda.

3 P a g i n a 3 Inhoud Voorwoord Brugklassers kansen geven Belang van mentoring Nu 68 mentorkoppels in Gouda Voordracht vanuit basisscholen Mentoren geven aandacht en structuur Goede koppeling is belangrijk Naar de brugklas Positief resultaat: evaluatie Plek in Gouda Landelijke inbedding Op andere wijze actief Financiering Uitdagingen... 52

4 P a g i n a 4 Voorwoord Het mentorproject Het Brede School Mentorproject biedt leerlingen een steuntje in de rug bij de overgang van groep 8 naar de brugklas. We bestaan inmiddels 7 jaar en hebben verdeeld over 7 lichtingen in totaal 182 leerlingen aan een mentor gekoppeld. Het mentorproject past binnen de pedagogische visie van de Brede School. Positief benaderen Positieve aandacht is het kernwoord binnen het mentorproject. De thuismentor probeert daarmee de leerling op het goede spoor te houden en schooluitval te voorkomen. Deze extra ondersteuning helpt jongeren hun kwaliteiten meer te ontwikkelen. We hebben met dit project in Gouda een aardige beweging op gang gebracht om leerlingen met potentie betere kansen te geven bij hun schoolloopbaan. En daarmee ook betere kansen op een baan. We gaan in dit verslag nader in op de achtergronden van de leerlingen, hun mentoren, de ondernomen activiteiten en de resultaten van de begeleiding. Mooie resultaten Aan het eind van ieder mentoraat vragen we de mentorkoppels een vragenlijst in te vullen zodat we het project kunnen evalueren. De respons op deze evaluatieformulieren is hoog. Zo krijgen we goed inzicht in de effecten van het project. De leerlingen in het project scoren vergelijkbaar of zelfs beter dan de gemiddelde scholier in Nederland, ondanks de risicofactoren waarvan bij deze leerlingen sprake is. Ze krijgen meer zelfvertrouwen en zitten beter in hun vel op school. De leerlingen in het project zijn tijdens hun mentoraat allemaal overgegaan naar de 2 e klas. De leerlingen van de eerste 3 lichtingen

5 P a g i n a 5 uit 2007 t/m 2009 hebben inmiddels eindexamen gedaan. Hiervan heeft 87% het einddiploma gehaald. In dit jaarverslag gaan we nader in op deze mooie resultaten? Kroonappel Jeugd Tijdens onze activiteiten is fantastisch te zien hoe de diversiteit binnen het mentorproject leidt tot mooie ontmoetingen tussen verschillende culturen in Gouda. Zo dragen de thuismentoren een belangrijk steentje bij aan een positieve beweging in de stad. Ook de Goudse inwoners ervaren dit zo: we kregen de meeste publiekstemmen in de categorie Jeugd. Daarmee zijn we gekozen tot Kroonappel Jeugd van Gouda! Mentorproject en Passend Onderwijs Het mentorproject vormt als overgangsarrangement naar het voortgezet onderwijs een preventief aanbod om afstroom van leerlingen en voortijdig schoolverlaten te voorkomen. U leest hierover meer in dit jaarverslag. Uitbreiding naar Waddinxveen In 2013 zijn de eerste stappen gezet naar uitbreiding van het werkgebied naar Waddinxveen! Laetitia Kuijpers en Maria Wassink Projectleiding Brede School Mentorproject

6 P a g i n a 6 1. Brugklassers kansen geven Het Brede School Mentorproject biedt leerlingen die dit nodig hebben extra kansen voor een goede overgang van basisschool naar middelbare school. Deze leerlingen krijgen een vrijwilliger als thuismentor, die ongeveer anderhalf uur per week de leerling thuis helpt met alles wat aan school en vrije tijd raakt. De basisscholen dragen de kinderen voor. De bezoeken aan huis starten eind groep 8 en lopen door tot in de 2 e klas van de middelbare school. Het project wordt uitgevoerd als een van de activiteiten van de Brede School Gouda. Positieve beweging in Gouda Het mentorschap biedt leerlingen de steun die zijn/haar ouders (nog) niet kunnen bieden bij de overgang naar de middelbare school. Heel belangrijk is dat thuismentoren de leerlingen op een positieve manier benaderen met aandacht voor zijn of haar mogelijkheden en kansen. Dit leidt tot meer positieve resultaten op school en daarmee meer uitdaging en plezier op school. Gouda is een stad met een grote diversiteit aan culturen die onderling niet veel met elkaar in contact komen. Dat leidt soms tot onbegrip en (ernstige) overlast, veelal met jongeren. Gouda is dan ook net als ieder andere gemeente - gebaat bij een positieve en preventieve insteek zoals het Brede School

