INHOUDSOPGAVE. Jaarverslag 2017 pagina 2 Hogeschool der Kunsten Den Haag 1. VOORWOORD COLLEGE VAN BESTUUR...3

Transcriptie

1 Jaarverslag 2017

2 Jaarverslag 2017 pagina 2 Hogeschool der Kunsten Den Haag INHOUDSOPGAVE 1. VOORWOORD COLLEGE VAN BESTUUR BESTUURS- EN TOEZICHTHOUDERSVERSLAG...5 Profiel van de Hogeschool... 5 Algemene instellingsgegevens... 5 Kernactiviteiten... 7 Horizontale dialoog... 7 Medezeggenschap... 9 Sectoragenda Kunstonderwijs Next... 9 Afspraken met OCW... 9 Financieel verslag Continuïteitsparagraaf Notitie Helderheid Verslag van de Raad van Toezicht ONDERWIJS...22 Overzicht van de aangeboden opleidingen Accreditaties en visitaties Kwaliteitszorg en studeerbaarheid binnen de instelling Interfaculteit ArtScience Interfaculteit School voor Jong Talent Overige voortrajecten ONDERZOEK...35 Onderzoek in bachelor- en masteronderwijs Lectoraten Onderzoek in doctoraatstrajecten: de derde cyclus Overig onderzoek STUDENTEN...38 Toelating en selectie Ontwikkelingen in de studentenpopulatie Internationalisering Studiebegeleiding en decanaat Rechtsbescherming student Rendementen Marketing & Communicatie FACILITEITEN...48 Huisvesting Facility en milieuzorg Bibliotheken ICT SOCIAAL JAARVERSLAG...51 Personeelsbeleid Personele kengetallen Professionalisering en ontwikkeling Arbeidsomstandigheden Organisatie JAARREKENING...61 Belangrijkste activiteiten van de rechtspersoon Enkelvoudige jaarrekening Bijzondere posten Overige gegevens Bijlagen bij de jaarrekening... 95

3 Jaarverslag 2017 pagina 3 Hogeschool der Kunsten Den Haag 1. VOORWOORD COLLEGE VAN BESTUUR Het was een jaar vol dynamiek en ambitie. Nieuwe opleidingen zijn gestart, de samenwerking met de Universiteit Leiden is verbreed en op het gebied van onderzoek zijn nieuwe ambities geformuleerd. In 2017 is onze nieuwe masteropleiding in de beeldende kunst en vormgeving van start gegaan. Evenals het double degree-traject beeldende kunst in combinatie met een track van de bacheloropleiding kunstgeschiedenis van de Universiteit Leiden, en de masterspecialisatie Ensembleacademie. Verder is er een begin gemaakt met de ontwikkeling van de masterspecialisaties Photography and Society, Ensemblezang en Kamermuziek. De laatste in samenwerking met een aantal conservatoria in Europa en de European Chamber Music Academy, leidend tot een Joint European Master. Ook zijn er twee nieuwe lectoraten opgericht: Music, Education and Society resp. Design. De samenwerking met de Universiteit Leiden op het terrein van promotietrajecten in de kunsten en wederzijds onderwijs is verlengd met een nieuwe Gemeenschappelijke Regeling voor de periode De verdere ontwikkeling van ons onderwijs sluit aan bij een beroepspraktijk die veelzijdiger en veeleisender wordt. Musici, dansers, beeldend kunstenaars en vormgevers moeten vandaag de dag goed toegerust zijn om zich daarin staande te kunnen houden. Zij moeten proactief en ondernemend zijn en naast het artistieke ook het zakelijke en (mede)menselijke aspect van de beroepspraktijk beheersen. Dat bewustzijn willen wij de studenten bijbrengen en hen tijdens de studie leren om hun eigen opdrachten te formuleren en samenwerkingen aan te gaan om hun dromen te kunnen verwezenlijken. In 2017 zijn diverse opleidingen gevisiteerd door externe deskundigen in de vorm van visitatiepanels en peer reviews door zogeheten critical friends. Nagenoeg altijd van internationale samenstelling. Die blik van buiten heeft opnieuw geleid tot nieuwe inzichten en punten ter verbetering van het onderwijs en de organisatie. Het leverde dit jaar tevens het NVAO-oordeel excellent op voor de bacheloropleiding muziek en het bijzondere kenmerk internationalisering. Ook het onderzoek op onze hogeschool is doorgelicht in het kader van branche-afspraken en beoordeeld als excellent, zowel op het niveau van beide faculteiten als hogeschoolbreed. Bij OCW hebben wij aangegeven interesse te hebben om vanaf 2018 deel te nemen aan de pilot instellingsaccreditatie. Deze nieuwe accreditatievorm gaat meer uit van vertrouwen in de instellingen en moet leiden tot een grotere vrijheid voor de instellingen om de onderwijskwaliteit en de kwaliteitscultuur aan te tonen. Om de voorlichting, de werving van studenten en de internationale positionering van de Koninklijke Academie en het Koninklijk Conservatorium te versterken is dit jaar een nieuwe huisstijl gelanceerd samen met drie nieuwe tweetalige websites van de KABK, het KC en de Hogeschool. Het nieuwe beeldmerk is gebaseerd op een gestileerde versie van een kroon, verwijzend naar het predicaat Koninklijk dat beide faculteiten mogen dragen. Vanuit dit basisidee is verder gewerkt aan een dynamische huisstijl die voor een groot deel online wordt ingezet. Op organisatorisch gebied zijn er ook zaken gewijzigd. Per 1 januari 2017 heeft er een wisseling plaatsgehad binnen het College van Bestuur waardoor Marieke Schoenmakers voorzitter is geworden en Henk van der Meulen vicevoorzitter. Op het conservatorium heeft een intensief proces plaatsgevonden om de studentenadministratie en de afdeling planning/roostering samen te voegen tot het Education Service Centre. Bij de academie is er in het najaar een adjunct-directeur onderwijs aangezocht. Deze nieuwe functie is met ingang van februari 2018 ingevuld. Ten slotte hebben wij een aanzet geschreven voor een nieuw instellingsplan met een heldere ambitie en een koers op hoofdlijnen. In het voorjaar van 2018 wordt het concept besproken volgens de horizontale dialoog, dit is het overleg dat wij voeren met de vele belanghebbenden rondom het eigen onderwijs. De nadere invulling van de koers willen we graag gedurende de komende zes jaar met alle betrokkenen uitwerken. Wij zien de toekomst met vertrouwen tegemoet. 19 juni 2018, College van Bestuur

4 Jaarverslag 2017 pagina 4 Hogeschool der Kunsten Den Haag

5 Jaarverslag 2017 pagina 5 Hogeschool der Kunsten Den Haag 2. BESTUURS- EN TOEZICHTHOUDERSVERSLAG Profiel van de Hogeschool De Hogeschool der Kunsten Den Haag is in 1990 ontstaan door het samengaan van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en het Koninklijk Conservatorium. Zij vormt sindsdien een kleinschalige, monosectorale instelling voor hoger onderwijs op het gebied van beeldende kunst en vormgeving, muziek en dans met een sterk internationale inslag. De geschiedenis van de Koninklijke Academie gaat terug tot ze is de oudste kunstacademie van Nederland en één van de oudste van Europa en die van het Conservatorium tot Direct bij de start van de Hogeschool werd een gezamenlijke Interfaculteit voor Beeld en Geluid opgericht (nu ArtScience). Daarmee werd het innovatieve karakter van de Hogeschool meteen onderstreept. De eigen School voor Jong Talent, in 1956 van start gegaan als Opleiding voor Danskunst, is sindsdien uitgegroeid tot een volwaardige interfaculteit met talentvolle leerlingen dans, muziek en beeldende kunst in de leeftijd van 10 tot 18 jaar. Sinds 2001 werkt de Hogeschool nauw samen met de Universiteit Leiden. Dankzij de in gezamenlijkheid opgerichte Academy of Creative and Performing Arts (ACPA), onderdeel van de Faculteit der Geesteswetenschappen, worden promotietrajecten gerealiseerd in muziek, beeldende kunst en vormgeving. Algemene instellingsgegevens Hogeschool der Kunsten Den Haag Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Prinsessegracht AN Den Haag (telefoon) (fax) post@kabk.nl ( ) Koninklijk Conservatorium Faculteit Muziek en Dans Juliana van Stolberglaan CA Den Haag (telefoon) (fax) ( ) info@koncon.nl

6 Jaarverslag 2017 pagina 6 Hogeschool der Kunsten Den Haag Raad van Toezicht Harro Knijff, voorzitter Anneke Hogenstijn Charlotte Huygens Carel Jan Reigersman Ron Soonieus College van Bestuur van de Hogeschool der Kunsten Den Haag Marieke Schoenmakers, voorzitter Henk van der Meulen, vicevoorzitter Centraal Bureau van de Hogeschool Arthur Gieles Margot Bebseler Gerard Zanoni Aparajita Dutta secretaris College van Bestuur Personeel & Organisatie Financiële Zaken / controller Internationalisering Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Marieke Schoenmakers directeur afdelingshoofden Klaus Jung Beeldende Kunst Lotte Sprengers/ Rob Hornstra Fotografie Roosje Klap/Niels Schrader Grafisch Ontwerpen Herman Verkerk Interieurarchitectuur en meubelontwerpen Jurgi Persoons Textiel en Mode Ernst Bergmans Deeltijdopleidingen Janine Huizenga Interactive Media Design Janice McNab Master Artistic Research Maaike Roozenburg Master Industrial Design Roosje Klap/Niels Schrader Master Non-linear Narrative Erik van Blokland Master Type and Media Hans Venhuizen Master Interior Architecture Zanne Zwart Vooropleidingen Beeldende Kunst en Vormgeving Koninklijk Conservatorium Henk van der Meulen Martin Prchal Karin van der Lee directeur afdelingshoofden Martijn Padding Compositie Paul Jeukendrup Art of Sound Kees Tazelaar Sonologie Wim Vos Klassieke Muziek Monica Damen Zang Johannes Boer Oude Muziek Wouter Turkenburg Jazz Suzanne Konings Muziektheorie Aad de Been Docent Muziek Jan Linkens Catharina Boon adjunct-directeur Onderwijs adjunct-directeur Onderwijsondersteuning en Bedrijfsvoering directeur dansvakopleiding adjunct-directeur dansvakopl. Interfaculteit ArtScience Interfaculteit School voor Jong Talent Taco Stolk afdelingshoofd Jan van Bilsen directeur coördinatie: Zanne Zwart beeldende kunst Anthony Zielhorst muziek Linkens/Boon dans Academy of Creative and Performing Arts (ACPA) / Leiden University Henk Borgdorff Lonneke Regter (tot okt. 17) / Rosalien van der Poel (vanaf nov. 17) Wetenschappelijk Directeur Instituutsmanager

