Voorstel van het college inzake Meerjarenprogramma Kunstwerken III (MJPK3): Vervangingsagenda & Uitvoeringsprogramma

Transcriptie

1 Datum 19 september 2017 Registratienummer DSB / RIS Voorstel van het college inzake Meerjarenprogramma Kunstwerken III (MJPK3): Vervangingsagenda & Uitvoeringsprogramma Aanleiding Den Haag groeit en bloeit. Al jaren wordt hard gewerkt om deze stad mooier, veiliger en beter bereikbaar te maken. Om het voorzieningenniveau naar een hoger plan te tillen. Een belangrijke voorwaarde voor het vergroten van de aantrekkelijkheid van Den Haag is een kwalitatief hoogwaardige openbare ruimte. Daarin wordt ook al jaren geïnvesteerd. Hoe goed en noodzakelijk alle investeringen ook zijn, zonder goed beheer en onderhoud verliezen deze investeringen op lange termijn hun waarde. Wil de stad mooi, op orde en veilig blijven en wil men een aantrekkelijk verblijfs- en vestigingsklimaat houden, dan is het goed beheren en onderhouden van de openbare ruimte en de assets daarin een noodzakelijke voorwaarde. Datzelfde beheer en onderhoud biedt ook grote kansen voor herinrichting en het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte. Zo biedt het moment van het vervangen van een civiel kunstwerk (zoals een brug of een kademuur) de mogelijkheid om een kwaliteitsimpuls te geven aan de openbare ruimte. Daarmee wordt de leefbaarheid en economische potentie van de stad vergroot. Een goed voorbeeld is het openmaken van het plein bij de Noordwal/Veenkade, waarmee de historische grachtenstructuur weer zichtbaar is gemaakt, een rustpunt met horeca is ontstaan en ruimte is gemaakt voor een parkeeroplossing onder de gracht. En bij de vervanging van de kademuur aan de Conradkade is door wijziging van de constructie een extra groenstrook met bomen gerealiseerd. In het voorliggende programma wordt een grote opgave beschreven om de komende jaren de kademuren, bruggen, tunnels, viaducten in onze stad te op orde te houden. Daarbij wordt nadrukkelijk gekeken naar de kansen die er liggen om de kwaliteit van de omgeving te verhogen. Civiele kunstwerken Constructies en installaties die deel uitmaken van natte of droge infrastructuur worden civiele kunstwerken genoemd. Kunstwerken in de vorm van bruggen, tunnels, viaducten vormen belangrijke schakels in de stedelijke verkeersstructuur en zijn daarmee onmisbaar voor een veilige, bereikbare en economisch aantrekkelijke stad. Andere kunstwerken als kademuren, beschoeiingen en duikers (verbindingen tussen watergangen onder het maaiveld) zijn essentiële elementen voor een veilig gebruik van het maaiveld en voor het garanderen van de doorstroming in het watersysteem van stad en regio. Een kenmerk is dat kunstwerken meestal voor een lange levensduur zijn aangelegd, vaak 100 jaar of meer. Met de aanleg zijn dikwijls investeringsbedragen gemoeid van enkele miljoenen tot honderden miljoenen euro s. Kunstwerken zijn kapitaalgoederen en vertegenwoordigen een waarde van miljarden. Professioneel, structureel beheer en onderhoud is noodzakelijk om de veiligheid, bereikbaarheid en economische waarde van de stad te behouden. Gemeente Den Haag Postbus T Spui DJ Den Haag Den Haag

