ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEEMSTEDE

Transcriptie

1 1 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEEMSTEDE

2 2 3 'We willen mensen bewust maken van de kwaliteit van hun omgeving en om bij elke ingreep te bedenken hoe het kan bijdragen aan nieuwe kwaliteit, om Noord-Holland nog mooier te maken.' JEF Mühren, directeur MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Voorwoord De gemeente Heemstede heeft in haar nieuwe Welstandsnota de ambitie uitgesproken om de ruimtelijke kwaliteit duurzaam te bevorderen. Als Adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit Heemstede willen wij door middel van professionele / deskundige advisering onze bijdrage hieraan leveren. Door intensief met aanvragers te overleggen en hun te inspireren draagt de Adviescommissie bij aan de realisatie van deze ambitie. Van belang is daarbij dat de commissie in een zo vroeg mogelijk stadium bij de ontwikkeling van een bouwplan wordt betrokken. De commissie constateert dat deze werkwijze weliswaar al vaak wordt toegepast maar behoeft blijvende aandacht. De Adviescommissie is een geïntegreerde commissie en adviseert ook over de aanvragen voor aanpassingen en herstel aan monumenten. De Adviescommissie hecht aan goed overleg en manifesteert haar betrokkenheid met Heemstede door contacten met de Historische vereniging Heemstede- Bennebroek. Ook de aanwezigheid van een Burgerlid, draagt er toe bij dat de Adviescommissie is geïnformeerd over de lokale omstandigheden en de gevoelens die leven. De informatie van de plantoelichter is voor de Adviescommissie van grote waarde. De professionaliteit, het rekening houden met diverse actoren maakt het werk van plantoelichters boeiend maar niet altijd gemakkelijk. Wij zijn John van Wanum dan ook zeer erkentelijk voor zijn professionaliteit en inzet. In het jaarverslag worden enkele in het oog springende bouwplannen nader besproken en de betrokkenheid van de Adviescommissie toegelicht. Als commissie bedanken wij de gemeente Heemstede en alle betrokkenen bij de bouwplannen die in 2016 aan ons zijn voorgelegd voor het vertrouwen en de prettige samenwerking. Ook de komende jaren zullen wij ons inzetten voor professionele en proportionele advisering over ruimtelijke kwaliteit en wij verheugen ons erop de samenwerking met de gemeente Heemstede in 2017 voort te zetten. mr. Jacob Ouderkerken, voorzitter Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit Heemstede

3 4 5 Inhoud 1. Het jaar Commissie 8 MONUMENT: Buitenplaats de Hartekamp Adviezen 16 GROOT PLAN: Zorgvilla Meerlhorst Beleid 22 NIEUWBOUW: Villa aan de Herenweg Op weg naar de omgevingswet 26 KLEIN PLAN: Pompgebouw aan de Nijverheidsweg Conclusies en aanbevelingen 30 Colofon 32 Heemstede, anno 1627

4 6 7 Hoofdstuk 1 Het jaar 2016 Huis het Spaaren door KPG architecten ingezonden voor de Arie Keppler Prijs Glazen passage tussen de Oude Kerk en de Pauwehof door KPG architecten, ingezonden voor de Arie Keppler Prijs Advisering De leefomgeving is de plek waar je woont, werkt of wandelt. Als je geluk hebt, is dat een mooie plek. Een mooie buurt heeft economische waarde en is gezond, veilig en duurzaam. Mensen houden van zo n plek en gaan er zorgvuldig mee om. In 2016 mochten we voor uw gemeente weer de advisering over welstand, cultureel erfgoed en ruimtelijke kwaliteit uitvoeren. Het groeiende inzicht in wat mooi gevonden wordt en hoe we dat zichtbaar en bespreekbaar maken, speelt daarbij een belangrijke rol. 1.2 Wat is jouw mooiste plek in Noord- Holland? Die vraag stelden we dit jaar aan honderden Noord- Hollanders. Iedereen kon (en kan nog steeds) zijn foto s van mooiste plekken in Noord-Holland uploaden in de collectie MOOI in Noord-Holland. Van bankje, brug, voordeur, huis, kantoor, stal, tot plein, erf en landschap. Alle inzendingen worden op de website www. collectiemooi.nl geplaatst. We maken met deze collectie nieuwe vormen van participatie bij ruimtelijke processen mogelijk en de beeldbank biedt inspirerende praktijkvoorbeelden voor vormgevers en bouwers. Wij nodigen u van harte uit uw mooiste, opvallendste of interessante plek in de gemeente Heemstede te delen via Manifest over mooi We stelden de mooi-vraag ook aan de bezoekers van het festival OVERMOOI, waarmee MOOI Noord-Holland in september 2016 zijn eeuwfeest vierde. Met een reuzenkaart van Noord-Holland trokken we door de zes karakteristieke landschappen van de provincie. We hebben met veel, heel veel betrokken mensen gesproken over wat zij mooi vinden. Hoe zij hun omgeving zien en waarderen. We hadden het niet over regels, toetsingscriteria en vergunningen maar over bezieling, verbondenheid, waardering en vakkundigheid. We zagen hoe mensen op de reuzenkaart ineens beseften wat de waarde en de kwaliteit van hun leefomgeving is. Bruikbare en technisch verantwoorde gebouwen neerzetten is niet moeilijk, maar gebouwen en openbare ruimten maken die de plek en het leven verrijken, wel. Uit al die gesprekken hebben we tien agendapunten gefilterd die zijn gevat in het manifest 10 OVER MOOI. In 2017 zullen we deze agendapunten breed uitdragen en hopen u en veel Noord- Hollanders hierin te ontmoeten. 1.4 Verrijkende projecten De mensen die mooie projecten voor elkaar krijgen verdienen lof. Daarom rijken we om de twee jaar de Arie Keppler Prijs uit aan personen of organisaties die een bijzondere prestatie hebben geleverd op het gebied van architectuur, stedenbouw, landschap of ruimtelijke ordening en cultuurhistorie in de provincie Noord- Holland. Voor de editie 2016 ontvingen we 89 inzendingen, waaruit de jury 12 nominaties en uiteindelijk 4 winnaars heeft geselecteerd. Het zijn stuk voor stuk verrijkende projecten die een bezoek waard zijn. Er werden twee projecten uit Heemstede ingezonden. Voor de categorie Cultuurhistorie werd de Oude Kerk aan het Wilhelminaplein genomineerd. Tussen de Oude Kerk en de Pauwehof werd een gesloten (glazen) passage met entree gerealiseerd. Voor de categorie Woningbouw werd Huis het Spaaren, gelegen aan het Spaarne voorgedragen. De makers en initiatiefnemers hebben daarbij zowel oog gehad voor de ruimtelijke inpassing en architectonische kwaliteit als de cultuurhistorische context, ongeacht schaal of functie van het project. Helaas zijn beide inzendingen niet in aanmerking gekomen voor een nominatie. Kortom; er is zeer veel om over door te praten. Dat doen we graag met u. Ook in 2017!