7 Jaarverslag 2017 pagina 7 Hogeschool der Kunsten Den Haag Kernactiviteiten Missie De Hogeschool der Kunsten Den Haag heeft haar missie verwoord in vier algemene doelstellingen: 1. het aan studenten bieden van een hogere beroepsopleiding en voorbereidende beroepsopleiding op een zo hoog mogelijk internationaal georiënteerd niveau ter voorbereiding op het scheppend, uitvoerend, docerend, bestuderend en/of registrerend beoefenen der kunsten; het betreft de domeinen beeldende kunsten, vormgeving, muziek en dans; 2. het doen van onderzoek in de kunsten; 3. het bijdragen aan de ontwikkeling van de studenten; 4. het bijdragen aan de ontwikkeling en beoefening der kunsten. De Hogeschool geeft haar missie vorm in een breed scala van educatieve en artistieke activiteiten. Ze verzorgt onderwijs, organiseert projecten, uitvoeringen en exposities, is actief in internationale samenwerking en uitwisseling, ontwikkelt interdisciplinair onderwijs en heeft onderzoek tot kernactiviteit gemaakt. Specifieke kenmerken waarmee de HdK zich onderscheidt binnen het hoger onderwijs zijn het streven naar een hoog technisch en artistiek niveau, gerelateerd aan internationale maatstaven, vernieuwing vanuit experiment en traditie en het samengaan van onderwijs, onderzoek en productie. De algemeen geformuleerde missie van de Hogeschool krijgt in beide faculteiten, de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) en het Koninklijk Conservatorium (KC), een eigen gezicht. Deze missies sluiten nauw aan bij het profiel van de individuele faculteiten. Bij de KABK wordt de missie niet beschouwd als een statisch uitgangspunt dat voor langere tijd wordt vastgelegd, maar als een leidraad waarover de faculteit continu met zichzelf en met de omgeving in gesprek is. De KABK leidt studenten op tot zelfstandige en zelfbewuste kunstenaars en ontwerpers die een onderzoekende mentaliteit verbinden aan een onderscheidend conceptueel en beeldend vermogen en met authentiek, diepgravend werk een rol van betekenis spelen in de discipline en de maatschappij. De kernwaarden van de Academie zijn: talent, anders denken, diepgang, engagement, ambitie. Primaire doelstelling van het KC is de aankomende jonge musicus en docent muziek de hoogste artistieke, ambachtelijke en pedagogische vaardigheid en veelzijdigheid bij te brengen om te kunnen functioneren in de veeleisende en voortdurend veranderende beroepsomgeving van vandaag de dag. Daarbij is het van belang om nieuwsgierigheid, creativiteit en zelfstandigheid van studenten te ontwikkelen en inspirerend en uitdagend te zijn om voortdurend nieuwe wegen en paden te kunnen inslaan in het internationale cultuurlandschap en bovendien, waar gewenst, de aankomend musicus op te leiden tot een bekwaam leraar, pedagoog en/of kunstenaaronderzoeker. Horizontale dialoog De term horizontale dialoog staat voor het overleg dat de hogeschool voert met de vele belanghebbenden rondom het eigen onderwijs. Wij voeren die dialoog met de studenten en docenten onder meer via de formele medezeggenschap, de opleidingscommissies, klassenvertegenwoordigersoverleg en systematisch studenten- en medewerkerstevredenheidsonderzoek. Met het aanleverend en afnemend beroepenveld spreken wij in de zogeheten werkveldcommissies per opleiding of cluster van opleidingen (zie ook de paragraaf kwaliteitszorg) en maken wij bilaterale afspraken. Daarnaast gaan wij relaties aan met maatschappelijke organisaties en partnerinstellingen, ook internationaal. Op deze manier leggen wij publieke verantwoording af van het beleid en de resultaten. De Rijksoverheid bepaalt en bewaakt de contouren van het onderwijsstelsel en het toezicht hierop. Via een verticale dialoog stelt OCW op hoofdlijnen regels op over de verantwoording van de besteding van de bekostigingsgelden, de medezeggenschap en de inrichting van bestuur en toezicht. Samenwerkingspartners Leiden University Academy of Creative and Performing Arts Sinds 2001 werkt de Hogeschool nauw samen met de Universiteit Leiden. In de gezamenlijk opgerichte Academy of Creative and Performing Arts (ACPA), onderdeel van de Faculteit der Geesteswetenschappen, vindt academisch onderwijs en onderzoek in de kunsten plaats. ACPA is in Nederland voorloper van de situatie waar universiteit en hogeschool zo effectief kunst en wetenschap samenbrengen én uitwerken in onderwijs en onderzoek: een voor Nederlandse begrippen unieke positie om promotietrajecten in de kunsten te realiseren. De directie wordt gevormd door een wetenschappelijk directeur en een instituutsmanager. Tot nu toe hebben er in ACPA 47 promoties plaatsgevonden via doctoraatsopleidingen in muziek ( docartes ) en beeldende kunst en design ( PhDArts ). Sinds februari 2016 zijn twee lectoren van de Hogeschool ook aangesteld als hoogleraar in Leiden, om de verbinding te leggen tussen de praktijk en de wetenschap. Daarnaast is een select aantal vooraanstaande kunstenaars benoemd als hoogleraar. In april is er een nieuwe Gemeenschappelijke Regeling getekend voor de periode , die beoogt de samenwerking verder te verbreden en te verdiepen.

8 Jaarverslag 2017 pagina 8 Hogeschool der Kunsten Den Haag Conservatorium van Amsterdam Het Koninklijk Conservatorium heeft de samenwerking met het Conservatorium van Amsterdam in het verslagjaar gecontinueerd op het terrein van de tweejarige masteropleiding opera in de Dutch National Opera Academy (DNOA) en de gezamenlijke Nationale Master Orkestdirectie (NMO). Codarts Rotterdam De samenwerking met Codarts concentreert zich op orkestprojecten, op de uitwisseling van keuzevakken en minoren tussen de muziek- en dansafdelingen en op het onder één regie brengen van beide educatieve afdelingen. Prins Claus Conservatorium Sinds 2001 is de samenwerking tussen het Koninklijk Conservatorium en het Prins Claus Conservatorium van de Hanzehogeschool Groningen geformaliseerd door een gemeenschappelijke regeling op grond van artikel 8.1. WHW en de oprichting van een samenwerkingsinstituut. In 2017 richtten de activiteiten zich op de Music Master New Audiences and Innovative Practices, samen met conservatoria in Zweden, Finland en IJsland, en samenwerking in het project Music and Dementia dat vanuit het lectoraat Lifelong Learning in Music is uitgevoerd. Overige samenwerkingsrelaties Naast de horizontale dialoog - het overleg dat de hogeschool voert met de vele belanghebbenden rondom het eigen onderwijs zijn er vele andere vormen van samenwerking die mede beogen de professional practice skills van studenten te ontwikkelen. De KABK werkt jaarlijks samen met vele tientallen partners, zoals Stroom, het GEM, het Gemeentemuseum Den Haag, Bink 36, Museum voor Communicatie, Meermanno, de Dienst Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente Den Haag, de Ministeries van OCW, Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Financiën, Nieuwspoort, de Algemene Rekenkamer, de Hoge Raad der Nederlanden, de Raad voor Cultuur, de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, het Vredespaleis, VNO-NCW regio Den Haag en vele andere. Ook met het bedrijfsleven zijn samenwerkingen tot stand gekomen. Met de vele ontwerpbureaus bestaat deze uiteraard al lange tijd. Niet alleen door middel van docentschappen, door intensieve betrokkenheid via stages en het actief participeren in werkveldcommissies, maar in toenemende mate ook door opdrachten als projecten binnen het curriculum te brengen. Het KC werkt samen met vele partners binnen en buiten de culturele sector, veelal door middel van gezamenlijk met het werkveld ontwikkeld onderwijsaanbod. Voorbeelden hiervan zijn de Orkestmaster met het Residentie Orkest, de muziektheater master T.I.M.E. met de Veenfabriek, de jaarlijkse projecten met het Orkest van de 18 e Eeuw Side by Side, de lunchconcerten van het Holland Festival, de kamermuziek-masterspecialisaties met het Osiris Trio, rietkwintet Calefax en in het kader van de Ensemble Academie, een samenwerkingsverband met het ASKO Schönberg Ensemble, Slagwerk Den Haag, Klang, New European Ensemble, Calefax en de zalen Korzo en het Muziekgebouw aan t IJ. Verder is het KC initiator van het project De Wijkmuzikant en het Orkest Morgenstond in de Haagse wijk Eskamp. Voor de jaren is een thematische master `aus Licht ingericht die studenten opleidt voor deelname aan de megaproductie waarin de Nationale opera, het Holland Festival en het KC samenwerken om gezamenlijk uitvoeringen van de operacyclus Licht van Karlheinz Stockhausen te realiseren. Een zowel qua ambitie als muzikaal/historisch uniek project. Daarnaast is het KC partner in 5 Erasmus+ projecten, waaronder de European Chamber Music Academy, en in ConNext, een netwerk van 8 conservatoria over de hele wereld met als doel samenwerking tussen deze instellingen te intensiveren. Andere structurele partners zijn het Nederlands Danstheater, met het jaarlijkse Young Talent Project en het Zuiderstrandtheater/De Nieuwe Kerk dat, naast incidentele producties, de koffieconcerten met Radio West presenteert. Met het Conservatorium van Amsterdam biedt het KC de masteropleidingen de Dutch National Opera Academy en de Nationale Master Orkestdirectie aan. Siemens is sponsor van het Atheneum Kamer Orkest. Internationale samenwerkingsrelaties Zie hoofdstuk 5 onder internationalisering.

9 Jaarverslag 2017 pagina 9 Hogeschool der Kunsten Den Haag Medezeggenschap De Hogeschool heeft twee deelmedezeggenschapsraden, één voor de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, de DMR-KABK, en één voor het Koninklijk Conservatorium, de DMR-KC. De raden bestaan uit vertegenwoordigers van personeel en studenten. Uit beide deelraden wordt de Centrale Medezeggenschapsraad gekozen, aangevuld met van de interfaculteiten ArtScience en School voor Jong Talent elk één vertegenwoordiger. Het Medezeggenschapsreglement fungeert als kader voor de communicatie tussen het College van Bestuur en de Centrale Medezeggenschapsraad resp. die tussen de faculteitsdirecties en de respectievelijke deelraden. De (deel)medezeggenschapsraden komen regelmatig bij elkaar om de lopende zaken te bespreken, zelfstandig en/of met de faculteitsdirecteur. Gedurende het verslagjaar bestond de CMR uit: - Pawel Pokutycki, voorzitter, docent KABK - Ioana Ciora, vicevoorzitter, student KABK - Ruth Fraser, secretaris, niet-onderwijzend personeel KC - Wouter Verschuren, docent KC - Lizzy Kok, niet-onderwijzend personeel KABK - Jonathan Hielkema, student KABK - Federico Forla, student KC - Peter Csuka, student KC - Kolja Meeuwsen, docent School voor Jong Talent - vacature, student/docent ArtScience Afgelopen jaar heeft de CMR zesmaal in eigen kring vergaderd. Daarnaast viermaal met het CvB, één in het bijzijn van de portefeuillehouder medezeggenschap van de Raad van Toezicht. Ook is er tweemaal overleg geweest met de voltallige Raad van Toezicht, waarvan eenmaal buiten aanwezigheid van het CvB. Tweemaal heeft een delegatie van de CMR vooroverleg gevoerd met de vertegenwoordigers van de onderwijsvakorganisaties en was zij als toehoorder aanwezig bij het Lokaal Overleg. De CMR heeft zich in 2017 uitgesproken over de advies- of instemmingsplichtige onderwerpen: actualisering van het Medezeggenschapsreglement en het Bestuursreglement, deelname aan de pilot instellingsaccreditatie, het wijzigen van arbodienst, de hoofdlijnen van de begroting 2018 (kaderbrief) en de begroting in het voorjaar is een tweedaagse scholing georganiseerd voor de nieuw samengestelde medezeggenschapsraad over de wettelijke taken van medezeggenschap. Ook voor overleg met het College van Bestuur was een deel ingeruimd. Verder hebben leden van de MR, die daar belangstelling voor hadden, in het najaar extra scholing gevolgd over het lezen van begrotingen en het verkrijgen van inzicht in de praktische vertaling van het financiële beleid. In 2017 bestond de DMR-KABK uit de personeelsleden Beleke den Hartog (vicevoorzitter), Lizzy Kok, Pawel Pokutycki en Martijn Verhoeven en de studenten Ioana Ciora, Jonathan Hielkema (voorzitter), Maria Carolina V. Pinto (secretaris) en Janne Schipper. De personeelsdelegatie van de DMR-KC was samengesteld uit Ruth Fraser, Juraj Stanik (voorzitter), Wouter Verschuren en Ilse van der Vlist-de Ridder (vicevoorzitter); Peter Csuka, Omer Eilam, Federico Forla en Joram van Ketel waren de studentleden. Sectoragenda Kunstonderwijs Next In de strategische agenda onder de naam Kunstonderwijs Next Agenda hebben de kunsthogescholen gekozen voor de thema s: (1) open voor divers talent (2) flexibel kunstonderwijs (3) een lab voor research & development en (4) internationale positionering. De onderlinge afspraken worden via zelfregulering nageleefd en aan het ministerie van OCW verantwoord aan de hand van specifieke voortgangsrapportages. Afspraken met OCW In de beleidsperiode had OCW in het kader van de Experimenteerwet een stelsel ingericht van prestatieafspraken met het hoger onderwijs. Op basis van een evaluatie van het experiment in 2017 heeft OCW aangekondigd om in de loop van 2018 met de onderwijsinstellingen nieuwe afspraken te willen maken. Het idee is om zogeheten kwaliteitsafspraken op instellingsniveau vast te leggen over ambities voor verbetering van de onderwijskwaliteit in de periode 2019 t/m Dit alles in nauw overleg met studenten, docenten, medezeggenschapsraad, externe belanghebbenden en de Raad van Toezicht.