2 De gemeente Den Haag beheert een omvangrijk areaal civiele kunstwerken. De gemeente heeft ongeveer 62 kilometer aan kadeconstructies, waarvan ongeveer 23 kilometer (verdeeld over bijna 150 kademuren) op hout gefundeerd is. De gemeente heeft, naast honderden fiets-/voetgangersbruggetjes, 289 verkeersbruggen in beheer. Daarnaast beheert de gemeente drie op afstand bedienbare bruggen, drie (en vanaf 2020 vier) tunnels, onderdoorgangen, viaducten (Prins Bernhardviaduct, Hubertusviaduct en Schenkviaduct), in de haven van Scheveningen de kademuren en havenhoofden en enkele specifieke objecten, zoals de Utrechtsebaan. Binnen dat areaal aan kunstwerken ligt een structurele vervangings- en renovatieopgave. Bij de totstandkoming van MJPK 1 (RIS181230) is de lange termijnopgave voor de vervanging van kunstwerken op hoofdlijnen al geschetst. Met het MJPK 1 en het daarop volgende MJPK 2 (RIS280592) heeft de Raad de basis gelegd om de vervanging van kademuren en bruggen (kunstwerken) programmatisch op te pakken. Bij het vaststellen van MJPK 1 is de lange termijnopgave voor de vervanging van kunstwerken op hoofdlijnen al aan de orde gesteld. In MJPK is in 2011 een doorkijk gegeven voor de vervangingsopgave , waarbij is aangegeven dat naast kademuren en bruggen rekening moet worden gehouden met vervanging of renovatie van een aantal grote kunstwerken. Bij de behandeling van het raadsvoorstel Koningstunnel op 3 november 2016 (RIS295477) heeft de commissie Leefomgeving gevraagd om inzicht in de vervangingsopgave op het gebied van kunstwerken voor de langere termijn. In het Meerjarenprogramma Kunstwerken III is de in MJPK1 gegeven doorkijk herijkt en de opgave tot 2040 globaal in beeld gebracht. Vervangingsagenda Een aantal belangrijke verouderingsmechanismes zijn van invloed op de omvang van de vervangingsopgave: Op hout gefundeerde kunstwerken c.q. kademuren in de stad blijken in veel slechtere staat te zijn dan eerder werd aangenomen. Door bacteriële aantasting van de houten paalfunderingen staat Den Haag voor een urgente opgave om het bezwijken van deze kademuren te voorkomen. Ook een deel van de (vaste) bruggen is op hout gefundeerd. De problematiek van op hout gefundeerde constructies beperkt zich niet alleen tot Den Haag. Binnen het Platform Binnenstedelijke Kademuren (BIKA) worden ervaringen van diverse steden uitgewisseld. Door veroudering treden gebreken op bij bruggen, zoals vermoeiing van brugdekken. Gezien de omvang en leeftijd van het areaal bruggen ligt er een structurele opgave van noodzakelijke vervangingen en versterkingen. Ook deze opgave is niet uniek voor Den Haag: Op nationaal niveau werken opdrachtgevers, bouwbedrijven, adviseurs en kennisinstellingen op de Bouwcampus in cocreatie samen in het Innovatieprogramma Stroomversnelling Bruggen aan manieren om de vervangings- en/of renovatieopgave efficiënt en innovatief aan te pakken. Installaties in beweegbare bruggen en tunnels kennen een relatief korte levensduur van circa 15 jaar. Met name voor tunnels gaat het om kostbare installaties. Het is een aanzienlijke opgave om de installaties tijdig te vervangen en zo te voldoen aan de steeds strengere wettelijke normen en de tunnels voor verkeer beschikbaar te houden. Voor de bestaande tunnels (Koningstunnel, Tramtunnel en Hubertustunnel) krijgt Den Haag daar in de komende jaren voor het eerst mee te maken. Den Haag staat hierin niet alleen. In Rotterdam wordt op dit moment de Maastunnel gerenoveerd, in Amsterdam is de renovatie van de Piet Heintunnel in voorbereiding, nadat die van de IJtunnel is afgerond. 2/6