7 P a g i n a 7 Mentorproject om problemen met jongeren en schooluitval tegen te gaan. Preventieve insteek Bij leerlingen in het mentorproject is sprake van één of meer risicofactoren. De leerlingen vallen daarmee onder de groep overbelaste jongeren 1. Hierbij heeft het wekelijkse bezoek aan huis een grote meerwaarde, omdat meer inzicht ontstaat in de (dagelijkse) problemen waar de leerlingen tegenaan lopen, waar de knelpunten liggen in het contact tussen school en de ouders en op welke manier dat contact bevorderd kan worden. Daarmee heeft het mentorproject een preventieve werking. Het mentorproject selecteert leerlingen op risicokenmerken en minder aan de hand van daadwerkelijke problemen. Zo proberen we vanuit preventief oogpunt een positieve bijdrage te leveren aan de schoolloopbaan en de toekomst van de jongere, de omgeving positief te beïnvloeden en een steentje bij te dragen aan een positieve sfeer in Gouda. Meldcode Sinds 1 juli 2013 is de Brede School en daarmee ook het Brede School Mentorproject verplicht een meldcode voor huiselijk geweld en kindermishandeling te gebruiken. Met behulp van de toolkit Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling is een eerste versie in 2013 voor het mentorproject in Gouda 2 ontwikkeld. In 2014 wordt de meldcode in relatie tot het mentoraat (mentoren en projectleiding) uitgewerkt en in gebruik genomen. 1 Kohnstammlezing 2008: Niemand houdt van ze, door P. Winsemius c.s., Wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid. 2 We hebben daarbij tevens gebruik gemaakt van het materiaal dat reeds door School s cool Breda was ontwikkeld.

8 P a g i n a 8 2. Belang van mentoring Voortijdig schoolverlaten Voortijdig schoolverlaten (vsv) komt relatief vaak voor bij leerlingen uit de lagere sociale milieus (laag opleidingsniveau ouders), leerlingen uit eenoudergezinnen, leerlingen die met een achterstand naar het voortgezet onderwijs gaan (lage Cito-eindscores), allochtone leerlingen en leerlingen uit de grote steden. Als sprake is van een cumulatie van deze factoren neemt de kans op vsv sterk toe 3. Ook kinderen uit gezinnen waarvan de ouders geen betaald werk hebben lopen een groter risico op schooluitval. Binnen het voortgezet onderwijs komt vsv voornamelijk voor in het vmbo en veel minder in havo en vwo. Binnen het vmbo komt vsv het meest voor in het leerweg-ondersteunend onderwijs (lwoo) en vooral op het laagste niveau, dat van de basisberoepsgerichte leerweg 4. Onderzoek van Traag 5 toont aan dat achterblijvende schoolprestaties in de brugklas de belangrijkste risicofactor is van voortijdig schoolverlaten naast het gebrek aan motivatie, de school niet leuk vinden en het behoren tot de lagere sociaal economische klassen. Tevens blijkt uit haar onderzoek dat het tonen van interesse door ouders in de schoolactiviteiten van het kind een preventieve werking heeft op het voorkomen van schooluitval. Voortijdig schoolverlaten in Gouda Sinds 2005/2006 is landelijk extra inzet gepleegd op het verminderen van voortijdig schoolverlaten. Het aantal vsv-ers neemt sinds die periode dan ook gestaag af. In Gouda zijn naar verhouding meer 3 Zie voetnoot 2. 4 Vertrouwen in de school, over de uitval van overbelaste jongeren. Wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid. Amsterdam University Press, Amsterdam Traag, T, Early school-leaving in the Netherlands. A multidisciplinary study of risk and protective factors explaining early school-leaving, 2012

9 P a g i n a 9 vsv-ers 6 (grafiek 1 en tabel 1). Het aantal vsv-ers neemt in Gouda ook af, maar de daling is later, vanaf 2009/2010, ingezet. Grafiek 1: Percentage vsv ers Gouda tov landelijk Tabel 1: Percentage nieuwe vsv-ers in Gouda t.o.v. landelijk 6 Ministerie van OCW, VSV-Verkenner

10 P a g i n a 10 Effecten van mentoring Het Nederlands Jeugdinstituut noemt mentoring als een van de preventieve interventies om voortijdig schooluitval te voorkomen 7. Uit landelijk onderzoek 8 blijkt dat mentoring leidt tot minder voortijdig schooluitval op latere leeftijd 9 en daarmee een betere kans op de arbeidsmarkt 10. Ook onderzoek in opdracht van het Oranje Fonds 11 naar de effecten van mentoring toont aan dat jongeren die kampen met problemen thuis of op school baat hebben bij mentoring. Een thuismentor vergroot het zelfvertrouwen en de schoolvaardigheden van de jongeren. Sociaal-emotionele ondersteuning leidt tot positieve verandering in enerzijds zelfvertrouwen en anderzijds sociale vaardigheden. Doelgerichte meer praktische ondersteuning is van belang voor het bereiken van veranderingen op cognitief vlak. Het onderzoek concludeert verder dat een goede match niet alleen belangrijk is voor de leerling maar ook voor de thuismentor. Thuismentoren die de jongere centraal stellen in hun begeleiding, maar ook oog hebben voor hun eigen leeropbrengsten, zijn succesvoller in het opbouwen van een vertrouwensband met de jongere. Effecten van School s cool Er is ook specifiek onderzoek gedaan naar de effecten van School s cool. Leerlingen krijgen door een thuismentoraat meer zelfvertrouwen (48%), hebben meer vertrouwen in de toekomst (57%), hebben verbeterde schoolcijfers (41%), ontmoeten nieuwe mensen in andere 7 NJI databank: wat werkt bij voortijdig schoolverlaten 8 Meer dan een steuntje in de rug. Succesfactoren van mentoring onderzocht, Movisie Effecten van School`s cool op de middellange termijn, Sardes Steeg, M. van der, en D. Webbink, 2006, Voortijdig schoolverlaten in Nederland: omvang, beleid en resultaten, CPB Document 107, 11 ISW, Instituut voor integratie en sociale weerbaarheid, Met mentoring naar de TOP! Toekomst, Ontwikkeling en Perspectief, Evaluatie Stimuleringsprogramma Mentorprojecten, Dr. Menno Vos, 2012