10 Jaarverslag 2017 pagina 10 Hogeschool der Kunsten Den Haag Financieel verslag Financiële positie op 31 december 2017 In 2017 heeft de Hogeschool een negatief resultaat bereikt van Een substantieel deel van dit negatieve resultaat werd in de loop van het verslagjaar evident. Hoewel het jaarresultaat is beïnvloed door diverse posten kan worden gesteld dat juist de onderstaande zaken hebben geleid tot dit uiteindelijk negatief jaarresultaat. Zo zijn er in 2017, naast voorziene investeringen die t.l.v. een bestemmingsreserve of voorziening zijn gebracht, ook extra voorziene maar soms niet volledig begrote, kosten gemaakt voor de volgende investeringen. Extra, deels onvoorziene, kosten als gevolg van de implementatie van nieuwe financiële systemen gecombineerd met de opvang van een langdurig zieke bij de afdeling financiën voor een bedrag van ongeveer 100K. Wijziging van de structuur van de studentenadministratie, planning en roostering en international office bij het KC, wat heeft geleid tot een eenmalige investering van ongeveer 225K extra kosten personeel niet in loondienst. De viering van het 60 jarig jubileum van de School van Jong Talent voor een bedrag van 125K dat volledig gedekt is door de extra inkomsten van de School van Jong Talent in De voorziene ontwikkeling en de voorfinanciering nieuwe masters bij de KABK voor een bedrag van 175K. De ontwikkeling van een nieuwe applicatie contracten gastdocenten en de fiscale regels daaromtrent voor een bedrag van 80K aan advies en ontwikkelingskosten. Daarnaast is er bij een aantal begrote posten sprake van een overschrijding. De meest significante zijn: Uitrol van de nieuwe huisstijl en ontwikkeling van de nieuwe websites, in 2017 is hiervoor een bedrag van 220K begroot terwijl de realisatie 300K is. Dit blijft overigens ruim binnen het totaalbudget van 430K. dat daartoe voor de periode 2016 tot en met 2018 beschikbaar is gesteld. De implementatie van een nieuw functiegebouw, een begroot bedrag van 30K en gerealiseerd voor ongeveer 45K. De ondersteuning, juridisch, bouwkundig en akoestisch, van de nieuwbouw KC: begroot een bedrag van 100K en voor 200K aan kosten gerealiseerd. Hiertegenover staat overigens een bijdrage van 50K van de Gemeente Den Haag ter compensatie voor de extra gemaakte kosten. In totaal dus ruim 900K extra kosten. De solvabiliteit, exclusief de voorzieningen, is met 53% iets hoger dan de 52% van Het eigen vermogen is ongeveer 13,55 mln. en bestaat uit een algemene reserve van zo n 5,89 mln. en 7,66 mln. aan bestemmingsreserves. De algemene reserve is gevormd om mogelijke tegenvallers in de toekomst mee op te kunnen vangen. Deze mogelijke tegenvallers zijn door ons gedefinieerd vanuit een risicoanalyse. Het huidige bedrag van de algemene reserve van 5,9 mln. is naar onze mening en berekening nog steeds niet toereikend om bijvoorbeeld een structurele daling van 10% studentenaantallen te kunnen opvangen. In 2017 is een geringe dotatie gedaan van 5K aan de algemene reserve. Begroot was een hogere dotatie maar is vanwege o.a. de extra kosten ontwikkeling van het functiegebouw, implementatie nieuwe financiële systemen, personele problematiek bij de afdeling financiën en de ontwikkeling van een applicatie ten behoeve van de inhuur gastdocenten lager uitgekomen. De in 2015 gevormde bestemmingsreserve nieuwe huisstijl en websites is in 2017 nagenoeg volledig, een bedrag van , aangesproken. Het restant, , wordt in 2018 volledig gebruikt. Daarnaast is een aantal bestemmingsreserves opgebouwd om de financiële gevolgen die het afstoten van het gebouw van het koninklijk Conservatorium en het betrekken van een nieuw gebouw in 2020 op te kunnen vangen. Hierbij valt te denken aan: de inrichtingskosten van de nieuwbouw; de afschrijvingskosten op het terrein en de investeringen in leermiddelen zoals piano s en vleugels en de inrichting van studio s. De bestemmingsreserves van de KABK zijn noodzakelijk om investeringen in het gebouw, de renovatie van het gebouw en investeringen in de werkplaatsen mogelijk te maken. Voor de renovatie van het gebouw is tevens een voorziening renovatie gevormd. In 2017 is de toren gerenoveerd waarmee een onttrekking van de voorziening renovatie van zo n 180K is gerealiseerd. Daarnaast is er een aantal bestemmingsreserves opgebouwd ter dekking van grote internationale projecten en investeringen in innovaties en andere ontwikkelingen in het onderwijs. In 2017 hebben wij de bestemmingsreserve Onderzoek en Innovatie voor een bedrag van 175K aangesproken. Dit vanwege de ontwikkeling van de 3 nieuwe master uitstroomprofielen van de KABK en de voorfinanciering van deze masters die per 1 september 2017 van start gegaan zijn. De liquide middelen zijn gedaald naar 12,9 mln. in In vergelijking met 2016 een daling van ruim 500K. Deze daling is nagenoeg volledig toe te schrijven aan het negatief jaarresultaat. Daarnaast zijn de investeringen in de gebouwen, inclusief de renovatie, eveneens van invloed op deze daling. We hebben de huidige liquiditeit nagenoeg volledig nodig om de investeringen zoals deze de komende jaren tot en met 2021 gepland zijn te kunnen realiseren. Zie hiervoor ook de liquiditeitsprognose zoals deze is opgenomen in onze continuïteitsparagraaf. De liquiditeitsratio (current ratio) is in 2017 licht gedaald van 2,46 naar 2,35.

11 Jaarverslag 2017 pagina 11 Hogeschool der Kunsten Den Haag Vergelijking resultaat ten opzichte van de begroting 2017 en realisatie 2016 In 2017 is het resultaat, vóór bestemming, bereikt van -/ In de begroting 2017 werd een positief resultaat verwacht van Het verschil is als volgt te verklaren. Begroot resultaat ,147 mln. + Verschil opbrengst baten 1,828 mln. + Te verwachten resultaat 1,975 mln. + Meer personeelslasten 1,986 mln. - Meer afschrijvingen 0,014 mln. - Minder huisvestingslasten 0,076 mln. + Meer overige instellingslasten 0,408 mln. - Saldo lasten 2,332 mln. - Verschil saldo financiële baten en lasten 0,001 mln. + Gerealiseerd resultaat 0,355 mln. - Toelichting meest significante afwijkingen. Baten ( 1,828 mln. hoger): Het verschil in baten is als volgt te verklaren. De Rijksbijdrage is ruim 0,8 mln. hoger, ter compensatie van de stijging pensioenpremies in de loonkosten. De college- en cursusgelden zijn bijna 0,2 mln. hoger uitgekomen. De overige baten zijn bijne 0,8 mln. hoger uitgekomen. De verschillen worden in een voor een belangrijk deel verklaard vanwege de bijdragen die wij ontvingen van de Universiteit Leiden en de POen VO scholen voor het door ons verzorgd onderwijs en bij de UL ook voor promoties in de kunsten. Lasten ( 2,332 mln. hoger): Bij de lasten vallen diverse zaken op: Hogere loonkosten van per saldo 1,0 mln. Dit vanwege de stijging van de pensioenpremies en een hoger aantal fte in loondienst. Een dotatie aan de voorzieningen personeel van ruim 0,2 mln. ten opzichte van een begroot bedrag van 0,1 mln. Hogere kosten van personeel niet in loondienst een bedrag van 1,0 mln. meer. Deze is te verklaren door de noodzakelijke inzet ziektevervanging, invoering van nieuwe systemen, inzet van gastdocenten en de inzet van de promotiebegeleiders. Dit laatste is veroorzaakt vanwege de omzetting, als gevolg van het nieuwe financieel systeem, van overige lasten naar personele lasten. Hogere overige instellingslasten van ruim 0,4 mln. Dit is grotendeels veroorzaakt door diverse incidentele projecten en of investeringen. In 2017 is voor ongeveer 125k kosten gemaakt voor het jubileum van de school van jong talent. Dit was niet begroot en wordt verder volledig gedekt door de extra inkomsten zoals wij deze ontvangen van de scholen waarvoor wij het primair en voortgezet onderwijs voor verzorgen. Ook de advieskosten voor de nieuwbouw aan het spuiplein zijn ruim 100K hoger dan in de begroting 2017 mee rekening is gehouden. Daarnaast heeft de voorontwikkeling van een Intranettoepassing bij de KABK ongeveer 50k gekost welke in 2017 niet begroot was maar waarvoor in de voorziening voor de nieuwe huisstijl ruimte is gevonden. Daarnaast zijn er extra incidentele kosten gemaakt voor de ontwikkeling van een nieuw functiegebouw en een applicatie voor de inhuur van gastdocenten. De meest structurele stijging van de kosten zijn die van reiskosten gastdocenten en hotelkosten. Dit is veroorzaakt omdat de HdK vaker gebruik maakt van de internationaal aanwezige expertise. Dit was vooraf niet voorzien maar wel een gewenste ontwikkeling. De begroting 2018 is derhalve bij deze onderdelen naar boven bijgesteld. De vergelijking tussen het jaarresultaat 2017 ten opzichte van het jaarresultaat 2016 laat zich als volgt verklaren. Verschil opbrengsten van ruim 1,2 mln. grotendeels veroorzaakt door de hogere Rijksbijdrage in 2017 ter compensatie van de stijgende loonlasten in Verschil personeelslasten van bijna 1,4 mln. veroorzaakt door de hogere pensioenlasten, meer fte in loondienst en extra inzet van personeel niet in loondienst. De afschrijvingslasten zijn in 2017 nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van die uit De huisvestingslasten zijn ongeveer 0,75 mln. lager ten opzichte van Dit is te verklaren omdat in 2017 geen toevoeging aan de voorziening renovatie gedaan is. De overige lasten zijn in 2017 ruim 0,5 mln. hoger ten opzichte van Het verschil wordt verklaard door de vele investeringen en projecten zoals die in 2017 uitgevoerd zijn.