3 Veranderende wetgeving ten aanzien van Installatieverantwoordelijkheid en Machinerichtlijnen hebben impact op de scope van de vervangingsopgave. Den Haag heeft een aantal grote betonconstructies die gebouwd zijn in de wederopbouwperiode. Voorbeelden hiervan zijn de Utrechtsebaan en Hubertusviaduct. De kunstwerken naderen het einde van hun ontwerplevensduur van 50 tot 80 jaar. Door veroudering neemt de conditie van deze constructies bij een levensduur tussen de 50 en 80 jaar versneld af. Dit kan het gevolg zijn van bijvoorbeeld betonrot of scheurvorming. Bovendien worden door de toename van zwaar verkeer en toenemende voertuiggewichten de constructies vaker en zwaarder belast dan bij de bouw van deze constructies werd voorzien. Hierdoor komt het vaker voor dat deze oudere kunstwerken niet meer voldoen aan de betrouwbaarheidseisen die aan kunstwerken van nu worden gesteld. Aan stedelijke kunstwerken worden op dit moment eisen gesteld die zijn afgeleid van de normen voor kunstwerken in de rijksinfrastructuur. Omdat gebruik en belasting in steden en provincies hiervan afwijkt wordt door decentrale overheden de state-of-the-art op het gebied van de beoordeling van de constructieve veiligheid van bruggen en viaducten verzameld en vervat in een CUR-aanbeveling. Deze aanbeveling gaat in op de minimaal benodigde veiligheid, de verkeersbelasting en het effect daarvan op de constructie, alsook op de mogelijkheden om de maximaal beschikbare capaciteit qua sterkte te benutten. De samenloop van deze vier omstandigheden zorgt voor de grote renovatie- en vervangingsopgave waar Den Haag zich voor gesteld ziet. Het vervangen van kademuren en bruggen heeft, gezien de staat van het areaal, tot 2040 een structureel karakter. De eerdere vervangingen hebben een plek gekregen in het Meerjarenprogramma kunstwerken 1 en 2. Een groot deel van de kademuren heeft een op hout gefundeerde constructie. Door bacteriële aantasting van de houten funderingen moet de vervanging van kademuren versneld worden opgepakt. De opgave voor het vervangen van binnenstedelijke kademuren met een houten constructie, is tot 2040 gemiddeld 1 km per jaar. De opgave tot 2040 wordt, naast deze structurele opgave voor kademuren en bruggen, gevormd door de volgende kunstwerken (indicatief is het vervangingsjaar opgenomen): Vervanging installaties Koningstunnel 2019; Renovatie Tramtunnel ; Nieuwe Bediencentrale inclusief nautische centrale, 2020; Renovatie Utrechtsebaan, in afstemming met overkapping Grotiusplaats 2021; Renovatie Binckhorstbrug na in 2022; Vervanging installaties Hubertustunnel in 2023; Vervangen Hubertusviaduct in 2023; Installaties beweegbare bruggen Laakhavens in 2024 en 2025; Renovatie havenhoofden in 2030; Vervanging installaties Koningstunnel in 2034; Vervanging installaties Rotterdamsebaan in 2036; Vervanging installaties Hubertustunnel in 2038; Vervangen Schenkviaduct in Het moment van daadwerkelijke vervanging hangt mede af van de planvorming rond het Central Innovation District, de aanpak van de leefbaarheid in de Rivierenbuurt en het verkeersbeleid rondom de aansluiting Schenkverbinding-Rijnstraat en de groei van het OV via het Rijswijkseplein. 3/6