11 P a g i n a 11 netwerken (50%) en hebben betere sociale vaardigheden (48%). Zo blijkt uit onderzoek naar de effecten van School s cool Amsterdam 12. Uit onderzoek naar de effecten van School s cool Utrecht 13 blijkt dat leerlingen die meedoen aan School s cool voor een groter deel op hetzelfde onderwijsniveau blijven als waarop ze begonnen zijn (67%) dan de controlegroep die niet meedoet aan School s cool. Naar verhouding volgen meer leerlingen een hoger onderwijsniveau dan de controlegroep. 12 Effecten van School`s cool op de middellange termijn, Sardes Noorda, J., Draaisma, A. en Dijk, A. van (2013), One small step for mentors, one giant step for mentees. Effectevaluatie van mentorproject School s cool Utrecht. Amsterdam, Noorda en Co

12 P a g i n a Nu 68 mentorkoppels in Gouda Het mentorproject is gestart in Over de afgelopen 7 jaar hebben we inmiddels 182 leerlingen begeleid bij de overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs (tabel 2). Het mentoraat loopt ruim 1,5 jaar. Enkele cijfers over 2013: - In 2013 zijn 36 nieuwe mentorkoppels gestart. - Eind 2013 hebben 32 koppels hun mentoraat afgerond. - In 2013 waren dus in totaal 68 mentorkoppels actief (32 oud plus 36 nieuw). Leerlingen Met dit project bereiken we een diverse groep van jongeren over heel Gouda (tabel 2). Van de deelnemers heeft 76% een niet-westerse achtergrond 14 : 52% heeft een Marokkaanse achtergrond en 24% een andere niet-westerse achtergrond. Van de deelnemers is 55% jongen en 45% meisje. De meeste leerlingen wonen in Goverwelle (23%) en Gouda Oost (21%). 14 Beide ouders of een van de ouders geboren in niet-westers land

13 P a g i n a 13 Tabel 2: Achtergrond leerlingen Achtergrond Aantal leerlingen 2007 t/m Totaal % 15 Culturele achtergrond (1 of beide ouders) Marokkaans Ander niet W-E land Nederlands Ander W-E land Totaal Meisje/Jongen Meisje Jongen Totaal Verdeling over stad Goverwelle Gouda Oost Bloemendaal Plaswijck Korte Akkeren Gouda Noord Kort Haarlem Achterwillens Binnenstad Overig Totaal Thuismentoren Het afgelopen jaar hebben zich 30 nieuwe vrijwilligers aangemeld om thuismentor te worden. Na een kennismakingsgesprek hebben we 24 nieuwe thuismentoren ingeschreven. De belangrijkste reden voor vrijwilligers om zich aan te melden is dat ze jongeren een extra kans willen geven op een goede schoolloopbaan en een positieve bijdrage willen leveren aan de Goudse samenleving. Sommige vrijwilligers vinden het prettig om dit in een afgebakende periode van bijna 2 jaar 15 Afgerond op gehele getallen. 16 Ander niet W-E land = Ander niet West-Europees land, te weten Afghanistan, Algerije, Angola, Antillen, Burundi, China/Vietnam, Egypte, Ghana, Irak, Israël, Kosovo, Litouwen, Marokko, Somalië, Suriname, Sri Lanka, Thailand en Turkije. 17 Ander W-E land= Ander West-Europees land, te weten België en Duitsland.

14 P a g i n a 14 te kunnen doen. Andere vrijwilligers begeleiden na hun 1 e leerling nog een 2 e, 3 e of zelfs 4 e leerling. Grafiek 2 geeft het aantal nieuwe vrijwilligers weer dat zich per jaar als thuismentor heeft aangemeld naast het aantal actieve thuismentoren per jaar. In de loop van de tijd zijn enkele thuismentoren afgevallen vanwege verhuizing, een andere baan, ziekte of privé-omstandigheden. Grafiek 2: Aantal thuismentoren De groep thuismentoren is zeer gevarieerd: de jongste thuismentor is 15 jaar 19 en de oudste thuismentor is 81 jaar. Van de thuismentoren is 68% vrouw en 32% man. De meeste thuismentoren hebben werk (van ambtenaar tot ondernemer). Sommige thuismentoren zoeken (ander) werk en zien hun mentoraat als een goede mogelijkheid om ervaring op te doen met coaching. Enkele thuismentoren kunnen niet meer werken vanwege ziekte of een arbeidshandicap of zijn met pensioen. Er zijn thuismentoren zonder kinderen, thuismentoren met jonge kinderen of met kinderen die het huis al uit zijn. Het aantal thuismentoren met een niet-westerse achtergrond neemt iets toe (nu 18 Waddinxveen, Moordrecht, Reeuwijk. 19 In principe gaan we uit van een minimale leeftijd van 18 jaar. Hiervan wijken we in specifieke situaties af, mede bij maatschappelijke stages.