12 Jaarverslag 2017 pagina 12 Hogeschool der Kunsten Den Haag Investeringsbeleid In 2017 is bijna 0,85 mln. geïnvesteerd (zie totaaloverzicht materiële vaste activa, later in de jaarrekening). Daarnaast is een bedrag van ongeveer 0,18 mln. geïnvesteerd in de renovatie van het gebouw van de KABK. Deze is verwerkt bij de voorziening renovatie. Het investeringsbeleid richt zich op het optimaliseren van de onderwijsruimten (uitbreiding van het aantal m2 alsmede de kwaliteit en inrichting van de onderwijsruimten) en leermiddelen. Daarnaast is een aantal investeringsplannen ontwikkeld ten behoeve van de inrichting (grotendeels gericht op leermiddelen zoals muziekinstrumenten en studio s) van het nieuwe pand van het KC. Dit moet er in 2020 toe leiden dat naast een mooi nieuw goed functionerend gebouw ook de voor de studenten zo belangrijke overige faciliteiten geregeld zijn. Treasury Het treasurystatuut is in 2017 ongewijzigd gebleven. In het statuut is onder andere opgenomen dat er niet in effecten belegd wordt en liquide middelen uitsluitend in deposito gegeven worden aan het Ministerie van Financiën of aan banken als de ABN-AMRO, ING of Rabobank. In de regel worden deposito s voor een periode tussen de 3 en 6 maanden afgesloten. De functie van treasurer wordt uitgevoerd door de controller die voor iedere transactie vooraf toestemming krijgt van het College van Bestuur. Ten aanzien van de executie ligt de tekenbevoegdheid bij het College van Bestuur. De Hogeschool heeft één schuld bij het Ministerie van Financiën. De omvang van de schuld is op 31 december 2017 bijna 2 mln. Hiervan is ruim 393 k opgenomen bij de kortlopende schulden < 1 jaar. De resterende looptijd van de schuld bedraagt 5 jaar. Beleggingsbeleid, regeling nr. WJZ/ (6670) van 6 juni 2016 De Hogeschool belegt niet. De HdK maakt geen gebruik van derivaten en heeft deze ook niet in zijn bezit. Artikel 4 van het treasurystatuut bepaalt dat beleggingen in financiële instrumenten zijn uitgesloten. Risicobeheersing en werking controlesysteem 2017 De primaire verantwoordelijkheid voor het inrichten van het risicomanagement ligt bij het College van Bestuur. De verantwoordelijkheid voor het toezicht hierop berust bij de Raad van Toezicht. De voorbereiding en uitvoering van het risicobeheer ligt bij het Centraal Bureau van de HdK. Risicoanalyse Om de continuïteit van onze Hogeschool te ondersteunen zijn risicogebieden benoemd als de aantrekkelijkheid van de Hogeschool voor topdocenten en topstudenten, het voorkomen van reputatieschade en het verbeteren van de profilering ten opzichte van andere kunstvakopleidingen. Wij onderkennen de volgende beperkende factoren/risico s die in de jaren 2017 en verder van invloed kunnen zijn op de continuïteit en of het jaarresultaat: Wet Werk en Zekerheid/ CAO (beperking van het aantal contracten en de contractperiode flexibele inzet); Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties als vervanging van de verklaringen arbeidsrelatie (VAR); WNT (honorarium van topdocenten is gebonden aan een maximum, ook bij incidentele inhuur); Participatiewet. De omvang en continuïteit van de extra middelen die aan onze hogeschool toegekend zouden worden in het kader van het leenstelsel. Bovenstaande risico s zijn niet altijd eenvoudig uit te drukken in geld. In het meest negatieve scenario zal het leiden tot een flinke toename van personele lasten, een toename van garantie-uren die wel uitbetaald worden maar waar geen lessen tegenover staan en mogelijke boetes voor het niet halen van het quotum inzake de participatiewetgeving. Daarnaast zal de toename van de personeelslasten er ook toe kunnen leiden dat wij geen topdocenten en daardoor ook geen topstudenten naar ons instituut kunnen halen. Daarnaast spelen de volgende risico s; Bekostiging in het algemeen en de specifieke bekostiging van het kunstonderwijs in het bijzonder. Huisvesting, zowel de nieuwbouw van het Conservatorium als het tot de in 2020 geplande verhuizing in stand houden van het huidig pand en de geraamde kosten voor de renovatie van het gebouw van de Academie. Het maximale risico als gevolg van een later dan geplande verhuizing in 2020, het ontstaan van een gebrek aan het huidige pand of het niet doorgaan van subsidies of afwijkingen van eerdere ramingen, valt moeilijk te bepalen maar kan oplopen tot enkele miljoenen euro s. Cyber security en de invoering van de wet algemene verordening gegevensbescherming. Gevolgen regeerakkoord, zoals bezuiniging Hoger Onderwijs en de doelmatigheidstoets opleidingen. Bovenstaande risico s worden met grote regelmaat gemonitord. Vooralsnog zijn er geen maatregelen genomen. Ondersteuning en advisering door de RvT ten aanzien van beleidsstukken en financiële problematiek De Raad van Toezicht vergadert volgens een vast rooster vijf keer per jaar. In 2017 hebben twee dossiers specifiek aandacht gekregen in het kader van risicobeheersing namelijk die rond de nieuwbouw van het Conservatorium en het groot onderhoud- en renovatieplan van het gebouw van de Academie. Met betrekking tot de nieuwbouw van het Conservatorium is de aandacht vooral uitgegaan naar de uitwerking van het Technisch Ontwerp en het Definitief Ontwerp in het verlengde van de in 2013 gemaakte principe-afspraken over de onderhuurovereenkomst voor de periode 2018 tot en met Gelet op de gewijzigde opleverdatum naar 2020 zal de onderhuurovereenkomst ook pas vanaf dat jaar van toepassing zijn.

13 Jaarverslag 2017 pagina 13 Hogeschool der Kunsten Den Haag Ten aanzien van het groot onderhoud heeft de Raad toegezien op de uitvoering van het geactualiseerde meerjarenonderhoudsplan en het renovatie en restauratieplan van de KABK. De subsidieaanvraag is in 2017 door de Provincie Zuid Holland gehonoreerd en met de renovatie van de glaskappen is in 2017 een start gemaakt. Ten aanzien van beide dossiers valt te melden dat de financiële middelen toereikend zijn. Vermogenspositie Hogeschool der Kunsten Den Haag De vermogenspositie is met een bedrag van 13,5 mln. nog niet toereikend om naast een dekking voor de geplande investeringen tot en met 2021 tevens een gezonde weerstandspositie te bieden. De algemene reserve is per 31 december 2017 bijna 5,9 mln. een bedrag dat naar onze mening te laag is om van een echt gezond weerstandsvermogen te spreken. Eerder in deze paragraaf is een aantal reële risico s benoemd. Mochten één of meerdere risico s bewaarheid worden, dan zal een significant deel van de algemene reserve ingezet moeten worden om de consequenties hiervan op te vangen. Veelal zal dit geen eenmalig karakter hebben waardoor mogelijk meer dan de huidige waarde van de algemene reserve ingezet moet worden. Naast de algemene reserve kent de Hogeschool een aantal bestemmingsreserves. Doel van deze bestemmingsreserves is om toekomstige investeringen op te kunnen vangen en de visie en het beleid van de Hogeschool te ondersteunen en in stand te houden. In 2018 zal 0,3 mln. van deze bestemmingsreserves ingezet worden ter dekking van de voorinvesteringen in de nieuwe masters en investeringen in leermiddelen. Een substantiëler deel van het eigen vermogen/bestemmingsreserve zal in 2020 worden gebruikt om de verhuizing van het Conservatorium, de inrichting en het betrekken van het nieuwe gebouw en het afstoten van het oude gebouw, inclusief het terrein, mogelijk te maken. De verwachting is dat wij als gevolg van het betrekken van het nieuwe gebouw door het Conservatorium in 2020 een negatief resultaat zullen hebben van tussen de 2 mln en 2,5 mln. Als gevolg van het betrekken van de nieuwbouw zal er in 2020 tevens een significant bedrag geïnvesteerd worden aan inventaris en muziekinstrumenten zoals vleugels en piano s. De extra afschrijvingslasten die deze eenmalige diepte-investeringen teweeg brengen, willen wij vanaf dat jaar ten laste brengen van de eveneens daartoe opgebouwde bestemmingsreserves inventaris en leermiddelen. De liquiditeitspositie zal de komende jaren als gevolg van de investeringen dalen. Wij verwachten echter dat deze na 2020 weer een opwaartse lijn zal hebben omdat de zogenaamde diepteinvesteringen in 2020 zullen zijn afgerond. Mocht blijken dat de liquiditeit in de komende jaren alsnog niet toereikend is, dan zal het aantrekken van vreemd vermogen overwogen worden. De solvabiliteit is eind % en loopt in 2020 op tot een percentage van 60%. Mede gelet op onze geringe en afnemende balanstotalen is het begrip solvabiliteit voor onze Hogeschool een weinig relevant gegeven. Het bepalen van bandbreedtes solvabiliteit heeft voor ons dan ook geen toegevoegde waarde. Zoals hierboven beschreven is ons eigen vermogen juist bedoeld om naast het opvangen van mogelijke risico s invulling te blijven geven aan onze ambities en verplichtingen. Het huidige bedrag eigen vermogen is daartoe nagenoeg toereikend en zal de komende jaren, zoals eerder beschreven, voor dit doel worden ingezet. Financiële instrumenten en risicobeheersing De Hogeschool der Kunsten is werkzaam in Nederland en kent geen valutarisico s. Verder lopen wij geen risico s ten aanzien van financiële vaste activa en effecten door het ontbreken daarvan. Het renterisico over onze langlopende schulden is als nihil gekwalificeerd. Daarnaast zijn er geen rentedragende vorderingen of schulden. Onze kredietfaciliteit is beperkt tot die van het Ministerie van Financiën. Ten aanzien van de langlopende leningen die bij het Ministerie zijn afgesloten is een hypothecaire zekerheid gegeven. Beleid bij ontslag Het beleid van de Hogeschool is gericht op een kwalitatief hoogwaardig personeelsbestand. Alle hogescholen zijn eigenrisicodrager voor de werkloosheidsuitkeringen. Als gevolg hiervan betaalt de Hogeschool de werkloosheidsen de eventueel van toepassing zijnde bovenwettelijke wachtgelduitkering. Begroting 2018 in relatie tot realisatie en begroting 2017 De begroting 2018, zoals in december 2017 vastgesteld, is als volgt samengesteld: Bedragen * 1000 Begroting 2018 Realisatie 2017 Begroting 2017 Baten Rijksbijdragen College, cursus en examengelden Overige baten Totaal baten

14 Jaarverslag 2017 pagina 14 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bedragen * 1000 Begroting 2018 Realisatie 2017 Begroting 2017 Lasten Personele lasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige instellingslasten Totaal lasten Saldo baten en lasten Financiële baten Financiële lasten Saldo financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsvoering Ten opzichte van de begroting 2017 verwachten wij in 2018 ongeveer 2,4 hogere opbrengsten. Dit valt voor een belangrijk deel toe te schrijven aan hogere inkomsten Rijksbijdrage als gevolg van de middelen leenstelsel en de Cao-compensatie pensioenlasten. Daarnaast stijgen de collegegelden en overige baten vanwege een toename van studenten en leerlingen aan de school van jong talent en de oplopende tarieven collegegeld. In vergelijking met de realisatie 2017 zijn de te verwachten inkomsten 2018 eveneens zo n 640K hoger. Dit valt nagenoeg volledig toe te schrijven aan de extra middelen leenstelsel. De personele lasten stijgen in 2018 met ongeveer 2,3 mln. ten opzichte van de begroting Oorzaak is de Cao ontwikkeling en de stijgende aantallen medewerkers in loondienst. Ten opzichte van de realisatie 2017 stijgen de personele lasten in 2018 licht en alleen als gevolg van de stijging van het aantal medewerkers in loondienst. De huisvestingslasten wijken qua begroting 2018 nauwelijks af ten opzichte van de begroting en realisatie Her en der zijn posten geïndexeerd. De afwijkingen in de afschrijvingslasten zijn gering tussen de begroting 2018 en de realisatie en begroting van De overige instellingslasten zijn in 2018 lager begroot omdat de eenmalige investeringen zoals nieuwe websites, huisstijl, implementatie ICT trajecten en het 60-jarig jubileum School voor Jong Talent in 2018 niet meer opgenomen behoefden te worden. Continuïteitsparagraaf Kengetallen gebruikt bij de meerjarenprognose Kengetal Personele bezetting: Directie en Algemeen ondersteunend personeel 89,53 90,90 91,10 90,10 89,1 89,1 Onderwijsondersteunend personeel 54,54 55,90 55,90 55,90 55,9 55,9 Onderwijzend personeel 165,83 171,20 174,60 175,40 175,4 175,4 Studenten hbo Leerlingen SvJT Peildatum studenten en leerlingen realisatie prognose prognose prognose prognose prognose Toelichting bij de kengetallen. De gehanteerde aantallen fte zijn voor het jaar 2017 gebaseerd op het gemiddelde van de realisatiecijfers van dat jaar. De aantallen studenten 2017 tot en met 2020 zijn gebaseerd op de studentenaantallen per 31 december van het betreffend jaar. De gehanteerde aantallen fte stijgen in 2019 met 3,6 fte om in 2020 en 2021 per jaar weer met 1,0 fte te dalen. Staat van Baten en Lasten bedragen* Realisatie 2017 Budget 2018 Prognose 2019 Prognose 2020 Prognose 2021 Prognose 2022 Totaal Rijksbijdragen Totaal cursus- en collegegelden Totaal baten in opdracht van derden Totaal overige baten Totaal Opbrengsten

