ODD. Oppositioneel-opstandig gedrag. Pffff, dat doe ik niet voor jou!

Transcriptie

1 1 Fontys/OSO serie ouderbrochures Module ZO02 ODD Oppositioneel-opstandig gedrag Pffff, dat doe ik niet voor jou! Randy kan heel lief zijn, maar kan ook zo maar een woede aanval krijgen. Hij schopt dan tegen muren en meubels. Of begint heel hard te schreeuwen en te schelden tegen iedereen die maar in de buurt is. Ook kan hij met spullen gaan gooien. Maar er zijn ook leuke momenten als Randy bijvoorbeeld aan het sleutelen is aan zijn brommer. Loes van der Veen Als alles goed gaat is er weinig aan de hand. Michaëlschool Maar altijd komt weer dat moment die vervelende woede aanval. Boxtel Juni 2009

2 2 Wat is ODD? ODD is een gedragsstoornis. Het betekent: Oppositioneel Opstandig gedrag (in het Engels: Oppositional Defiant Disorder). Gedrag is oppositioneel wanneer het kind zich verzet tegen de leiding van volwassenen. Kinderen met ODD verzetten zich voortdurend tegen volwassenen en vechten herhaaldelijk met andere kinderen. Ook vinden ze het moeilijk om leiding te accepteren en opdrachten uit te voeren. Ze worden snel boos en houden zich niet aan de regels. Voorbeelden van oppositioneel gedrag zijn: weigeren om te doen wat gevraagd wordt en met boosheid of woede reageren op een verbod of correctie. Kinderen met ODD gebruiken (meestal) geen fysiek geweld. Voor een deel is ODD aangeboren. Het komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes. De omgeving waarin ze opgroeien is ook van belang. Wanneer er niets aan het gedrag gedaan wordt kan het erger worden. Als kinderen met ODD ouder zijn/worden, kunnen er meer problemen met agressie en antisociaal gedrag ontstaan. Wat zijn kenmerken van kinderen met ODD? Een kind met ODD: - Is vaak driftig - Verzet zich tegen regels - Maakt vaak ruzie met volwassenen - Ergert anderen met opzet - Geeft de schuld van eigen fouten aan anderen - Is hatelijk en wraakzuchtig - Gaat vaak in discussie - Is vaak prikkelbaar, ergert zich vaak - Begrijpt niet waarom iemand (vaak) boos op hem/haar is - Is vaak boos of gepikeerd

3 3 Wat is lastig voor iemand met ODD? Kinderen met ODD voelen zich snel aangevallen en bedreigd. Ze denken vaak dat anderen bewust dingen doen die in hun nadeel werken, ook al is dat niet waar. Kinderen met ODD weten niet goed hoe anderen denken. Het is daarom moeilijk voor hen, om goed met andere kinderen om te gaan. Wanneer een kind met ODD merkt dat hij zijn zin krijgt met zijn agressieve benadering, zal hij deze methode blijven gebruiken. In het begin luisteren de kinderen in de omgeving nog wel en doen ze wat er gevraagd wordt, omdat ze het wel stoer vinden, of omdat ze bang zijn. Omdat ze hun zin krijgen, blijven kinderen met ODD dit agressieve gedrag herhalen. Als andere kinderen zelfstandiger worden zullen ze niet meer luisteren naar het kind met ODD, ze zullen minder met hem om willen gaan, wat een kind met ODD eenzaam kan maken. Omdat kinderen met ODD gewend zijn om agressief te reageren, vinden ze het moeilijk om een ruzie op een vreedzame manier op te lossen. Ze weten niet goed welke woorden ze kunnen gebruiken of welke oplossingen er nog meer zijn dan schelden en slaan. Ook is het voor hen erg moeilijk om zich in te leven in een ander. Het is daarom erg belangrijk dat het kind daarmee echt de hulp krijgt van een volwassene. Hoe ziet de wereld eruit voor een kind met ODD? Een kind met ODD heeft een andere kijk op de wereld dan andere kinderen. Het beleeft de dagelijkse situaties anders. Kinderen met ODD kunnen zich moeilijk in een ander verplaatsen, het lijkt wel of de wereld alleen om hen draait. Het liefst willen ze altijd meteen hun zin. Ook voelen kinderen met ODD zich vaak eenzaam en aan de kant gezet. Doordat ze niet begrijpen wat ze fout doen, worden ze wrokkig en denken ze dat niemand om hen geeft. Kinderen met ODD voelen zich snel aangevallen en bedreigd. Wanneer er iets vervelends gebeurt, denkt een kind met ODD meteen dat die ander het expres doet en het wil dan wraak nemen. Een kind met ODD heeft weinig 'taal' geoefend voor sociale probleempjes en is gewend geraakt aan andere oplossingen (slaan, schoppen, schelden, trekken, duwen). Deze kinderen kennen wel een heleboel agressieve woorden en die gebruiken ze dan ook meteen. Het zijn de eerste woorden die in ze opkomen. Daardoor lijken conflicten meteen erger. Ook zijn kinderen met ODD overgevoelig voor "slechte voorbeelden", ze doen die meteen na. Televisieseries en computerspelletjes beïnvloeden hen snel. Vaak zie je daarin ook agressieve taal en oplossingen. Voor een kind met ODD lijkt het net alsof dát dan de gewone wereld is. Ze vinden het stoer en leren zelfs nog meer vervelende dingen bij.