15 P a g i n a 15 5%). Thuismentoren komen uit bijna alle wijken in Gouda (tabel 3). Enkele thuismentoren komen uit omringende gemeenten. Tabel 3: Gegevens thuismentoren Aantal Kenmerken Totaal % 20 Vrouw/Man Vrouwen Mannen Totaal Verdeling over stad Bloemendaal Goverwelle Kort Haarlem Binnenstad Plaswijck 17 9 Gouda Noord 13 7 Korte Akkeren 11 6 Achterwillens 11 6 Nieuwe Park 6 3 Gouda Oost 3 2 Overig Totaal Afgerond op ronde getallen. 21 Haastrecht, Moordrecht, Nieuwerkerk a/d IJssel, Oudewater, Reeuwijk, Rotterdam en Waddinxveen.

16 P a g i n a Voordracht vanuit basisscholen De leerkrachten van groep 8 of de intern begeleiders van de basisscholen dragen de leerlingen voor het project voor. Vanaf 2011 kunnen ook leerlingen uit het speciaal basisonderwijs aangemeld worden. Het gaat daarbij om leerlingen, die met behulp van een thuismentor in staat worden geacht om door te stromen naar het voortgezet onderwijs minimaal op Vmbo-basis niveau. Criteria voor selectie zijn moeite met leervaardigheden, gebrek aan zelfvertrouwen of weinig weerbaar, taalachterstand, gezinsomstandigheden en/of zwakke integratie in de Nederlandse samenleving. De afgelopen jaren hebben ook Bureau Jeugdzorg, Stek, Kwadraad en de GGD contact gezocht met het mentorproject om leerlingen voor te dragen. Na aanmelding schrijft de projectleider de leerling op school in met gebruik van een standaard vragenlijst. Bij dit gesprek zijn naast de intern begeleider en/of de leerkracht ook de ouder(s) en de leerling aanwezig. Vervolgens beoordeelt de projectleider of de leerling in aanmerking komt voor het project. Daarna zoekt de projectleider een thuismentor die bij deze specifieke leerling past. Reden van aanmelding Bij de leerlingen die worden voorgedragen is vaak sprake van meerdere risicofactoren (zie tabel 4). In de meeste gevallen noemen de basisscholen een combinatie van de risicofactoren leren, thuis, gedrag en straat. Het hebben van leerproblemen wordt het meest genoemd als risicofactor. Daarbij kunnen de ouders om diverse redenen onvoldoende begeleiding geven aan de betreffende leerlingen. De ouders zien een extra ondersteuning van hun dochter of zoon als een welkome aanvulling. Regelmatig wordt de thuissituatie en

17 P a g i n a 17 iets minder vaak het gedrag van de leerling als risicofactor genoemd. Voor een aantal leerlingen vormt de aantrekkingskracht van andere kinderen op straat een probleem. Van de leerlingen in het project wordt 75% van de leerlingen tweetalig opgevoed. Bij een aanzienlijk deel daarvan spreken de ouders thuis geen of gebrekkig Nederlands. Van de leerlingen in het project heeft 6% dyslexie. Gemiddeld ligt dit percentage in Nederland voor kinderen van deze leeftijd op 3,6% 22. Deze factoren kunnen mede oorzaak zijn voor de vaak grote taalachterstand (1 tot 2 leerjaren), die veel leerlingen volgens opgave van de basisscholen bij aanvang van het project hebben. Thuismentoren merken regelmatig dat de leerlingen moeite hebben met begrijpend lezen. Van de leerlingen in het project komt 18% uit een eenoudergezin (vader of moeder overleden of geen contact (meer) met vader of moeder. In 12% van de gezinnen hebben beide ouders geen werk, hetgeen vaak gepaard gaat met een slechte financiële situatie. Bij 13% van de leerlingen is sprake van aanvullende professionele ondersteuning in het gezin of voor de leerling via onder meer Bureau Jeugdzorg. Nadruk mentoraat De nadruk van het mentoraat moet volgens de basisscholen meestal gericht zijn op het ondersteunen van leervaardigheden. Het ondersteunen bij sociale vaardigheden (faalangst, te weinig zelfvertrouwen, pestgedrag) wordt bij de helft van de leerlingen genoemd. Bij een kleiner deel van de leerlingen wordt ook het helpen bij de algemene ontwikkeling en/of het wegwijs maken bij het Nederlandse onderwijssysteem als reden genoemd. Vaak gaat het om een combinatie van vaardigheden. 22 Steunpunt Dyslexie

18 P a g i n a 18 Tabel 4: Achtergrond leerlingen in project Achtergrond leerling Totaal t/m % Risicofactor - leren thuis gedrag straat combinatie Accent mentoraat - leervaardigheden sociale vaardigheden algemene ontwikkeling wegwijs maken op school Tweetalig opgevoed Eenouder gezin Geen van ouders werkt Dyslexie 11 6 ADD of ADHD 9 5 Autisme 7 2 Andere hulp aanwezig in gezin Deelname basisscholen Vanaf 2008 zijn alle basisscholen in Gouda aangeschreven om leerlingen voor te dragen. Inmiddels hebben 23 van de 28 basisscholen (inclusief speciaal onderwijs) in Gouda ervaring met het mentorproject (tabel 5). 23 Totaal t/m 2013: Professionele hulp als Jeugdzorg, Stek, maatschappelijk werk.