4 Uit bovenstaande lijst blijkt dat tot 2026 een groot deel van de opgave langs de centrumring en de toegangswegen (o.a. Hubertusviaduct, Hubertustunnel, Koningstunnel, Utrechtsebaan, Lijnbaan, Calandbrug, Laakbrug en Trekvlietbrug) ligt. Niet tijdig vervangen en renoveren van deze civiele kunstwerken kan tot grote problemen leiden voor de bereikbaarheid van de stad. Door deze opgave tijdig en integraal te benaderen kan de vervangingsagenda ingezet worden om de kwaliteit van de openbare ruimte te verhogen en de stad aantrekkelijker te maken. Uitvoeringsprogramma De vervangingen voor de eerstkomende jaren zijn opgenomen in een uitvoeringsprogramma De nadruk in het uitvoeringsprogramma ligt bij het vervangen van een aantal kademuren, circa één kilometer per jaar, een drietal bruggen en enkele overige kunstwerken. Omdat MJPK2 uit de reguliere jaarschijven in de begroting is bekostigd, zijn de kosten voor binnen het MJPK2 gestarte projecten die doorlopen in 2018 verder onderdeel van het uitvoeringsprogramma. Tot 2040 moeten circa 150 kademuren vervangen worden. Voor de prioritering is een risicogestuurde areaalbeschouwing gemaakt. De daar uit voortkomende top 25 is nader beschouwd, waarbij per kade is afgewogen of deze op korte termijn vervangen of versterkt moet worden, of dat andere maatregelen mogelijk zijn. Voor de komende jaren wordt voor in elk geval de volgende kademuren vervanging voorzien: Toussaintkade, Zuidwal (gedeeltelijk), Scheveningseveer, Valkenboskade (gedeeltelijk), Prinsessewal, Calandkade, Lijnbaan (gedeeltelijk), Groenewegje (gedeeltelijk), Kleine Veenkade, Hooigracht, Houtzagerssingel, Zwarteweg/Boomsluiterskade (gedeeltelijk), Conradkade (gedeeltelijk) en Suezkade (gedeeltelijk). Voor de overige kademuren uit de top 25 zijn waar nodig maatregelen benoemd voor beheer en instandhouding. Het programma van gemiddeld één kilometer kadevervanging per jaar is voor de jaren 2020 en 2021 nog niet volledig ingevuld. Door het treffen van levensduur verlengende maatregelen, het uitvoeren van vervangingen en het verwerken van resultaten van doorlopende onderzoeken en inspecties wijzigt het risicoprofiel van het areaal. Om het noodzakelijke vervangingstempo vol te houden, moet het uitvoeringsprogramma voor bruggen en kademuren voor de jaren 2020 en 2021 aangevuld worden. Voor deze aanvulling, en voor de projecten Bediencentrale, Tramtunnel Grote Marktstraat en Utrechtsebaan is nog geen dekking voorhanden. Over twee jaar wordt het programma geactualiseerd, waarbij de opgave voor 2020 en 2021 wordt ingevuld op basis van de dan actuele prioritering en beschikbare middelen. Financiën Op basis van MJPK1 en MJPK2 is voor de vervanging van bruggen en kademuren een bedrag oplopend tot 4 mln. aan de begroting toegevoegd. In MJPK1 is in 2011 een doorkijk gegeven voor de vervangingsopgave , waarbij is aangegeven dat naast kademuren en bruggen rekening moet worden gehouden met vervanging of renovatie van een aantal grote kunstwerken. Destijds is deze opgave voor de periode geraamd op circa 190 mln. De nu, mede op uw verzoek, geïnventariseerde vervangingsopgave gaat nog verder. De totale vervangingsopgave voor de jaren is geraamd op circa 0,5 miljard, waarvan globaal 230 mln. voor vervanging van kademuren, 70 mln. voor bruggen en 200 mln. voor overige kunstwerken. 4/6

5 Deze vervangingsopgave is dermate omvangrijk en langjarig dat dit niet in één collegeperiode of 4 jarig programma kan en hoeft te worden opgelost. Om de stad veilig, leefbaar en bereikbaar te houden moeten er gemiddeld een à twee bruggen en één kilometer kademuur per jaar vervangen worden. Daarvoor is extra budget nodig. In de begroting 2018 zijn daarom extra middelen voorgesteld, zodat op korte termijn een begin gemaakt kan worden met de vervangings- en renovatieprojecten: een incidenteel budget van 3 mln. en een structurele toevoeging van , dat zich laat vertalen in een investeringsruimte van 4,2 mln., ter beschikking te stellen. Met deze toevoeging