15 Jaarverslag 2017 pagina 15 Hogeschool der Kunsten Den Haag Totaal Personeelslasten Totaal afschrijvingen Totaal huisvestingslasten Totaal Overige lasten Totaal Lasten Saldo Baten en Lasten Saldo Financiële baten en lasten Resultaat Balans bedragen * 1000 Realisatie 2017 Budget 2018 Prognose 2019 Prognose 2020 Prognose 2021 Prognose 2022 Totaal Materiële vaste activa Totaal Vorderingen Totaal Liquide middelen Totaal ACTIVA Totaal Eigen Vermogen Totaal Voorzieningen Totaal Langlopende schulden Totaal Kortlopende schulden Totaal PASSIVA solvabiliteit II 0,710 0,719 0,721 0,690 0,691 0,704 liquiditeitsratio 2,35 2,06 1,65 0,81 0,60 0,63 Toelichting bij staat / raming van baten en lasten Uitgangspunten en verwachtingen De cijfers zoals verwerkt in de continuïteitsparagraaf zijn gebaseerd op de realisatiecijfers 2017 en de begrotingscijfers van Voor wat betreft de jaren 2019 tot en met 2022 is zoveel mogelijk aangesloten bij de cijfers van de begroting 2018 en de meerjarenprognoses inzake investeringen. Daarnaast is er ten aanzien van de te verwachten Rijksbijdrage 2019 gebruik gemaakt van de beschikbare voorlopige gegevens studentenaantallen en graden per 1 oktober 2017, de peildatum voor de bepaling van de Rijksbijdrage In de meerjarenprognose is rekening gehouden met de extra baten die aan het Hoger Onderwijs toegevoegd worden in het kader van de gevolgen wet studievoorschot. Een aantal jaren geleden zijn we begonnen met de plannen voor de nieuwbouw van het KC. Deze plannen leiden in 2017 tot de start van deze nieuwbouw. In de oorspronkelijke plannen hielden we rekening met een oplevering in 2018 of De oplevering verwachten wij nu pas vanaf Dit betekent dat wij in 2019 nog in ons huidig pand zullen blijven en dat de geplande investeringen maar ook de huurkosten een jaar doorschuiven. Verder is in de meerjarenprognose de subsidie voor de uitvoering van de renovatie van het pand van de KABK in 2020 verwerkt, deze bedraagt 500K. Hierdoor verwachten wij een liquiditeitspositie eind 2022 van bijna 3 mln. Qua scenarioplanning zijn wij in de meerjarenprognose uitgegaan van de gegevens going concern plus alle factoren zoals wij die op dit moment kennen. Baten De baten zullen in de jaren 2018 tot en met 2022 stijgen. Wij schatten in dat de Rijksbijdrage vanaf 2019 positief beïnvloed wordt door toenemende studentenaantallen masteropleidingen. Deze verwachting hebben wij omdat wij per 1 september 2017 een aantal nieuwe masters zijn gestart. Mogelijke consequenties in de Rijksbijdrage als gevolg van cao-ontwikkelingen zijn in de prognoses niet meegenomen. Lasten De personele lasten zullen na 2018 eerst beperkt stijgen om vanaf 2021 licht te dalen. De huisvestingslasten blijven in 2018 en 2019 nagenoeg stabiel maar zullen in 2020 navenant stijgen. Een deel van de stijging zo n 400K wordt veroorzaakt door allerlei kosten die te maken hebben met de verhuizing en inrichting van het pand.

16 Jaarverslag 2017 pagina 16 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bij de overige lasten valt op dat in 2018 en 2019 een lager bedrag begroot is ten opzichte van het jaar Het verschil zo n 300 K wordt veroorzaakt door de eenmalige investeringen in 2017 in de uitrol van de nieuwe huisstijl en in de ontwikkeling van de nieuwe websites. De afschrijvingslasten dalen in 2019 sterk. Dit wordt veroorzaakt doordat het gebouw van het KC per jaareinde 2018 volledig afgeschreven is. Vanaf 2020 zullen de afschrijvingslasten weer flink stijgen vanwege de diepteinvesteringen in dat jaar voor de inrichting van de nieuwbouw. Daarnaast zal in 2020 het terrein van het KC in één keer afgeschreven worden wat ook voor een belangrijk deel de stijging in 2020 verklaard. Verwacht jaarresultaat Het jaarresultaat wordt de komende jaren beïnvloed door de combinatie van een lichte stijging van de baten en een gelijkblijvend en daling van de lasten. In 2019 wordt deze positief beïnvloed omdat de afschrijvingslasten op het gebouw en de installaties van het KC in dat jaar verdwenen zijn. Zoals uit de meerjarenprognose valt af te lezen verwachten wij in 2020 een eenmalig negatief resultaat van ruim 2 mln. Overige ontwikkelingen Met betrekking tot het bovenstaande geldt dat er vooralsnog geen mutaties in de financiering worden verwacht. De langlopende lening zal in 2022 afgelost zijn. De geplande verhuizing van het Koninklijk Conservatorium zal naar bovenstaande prognose, in 2020, plaatsvinden. Voor het overige worden, behoudens de uitvoering van de renovatie van de gebouwen van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en een investering ter vervanging van kozijnen en beglazing van hetzelfde gebouw, geen andere grote bouwprojecten en investeringen in deze periode verwacht. Toelichting bij de balans Algemeen De mutaties op de balans worden veroorzaakt door: het jaarresultaat van de jaren 2017 t/m 2022; stijging van de boekwaarde van de vaste activa als gevolg van de investeringen bij de KABK; een daling van de voorzieningen door betalingen van uitkeringen en investering onderhoud in de diverse jaren; een daling van de langlopende schulden conform de aflossingsverplichtingen. Alle overige componenten, behoudens de liquide middelen, blijven nagenoeg ongewijzigd. Solvabiliteit en liquiditeitsratio Het verschil eigen vermogen realisatiejaar 2017 en het geprognosticeerd eigen vermogen in 2022 is ongeveer 1,2 mln negatief. De solvabiliteit (inclusief voorzieningen) blijft echter nagenoeg gelijk 71% naar 70,4% in Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het afnemend balanstotaal. Deze neemt, als gevolg van de aflossingen langlopende schulden en daling van de voorzieningen en het negatief resultaat in 2020, in omvang af. De liquiditeitsratio daalt van 2,3 naar 0,6 en wordt sterk beïnvloed door de geplande investeringen. Declaraties bestuurders Naam Marieke Schoenmakers Henk van der Meulen Functie Voorzitter College van Bestuur Directeur Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Internationalisering Vicevoorzitter College van Bestuur Directeur Koninklijk Conservatorium Internationalisering Representatiekosten Dienstreizen binnenland Dienstreizen buitenland Communicatiemiddelen Scholing en ontwikkeling Totaal

17 Jaarverslag 2017 pagina 17 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bovenstaand overzicht betreffen zowel de onkosten op basis van ingediende declaraties als door de Hogeschool betaalde facturen. De voorzitter van de raad van toezicht heeft de declaraties goedgekeurd. Uitvoeringsregeling Profileringsfonds Hierin is beschreven onder welke voorwaarden studenten, die nog geen Nederlandse graad hebben voor het opleidingsniveau (bachelor of master) waarvoor zij bij de Hogeschool der Kunsten zijn ingeschreven, financiële ondersteuning kunnen aanvragen als zij als gevolg van bijzondere omstandigheden buiten hun schuld studievertraging hebben opgelopen waardoor ze geen recht (meer) hebben op enige vorm van studiefinanciering. Ook studenten die in de loop van hun studie aan de HdK buiten hun schuld in schrijnende financiële omstandigheden zijn geraakt, kunnen een aanvraag indienen, mits die omstandigheden bij aanvang van de studie in redelijkheid niet te voorzien waren en zij geen aanspraak kunnen maken op enige vorm van studiefinanciering. In 2017 hebben 23 studenten met een onderbouwd verzoek aanspraak gemaakt op een uitkering uit het profileringsfonds. Op jaarbasis was hiermee ,- gemoeid. Dit is circa ,- minder dan in het voorafgaande jaar, toen de criteria enigszins verruimd werden. Toekenning uit het profileringsfonds naar aard en omvang: Type aanvraag Studenten in overmachtsituaties, zonder recht op studiefinanciering aantal aanvragen aantal toekenningen gemiddelde hoogte van de toekenningen Gemiddelde duur van de toekenningen maanden Ziekte, functiebeperking, familieomstandigheden of niet-studeerbare opleidingen Bestuurders van studie- of studentenverenigingen of MR Overige categorieën Studenten in onvoorziene schrijnende financiële omstandigheden, prestaties op het gebied van sport of cultuur, financiële steun aan niet-eer studenten, uitgaande beurzen e.a maanden Totaal Omvang van uitgekeerde bedragen totaal gemiddeld Notitie Helderheid In de notitie Helderheid en de aanvulling daarop is een aantal zaken expliciet aan de orde gesteld, waar in het jaarverslag aandacht aan besteed dient te worden. Het betreft: - 1. Het uitbesteden van onderwijs - 2. Investeren van publieke middelen in private activiteiten - 3. Het verlenen van vrijstellingen - 4. Bekostiging van buitenlandse studenten - 5 Collegegeld niet betaald door de student zelf - 6. Studenten volgen modules van opleidingen - 7. De student volgt een andere opleiding dan waarvoor hij is ingeschreven - 8. Bekostiging van maatwerktrajecten - 9. Bekostiging van het kunstonderwijs. Ad 1. De Hogeschool besteedt geen onderwijs uit. Ad 2. Van private activiteiten, waarbij een derde partij c.q. een andere rechtspersoon is betrokken, is slechts in zeer bescheiden mate sprake. Er is een aan de Hogeschool gelieerde stichting Cursussen die een niet-bekostigde oriëntatie cursus beeldende kunsten op zaterdag verzorgt (30 zaterdagen), en een 2-jarige post-hbo-opleiding Industriële Vormgeving. De opbrengsten van de cursusgelden dekken in de regel de hiervoor gemaakte kosten; In 2017 is sprake van een resultaat van negatief.

18 Jaarverslag 2017 pagina 18 Hogeschool der Kunsten Den Haag Daarnaast worden er binnen de Hogeschool publieke middelen ingezet ten behoeve van voorbereidend onderwijs teneinde de toegankelijkheid van het kunstonderwijs te vergroten en ter verbetering van de kwaliteit van de studenten. Ad 3. De Hogeschool verleent alleen vrijstellingen op individuele basis vanwege elders verworven competenties. Strategisch handelen (bv. middels versnelde diploma-uitreiking) is daarbij niet aan de orde. Ad 4. Alleen EER-studenten die daadwerkelijk aan de Hogeschool studeren, en de reguliere opleiding volgen, worden betrokken bij de berekening van de bekostiging. Uitwisselingsstudenten worden niet betrokken bij de berekening van de bekostiging. Bij de inschrijving van buitenlandse studenten wordt nauwkeurig toegezien of zij een bewijs van rechtmatig verblijf in Nederland hebben. Ad 5. Indien een derde het collegegeld voor een student betaalt, wordt de student gevraagd een verklaring te tekenen dat hij daarmee akkoord is. De Hogeschool kent een noodfonds (het profileringsfonds) gevoed uit eigen middelen, waaruit in bijzondere gevallen een tegemoetkoming voor een student betaald wordt. Ad 6. Indien studenten modules volgen, worden zij beschouwd als contractstudenten, en worden zij niet als student ingeschreven. Ad 7. Studenten volgen de opleiding waarvoor zij zijn ingeschreven. Ad 8. De Hogeschool kent geen maatwerktrajecten. Ad 9. Studenten die meer dan een jaar in het buitenland stage lopen, worden niet betrokken bij de berekening van de bekostiging. Indien studenten bij meer dan 1 (kuo-)instelling ingeschreven staan, worden zij - gegeven de CFIsystematiek - slechts bij één instelling bekostigd; de Hogeschool ziet hier nauwgezet op toe en overlegt in deze gevallen met de desbetreffende andere instelling over waar de student voor bekostiging in aanmerking wordt gebracht. Den Haag, 19 juni 2018 het College van Bestuur Origineel getekend door M.H.M. Schoenmakers, voorzitter College van Bestuur H. van der Meulen, vicevoorzitter College van Bestuur Hogeschool der Kunsten Den Haag Contactpersoon: Postbus G.W.A. Zanoni 2502 AR Den Haag Controller tel / tel administratienummer: KJ g.zanoni@hdkdenhaag.nl