19 P a g i n a 19 Tabel 5: Aanmeldingen leerlingen vanuit basisscholen Basisschool Grondslag 25 Aantal 2013 Totaal 2007 t/m 2013 Al Qalam ISL 4 19 Casimir N-BZ De Bijenkorf RK 2 10 De Carrousel BZ 0 5 De Kas OB 2 6 De Oostvogel SBO 1 4 De Ridderslag VS 3 9 De Triangel IC 3 5 De Meander ISK 27 RK 0 1 Goejanverwelleschool PC Goudakker 29 RK 2 6 Het Avontuur SBO 0 1 Het Schateiland OB 2 7 Julianaschool PC 0 1 Kon. Wilhelminaschool PC 0 3 Livingstoneschool PC 2 5 Plaswijckschool PC 1 10 St. Aloysiusschool RK 1 3 t Carillon RK 4 10 t Palet 30 OB 0 24 Wereldwijs 31 OB 2 11 Westerschool PC 1 1 Weth. Luidensschool OB 1 4 Overig 32 RK en OB 0 4 Totaal Leerlingen uit het SBO 25 RK = Rooms Katholiek, PC = Protestants Christelijk, ISL = Islamitisch, OB = Openbaar, BZ = Bijzonder onderwijs, N-BZ = Neutraal Bijzonder onderwijs, REF = Reformatisch, IC = Interconfessioneel, VS = Vrije School, SBO = Speciaal Basisonderwijs 26 Aanmelding via voortgezet onderwijs 27 ISK = Internationale Schakelklas 28 Plus 1 aanmelding via voortgezet onderwijs 29 Voorheen De Kindervriend 30 Aanmeldingen voor fusie HCA- t Palet. Na fusie geen aanmeldingen meer van t Palet, maar wel via het VO van leerlingen op t Palet 31 Inclusief leerlingen van de voormalige Nieuw Burgvlietschool 32 De Venen Reeuwijk (OB): 1; St. Jozefschool Moordrecht (RK): 1

20 P a g i n a 20 De vrijwillige thuismentoren van het Brede School Mentorproject worden nadrukkelijk niet ingezet als professionals. In overleg met het speciaal basisonderwijs (SBO) bieden we in enkele situaties een thuismentor voor leerlingen op het SBO die uitstromen naar het voortgezet onderwijs op minimaal Vmbo niveau. In 2013 is 1 leerling vanuit het SBO aangemeld voor het mentorproject. Twee andere leerlingen zijn in overleg met de school verwezen naar het maatjesproject van MEE Midden-Holland 33. Leerlingen van het SBO die uitstromen naar het praktijkonderwijs kunnen in principe bij dit maatjesproject terecht. Het maatjesproject richt zich op een bredere leeftijdsgroep kinderen en niet specifiek op de overgang naar het voortgezet onderwijs. Daar waar leerlingen qua niveau op het raakvlak tussen beide projecten zitten, werken we samen en stemmen we af. Leerlingen vanuit het VO In 2013 zijn via het voortgezet onderwijs 2 leerlingen voor het project aangemeld die al in de brugklas zaten. Soms zien leerling en ouders de noodzaak van een mentoraat in groep 8 (nog) niet in, ondanks het advies van de leerkracht. Soms is de verwachting bij het leerwegondersteunend onderwijs dat de extra begeleiding op school in de kleinere groepen voldoende is. In de praktijk blijkt bij nader inzien een steuntje in de rug met individuele aandacht voor de leerling in de thuissituatie toch zinvol. Soms vindt een leerkracht in groep 8 een thuismentor niet direct noodzakelijk terwijl in de brugklas dit toch heel zinvol wordt geacht. 33 MEE biedt ondersteuning aan kinderen en volwassenen met een beperking.

21 P a g i n a Mentoren geven aandacht en structuur Inzet thuismentoren Bij inschrijving van de thuismentoren letten we vooral op persoonlijkheid: zijn de thuismentoren in staat zich te verplaatsen in de leefwereld van brugklassers? Kan de thuismentor de positieve aandacht en begeleiding bieden die deze jongeren nodig hebben? De thuismentoren - helpen hun leerling zelfstandig huiswerk te maken - motiveren hun leerling voor schoolzaken - praten met hun leerling over school en situaties die zich daar voordoen - praten met de ouders over hun rol bij schoolzaken van hun kind - bevorderen het contact tussen ouders en school - gaan zo nodig mee naar een ouderavond op school. De begeleiding is dus nadrukkelijk breder dan het ondersteunen bij leervaardigheden. Dit is overigens wel de belangrijkste reden voor basisscholen om kinderen voor te dragen (zie H. 4). De begeleiding door de thuismentor vindt bij de leerling thuis plaats. Hierdoor krijgen de thuismentoren beter zicht op de gezinssituatie en problemen waar leerlingen en ouders tegenaan lopen. Op deze manier vindt ook makkelijker een gesprek plaats met ouders van leerlingen. Training Basisvaardigheden Ook dit jaar kregen nieuwe thuismentoren een basistraining van 2 avonden. De eerste avond stond in het teken van vertrouwen bouwen en communicatie. De tweede avond ging over motiveren en activeren en omgaan met weerstand. Er hebben 20 nieuwe thuismentoren