5 8 9 Hoofdstuk 2 Commissie 2.1 Samenstelling De Adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit Heemstede is één van de 34 gemeentelijke adviescommissies op het gebied van ruimtelijke kwaliteit georganiseerd door MOOI Noord- Holland. In opdracht van de gemeente Heemstede is de commissie samengesteld uit ervaren adviseurs die onafhankelijk zijn ten opzichte van het gemeentebestuur en de gemeentelijke organisatie. De commissieleden zijn benoemd door de gemeenteraad. In 2016 was de commissie als volgt samengesteld: ing. Maarten Fritz Architectlid van de commissie en architect/directeur van architectenbureau Fritz te Bussum, gespecialiseerd in restauratie en verbouwingen. Daarvoor 10 jaar als bouwkundige werkzaam geweest bij Vereniging Hendrick de Keyser te Amsterdam. Gastdocent aan de Vrije Universiteit Amsterdam en aan de Hogeschool Utrecht. Bestuurslid (tot 2014) en medeoprichter Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie. Architectenbureau Fritz en IAA wonnen in 2011 de Gulden Feniks. Hij is sinds 2015 verbonden aan MOOI Noord- Holland als monumentendeskundige voor diverse gemeentelijke adviescommissies. mr. Jacob Ouderkerken Voorzitter van de commissie. Actief geweest als wethouder in de gemeente Heiloo en belast met de portefeuilles RO, Verkeer en vervoer, Onderwijs, Welzijn en Cultuur. Zorg en projectwethouder van de decentralisatie van de Jeugdzorg ZWBZ begeleiding en de Participatiewet. Nico Zimmermann Directeur / eigenaar van ITZ-Architecten b.v. Daarnaast is hij actief als adviseur vormgeving voor de Provincie Noord- Holland en in die hoedanigheid betrokken bij multidisciplinair overleg met betrekking tot het realiseren van grote infrastructurele projecten. Hij is bestuurslid van KIVI afdeling bouw. Ook is hij auteur en redactielid van het architectuurtijdschrift FORUM en Jellema Hogere Bouwkunde, het Nederlandse standaardwerk voor bouwkundigen. Sinds 2007 is hij als architect en als monumentendeskundige verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies. Egon Kuchlein Architectlid van de commissie en oprichter van Egeon Architecten. Daarnaast realiseerde hij een aantal eigen projecten en tentoonstellingen en werkte aan stedenbouwkundige studies. Tevens is hij als cultureel entrepreneur verantwoordelijk voor de organisatie van een reeks van culturele projecten en manifestaties en als adviseur beeldende kunst heeft hij diverse gemeente en provincie overheden van advies voorzien. Sinds 2007 is hij als architect verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies. Brigit de Werd Werkzaam geweest in de projectontwikkeling op het gebied van koop/huur, nieuwbouw, renovatie en herontwikkeling. Zij heeft ervaring in marketing, marktonderzoek, productontwikkeling en productadviezen gedurende het gehele ontwikkelingsproces. Sinds juni 2015 is zij als burgerlid verbonden aan MOOI Noord- Holland. De commissie wordt ondersteund door: ir. Anke Zeinstra Architectlid van de commissie en medeoprichter van Van der Waals/Zeinstra architekten, gespecialiseerd in woningbouw, zorg- en stedenbouw. Zij heeft ervaring als docent aan de Academie van Bouwkunst te Amsterdam en is jurylid geweest van enkele architectuurprijzen. Daarnaast is zij lid geweest van diverse welstandscommissie in het land. Sinds 2010 is zij als architect verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies. Willy Meekes Commissiecoördinator MOOI Noord-Holland John van Wanum Senior medewerker bouw- en woningtoezicht van de gemeente Heemstede

