Ilse Dewitte 1

Transcriptie

1 Doelgericht en spelenderwijs gedrag veranderen bij kinderen met ADHD M. Danckaerts I. Dewitte ADHD : DE CONTROVERSES Gedrag = wilscontrole of door omgeving Opvoedingstekorten zijn oorzaak Er worden teveel diagnoses gesteld ADHD is normaal Medicatie is gevaarlijk Medicatie als prestatieverbeteraar ADHD = 75% genetisch bepaald Opvoedingstekorten zijn vooral gevolg Ernstig disfunctioneren is criterium ADHD is ernstig risico Medicatie beperkt het risico Medicatie enkel indien ernstig ADHD IS ERNSTIG RISICO ADHD Aandachtsproblemen Hyperactiviteit Impulsiviteit + Comorbiditeit Gedragsproblemen Leerproblemen Angst- en stemmingsproblemen Tics en autisme Leiden naar Persoonlijk lijden Laag zelfwaardegevoel Ongelukken, verwondingen Roken, middelengebruik Delinquentie School/ werk Beperkte leervorderingen/ schools falen Moeilijkheden op werkvloer Thuis Gezinsstress opvoedingsvaardigheden Sociaal Vrienden afstoten Relatieproblemen 1

2 ADHD als hersenontwikkelingsstoornis Sommige delen blijken onderontwikkeld Andere delen blijken overontwikkeld ADHD ALS EXECUTIEVE FUNCTIESTOORNIS Aandacht Starten Prioritiseren (Bij-) Sturen Corrigeren Werkgeheugen Inner speech ADHD ALS INHIBITIESTOORNIS Voor de hand liggende reacties niet kunnen tegenhouden Onvoldoende remming mogelijk bij externe bijsturing Te snel antwoorden, vooraleer denkactiviteit kan plaatsvinden 2

3 P1 N1 P300 G:\MM6\MM_P1\Tn148.DAT ADHD ALS MOTIVATIESTOORNIS tijd Effect van beloning in functie van de tijd Geen uitstel verdragen Geen geduld hebben Snel iets saai vinden Beloning moet onmiddellijk Externe motivatie nodig ADHD als tijdsperceptiestoornis Naarmate tijdsverloop langer is, is de fout op de inschatting ervan bij personen met ADHD groter Kan mee aan basis liggen van aversie voor uitstel En ook van - te laat komen - teveel plannen - last minute werken ADHD ALS TOESTANDSREGULATIESTOORNIS GFP ERP strength in µv cue A P1 distractor N s Cue P µv Posterior Cue P300 Sources Activity -> ^ -7.0 µv back - niet- optimale activatietoestand - constante onderstimulatie - inkomende prikkels moeten voldoende krachtig zijn - overbeweeglijkheid helpt om subactivatie op te krikken? 3

4 ADHD en GEDRAGSPROBLEMEN 1. Genetische overlap 2. Negatieve emotie-expressie van volwassenen als model 3. Hechtingsproblemen onveiligheid Kinderen met ADHD: 1. Meer neg. emoties 2. Meer agressie 3. Meer ongehoorzaam 4. Vaker boos 1. Meer antisociaal 2. Meer delinquentie ADHD TOOLKIT DOEL: Gebruiksklaar instrument voor doelgerichte gedragsaanpak van kinderen met ADHD (op school) Doelstellingen Ontwikkeling toolkit Gebruiksvriendelijk Aantrekkelijk voor de kinderen met ADHD Wetenschappelijk onderbouwd Combineert begrip voor de beperkingen met het streven naar verbetering Systematische en intense aanpak Speelse vormgeving Stimulans tot positieve relatie Hulpmiddel voor kind, opvoeder, groep Positieve discriminatie van kdn met moeilijkste gedrag 4

5 Rationale Ontwikkeling ADHD Toolkit Gebaseerd op STICORDI revalidatieprincipes: STI muleren CO mpenseren R emediëren DI spenseren Rationale Ontwikkeling ADHD Toolkit Inspanning / Autonomie kind Inspanning/ Hulp opvoeder Rationale ontwikkeling ADHD Toolkit Niveau van verwachting frustratie motivatie Niveau van het kind Beginsituatie Aanpassing 5

6 Rationale ontwikkeling ADHD Toolkit 1. Revalidatieprincipes: - Erkenning potentiële beperking - Begrip + hulp bij beperking 2. Gedragstherapeutische principes: - Bekrachtigen van gewenst gedrag - Ontmoedigen van ongewenst gedrag Principes ontwikkeling ADHD Toolkit Kind wordt actief betrokken bij keuze werkpunten Er wordt tijd geïnvesteerd in positieve communicatie & relatievorming Afgestemd op kinderen met ADHD externe motivatie consistente en frequente feedback beloningen slechts waar nodig Opvoeder - Ouder communicatie & samenwerking waar nodig Principes Ontwikkeling ADHD Toolkit Het kind zal (bijna) altijd winnen (qua puntenscore), zelfs als slechts een kleine vooruitgang werd geboekt Winst is ook Inzicht verkrijgen in de beperkingen Gepaste hulpmiddelen inzetten Een positieve opvoeder-kind relatie 6