4 4 Wat kan een ouder doen om de kijk op de wereld van een kind met ODD positief te beïnvloeden? Luister naar wat het kind zegt. Zo ziet hij de wereld. Laat merken dat je hem begrijpt, maar leer hem aan om te checken. Klopt het wel wat hij denkt? Heeft hij het er voor over om zelf in grote problemen te komen, als hij nu iets ondoordachts gaat doen? Een echte winnaar is niet diegene die het eerste slaat, maar degene die de beste keus heeft gemaakt. Dat weet je alleen als je eerst nadenkt. Bespreek oplossingen die hem de echte winnaar maken. Ook deze kinderen willen erbij horen en vrienden hebben. Wanneer ze leren om te geven, levert ze dit zowel een prettig gevoel op qua zelfbeeld, als echte positieve reacties van andere leerlingen en opvoeders. Kinderen kun je als opvoeder soms tot die dingen "bewegen" als je ze ervan kunt overtuigen, dat je hen nodig hebt. Ze kunnen soms goed voor een zwakkere kinderen opkomen. Wat ook helpt is om kinderen met ODD verplicht een "taal" aan te leren, waarmee ze om kunnen gaan in sociale situaties waar ze zich geen raad meer weten. Om ze aan te leren hoe je kijkt en hoe je gaat staan, als je checkt of iets wel klopt. Corrigeer een kind met ODD zachtjes, dan is er geen gezichtsverlies. Noem niet steeds hardop zijn naam als er iets niet goed gaat. Maar noem zijn naam hardop als hij iets goed doet. Andere kinderen horen dan ook eens zijn naam in combinatie met iets leuks. Dat geeft weer zelfvertrouwen. Voor een deel zijn goede oplossingsvaardigheden en de woorden die daarbij horen aan te leren. Het heeft wel echt oefening nodig. Waarschijnlijk zijn degenen die later agressief zijn en blijven voor een groot deel degenen bij wie het aanleren van sociale vaardigheden niet is gelukt.