6 10 11 Commissie aan het werk 2.2 Werkwijze De commissie adviseert op basis van het beleid van de gemeente (zie hoofdstuk 4. Beleid). De plannen worden digitaal gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. De plantoelichter maakt daarbij gebruik van een omgevingsinformatiesysteem waardoor de commissie de inpassing van het plan in de omgeving goed kan beoordelen. Indien nodig gaan de commissieleden ter plekke kijken. Bij de grotere plannen wordt zo vroeg mogelijk overlegd met de afdeling stedenbouw. Van elke planbehandeling maakt de commissiecoördinator een kort advies. Als er meerdere behandelingen nodig zijn, is het voorgaande advies steeds het uitgangspunt. Daardoor verloopt de advisering consistent en efficiënt. Alle adviezen wordt verwerkt in een door MOOI Noord- Holland ontwikkeld planregistratiesysteem. Zowel de commissiecoördinator als de plantoelichter heeft toegang tot dit systeem en kan te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. De plantoelichter draagt zorg voor het openbaar maken en verspreiden van de adviezen richting het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Openbaar De vergaderingen van de Adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit Heemstede zijn openbaar. De commissie stelt het zeer op prijs dat initiatiefnemers de vergadering bezoeken om hun ideeën toe te lichten en gaat graag het gesprek aan over optimale inpassing in de omgeving. Planbesprekingen in een vroeg stadium leveren de meest constructieve gesprekken op. Juist dan is er ruimte om te zoeken naar mogelijkheden zonder dat de initiatiefnemer reeds uitgewerkte wensen moet bijstellen. Niet alleen initiatiefnemers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom. De Adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit Heemstede komt op donderdagmorgen in de oneven weken van het jaar in het gemeentehuis van Heemstede bijeen. Voor het vergaderschema zie de gemeentepagina van Heemstede op www. mooinoord-holland.nl /gemeenten Kleine commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Egon Kuchlein vormt, als gemandateerd architectlid van de commissie samen met Brigit de Werd de kleine commissie. Zij behandelen de zogenaamde kleine plannen. Als er enige reden tot twijfel is, of als er bezwaar is dan worden de aanvragen doorgeschoven naar de reguliere Adviescommissie. 1x per vier weken is Maarten Fritz als monumentendeskundige aanwezig (of Nico Zimmermann) en worden de monumentenadviezen afgegeven. Aanvrager met rookgasafvoer in de vergadering aanwezig

7 12 13 Commissie aan het werk 2.3 Contacten en activiteiten in de gemeente Locatiebezoek Maarten Fritz heeft namens de commissie een bezoek gebracht aan het koetshuis van het Huis te Manpad (Rijksmonument) om de authentieke situatie van het interieur te inspecteren. Bij het voormalige pompstation Leiduin (Provinciaal monument) heeft hij gesproken met de opdrachtgever en de uitvoerder over de timmerwerkzaamheden, het vervangen van de beglazing en het buiten schilderwerk. In september heeft de commissie een bezoek gebracht aan de historische buitenplaats de Hartekamp om het masterplan betreffende de reorganisatie van het terrein te bespreken. Overleg met de gemeente Een medewerker van de afdeling VOR is in de commissie geweest om de locatie van een AED kast aan de gevel van het historische Raadhuis te bespreken. De heer Molenkamp van de afd. Bouwkunde heeft de bemonstering van de lei voor het dak van het torentje van het Raadhuis voorgelegd en de stedenbouwkundige heeft met de commissie gesproken over de vraag naar het verruimen van de mogelijkheden voor dakopbouwen. De heer Groen, projectleider heeft een gesprek gehad met de leden van de kleine commissie over het aanleggen van een brug aan de achterzijde van het parkeerterrein van het gemeentehuis. En bij het bespreken van de werkzaamheden rondom het restaureren van het pompgebouw aan de Nijverheidsweg (Provinciaal monument) is een vertegenwoordiger van de Historische Vereniging Heemstede- Bennebroek aanwezig geweest. van de aanvragen in combinatie met het aantal herhalingen. Het percentage van 46% van plannen die bij de eerste behandeling gelijk van een positief advies kunnen worden voorzien is gemiddeld. Een aanvraag komt in de vergadering terug omdat er om aanvullende informatie (details, foto s) is gevraagd of wanneer een aanvraag eerst voor collegiaal overleg aan de commissie is voorgelegd. Om de doorlooptijd van een plan te bespoedigen gaat de commissie vaak ter plaatse kijken om een goed beeld te krijgen. De heer Nieuwland licht de ontwikkeling rondom het plan De Slottuin toe, de komst van de Vomar aan de Binnenweg, de laatste invullingen van het nieuwbouwproject Spaarnelicht en hij geeft aan dat de nieuwe inrichting van het Manpadslaangebied in 2017 aan de orde zal komen. Belangrijk gespreksonderwerp is de motie die in november 2016 is ingediend met het verzoek om het welstandsbeleid af te schaffen. De heer Mühren geeft aan dat er sowieso is afgesproken om de net vastgestelde welstandsnota over twee jaar te evalueren. En tevens doet hij het aanbod om het welstandsbeleid cq. advieswerk aan de Raad toe te lichten en zegt dat het verstandig is om te kijken naar de vragen voor de komende jaren over de transitie die de nieuwe omgevingsweg met zich zal meebrengen. Ter afsluiting wordt de keuze voor een nieuwe voorzitter toegelicht en tevens kennis gemaakt met de beoogde nieuwe voorzitter, de heer Freek Schmidt. Provinciaal monument Leiduin 2.4 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Op 11 mei 2017 vond het jaarlijkse evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de heer Nieuwland plaats aan de hand van het concept jaarverslag Er wordt gesproken over de cijfers en de gemiddelde doorlooptijd