7 1. Handleiding 2. Speelfiche, 100 werkfiches 3. Signaalkaartjes 4. DBK: dagelijkse beloningskaart 5. Octopusclips 6. Wetenschappelijke informatie Doel van het spel gedragsverandering werkpunt = gedrag dat niet zo goed lukt probleem voor de kind, de opvoeder, de andere kinderen werkpunt > actiepunt doel opstellen en aanpassen verandering volgens vast stappenplan ADHD-schema meerdere weken spelen, wekelijks een evaluatie het kind wint (altijd), maar ook de opvoeder wint Verbale en motorische impulsiviteit 1. spreekt voor z n beurt en onderbreekt anderen 2. babbelt overmatig veel 3. wil steeds de eerste zijn, vooraan staan Grofmotorische hyperactiviteit 4. loopt rond in de klas 5. speelt te bruut, te wild op de speelplaats Fijnmotorische hyperactiviteit 6. prult, tekent overal op, raakt iedereen aan, friemelt Aandachtssturing 7. droomt en is vaak afwezig, let vaak niet op door afleiding 8. werkt traag of werkt onvoldoende door 9. reageert vaak niet op aanspreking 10. maakt veel aandachtsfouten bij notities, huiswerk 11. maakt veel aandachtsfouten bij invullen van agenda 7

8 12. werkt slordig, is wanordelijk, kan moeilijk organiseren 13. is vergeetachtig, heeft gebrek aan organisatie agenda 14. raakt veel dingen kwijt 15. vermijdt denkinspanning (uitstelgedrag, startproblemen) 16. maakt te oppervlakkig of te snel het werk Aanvullende fiches 17. heeft regelmatig een driftbui 18. is opstandig, zegt koppig nee, weigert afspraken te volgen 19. geeft anderen de schuld van eigen fouten 20. ergert en treitert opzettelijk anderen 21. neemt wraak 22. is snel gefrustreerd 23. is fysiek of verbaal agressief 24. denkt negatief over zichzelf Spelregels leidraad voor verandering: ADHD-schema de 4 stappen kunnen doorlopen worden kies samen één (of meerdere) werkpunt(en) denk expliciet na over de ernst van het probleem o voor kind zelf: /10 o voor opvoeder: /10 o voor andere kinderen: /10 stel een doel voorop elke spelronde duurt 1 week de overlegmomenten zijn cruciaal in het spel Vul de werkfiche samen in 8

9 stap 1 actiepunt, doel en startscore gekend spelronde 1: één week oefenen (van tot ) grote zelfstandigheid van kind minimale sturing van de opvoeder: aanmoediging herinnering aan actiepunt concreet zichtbaar of merkbaar aanmoedigen na 1 week : evaluatie, puntentelling 3 redenen voor verandering scoren tussenscore bepalen startscore tussenscore = gewonnen punten (verschuif clip) doel bereikt? nieuwe ronde? stap 2 meer gerichte ondersteuning door de opvoeder aanmoediging uit ronde 1 blijft + vaste oefenmomenten, welomlijnde tijdstippen duidelijk start- en stopsignaal evaluatie na elk oefenmoment door opvoeder evaluatie met kind na 1 week 3 redenen voor verandering scoren nieuwe tussenscore bepalen vorige huidige tussenscore = gewonnen punten (verschuif clip) doel bereikt? nieuwe spelronde? 9

10 Vul de werkfiche samen in één week later 21 stap 3 nog meer ondersteuning door de opvoeder aanmoediging en vaste oefenmomenten blijven + extra krachten zoek samen geschikte kracht per actiepunt veel gebruikte kracht: signaalkaartje extra krachtig hulpmiddel: DBK: dagelijkse beloningskaart evaluatie na elk oefenmoment door opvoeder evaluatie met kind na 1 week 3 redenen voor verandering scoren nieuwe tussenscore bepalen (1 punt voor opvoeder per kracht) vorige huidige tussenscore = gewonnen punten (verschuif clip) doel bereikt? nieuwe spelronde? 10

11 Vul de werkfiche samen in één week later 11

12 stap 4 PAT-stelling: spelpauze maximale inspanning door beide spelers maar geen noemenswaardige gedragsverandering vrijstelling (gedeeltelijk) van actiepunt compenserende maatregelen blijven in gebruik wel opmerkingen, geen consequenties duur spelpauze bepalen uitleg aan de groep Vul de werkfiche samen in 12

13 Einde van het spel 1. Actiepunt is geen probleem meer sterk gedaalde score, kind gewonnen met hoge eindscore winst: sterke gedragsverandering of 2. PAT-stelling: geen winnaar, verliezer bepaal spelpauze, herstart bij stap 3 winst: inzicht in beperkingen of 3. Actiepunt verbetert maar verbetering verdwijnt bij terugschakeling naar stap 1 ook spelpauze, compensatiemaatregelen blijven gangbaar winst: gedragsverandering én inzicht in beperkingen Spelverloop 13

14 voor uw AanmoeDigende aandacht : Dank Marina en Ilse 14