19 Jaarverslag 2017 pagina 19 Hogeschool der Kunsten Den Haag Verslag van de Raad van Toezicht Governance Alle elementen uit de Branchecode goed bestuur hogescholen maken onderdeel uit van de governance-structuur van de Hogeschool. De wijze waarop de Raad invulling geeft aan zijn toezichthoudende taken en de daarbij gehanteerde inhoudelijke uitgangspunten worden uiteengezet in het zogeheten Toetsingskader Raad van Toezicht. Gedurende het verslagjaar heeft de Raad hiernaar gehandeld. Het toetsingskader is te vinden onder de rubriek Bestuur en Toezicht op Samenstelling De Raad bestond op 31 december 2017 uit vijf personen: - Harro Knijff, voorzitter tevens voorzitter remuneratiecommissie en lid auditcommissie - Anneke Hogenstijn - Charlotte Huygens tevens portefeuillehouder medezeggenschap en lid remuneratie-cie - Carel Jan Reigersman tevens portefeuillehouder bouwkundige vraagstukken - Ron Soonieus tevens voorzitter auditcommissie De voorzitter en de overige leden zijn allen onafhankelijk in de zin van paragraaf lll.4 van de Branchecode. De personalia van de leden als ook de gegevens over de zittingstermijnen en hoofd- en nevenfuncties zijn vermeld op pagina 21. Profielschets leden Raad van Toezicht Van ieder lid wordt verwacht dat hij of zij in staat is het beleid van het College van Bestuur op hoofdlijnen te beoordelen, dat hij of zij ruime ervaring heeft in de non-profit sector, bij voorkeur in het hoger onderwijs en/of cultuur, een zinvol netwerk inbrengt en zich serieus inzet om maatschappij en kunsten dichter bij elkaar te brengen. Als verbijzonderingen gelden affiniteit met en ruime ervaring in de kunst- en cultuursector, in het hoger (kunst) onderwijs - ook in internationale context -, in politieke, juridische en bestuurlijke vraagstukken, in financiële (sturings)vraagstukken en in bouwkundige vraagstukken. Bij het aanzoeken van kandidaatleden wordt een evenwichtige verdeling nagestreefd van leden afkomstig uit de kunst- en cultuursector, het bedrijfsleven en de publieke sector, zodat de Raad van Toezicht ook op onderdelen het beleid van het College van Bestuur kan beoordelen en het College van advies kan dienen. De Raad is zodanig samengesteld dat de leden ten opzichte van elkaar, het College van Bestuur en welk deelbelang dan ook, onafhankelijk en kritisch kunnen opereren. Naar het oordeel van de Raad van Toezicht is aan de geformuleerde onafhankelijkheidscriteria voldaan. Vergoeding De voorzitter en leden van de Raad ontvangen een vergoeding voor hun werkzaamheden. In 2017 betrof het een honorarium van 3.800,- per jaar. Ook eventuele reiskosten worden vergoed. Zij ontvangen geen persoonlijke leningen of garanties. Commissies en portefeuilles De Raad van Toezicht kent een auditcommissie en een remuneratiecommissie. Verder zijn er aandachtsgebieden geïdentificeerd waarop individuele leden de beraadslaging en besluitvorming van de Raad voorbereiden. Op dit moment geldt het voor bouwkundige vraagstukken en medezeggenschap. Het lid met als specifiek aandachtsgebied medezeggenschap is ook het eerste aanspreekpunt voor eventuele klachten uit de organisatie over leden van het College van Bestuur. In 2017 was onderwijs aandachtsgebied van de collectieve Raad; per januari 2018 is voor de portefeuille hoger onderwijs een nieuw lid van de Raad van Toezicht benoemd. De auditcommissie, bestaande uit voorzitter Ron Soonieus en Harro Knijff, kwam in 2017 driemaal bij elkaar en heeft geadviseerd over het Jaarverslag 2016, de Jaarrekening 2016 en de Begroting De externe accountant, benoemd door de Raad van Toezicht, rapporteerde aan de auditcommissie tijdens de bespreking van jaarverslag en jaarrekening. De remuneratiecommissie, bestaande uit Harro Knijff en Charlotte Huygens, heeft met beide bestuurders evaluatiegesprekken gevoerd en de uitkomsten ervan aan de voltallige Raad teruggekoppeld. Voorafgaand aan de gespreksronde sprak de commissie met enkele sleutelfiguren uit de organisatie. Ten aanzien van de beloning van de bestuurders heeft de commissie geadviseerd zich strikt te conformeren aan de Wet Normering Topinkomens (WNT), hetgeen door de Raad van Toezicht ook als zodanig is besloten. Op advies van de commissie heeft de Raad van Toezicht ook een besluit genomen terzake de vergoeding van de leden van de Raad. Bij de bepaling van de hoogte van de vergoeding is aansluiting gezocht bij de onderkant van de bandbreedte die in het geval van qua omvang vergelijkbare hogescholen wordt gehanteerd. De Raad heeft de evaluatie van het eigen functioneren dit jaar ingericht aan de hand van een selectie evaluatiepunten die de Vereniging van Toezichthouders van Hogescholen (VTH) had geïnventariseerd. Anneke Hogenstijn en Charlotte Huygens hebben scholingsbijeenkomsten van de VTH bijgewoond. In 2018 zal het eigen functioneren onder onafhankelijke externe leiding besproken worden in lijn met de driejaarlijkse cyclus van de branchecode.

20 Jaarverslag 2017 pagina 20 Hogeschool der Kunsten Den Haag Werkgeverschap Uitgangspunten van het door de Raad vastgestelde remuneratiebeleid zijn de wens en noodzaak om deskundige leden van het College te werven en te behouden die bereid en in staat zijn leiding te geven aan de verwezenlijking van de hoge (internationale) ambities van de Hogeschool binnen het geldende wettelijke kader. De leden van het College worden gehonoreerd volgens de Wet Normering Topinkomens (WNT). Beide bestuurders zijn voor onbepaalde tijd benoemd. De Hogeschool is aangesloten bij de Stichting Pensioenfonds Abp. Over afvloeiingsregelingen in geval van beëindiging van de relatie zijn geen afspraken gemaakt. De hoogte van de bezoldiging wordt in het jaarverslag gespecificeerd. Deze blijft binnen de grenzen van de WNT. Ook het overzicht van de onkostendeclaraties van de bestuursleden is in het jaarverslag opgenomen om optimaal te voldoen aan de eigen en de maatschappelijke wens om transparantie. Het jaarrooster In 2017 vergaderde de Raad van Toezicht vijf keer volgens het vaste jaarrooster. De leden van het College van Bestuur woonden de vergaderingen bij. Vaste punten waren de mededelingen College van Bestuur, huisvesting, financiële tussenrapportages, governance en actuele zaken. Tijdens de vergaderingen met inhoudelijke thema s werden hoofddocenten en stafleden uitgenodigd om een inleiding te verzorgen en deel te nemen aan de gedachtewisseling die hieruit voortkwam. In 2017 betrof het de thema s Oude Muziek, Onderzoek/ACPA/ lectoraten, Personeel&Organisatie en Kwaliteitszorg. Financiële aangelegenheden heeft het CvB steeds gerapporteerd aan en besproken met de auditcommissie. Daarnaast speelde de externe accountant voor de Raad van Toezicht een belangrijke rol bij de beoordeling. De begroting en tussentijdse rapportages over de ontwikkeling van de actuele cijfers ten opzichte van de begroting en de meerjarenprognose werden door de Raad van Toezicht besproken in het bijzijn van het hoofd financiën en het CvB. Het door het College opgestelde jaarverslag en de jaarrekening over 2016 zijn met het College uitvoerig besproken in een vergadering waarin ook de externe accountant aanwezig was. Na kennis genomen te hebben van de managementletter van de externe accountant en haar goedkeurende verklaring bij de jaarrekening heeft de Raad de jaarrekening 2016 goedgekeurd. In de decembervergadering heeft de Raad de begroting voor het jaar 2018 goedgekeurd. Door het bijwonen van enkele eindexamens en diverse uitvoeringen op het Conservatorium en door het bezoeken van de eindexamenexpositie en publicaties van de Academie hebben leden van de Raad kennisgenomen van behaalde resultaten. Overig overleg De Raad heeft tweemaal in voltallige bezetting gesproken met de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR), waarvan eenmaal buiten aanwezigheid van het CvB. De portefeuillehouder medezeggenschap Charlotte Huygens woonde enkele vergaderingen van de CMR bij. De voorzitter van de Raad van Toezicht Harro Knijff had frequent contact met de voorzitter en vicevoorzitter van het College van Bestuur. Vanwege de nieuwbouwplannen van het conservatorium heeft Carel Jan Reigersman als portefeuillehouder bouwkundige vraagstukken zeer regelmatig als adviseur aan overleg deelgenomen. Samen met de voorzitter RvT ook met de Gemeente Den Haag. Over de restauratieplannen van de Academie sprak hij regelmatig met de nauw betrokkenen. Ook andere leden van de Raad voerden gesprekken met de bestuursleden en andere personen binnen de organisatie. Er zijn geen signalen binnengekomen van interne instanties, zoals de Klachtencommissie, vertrouwenspersonen of via de Klokkenluidersregeling. Majeure en financiële beleidsvraagstukken in 2017 Als rode draad door alle vergaderingen heen is gesproken over de majeure beleidsvraagstukken: - de nieuwbouwplannen aan het Spui De Raad heeft wederom intensief toezicht gehouden op de onderhandelingen over de nieuwbouwplannen van het Koninklijk Conservatorium. De aandacht ging vooral uit naar de uitwerking van het Technisch Ontwerp en het Definitief Ontwerp in het verlengde van de in 2013 gemaakte principe-afspraken over de onderhuurovereenkomst voor de periode groot onderhoud, renovatie en vervangingsinvesteringen KABK De Raad heeft toegezien op de uitvoering van het geactualiseerde meerjarenonderhoudsplan en het renovatieen restauratieplan van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Tenslotte Tot slot spreekt de Raad zijn waardering uit voor de in 2017 getoonde inzet van het College van Bestuur en de medewerkers van de Hogeschool. 19 juni 2018, Raad van Toezicht

21 Jaarverslag 2017 pagina 21 Hogeschool der Kunsten Den Haag Leden van de Raad van Toezicht Mr. H.J.A. Knijff (m/nl) - voorzitter - leeftijd: 66 jaar - eerste benoeming op e zittingstermijn tot voorzitter remuneratiecommissie en lid auditcommissie Drs. A.H. Hogenstijn (v/nl) - leeftijd: 61 jaar - eerste benoeming op e zittingstermijn tot Drs. C.E.C. Huygens (v/nl) - leeftijd: 53 jaar - eerste benoeming op e zittingstermijn tot portefeuille medezeggenschap en lid remuneratiecommissie Jhr.Ir. C.J.A. Reigersman (m/nl) - leeftijd: 72 jaar - eerste benoeming op de zittingstermijn tot , statutair verlengd tot portefeuille bouwkundige vraagstukken Drs. R.A.C. Soonieus (m/nl) - leeftijd: 50 jaar - eerste benoeming op ste zittingstermijn tot voorzitter auditcommissie Hoofdfunctie(s) en relevante nevenfuncties d.d. 31 december 2017 Hoofdfunctie: - Advocaat De Brauw Blackstone Westbroek N.V. Nevenfuncties: - Voorzitter Raad van Toezicht Stichting Sint Franciscus / Vlietland Groep - Voorzitter bestuur Stichting Anti-Doping Autoriteit - Voorzitter Stichting Continuïteit ICT NV Hoofdfunctie: - Zelfstandig adviseur, interim-manager en coach Nevenfuncties: - Lid Raad van Toezicht Concert- en Congresgebouw De Doelen, Rotterdam - Voorzitter Raad van Toezicht Calefax Rietensemble, Amsterdam - Lid bestuur Het Kersjes Fonds, Amsterdam - Lid Bestuur Algemeen Ondersteuningsfonds voor Toonkunstenaars Hoofdfuncties: - Zelfstandig adviseur/interim-manager Adviesbureau Cultuur en Goede Doelen - Gastconservator diverse musea - Gastdocent en spreker div. universiteiten en culturele instellingen Nevenfuncties: - Lid van de Nationale UNESCO Commissie - Lid Kascommissie Vereniging Musea Zuid-Holland - Lid International Council Of Museums (ICOM) Nevenfuncties: - Lid van de Raad van Advies Allseas S.A. - Lid van de Raad van Advies Stichting Rotterdamsche Tramweg Maatschappij - Voorzitter van het bestuur van de Stichting van Wassenaer Concours - Lid van de raad van deskundigen Programma Huisvesting van De Nederlandsche Bank Hoofdfunctie: - Managing Partner Camunico Nevenfuncties: - Lid adviesraad Nederlandse Vereniging Toezicht Cultuur - Executive in Residence INSEAD - Voorzitter INSEAD alumni sustainability initiatief