5 5 Wat kunnen de gevolgen zijn? Voor ouders Voor het kind - Weinig gezag over het kind - Verminderde aandacht voor rest van het gezin - Negatief beeld over hun kind, ergernis - Twijfel over eigen kunnen, opvoeding is zwaar - Slecht contact met hun eigen kind - Machteloosheid - Angst voor de toekomst van het kind - Schaamte - Kans op laag zelfbeeld - Buitengesloten door leeftijdsgenoten - Eenzaamheid - Moeizaam contact met ouders - Gevoel van afwijzing - Minder sociale vaardigheden, omdat ze minder sociale contacten hebben - Achterstand in leren - Problemen in toekomst, zoals: vaak wisselen van baan, werkeloosheid, echtscheidingen, depressies, criminaliteit

6 6 Wat is moeilijk voor de opvoeders van kinderen met ODD? Voor ouders is het moeilijk om een kind met ODD op te voeden. Een van de moeilijkste dingen is om niet toe te geven aan het eisende gedrag van het kind. Maar het helpt wel, om vol te houden en consequent te zijn in wat mag en niet mag. Het liefst willen kinderen met ODD meteen hun zin. Maar steeds je zin krijgen is helemaal niet goed. Het kind denkt dat iedereen direct voor hem klaar moet staan. Dat zal echter in zijn verdere leven ook niet zo zijn. Niet op school, niet met vrienden en later ook niet op het werk. Het is belangrijk dat ouders hulp vragen bij de opvoeding, om het vol te kunnen houden en om het goed te doen. Het veranderen van gedrag vraagt altijd veel inspanning, veel tijd en een goede samenwerking tussen ouders, school en hulpverleners. Het gaat niet zomaar. Hoe kunnen thuis, school en groepsleiding goed samenwerken? Een kind met ODD komt soms met vreemde verhalen thuis, over school of omgekeerd. Vaak is dat, omdat het kind zijn eigen aandeel in een conflict niet ziet. Ouders, groepsleiding en school hebben dan snel overleg nodig. Als ouders, groepsleiding en school samen afspraken maken, staan ze sterker. Zowel thuis, op de groep als op school moet het duidelijk zijn wat er mag en wat er niet mag. Daarom is het belangrijk dat ouders, groepsleiding en school regelmatig contact opnemen met elkaar. De ouders, groepsleiding en school zullen samen af moeten spreken hoe er gereageerd wordt op het gedrag. Hierbij is het belangrijk dan men positief en rustig blijft en zich niet door emoties laat leiden. Voor de toekomst van het kind is het belangrijk dat hij goede omgangsmanieren leert, want later zal hij dat in zijn werk en in zijn sociale contacten ook moeten kunnen gebruiken.

7 7 Wat kan een ouder doen om zijn/ haar kind te helpen? - Gedrag stoppen. Zeggen dat iets niet mag en niet toegeven aan dwingen. - Duidelijke grenzen stellen. - Geleidelijk verminderen van ongewenst gedrag door het kind op andere gedachten te brengen. - Gewenst gedrag belonen met een compliment en hem laten merken dat je ziet dat het kind zijn best doet. - Zachtjes iets corrigeren, maar wel hardop zijn naam noemen als het kind iets goed heeft gedaan. - Het kind leren om eerst na te vragen of het klopt wat ze denken voordat ze boos worden of erop slaan. - Verplaatsen in de denkwijze van het kind en samen andere manieren aanleren en oefenen om tot oplossingen te komen in moeilijke situaties. Vooral het aanleren van uitstel en van betere woorden en oplossingen zonder geweld zijn belangrijk. - Het kind kan zelf een manier zoeken en aanleren om tot rust te komen of om af te koelen. In een spannend moment kan hij dat dan uitvoeren in plaats van te gaan vechten of schelden. - Voorspelbaar zijn, duidelijke afspraken maken en controleren. - Steeds uitleggen waarom het voor het kind slecht uitpakt als hij bepaald ongewenst gedrag vertoont. Probeer daar korte zinnen bij te gebruiken. - Niet hard terug gaan praten en schreeuwen, maar zorgen voor rust. Het is voor een kind met ODD heel moeilijk om gedrag te veranderen. Het is een kwestie van samen lang volhouden en steeds maar weer het goede voorbeeld blijven geven. Medicijnen Kinderen krijgen vaak medicijnen voor bijkomende andere problemen bijvoorbeeld ADHD, medicatie Ritalin en Concerta. Dipiperon wordt vaak voorgeschreven om de toppen van agressieve buien te verminderen. Medicijnen worden altijd door een arts of psychiater voorgeschreven in overleg met de ouders.