8 t ADVIESCOMMISSIE PROJECT VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEEMSTEDE JAARVERSLAG MONUMENT 2016 HEEMSTEDE Buitenplaats De Hartekamp Op buitenplaats De Hartekamp wordt de komende jaren gewerkt aan een reorganisatie van het totale terrein waarbij de functionele, logistieke en de landschappelijke inrichting grondig wijzigt. De Hartekamp heeft een rijke geschiedenis en van groot historisch belang. Het oudste, meest zuidelijke deel uit de 17de eeuw is rijksmonument, met centraal hierin het Hoofdhuis. Het geometrische raster uit de 18de eeuw speelt een grote rol in het masterplan, en uit de 19de eeuw zijn de Oranjerie, naar ontwerp van Zocher, de padenstructuur en het eiland meegenomen. Uit de 20ste eeuw krijgen de toerit van Springer en de pergola en de tuinen bij het huis een plek in het nieuwe plan. Aan de voorzijde van het hoofdhuis wordt de boogvormige toerit weer het stijlvolle rijpad naar het hoofdhuis. Bij de noordelijke toegang worden de historische natuurstenen zuilen met lantaarn weer teruggeplaatst. Vanwege de beoogde geometrische setting was de precieze positie van deze zuilen van belang. Als de proportie van de toegangspoort (inrit) wijzigt zullen de kenmerkende zichtlijnen en de ensemblewerking met het hoofdhuis en de toerit worden aangetast. Ook de zoektocht naar de juiste klinkerbestrating is in de commissie vergadering aan de orde geweest. De commissie is ter plaatse geweest en is blij dat de visuele symmetrie hersteld wordt en dat de aftakking als een secundaire toevoeging aan het hoofdgestel is gezien.

9 16 17 Hoofdstuk 3 Adviezen 3.1 Cijfers De Adviescommissie voor ruimtelijke kwaliteit heeft in 2016 advies uitgebracht over 190 aanvragen voor een omgevingsvergunning. Dat is iets meer dan in Het aantal gevallen waarin vóór de vergunningaanvraag advies gevraagd aan de commissie, het vooroverleg, was in gevallen ten opzichte van 34 in Bij 20% van de aanvragen kon de commissie na een kleine aanpassing een positief advies afgeven. Bij 73% van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig. 'Nadat bij een groot plan eindelijk een positief advies werd afgegeven zei de aanvrager tegen zijn architect dat het ontwerp na elke planbehandeling beter was geworden. In 2016 werden 213 planbehandeling uitgevoerd door de kleine commissie, dat is 79% van het aantal planbehandelingen! De geïntegreerde commissie heeft 15 erfgoedaanvragen behandeld. 3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het College van B&W. In het jaar 2016 zijn vier adviezen betreffende een spandoekreclame niet door het College van B&W overgenomen. Het welstandsbeleid geeft slechts de mogelijkheid van één reclame-uiting aan de gevel, uitgevoerd in losse letters met een maximale hoogte van 60cm. De commissie heeft de aanvragen daarom afgewezen. Het College heeft op grond van het gelijkheidsbeginsel de omgevingsvergunningen verleend. In de nieuwe welstandsnota zijn spandoekreclames, onder bepaalde voorwaarden wel toegestaan. Door middel van afbeeldingen wordt in dit jaarverslag een aantal opvallende plannen uit de commissievergaderingen van het vorige jaar toegelicht: voorbeeld stellende plannen van hoge kwaliteit, plannen waarbij de commissie een duidelijke rol heeft gespeelt of plannen met een interessant proces. 3.3 Advies grote ruimtelijke plannen De commissie wordt ook ingezet als klankbord voor grote en beeldbepalende ruimtelijke ontwikkelingen, beeldkwaliteitplannen en cultuurhistorische opgaven binnen de gemeente. In 2016 zijn onder andere een AED kast voorgelegd, een tweetal rookgasafvoeren, het plaatsen van infopanelen bij bushaltes aan de Heemsteedse Dreef, het plaatsen van lichtmasten op een sportaccommodatie en het plaatsen van een observatiecamera/mast bij een kruispunt. 3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling Naast welstandsadvisering ondersteunde MOOI Noord- Holland de gemeente Heemstede ook op andere manieren in het behouden en ontwikkelen van goede omgevingskwaliteit: Vraag om onderzoek te doen naar de mogelijkheid voor het aanwijzen van gemeentelijke beschermde stads- en dorpsgezichten Beleidsontwikkeling: verruimen van criteria voor dakopbouwen Overig: onderzoek en bijeenkomsten rond thema s die in Noord-Holland belangrijk zijn.