22 P a g i n a 22 meegedaan aan de basistraining. Verder zijn er 40 intervisiebijeenkomsten geweest verdeeld over 8 groepen van 7 tot 9 thuismentoren per groep. Bij deze bijeenkomsten wisselen de thuismentoren met de projectleider ervaringen uit en geven elkaar tips. Voor de afscheidnemende thuismentoren is nog een bijeenkomst geweest na afsluiting van hun mentoraat. Themabijeenkomsten Per jaar organiseren we 2 themabijeenkomsten waaraan alle ingeschreven thuismentoren kunnen deelnemen. In 2013 ging het om: 1. Leren leren Jeanine Kouijzer van Atelier het Schildpad ging in op de verschillende manieren waarop mensen kunnen leren. Daarbij stond het beelddenken centraal naast het tekstdenken. Ze noemde de veelzeggende titel van het boek van Jeffrey Freed: Ik leer in beelden, jij onderwijst in woorden. De thuismentoren deden een eenvoudige test om na te gaan hoe het bij hen zelf zit. Het is belangrijk dat een thuismentor ontdekt hoe zijn of haar leerling leert. Het heeft immers geen zin om een leerling in de richting van je eigen denkwijze te sturen als deze veel beter op een andere manier leert. Jeanine besteedde

23 P a g i n a 23 ook aandacht aan observeren en liet de deelnemers ervaren hoeveel je niet ziet. Ook het belang om structuur aan te brengen kwam aan bod. Weten waar je aan toe bent, vindt immers iedereen prettig. 2. Anders denken Heel veel spanning roepen we zelf op door onze manier van denken. We maken ons druk over dingen die eigenlijk de moeite niet waard zijn om ons druk over te maken. Of we maken ons druk over dingen die we niet kunnen beïnvloeden en die we dus maar beter kunnen accepteren. Een menselijke eigenschap die we ons in feite niet kunnen veroorloven: spanning neemt energie en hoe meer spanning, hoe hoger het energieverbruik. Marion van den Eijnden van Ontspannen naar draagkracht liet de deelnemers oefenen aan de hand van eigen voorbeelden om te beseffen dat we niet blij, boos, bang of verdrietig zijn door een gebeurtenis maar door de gedachte die we over die gebeurtenis hebben. Door anders over gebeurtenissen te denken, kunnen we ons anders gaan voelen. De bijeenkomst bood een kennismaking met de Rationele Emotieve Training (R.E.T.), een handvat voor thuismentoren om te hanteren in situaties met leerlingen die spanningen oproepen. Workshop Toolkit Huiswerkbegeleiding Marleen Esmeijer, vestigingsmanager bij Studiekring Gouda, verzorgde voor ons kosteloos de workshop Toolkit Huiswerkbegeleiding. Daarbij kregen de mentoren een eigen toolkit met tips en trucs over planning, structuur, motivatie en discipline. Zo kunnen zij hun brugklasser nog beter begeleiden bij alles wat aan school raakt. Omdat Marleen zelf ook thuismentor is, kon zij goed aansluiten op de situatie van de thuismentoren.

24 P a g i n a 24 Aanvullende cursus vanuit ID college Het ROC ID College in Gouda heeft een cursus voor vrijwilligersorganisaties aangeboden. Tijdens deze cursus bestaande uit 5 avonden werd op verzoek van het Vrijwilligersinformatiepunt aandacht besteed aan: de presentietheorie, motiverende gespreksvoering en de verschillende culturen waarmee thuismentoren te maken hebben. Vanuit het Brede School Mentorproject deden 2 thuismentoren mee. De cursus is een welkome aanvulling op onze basistraining. Ondersteunend materiaal In 2010 hebben we met een financiële bijdrage van het Oranje Fonds materiaal kunnen aanschaffen en ontwikkelen om thuismentoren te faciliteren bij het begeleiden van hun leerling. Dit materiaal was ook in 2013 voor alle mentorkoppels beschikbaar: 1. Oefenprogramma's voor Nederlands. Alle startende thuismentoren krijgen een oefenprogramma voor Nederlands op een CD-rom. Samen met hun leerling kunnen ze op verschillende niveaus oefenen met tekstbegrip en woordenschat. 2. Mentorwijzer De digitale mentorwijzer biedt thuismentoren allerlei informatie die handig is bij het begeleiden van hun leerling. Het gaat bijvoorbeeld om informatie over studiebegeleiding, stoornissen en aandoeningen, aanbod in Gouda op het gebied van professionele hulpverlening, sport, huiswerkbegeleiding en financieringsregelingen. Looptijd en duur begeleiding thuismentoren De meeste mentoraten duren ruim 1,5 jaar. Van de 142 mentoraten die volledig zijn afgerond, is circa 10% voortijdig gestopt. Redenen voor het voortijdig stoppen waren verschillend: - Onvoldoende steun vanuit ouders voor mentoraat (7);