8 8 Waar kunnen ouders terecht voor hulp? De gemakkelijkste plek om hulp te vragen is bij de eigen huisarts. Die kan ouders door verwijzen naar bureau jeugdzorg. Ook op school of bij de (school)maatschappelijk werk kun je om hulp vragen. Balans is een vereniging voor ouders van kinderen met leer-, ontwikkelings- en gedragstoornissen, waaronder ODD. Door deze stoornissen kunnen er veel problemen zijn voor de kinderen en hun ouders. Balans wil helpen om deze problemen op te lossen of te verminderen. Telefoon: (030) ma t/m vrij van 9.00 tot uur Er zijn verschillende websites met informatie over ODD: -Gebruik op deze site de volgende links: ODD-CD en Wat is ODD-CD? -Een folder, uitgegeven door Balans: Agressieve gedragsstoornissen (over ODD en CD) zie onder publicaties

9 9 -Gebruik op deze site de volgende links: psychische stoornissen, informatie voor professionals, gedragsstoornis (CD) en oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD). -Gebruik op deze site de volgende links: ziekten, voer de volgende zoekterm in: ODD- Oppositioneel opstandige gedragsstoornis en klik de link aan die overeenkomt met deze zoekterm. Ook zijn er boeken met daarin informatie over gedragsstoornissen, waaronder ODD: - Pedagogische adviezen voor speciale kinderen van Trix van Lieshout,2009, Bohn Stafleu van Loghum,Houten - Kinderen in de syndroommix van M.L. Kutscher, 2006, Nieuwezijds, Amsterdam - Het explosieve kind van Ross W. Greene,2005, Nieuwezijds, Amsterdam - Opstandig, Dwars en Driftig, Handboek gedragsstoornissen ODD en CD, voor ouders, opvoeders, leerkrachten en hulpverleners, Coby Hartog-Polkerman (ISBN: , verschijnt in september 2009)

10 10 DE URLS VAN DE PLAATJES (Vis) (groen schreeuwmannetje) ersgedrag/verkeersgedrag_aggr.htm&usg= hm93xy7ngsbj7_-vipd9- fyefem=&h=188&w=138&sz=3&hl=nl&start=82&tbnid=oxogwk9msfge9m:&tbnh=102&tbnw=75&prev=/images%3fq%3dagressie%26gbv%3d2%26ndsp%3d18%26hl% 3Dnl%26sa%3DN%26start%3D72 (Twee schreeuwers) log.nl/vrouwmenszorg/2006/07/geweld_tegen_hu.html&usg= A- ZakJ80QdAicmJM78tdaJPezZM=&h=167&w=200&sz=6&hl=nl&start=78&tbnid=6Ei3XCe3S5EyMM:&tbnh=87&tbnw=104&prev=/images%3Fq%3Dagressie%26gbv%3D2%2 6ndsp%3D18%26hl%3Dnl%26sa%3DN%26start%3D72 (Medicatie) mepage/woman/health/health/article ece&usg= GMUoChhK_3EcL5MVNLupFBjonfs=&h=320&w=540&sz=28&hl=nl&start=24&tbnid=4omW2FXRy6brJM:&tbnh=78 &tbnw=132&prev=/images%3fq%3dritalin%26gbv%3d2%26ndsp%3d18%26hl%3dnl%26sa%3dn%26start%3d18 (Strip) olkskrantblog.nl/bericht/141868&usg= SAChJwnAmbWacs7-KJCWZpMBbcg=&h=808&w=300&sz=58&hl=nl&start=4&tbnid=GO5YVYtEw4x8M:&tbnh=143&tbnw=53&prev=/images%3Fq%3Dagressie%2Bstrip%26gbv%3D2%26hl%3Dnl