10 18 19 Aantal planbehandelingen Aantal Tabel 1 planbehandelingen SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Aantal Tabel 1 planbehandelingen Omgevingsvergunning SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN SOORT waarvan AANVRAAG een monument AANTAL AANVRAGEN 13 AANTAL BEHANDELINGEN 27 Omgevingsvergunning Omgevingsvergunning waarvan nieuwbouw waarvan een monument waarvan een verbouwing monument waarvan nieuwbouw Preadvies* waarvan nieuwbouw waarvan verbouwing Reclameaanvraag waarvan verbouwing Preadvies* 8 9 Preadvies* Adviesaanvraag handhaving 1 2 Reclameaanvraag Reclameaanvraag Overige vergaderonderwerpen Adviesaanvraag handhaving 1 2 Adviesaanvraag Totaal handhaving Overige vergaderonderwerpen 1 3 Overige * Dit zijn vergaderonderwerpen preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Totaal Totaal * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Aantal Dit zijn preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen w 18. planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 18. Tabel Aantal 2 planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Aantal SOORT planbehandelingen AANVRAAG ten opzichte 2016 van voorgaande 2015 jaren 2014 Tabel 2 Nieuwe aanvragen SOORT AANVRAAG Aanvragen van voorgaande jaren Nieuwe aanvragen Herhalingen Aanvragen van voorgaande jaren Totaal behandelingen Herhalingen Totaal behandelingen Vorm van behandelingen Vorm Tabel 3 van behandelingen Vorm van behandelingen VERDELING AANVRAGEN Tabel 3 Totaal behandelingen VERDELING AANVRAGEN Gemandateerd behandeld % % % Totaal behandelingen Totaal In de welstandscommissie behandelingen Gemandateerd behandeld % % % Gemandateerd behandeld behandeld 79 % 70 % 81 % welstandscommissie In de welstandscommissie geïntegreerde commissie 10 % 16 % 12 % behandeld behandeld met monumentenleden 11 % 14 % 7 % In behandeld geïntegreerde commissie In de geïntegreerde commissie met monumentenleden 11 % 14 % 7 % met monumentenleden behandeld behandeld Hoe vaak behandeld? ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen* Bij eerste behandeling akkoord 46 % 45 % 46 % Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig) Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij) Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij) Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning Erfgoedaanvragen Tabel 5 20 % 15 % 14 % 16 % 11 % 14 % 6 % 12 % 5 % 12 % 17 % 19 % 1 % 0 % 2 % * Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen. Erfgoedaanvragen ERFGOEDAANVRAGEN Totaal aantal rijksmonumenten gemeentelijke monumenten provinciale monumenten Op kunt u meer cijfers vinden.

11 t 20 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEEMSTEDE PROJECT JAARVERSLAG GROOT PLAN HEEMSTEDE Zorgvilla De Meerlhorst Aan de Van Merlenlaan is de nieuwe zorgvilla De Meerlhorst ondertussen voltooid en hebben de eerste bewoners hun intrek genomen. De villa is ontworpen in een neoclassicistische stijl met een middenrisaliet en een beeldbepalende erker op de hoek van de linker zijgevel. Tijdens de planbehandelingen in 2015 zijn de architecten, de stedenbouwkundige van de gemeente en leden van de HvHB diverse malen voor overleg in de commissievergadering geweest. Het nieuwe volume is weliswaar groter dan de voormalige statige villa maar voldoende passend in de omgeving, aldus de commissie. Echter om het villa gevoel meer te laten spreken is voor de commissie de differentiatie in het gevelbeeld een aandachtspunt geweest in combinatie met verfijning van de detaillering en de keuze van de materialen. Ook de vormgeving van de erker en de uitwerking van het hekwerk op de erker en de balkonhekjes zijn uitvoerig besproken. Aan de hand van een monsterbord zijn de materialen aan de commissie voorgelegd waarna zij haar zorgen uitsprak over de toepassing van de betonelementen. Beton wordt niet gezien als een hoogwaardig materiaal en zal de voorname uitstraling en de kwaliteit van het ontwerp geen recht doen. De voormalige villa Meerlhorst Meerlhorst zo goed als klaar