25 P a g i n a 25 - Onvoldoende motivatie vanuit leerling voor mentoraat (6); - Verhuizing leerling naar andere woonplaats (4); - Leerling had voldoende aan een kortere ondersteuning en kan nu goed zelfstandig verder (4); - Leerling had professionele hulp nodig. De problematiek was te zwaar voor een vrijwillige thuismentor (2); - Mentor moest wegens omstandigheden stoppen en een nieuwe mentor was niet meer wenselijk (2). De meeste huisbezoeken vinden wekelijks plaats en duren gemiddeld 1,5 uur. Soms heeft een leerling voldoende aan 1 uur (beperkte concentratieboog, meestal vmbo-lwoo leerlingen) of is 2 uur nodig (meer tijd nodig voor huiswerk, meestal vmbo-t/havo/vwo leerlingen).

26 P a g i n a Goede koppeling is belangrijk Een goede koppeling tussen gezin en thuismentor is belangrijk om een mentoraat tot een goed einde te brengen. Hoe beter de thuismentor bij de leerling past, des te groter de kans dat beiden hieruit voordeel en voldoening halen. Dit blijkt ook uit landelijk onderzoek (zie H. 2). Op basis van de gesprekken met leerlingen en hun ouders zoeken we een geschikte thuismentor bij de leerling. Daarbij wordt zowel rekening gehouden met eventuele voorkeuren van de leerling en ouders als van de thuismentoren. Persoonlijkheid, bepaalde karaktereigenschappen zoals het openstaan voor de leerling en ervaring van de thuismentoren zijn hierbij leidend. Bij de koppeling worden behalve de voorkeuren van alle betrokkenen ook factoren meegewogen als leeftijd, geslacht, etniciteit, persoonlijkheid, werkervaring en interessegebieden van de thuismentor. Verder spelen ook praktische zaken een rol zoals de reisafstand (het is handig als thuismentor en leerling niet te ver uit elkaar wonen), tijd (sluiten de tijdschema s van beiden zodanig op elkaar aan dat ze wekelijks kunnen afspreken) en het aantal beschikbare thuismentoren in relatie tot het aantal aangemelde leerlingen. Alle aspecten meewegend vindt de koppeling uiteindelijk voor het grootste deel plaats op basis van de ervaring die inmiddels is opgedaan én het juiste gevoel bij de projectleiders.

27 P a g i n a Naar de brugklas De meeste leerlingen in het project (59%) hebben een Cito-score tussen de 511 en 530 (tabel 7). Enkele leerlingen hebben een lagere of een hogere score. Van de leerlingen doet 15% niet mee aan de Cito-toets. Een enkele school kiest voor de NIO-toets in plaats van de Cito-toets. Doorgaans doorlopen leerlingen de NIO-toets om te beoordelen of ze in aanmerking komen voor een lwoo-indicatie. Tabel 7: Citoscore leerlingen in het project Citoscore Aantal leerlingen in 2013 Totaal aantal leerlingen t/m 2013 % 34 Geen cito Totaal Afgerond op gehele getallen.

28 P a g i n a 28 De gemiddelde Cito-score van leerlingen in het project is aanzienlijk lager dan gemiddeld in Nederland (tabel 8). Tabel 8: Gemiddelde citoscore project tov landelijk Jaar Gemiddelde citoscore project Gemiddelde landelijke citoscore , ,5 535, , , , , , Het project bereikt leerlingen op alle niveaus (grafiek 3). De afgelopen 6 jaar ging circa 57% van de leerlingen in het mentorproject naar het Vmbo-b/k, circa 31% naar Vmbo-t/Havo en 10% naar Havo/VWO. Grafiek 3: Verdeling leerlingen over type voortgezet onderwijs 35 Cito-rapport: Terugblik en resultaten 2013

29 P a g i n a 29 Leerlingen uit het project gaan naar vrijwel alle middelbare scholen in Gouda (tabel 6 en grafiek 4). De meeste leerlingen gaan naar de Vmbo-locatie van de Goudse Waarden. Circa 4% van de leerlingen gaat naar scholen buiten Gouda. Tabel 6: Aantal leerlingen op middelbare scholen Middelbare scholen 2013 Totaal 2007 t/m 2013 Goudse Waarden De Meander GSG Leo Vroman Antonius College Wellant college t Coornhert Gymnasium Driestar Overig Totaal % Grafiek 4: Verdeling leerlingen over middelbare scholen 36 Coenecoop College Boskoop en Waddinxveen, Tobiasschool Den Haag, de Piloot (cluster IV school) Rotterdam