wordt op basis van de financiële regelgeving een investeringsruimte van ca. 43 mln. gecreëerd. Als deze toevoeging bij het vaststellen van de gemeentebegroting 2018 wordt toegekend, kan in 2018 en 2019 de versnelling naar de noodzakelijke 1 kilometer kadevervanging per jaar ingezet worden. Daarmee is dekking voor vervanging van de kademuren van Toussaintkade, Zuidwal (gedeeltelijk), Scheveningseveer, Valkenboskade (gedeeltelijk), Prinsessewal, Calandkade, Lijnbaan (gedeeltelijk), Groenewegje (gedeeltelijk), Kleine Veenkade/Van Boecopkade, Hooigracht, Houtzagerssingel, Zwarteweg/Boomsluiterskade (gedeeltelijk), Conradkade (gedeeltelijk), Suezkade (gedeeltelijk) en de renovatie of vervanging van de bruggen Piet Heinplein, brug Benoordenhoutseweg en Hemsterhuisstraatbrug. Lange termijn tot 2040 De totale opgave voor de stad is groot, voor onze inwoners als het gaat om veiligheid, leefbaarheid en bereikbaarheid, maar ook in financiële zin. Met de toevoeging van de extra middelen in de begroting 2018 wordt een forse stap gezet om deze grote opgave aan te gaan. Om de ingezette koers voor het uitvoeringsprogramma en de vervangingsagenda tot 2040 te kunnen voortzetten, is wel aanvullende structurele dekking noodzakelijk, die over meerdere collegeperiodes uitgespreid kan worden. Een duurzame manier om de enorme investeringsinspanning uit te kunnen voeren zou kunnen zijn om bij de komende 5 collegeperioden, telkens bij aanvang daarvan, een structureel bedrag toe te voegen voor vervanging en renovatie van kunstwerken. De financiële impact van de omvangrijke vervangingsopgave wordt daarmee overzienbaar en de totale investeringsinspanning tot 2040 wordt evenredig verdeeld. De uitvoering van MJPK2 heeft geleerd dat complexe projecten in een binnenstedelijke omgeving door uitlopende procedures en nieuwe inzichten kunnen schuiven of de voorgenomen aanpak moet worden herzien. Daarom is er nu voor gekozen om na twee jaar het programma te actualiseren en waar nodig bij te sturen. Daarnaast wordt jaarlijks in het halfjaarbericht gerapporteerd over de (financiële) voortgang, zo nodig voorzien van een voorstel voor bijstelling. Gezien het vorenstaande stelt het college de raad voor het volgende besluit te nemen: de raad van de gemeente Den Haag, gezien het voorstel van het college van 19 september 2017, Besluit: I. Kennis te nemen van de in MJPK3 opgenomen vervangingsagenda en de noodzaak tot vervanging van kunstwerken de komende decennia te onderschrijven. 5/6

6 II. III. IV. Kennis te nemen van de noodzaak ook in de toekomst structureel voldoende middelen beschikbaar te stellen voor de vervangingsagenda Het in MJPK3 opgenomen uitvoeringsprogramma vast te stellen en daarmee het vervangen van diverse kademuren, bruggen en overige kunstwerken in voorbereiding te nemen. In te stemmen met uitvoering van vervanging van Toussaintkade, Zuidwal (gedeeltelijk), Scheveningseveer, Valkenboskade (gedeeltelijk), Prinsessewal, Calandkade, Lijnbaan (gedeeltelijk), Groenewegje (gedeeltelijk), Kleine Veenkade/Van Boecopkade, Hooigracht, Houtzagerssingel, Zwarteweg/Boomsluiterskade (gedeeltelijk), Conradkade (gedeeltelijk), Suezkade (gedeeltelijk) en de renovatie of vervanging van de bruggen Piet Heinplein, brug Benoordenhoutseweg en Hemsterhuisstraatbrug. V. Het uitvoeringsprogramma in de eerste helft van 2019 te actualiseren op basis van het dan beschikbare budget. Aldus besloten in de openbare raadsvergadering van De griffier, De voorzitter, 6/6