12 22 23 Hoofdstuk 4 Beleid Welstandsvrij bouwen? 4.1 Welstandsbeleid De welstandsnota, vastgesteld in september 2016 door de gemeenteraad, vormt het beoordelingskader van de commissie. In verband met de nieuwe omgevingswet zal de nota over 2 jaar worden geëvalueerd. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen. Op 4 november 2016 is er door de raad een motie ingediend met het verzoek om te onderzoeken welke concrete stappen er nodig zijn om het welstandsbeleid af te schaffen. 4.2 Monumentenbeleid Heemstede heeft een rijke historie en ontleent haar identiteit aan het groene karakter met landgoederen en historische buitenplaatsen op parkachtige terreinen. Diverse woonhuizen, villa s, tuinen en parken zijn aangewezen als monument. Eventuele veranderingen aan deze gebouwen vragen om een zorgvuldige aanpak. In de nota zijn enkele uitgangspunten opgenomen. Dat deskundigheid gewenst is bij het omgaan van monumenten is evident maar daar wordt nog niet altijd aan voldaan. Taak van de gemeente en de commissie is om opdrachtgevers te sturen op deskundigheid. Een goed voorbeeld van deskundigheid is de aanpak van de architect die betrokken was bij de aanpassingen van de bibliotheek aan het Julianaplein. Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland Op verzoek van de Provincie Noord-Holland geeft MOOI Noord- Holland in samenwerking met Stichting NMF (de rechtsopvolger van Cultuurcompagnie) sinds 1 januari 2017 invulling aan het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord- Holland. De missie van het Steunpunt is om gemeenten te helpen om de waarde van het Noord-Hollandse erfgoed te De architect werkt met vakkundigheid en overgave aan het project en probeert in goede dialoog met de gemeente en de commissie te komen tot optimalisatie van het ontwerp. Maarten Fritz, monumentendeskundige van de commissie onderzoeken, koesteren en etaleren, maar vooral te verankeren in de ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen die de komende jaren gaan plaatsvinden. Gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met alle vragen over erfgoed, cultuurhistorie, omgevingswet en archeologie. Zie ook Ruimtelijk beleid In de welstandsnota zijn de kernwaarden en uitgangspunten van het ruimtelijke kwaliteitsbeleid opgenomen. De gemeente stelt zich actief op bij het bewaren en versterken van de ruimtelijke identiteit: het groene karakter ende cultuurhistorische betekenis van de architectuur.

13 24 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEEMSTEDE PROJECT JAARVERSLAG 2016 KLEIN PLAN 25 HEEMSTEDE Nieuwe villa aan de Herenweg Op een groot perceel, op een enigszins verhoogd gedeelte wordt een nieuwe woning gebouwd. De gesloopte woning, villa Beuckenduyn was gebouwd in de Engelse landhuisstijl met rondom een fraaie tuin, ruim en glooiend met oude bomen. De nieuwe woning krijgt twee bouwlagen en zal worden afgedekt met een plat dak. Het welstandsbeleid in dit gebied is gericht op behoud en versterking van de cultuurhistorische herkenbaarheid. Aangezien de Herenweg wordt gekenmerkt door woningen met kappen is de commissie terughoudend geweest ten aanzien van het beoogde kaploze ontwerp. Aan de hand van een maquette worden de gevelbeelden getoond en ook licht de architect aan de hand van een gebiedsanalyse toe hoe het ontwerp geplaatst is in de context van de Herenweg met op tekening de omringende gevels. Zo wordt zichtbaar in hoeverre het ontwerp is afgestemd op de omgeving. Nadat de commissie was overtuigd over de ligging en de massa richtte zij zich op de invulling en uitwerking van de gevels. Ook de materiaalkeuze voor de kozijnen en de gevels is uitvoerig besproken. In dit geval was het voor de aanvrager nuttig om een maquette te maken van het ontwerp. Door de maquette werd in één oogopslag duidelijk dat het NIEUWBOUW WONINGEN HOOGEGEEST AKERSLOOT ontwerp voor de nieuwe woning expliciet inspeelt op de hoogteverschillen die SCHETSONTWERP PLATTEGROND 1:500 in het terrein aanwezig zijn. stolp kapberg schuur schuur schuur schuur kapberg Oude woning