30 P a g i n a Positief resultaat: evaluatie Na afloop van het mentoraat zijn alle leerlingen, hun ouders en thuismentoren gevraagd een vragenlijst in te vullen over de begeleiding. In 2013 hadden we een gemiddelde respons van 77% (thuismentoren 97%, leerlingen 66% en ouders 69%). Uit deze goede respons voor deze doelgroep blijkt de betrokkenheid van leerlingen, ouders en thuismentoren bij dit project. De reacties op de vragenlijsten in de eerste 6 lichtingen zijn zeer positief. De meeste ouders en leerlingen vullen op de vragenlijsten in dat het goed of beter gaat op de middelbare school dan op de basisschool. Er is meer contact tussen ouders en school (vaker aanwezig op ouderavonden). In bijna alle gevallen spelen thuismentoren een rol bij oudergesprekken op school: voorbespreken met leerling en ouders, meegaan en/of nabespreken met leerling en ouders. Goed resultaat overgang 2 e klas Tot nu toe gaan alle leerlingen die in het project meedoen over naar de 2 e klas. Van de 139 leerlingen over de afgelopen vier jaren is 13% een onderwijsniveau hoger gaan volgen dan waarop zij gestart zijn, 9% volgt het hoogste niveau van het dakpanadvies 37 van de basisschool, ruim 69% zit op hetzelfde onderwijsniveau als waarop zij gestart zijn en 9% volgt in de 2 e klas een lager onderwijsniveau (tabel 9). Ondanks de bijzondere achtergrond van de leerlingen scoren de leerlingen in het project vergelijkbaar met of zelfs beter dan de gemiddelde scholier in Nederland. Uit landelijke gegevens blijkt dat in het 3 e leerjaar van het voortgezet onderwijs gemiddeld 4% van de leerlingen boven het 37 Dakpanadvies is een gecombineerd advies van twee niveaus.

31 P a g i n a 31 onderwijsniveau zit waarop zij gestart zijn, 88% zit op hetzelfde niveau en 7% zit onder dit niveau 38. Tabel 9: Schoolniveau in 2 e klas voortgezet onderwijs Aantal leerlingen Totaal 2007 t/m 2013 % project % NL 39 Niveau hoger Niveau hoogste dakpanadvies 12 9 Niveau zelfde Niveau lager Overig 40 2 Totaal aantal Goed resultaat eindexamenjaar Van de leerlingen waarvan dit bekend is, heeft 87% van lichting 1 t/m 3 hun Vmbo-diploma gehaald. Dat is een mooi resultaat. Een enkeling is gedoubleerd en heeft het eindexamen nog voor de boeg. De Havo/VWO-leerlingen doen komend jaar hun eindexamen. Voordelen mentoraat De leerlingen gaven aan vooral geleerd te hebben van hun thuismentor bij: het omgaan met moeilijke situaties, het maken van huiswerk, het geloven in jezelf, het doorzetten, het praten over school en het praten over wat je leuk vindt (zie grafiek 5). Als voordelen van het hebben van een thuismentor noemden zij: iemand hebben om mee te praten, meer zelfvertrouwen krijgen en het makkelijker met anderen omgaan. 38 Studievoortgang in het voortgezet onderwijs 39 Studievoortgang in het voortgezet onderwijs, afgerond op ronde getallen 40 Gemengde op- en afstroom of overige doorstroom

32 P a g i n a 32

33 P a g i n a 33 Grafiek 5: Voordelen thuismentor voor leerlingen Waardering voor mentoraat Grafiek 6 geeft weer wat leerlingen invullen op een schaal van 1 tot 10 op de vraag hoe belangrijk de thuismentor voor hen was. Daarbij gaven de leerlingen de volgende rapportcijfers: - hoe belangrijk was de thuismentor voor je? 8,3 - hoe vond je het om een thuismentor te hebben? 8,9

34 P a g i n a 34 Grafiek 6: Waardering leerlingen voor thuismentor Grafiek 7 geeft weer wat ouders invullen op een schaal van 1 tot 10 op de vraag hoe belangrijk de thuismentor voor hen was. Volgens de meeste ouders gaat het heel goed of beter met hun zoon of dochter op de middelbare school dan op de basisschool. Daarbij gaven de ouders de volgende rapportcijfers: - hoe belangrijk was de thuismentor voor uw zoon of dochter? 8,9 - hoe belangrijk was de thuismentor voor u? 8,4

35 P a g i n a 35 Grafiek 7: Waardering ouders voor thuismentor Van de leerlingen zou 90% en van de ouders zou 95% vrienden of kennissen aanraden om met dit project mee te doen. Daaruit blijkt dat zowel ouders als leerlingen de aanwezigheid van de thuismentor zeer waarderen. Belang mentoraat volgens thuismentoren De thuismentoren geven aan dat hun mentorschap vooral zinvol was bij het plannen van huiswerk, het maken van huiswerk en de taalontwikkeling (zie grafiek 8). Daarnaast geven thuismentoren aan dat hun begeleiding zinvol was bij het geven van persoonlijke aandacht, interactie tussen thuismentor en leerling, emotionele en praktische hulp en het stimuleren van een positief zelfbeeld. Als

36 P a g i n a 36 succesfactoren van het mentorschap noemen de thuismentoren zowel de persoonlijke aandacht, als het houden aan afspraken, als het kennen van de thuissituatie.

37 P a g i n a 37 Grafiek 8: Belang mentoraat volgens thuismentoren Successen mentoraten Naast bovengenoemde resultaten zijn er ook andere successen geweest. Hier een greep uit enkele voorbeelden waaruit blijkt dat de leerlingen door het project in beweging gezet zijn dankzij de inspanningen van de thuismentor. Daarmee zijn het successen voor zowel de leerlingen als de thuismentoren.