22 Jaarverslag 2017 pagina 22 Hogeschool der Kunsten Den Haag 3. ONDERWIJS Overzicht van de aangeboden opleidingen KONINKLIJKE ACADEMIE VAN BEELDENDE KUNSTEN Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Domein Opleidingen en uitstroomprofielen Studierichting Beeldende Kunst en Vormgeving Bacheloropleiding Autonome Beeldende Kunst Beeldende Kunst */** croho geaccrediteerd t/m Bacheloropleiding Vormgeving croho geaccrediteerd t/m Profiel Visuele Communicatie Profiel Productontwerp ArtScience Fotografie* Grafisch Ontwerpen Interactive / Media / Design Textiel en Mode Master of Arts in Fine Art and Design Profiel Ruimtelijk ontwerp Interieurarchitectuur en Meubelontwerpen Artistic Research croho geaccrediteerd t/m Masteropleiding Type and Media croho geaccrediteerd t/m Masteropleiding Interior Architecture croho geaccrediteerd t/m Profiel Ruimtelijk ontwerp Non-Linear Narrative Industrial Design Type and Media Interior Architecture * ook in deeltijd mogelijk ** Studenten van de KABK kunnen vanaf het collegejaar hun programma beeldende kunst vanaf het 2 de jaar combineren met het bachelorprogramma Arts, Media and Society aan de Universiteit Leiden. Drie jaar na aanvang van de dubbelstudie ontvangen de studenten een bachelordiploma van de Universiteit Leiden en van de KABK. Het doel is kunstenaars op te leiden, die actief zullen deelnemen aan het discours in de kunsten en de samenleving. De KABK is ook actief betrokken bij het Mastertraject ArtScience als onderdeel van de Master Muziek van de Hogeschool der Kunsten Den Haag (Koninklijk Conservatorium)

23 Jaarverslag 2017 pagina 23 Hogeschool der Kunsten Den Haag Algemene ontwikkelingen in het onderwijs van de KABK In 2017 is de Master Artistic Research overgeheveld van de Master Muziek naar de nieuwe croho-opleiding Master of Arts in Fine Art and Design binnen de KABK. Met deze overheveling wordt recht gedaan aan de veranderende positionering van deze discipline in het werkveld, die in de loop van de tijd steeds meer verschoven is naar het domein van de beeldende kunsten. Met deze nieuwe masteropleiding wordt aangesloten bij de landelijke verbreding van de masteropleidingen op het gebied van Fine Art and Design, waarbinnen het aanbod van verschillende uitstroomprofielen of afstudeerrichtingen door middel van een proces van collegiale afstemming binnen de sector (in casu het landelijk Overleg Beeldende Kunsten en het Bestuurlijk Overleg Kunstonderwijs van de VH) wordt vormgegeven. Na afstemming met de collega s in den lande zijn in 2017 binnen de Master of Arts in Fine Art and Design de uitstroomprofielen Non-Linear Narrative en Industrial Design gestart. De door Roosje Klap en Niels Schrader ontwikkelde nieuwe master Non-Linear Narrative vanaf oktober Het is een programma dat onderzoeksmethoden van journalistieke en forensische wetenschappen combineert met softwarematige technieken en beeldende kunst tot een hedendaagse, avant-garde discipline. De master Industrial Design is door Maaike Roozenburg ontwikkeld op basis van de voormalige Post Graduate Course Industrial Design. Daarmee wordt nu ook op het gebied van de Industrial Design een volwaardige bekostigde opleiding op masterniveau aangeboden. Het programma leidt studenten op die zich als industrieel productontwerper nadrukkelijk plaatsen in een brede opvatting van het begrip industrie, dat ervan uitgaat dat de ontwerper zich bewust is van zijn/haar verantwoordelijkheid in de hele productieketen. Met studenten in het bestaande traject van de Post Graduate Course zijn afspraken gemaakt over de afronding van hun studie binnen het nieuwe programma, dat in september 2017 van start is gegaan. In het verslagjaar is de aanmelding voorbereid van de nieuwe masteropleiding Photography and Society binnen de croho Master of Arts in Fine Art and Design. Het programma richt zich op het opleiden van fotografen en andere makers van beelden die een impact teweegbrengen in de maatschappij. In dit programma wordt 20% van het curriculum gevolgd in samenwerking met de Universiteit Leiden, ten behoeve van de brede maatschappelijke en wetenschappelijke oriëntatie van deze fotografen. De collegiale afstemming rondom dit programma heeft ertoe geleid dat het in september 2018 van start kan gaan. In 2017 heeft de afdeling kwaliteitszorg geparticipeerd in de ontwikkeling van en het overleg over het double degree-traject van de afdeling Beeldende Kunst met de track Arts, Media and Society van de bacheloropleiding Kunstgeschiedenis van de Universiteit Leiden. Geselecteerde studenten kunnen in dit programma binnen vier jaar zowel een hbo-diploma bij de KABK als een universitair diploma bij de UL verwerven. Dit programma is in september 2017 van start gegaan met een viertal KABK-studenten. KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Domein Opleidingen en uitstroomprofielen Studierichting/specialisatie Muziek Bacheloropleiding Muziek croho geaccrediteerd t/m Bacheloropleiding Docent Muziek Musicus Scheppen, onderzoeken, ontwikkelen Educatie Klassieke Muziek Jazz Oude Muziek en Historische Uitvoeringspraktijk Zang Klassiek/Oude Muziek Directie -koor -orkest -harmonie/fanfare/brassband Theorie der Muziek Compositie Sonologie Art of Sound Docent Muziek croho geaccrediteerd t/m Masteropleiding Muziek Musicus Klassiek Orkestmaster

24 Jaarverslag 2017 pagina 24 Hogeschool der Kunsten Den Haag croho geaccrediteerd t/m Masteropleiding Sonologie Educatie Scheppen, onderzoeken, ontwikkelen Sonoloog Kamermuziek Ensemble Academie Jazz Oude Muziek en Historische Uitvoeringspraktijk Zang Klassiek/Oude Muziek Directie -koor -orkest (i.s.m. AHK) -harmonie/fanfare/brassband Music Master New Audiences and Innovative Practice (NAIP) Theorie der Muziek/Oude Muziek Muziekeducatie/Muziekeducatie volgens het Kodaly concept Compositie ArtScience Muziektheater T.I.M.E. Sonologie croho geaccrediteerd t/m Masteropleiding Opera croho geaccrediteerd t/m Opera (Dutch National Opera Academy) i.s.m. AHK Opera Dans Bacheloropleiding Dans croho geaccrediteerd t/m Uitvoerend danser Academische theaterdans De Muziekvakopleiding van het KC biedt in de bachelorfase uitsluitend voltijdopleidingen aan met een studieduur van vier jaar. Afgestudeerden van de bacheloropleiding Muziek verwerven via een specialisatie-programma tevens een certificaat als docerend musicus. De bacheloropleiding Docent Muziek betreft een ongedeelde eerstegraadsopleiding die kwalificeert voor de schoolvakken muziek en CKV2 en CKV3 in het voortgezet onderwijs, muziekdocent binnen overige vormen van regulier onderwijs en een aantal beroepen in de kunsteducatie. In de masterfase worden drie voltijdopleidingen aangeboden met een studieduur van twee jaar. Het betreft de HBO-masteropleidingen Muziek, Sonologie en Opera. Deze opleidingen zijn toegankelijk voor een beperkte groep studenten, omdat scherp wordt geselecteerd op het potentieel van de student zich verder te kunnen verdiepen en/of verbreden. De master Opera wordt verzorgd via de Dutch National Opera Academy (DNOA), het samenwerkingsverband van het Koninklijk Conservatorium en het Conservatorium van Amsterdam. Ook het masteruitstroomprofiel orkestdirectie wordt samen met het Conservatorium Amsterdam uitgevoerd. Dit gebeurt onder de naam Nationale Master Orkestdirectie (NMO). De Dansvakopleiding van de faculteit verzorgt de bacheloropleiding Dans. Deze opleiding kent in het algemeen slechts één afstudeerrichting: Academische Theaterdans. Algemene ontwikkelingen in het onderwijs van het KC In 2017 heeft met name in de masteropleiding een aantal belangrijke ontwikkelingen plaatsgevonden. Gebaseerd op de onderwijsvisie dat op masterniveau de nieuwsgierigheid en zelfstandigheid van studenten zo veel mogelijk moeten worden ontwikkeld, is individuele coaching een centraal thema geworden en wel in drie richtingen: artistieke coaching (het traditionele instrumentale en vocale één-op-één onderwijs), research supervision en professional integration coaching. Studenten worden op deze manier gestimuleerd tot het ontwikkelen en uitvoeren van een eigen project, waarin raakvlakken met alle drie richtingen duidelijk aanwezig zijn. In dit project komen artistieke en instrumentale/vocale vaardigheden, onderzoeksvaardigheden en ondernemerschap op een

25 Jaarverslag 2017 pagina 25 Hogeschool der Kunsten Den Haag voor de student holistische manier samen. Deze aanpak was al getest in de Master JAM (Jazz Audience Media) en is in 2017 ingevoerd in de master-opleidingen Oude Muziek en Zang. De bedoeling is dat andere afdelingen de komende jaren zullen volgen. Het curriculum is hiertoe uitgebreid met een aantal nieuwe modules voor ondernemerschap, die zijn ontwikkeld in de Music Master for New Audiences and Innovative Practice (NAIP) en in het ERASMUS+ project RENEW, waarin het KC deelneemt. In deze modules, die in groepsvorm worden aangeboden, worden de studenten geholpen een plan te schrijven voor het eigen project, dat, ondersteund door individuele professional integration coaching, door de studenten in het tweede masterjaar zal worden uitgevoerd. Met deze belangrijke onderwijsinnovatie geeft het KC vorm aan de noodzakelijke voorbereiding tot en integratie met de beroepspraktijk. Andere ontwikkelingen met betrekking tot de Master Muziek is de succesvolle start van de masterspecialisatie Ensembleacademie, waarin studenten de mogelijkheid krijgen in een aantal professionele ensembles mee te spelen in een side-by-side format. Voor de masterspecialisatie Kamermuziek zijn in 2017 grote stappen ondernomen in het kader van het ERASMUS+ project ECMA the next step, dat tot doel heeft een Joint European Master te ontwikkelen in samenwerking met een aantal belangrijke conservatoria in Europa en de European Chamber Music Academy (ECMA), dat in september 2019 zal starten. In oktober 2017 heeft in dit kader de eerste ECMA-intensive op het KC plaatsgevonden, waaraan ensembles en docenten van hoog internationaal niveau hebben deelgenomen van conservatoria in Parijs, Manchester, Oslo, Wenen en Den Haag. In september 2017 is ook gestart met de masterspecialisatie Aus Licht, een thematische masterspecialisatie die toe zal werken naar de productie van delen uit Stockhausen s operacyclus Aus Licht in 2019 in samenwerking met de Nationale Opera en het Holland Festival. Bij de scheppende afdelingen is sprake van een steeds nauwere samenwerking. Zo zijn in 2017 de eerste studenten in een zogenaamd mixed curriculum gestart, waarin studenten de mogelijkheid krijgen vakken te volgen bij de afdelingen compositie, sonologie en ArtScience. In 2017 is de samenwerking met Codarts op het gebied van de keuzevakken voortgezet. Er is een gezamenlijke gids uitgebracht en de aanmeldingsprocedure is aanzienlijk verbeterd. Op het gebied van onderwijsorganisatie heeft in 2017 een intensief proces plaatsgevonden met als resultaat de oprichting van het Education Service Centre (ESC), waarin de studentenadministratie en de afdeling planning/roostering zijn samengevoegd. Deze fusie heeft als doelstelling de administratieve en de rooster/planningsprocessen beter te stroomlijnen. Gedurende 2017 is een nieuw hoofd voor dit ESC geworven die begin 2018 zal starten. Van het aanbod voor deskundigheidsbevordering, zoals het volgen van een master opleiding of het Royal Conservatoire Teacher Development Programme Artist as a Teacher, wordt door een groeiend aantal docenten gebruik gemaakt. Onderwijsuitwisseling met de Universiteit Leiden De Hogeschool der Kunsten kent een onderwijsuitwisseling met de Universiteit Leiden, gefaciliteerd door het samenwerkingsinstituut ACPA. De samenwerking in het onderwijs is op alle niveaus en toegankelijk voor studenten van de KABK, het KC en de Universiteit Leiden. Het universitair onderwijs in Leiden is toegankelijk voor studenten en medewerkers van de Hogeschool; studenten van de Universiteit Leiden kunnen op hun beurt academisch/theoretisch kunstonderwijs en praktisch kunstvakonderwijs volgen aan de Hogeschool der Kunsten. Daarnaast is er een klein aantal dubbelstudenten dat gelijktijdig bachelorstudies aan de Universiteit Leiden en de Hogeschool der Kunsten volgt. In 2017 deden in totaal 460 studenten mee aan de onderwijsuitwisseling. ACPA organiseert voor Leidse studenten de programma s Practicum Artium (i.s.m. de KABK) en Practicum Musicae (i.s.m. het KC). Door deze programma s, die in het kader van het talentbeleid van de Universiteit Leiden plaatsvinden en bij het KC de omvang van een minor hebben, konden 179 Leidse studenten in 2017 op hoog niveau een muziekopleiding doen of aan de kunstacademie studeren. In 2017 volgden 152 studenten van de Universiteit Leiden en de Hogeschool zeven academische keuzevakken van ACPA. De overige studenten kozen voor aanschuifonderwijs of overig onderwijs voor getalenteerde studenten, zoals Honours Classes. ACPA bood met de Honours Academy twee Honours Classes aan en één Honours College. Er waren tien dubbelstudenten. Ook heeft ACPA met de Universiteit Leiden de Massive Open Online Course (MOOC) Music and Society ontwikkeld, die sinds januari 2017 te volgen is op het wereldwijde online platform Coursera en inmiddels enkele duizenden deelnemers heeft. Accreditaties en visitaties - Op 31 augustus 2017 heeft de NVAO de accreditatie van de Bachelor Muziek goedgekeurd met als eindoordeel Excellent. Het KC is het enige conservatorium in Nederland dat dit oordeel heeft mogen ontvangen. Tevens heeft de Bachelor Muziek ook het CeQuint certificaat (Certificate for Quality in Internationalisation) ontvangen. Naast de reguliere accreditaties hebben op het KC twee internationale evaluaties plaatsgevonden die zijn uitgevoerd door het internationale evaluatie- en accreditatieorgaan MusiQuE Music Quality Enhancement: een evaluatie van de School voor Jong Talent en een peer review in