14 26 27 Hoofdstuk 5 Op weg naar de Omgevingswet 5.1 Verbinden heden en verleden Welstand en ruimtelijke kwaliteit zijn voor de meesten onder ons bekend terrein: het gaat om de beeldkwaliteit van de bebouwing en de ruimtelijke kenmerken en waarden van erfgoed, landschap, stad of dorp, openbare ruimte en infrastructuur. Integrale omgevingskwaliteit is de grote uitdaging van de Omgevingswet. Maar wat is dat eigenlijk? In de Memorie van Toelichting wordt uitgelegd dat omgevingskwaliteit duidt op het belang van aspecten als cultureel erfgoed, architectonische kwaliteit van bouwwerken, stedenbouwkundige kwaliteit en kwaliteit van natuur en landschap. Het gaat daarbij zowel om de menselijke beleving van de fysieke verschijningsvormen als om de intrinsieke waarden die de maatschappij toekent aan de identiteit van gebieden en aan dier- en plantensoorten. (MvT p. 63) Synthese van cultuur en natuur De wetgever gebruikt omgevingskwaliteit dus voor de synthese van cultuur en natuur. Het is interessant om nog even verder te kijken naar andere omschrijvingen. In 2014 stelde de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur dat omgevingskwaliteit grote gelijkenis vertoont met het begrip ruimtelijke kwaliteit maar dat het ruimer is omdat ook sociale componenten en aspecten als externe veiligheid en luchtkwaliteit deel uitmaken van de omgevingskwaliteit. Het College van Rijksadviseurs noemde in 2015 omgevingskwaliteit een samengaan van de zorg voor grote publieke nutsvoorzieningen en gebruiksregels daarvoor, van ruimtelijke kwaliteit en milieukwaliteit en van de balans tussen economische concurrentiekracht en leefbaarheid. Breder dan ruimtelijke kwaliteit In een essay in het jaarverslag 2015 van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit beschrijft Flip ten Cate drie andere punten waarin het begrip omgevingskwaliteit verschilt van ruimtelijke kwaliteit: 1) de koppeling van een initiatief met belangen die buiten het primaire doel van de initiatiefnemer liggen; 2) een actief streven naar betekenisvolle betrokkenheid van de omgeving; 3) het gaat altijd over de kwaliteit van de publieke ruimte, terwijl ruimtelijke kwaliteit ook verenigd kan worden tot de kwaliteit van het object zelf. Paul Roncken, de kwaliteitsadviseur van de provincie Utrecht, sluit daar op zijn website op aan. Het strenge begrip ruimte wordt verruild voor de veel mildere betekenis van omgeving. Een ruimte is iets dat uit (blijvende) wanden bestaat, omsloten is en begrensd. Een omgeving is juist bruisend en wordt bepaald door wat erin voorkomt: de natuur, de buren, de bus, het klimaat, de regenbui, de geschiedenis, de griepepidemie. Kans voor integrale benadering We kunnen constateren dat de meningen nog verdeeld zijn maar dat de tendens duidelijk is: omgevingskwaliteit is nog meer dan ruimtelijke kwaliteit te zien als balans tussen gebruikswaarde, toekomstwaarde en belevingswaarde. Het zijn nog steeds de eeuwenoude begrippen van Vitruvius, waarbij hij nadrukkelijk zei dat het gaat om synthese van deze drie, waarbij niet het een het ander overheerst. Praten over de gewenste omgevingskwaliteit biedt een uitgelezen kans om doelstellingen uit verschillende sectoren samen te brengen. Dan kan een integrale benadering ontstaan: een duurzame stad is ook een gezonde stad; in een mooie omgeving zijn mensen gezonder; waterveiligheid kan bijdragen aan belevingswaarde; herontwikkeling van erfgoed is vaak de motor voor vernieuwd eigenaarschap. Enzovoorts. 5.2 Aanloop naar de Omgevingswet De Omgevingswet wordt van kracht in In 2016 is er meer duidelijkheid gekomen over de inhoud van de wet en de vier bijbehorende algemene maatregelen van bestuur. Begin 2017 is ook de ontwerp-invoeringswet Koetshuis, Huize te Manpad gepubliceerd. Het Actieprogramma Aan de slag met de Omgevingswet ( geeft veel nuttige informatie en biedt gemeenten de mogelijkheid om (financiële) ondersteuning te vragen voor implementatieprojecten. De eerste stap op wet naar de Omgevingswet is praten over de gewenste omgevingskwaliteit. Dat biedt kansen voor een maatschappelijke dialoog op gebiedsniveau. Wat zijn de bestaande kwaliteiten, welke kwaliteiten willen we beschermen en waar is ruimte voor nieuwe kwaliteiten? Deze vragen moeten (op hoofdlijnen) worden beantwoord in de omgevingsvisie en vervolgens worden uitgewerkt in het omgevingsplan. Gelukkig hoef je niet vanaf nul te beginnen: meestal kan gebruik gemaakt worden van bestaande beleidsdocumenten. 5.3 Ondersteuning door MOOI Noord- Holland MOOI Noord-Holland in het algemeen en de commissie in het bijzonder kan een bijdrage leveren aan de implementatie van de Omgevingswet in uw gemeente. We werken op landelijk niveau actief met de collega-adviseurs en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit aan Mooiwaarts ( In 2016 hebben we onder meer meegewerkt aan de lobby voor goede kwaliteitsinstrumenten bij de behandeling van de Omgevingswet in de Tweede en Eerste Kamer, de Mooiwaartscafé s en het project Omgevingsplan Op Kwaliteit (OOK). Project OOK In 2017 zullen we de eerste resultaten van OOK aanbieden aan uw gemeente: een denkmodel met tien principes voor een omgevingsplan waarin de ruimtelijke kwaliteit goed is ingebed en waarmee een stap wordt gezet naar een integrale benadering van omgevingskwaliteit. We nodigen de gemeente uit om de komende jaren samen met ons dit denkmodel verder te ontwikkelen en te participeren in het project OOK.

15 28 ADVIESCOMMISSIE PROJECT VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEEMSTEDE JAARVERSLAG KLEIN PLAN HEEMSTEDE Restauratie pompgebouw Nijverheidsweg Rond 1915 wordt aan de zuid-west zijde van de watertoren een pompgebouw geplaatst dat aan drie zijden aansluit op de toren en bestaat uit één bouwlaag onder een flauw zadeldak. De watertoren en het pompgebouw zijn aangewezen als provinciaal monument. Het pompgebouw krijgt een nieuwe functie en wordt in oude luister hersteld. De architect legt uit dat de kapconstructie wordt aangepast en voorzien van een dak ondersteunende staalconstructie van muur tot muur ten behoeve van een verdiepingsvloer. Ter hoogte van de bestaande gevelopeningen wordt een koof gemaakt. De commissie maakt bezwaar tegen de voorgestelde staalconstructie in en aan de buitengevels. Er zullen houten spanten worden vervangen, de aansluiting van de vloer op de hogere gevelkozijnen en de staalconstructie in de fundering wordt problematisch. De oplossing wordt gevonden in het laten zweven van de nieuwe verdiepingsvloer, deze komt nu ongeveer 40cm vrij van de gevels te liggen waardoor een soort vide is ontstaan. In deze tussenruimte kan daglicht vrij toetreden in de benedenruimte en kan het archief op de verdieping beter worden geconditioneerd. Bovendien kunnen de isolatiemaatregelen in de gevel beter worden ingepast en afgestemd op de behoefte in de publieke, begane grond ruimte. Op deze manier tast de herbestemming die gevonden is voor het voormalige pompgebouw de monumentale waarden minimaal aan. stolp kapberg schuur schuur schuur schuur kapberg De watertoren en het bedrijfsgebouw.

16 30 31 Hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen 6.1 Samenbrengen van publieke en private belangen De algemene zorgplicht voor een goede omgevingskwaliteit is een van de grote vernieuwingen van de Omgevingswet. Die zorgplicht beweegt zich dus tussen publiek en privaat belang. Om goede omgevingskwaliteit te bereiken moeten private en publieke ambities, wensen en belangen elkaar treffen. Dat moet je organiseren met een transparant proces waarin gezocht kan worden naar de beste kwaliteit. Een proces waarin maatschappelijke participatie kan plaatsvinden en waarin kwaliteitsgesprekken met deskundigen gevoerd kunnen worden, op basis van de wensen van de initiatiefnemer en de democratisch vastgestelde beoordelingskaders. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien wij dat samenbrengen van publieke en private belangen door middel van een constructieve dialoog, als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken over de ruimtelijke kwaliteit, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. 6.2 Conclusies en aanbevelingen De ervaringen en inzichten die in 2016 zijn opgedaan, leiden tot de volgende conclusies en aanbevelingen: Gebruik te maken van de kennis, ervaring en activiteiten van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord- Holland. De nieuwe Omgevingswet komt steeds dichterbij en de meeste gemeenten zijn al op één of andere manier aan het warmdraaien. Vanuit MOOI Noord- Holland dragen we hieraan vanuit onze invalshoek en expertise graag bij met informatie en ondersteuning. 6.3 Tot slot Met dit kleurrijke jaarverslag hebben we duidelijk willen maken dat we met veel plezier voor de gemeente werken. De samenwerking met de ambtenaren en het College van B&W is opbouwend en open. De gemeenteraad stelt het beleid vast op basis waarvan wij adviseren. Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop we uw beleidskader gebruiken bij de advisering. We werken de komende jaren graag met u samen om ook onder de Omgevingswet een goed kwaliteitsbeleid te realiseren. Graag nodigen we alle belangstellenden uit om in 2017 een vergadering bij te wonen. Het is aan te bevelen voorgenomen bouwplannen in een zo vroeg mogelijk stadium aan de Adviescommissie voor te leggen. Het molentje Dat deskundigheid en vakkennis gewenst is bij het omgaan van monumenten is evident maar daar wordt nog niet altijd aan voldaan. Taak van de gemeente en de commissie is om opdrachtgevers te sturen op deskundigheid.

17 32 Colofon Auteur Drs. W. Meekes, coördinator Adviescommissie voor Ruimtelijke kwaliteit Heemstede Met bijdragen van Jacob Ouderkerken, voorzitter José van Campen, Woord en Plaats Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking Toprapport Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, juli 2017 MOOI NOORD-HOLLAND Emmastraat DP Alkmaar T info@mooinoord-holland.nl