26 Jaarverslag 2017 pagina 26 Hogeschool der Kunsten Den Haag het kader van het Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek (BKO). Voor deze laatste evaluatie ontving het KC (en ook de KABK én de Hogeschool) eveneens het eindoordeel Excellent. - In 2016 moest gemeld worden dat de NVAO de excellente oordelen van het internationale visitatiepanel voor de accreditatie van de Master Interieurarchitectuur niet wenste over te nemen. De Hogeschool heeft bezwaar gemaakt tegen het NVAO-besluit om nu slechts het oordeel voldoende te geven, terwijl het adviesrapport in ruime mate observaties bevat die tenminste het oordeel goed rechtvaardigen. Medio 2017 is ons formele bezwaar echter ongegrond verklaard omdat de NVAO meent dat een deugdelijke motivering voor de kwalificatie goed of excellent ontbreekt en dat zij daarom uitsluitend garant kan staan voor de basiskwaliteit van de opleiding in termen van voldoende. Vanwege de te verwachten kosten en lastendruk voor de kleine masterafdeling, en gezien het feit dat op landelijk niveau de legitimering van de gedifferentieerde oordelen (goed en excellent) in het hele hoger onderwijs toch al onder druk stond, is besloten om ons hierbij neer te leggen. - In 2017 is de Toets Nieuwe Opleiding voor de Master of Arts in Fine Art and Design met positief resultaat afgerond. Dit resultaat is mede de basis geweest voor de eerder genoemde overheveling van de Master Artistic Research en de start van de nieuwe masteropleidingen Non-Linear Narrative en Industrial Design (in 2017) en Photography and Society (voorzien in 2018). Inmiddels zijn al onze opleidingen geaccrediteerd volgens het stelsel met de combinatie van de hogeschoolbrede instellingstoets kwaliteitszorg - begin 2014 positief beoordeeld en zogeheten beperkte opleidingsbeoordelingen. Algemene conclusie Vervaldatum accreditatie bacheloropleiding Autonome Beeldende Kunst bacheloropleiding Vormgeving Goed Excellent Master of Arts in Fine Art and Design positieve beoordeling in het kader van de Toets Nieuwe Opleiding masteropleiding Type and Media masteropleiding Interior Architecture bacheloropleiding Muziek bacheloropleiding Docent Muziek masteropleiding Muziek masteropleiding Sonologie masteropleiding Opera i.s.m. Conservatorium van A dam Bacheloropleiding Dans Excellent Voldoende Excellent incl. toekenning CeQuint certificaat internationalisering Goed incl. toekenning bijzonder kenmerk artistieke focus Excellent incl. toekenning bijzonder kenmerk internationalisering Excellent incl. toekenning bijzonder kenmerk internationalisering Excellent Voldoende Instellingstoets kwaliteitszorg Positief Pilot instellingsaccreditatie Medio 2016 heeft toenmalig Minister Bussemaker aangekondigd om het huidige accreditatiestelsel door te willen ontwikkelen tot een stelsel dat meer uitgaat van vertrouwen in de instellingen en dat een beter evenwicht biedt tussen lasten en baten. OCW wil naar een stelsel waarbij visitatie plaatsvindt in een open en inspirerend gesprek tussen critical friends (externe peers), docenten, studenten en management. In 2018 zal daarom een pilot starten met een nieuwe accreditatievorm: de instellingsaccreditatie in combinatie met lichtere opleidingsbeoordelingen. Omdat de doelstellingen van de instellingsaccreditatie sterk overeenkomen met onze visie op accreditatie, hebben wij bij OCW aangegeven interesse te hebben om aan de pilot deel te nemen. Hierdoor krijgen wij de kans om te onderzoeken of de geboden ruimte in het accreditatieproces tot meer eigenaarschap

27 Jaarverslag 2017 pagina 27 Hogeschool der Kunsten Den Haag leidt voor studenten en docenten, of hierdoor de kwaliteitscultuur binnen de HdK wordt versterkt en of er minder lasten en meer baten worden ervaren. Wij willen bijdragen aan een accreditatieproces dat beter is toegesneden op het kunstonderwijs. Visitatie Kwaliteit Onderzoek In het kader van het Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek hebben wij in 2017 onze onderzoekseenheid Onderzoek in de kunsten laten visiteren. Hierbinnen valt al het onderzoek van onze hogeschool. Om recht te doen aan de eigenheid van het onderwijs en onderzoek in onze twee faculteiten hebben wij de visitatie in fasen opgebouwd. In het eerste halfjaar van 2017 zijn onze twee faculteiten op basis van eigen kritische reflecties met een peer reviewbezoek vereerd door twee verschillende internationaal samengestelde panels met een eigen secretaris. Daaruit volgden twee visitatierapporten. Vervolgens is uit beide panels een nieuwe commissie gevormd met een ambtelijk secretaris. In september heeft dit overkoepelende panel een visitatie uitgevoerd van de onderzoekseenheid als geheel. Het eindrapport bevat kwaliteitsoordelen en aanbevelingen op basis van de twee eerdere peer reviews, twee instellingsbezoeken en de overkoepelende visitatie in september. Ook is een analyse opgenomen van de kritische reflecties en zijn de facultaire deelrapporten beknopt samengevat. Bij alle visitaties zijn de standaarden en vereisten van het Brancheprotocol gevolgd. Beide deelrapporten maken deel uit van het finale peer review report. Het eindrapport bevat voor ons veel concrete aanbevelingen waarmee wij de komende jaren aan de slag zullen gaan. Zowel het conservatorium als de academie en de hogeschool als instelling kregen het oordeel excellent. Het rapport is in november aangeboden aan de Commissie Evaluatie Kwaliteit Onderzoek (CEKO) van de Vereniging Hogescholen. Kwaliteitszorg en studeerbaarheid binnen de instelling Kwaliteitszorg en kunstvakopleidingen Binnen het hoger onderwijs nemen de kunstvakopleidingen ten aanzien van de kwaliteitsbewaking een eigen positie in als gevolg van de wijze waarop de beoordeling van de competentieontwikkeling, en in het bijzonder de beoordeling van het ambacht en de artistieke vermogens, plaatsvindt. De kritische succesfactor hierbij is de kwaliteit van de docenten. Daarom ook spannen wij ons permanent in om de voorbeeldige docent aan te trekken die de praktijk van het kunstenaarsschap met zich meebrengt. Op grond van onze traditie van beoordelen zijn wij goed in staat om studenten te selecteren en de potentie tot excellentie te identificeren en verder tot bloei te brengen. In de wereld van de kunsten vinden beoordelingen immers voortdurend plaats: tijdens elke les, bij iedere werkbespreking, naar aanleiding van elke presentatie of voorspeelavond, binnen het curriculum en later in de praktijk. De eerste stap in de keten van kwaliteitsbewaking is het wegen van het artistieke vermogen en de artistieke potentie tijdens de aanmelding voor de kunstvakopleiding en in voorkomende gevallen zelfs al eerder, tijdens de vooropleidingen. Kwaliteitscultuur Binnen de HdK is sprake van een intrinsieke cultuur van kwaliteit, gericht op permanente verbetering van de studieomgeving, immaterieel en materieel. Immaterieel via doordachte onderwijsprogramma s, een inspirerende atmosfeer waarin verdiepende, verhelderende en vernieuwende impulsen van praktische en intellectuele aard kunnen inwerken op de vorming van het individuele talent en door actieve inbreng van het werkveld, nationaal en internationaal. Materieel via de vele voorzieningen, via het werving- en selectiebeleid en aan de hand van uit de wet- en regelgeving voortgekomen protocollen rondom governance, het personeelsbeleid en de rechtsbescherming van de student. Het huidige peil van de kwaliteitscultuur is bereikt na een jarenlang geleidelijk proces en wordt zowel informeel als formeel in stand gehouden. Informeel in de dagelijkse routine van continue reflectie in onderlinge gesprekken tussen alle geledingen van de Hogeschool: via de korte lijnen tussen docent en student binnen en buiten de lessituatie, tussen leidinggevende en medewerker en ook tussen personeel of studenten onderling. Formeel door het stelsel van kwaliteitszorg en velerlei geformaliseerd overleg op het niveau van instellingsbestuur, afdelingshoofden/coördinatoren, docenten, opleidingscommissies, examencommissies, vertrouwenspersonen, decanaat, tutoren, medezeggenschap, et cetera. KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Kwaliteitszorg Bij de interne kwaliteitszorg van de KABK zijn medewerkers, studenten, alumni en het werkveld van de studierichtingen actief betrokken. Zowel academiebreed als binnen de studierichtingen wordt groot belang gehecht aan het kwaliteitsbeleid. De Academie peilt de mening over het onderwijs en de resultaten. Dit gebeurt intern bij studenten en medewerkers en extern bij oud-studenten, gecommitteerden, sleutelfiguren in de wereld van kunst en ontwerp, stagebedrijven en kunstinstellingen in het werkveld. Onderwijsevaluaties In het verslagjaar is een vervolg gegeven aan de implementatie van het digitale onderwijsevaluatiesysteem Evasys. Aan het einde van het eerste semester zijn alle gegeven vakken geëvalueerd en het semester als

28 Jaarverslag 2017 pagina 28 Hogeschool der Kunsten Den Haag geheel. Aan het eind van het tweede semester is dit lastiger te organiseren, omdat er daarna nauwelijks nog activiteiten in groepsverband op de academie plaatsvinden waar deze evaluaties in kunnen worden ingebed; en ook een jaarevaluatie aan het begin van het volgende studiejaar leverde helaas een teleurstellende respons op. Daarvoor zal nog een oplossing gezocht moeten worden. De resultaten van deze evaluaties zijn teruggekoppeld aan de betreffende docenten en hun hoofddocenten. Het komende jaar zal aandacht besteed worden aan het zoeken van het juiste evenwicht tussen frequentie van de evaluaties, de bereidheid tot deelname daaraan bij de studenten en de wijze van terugkoppeling van resultaten en met name de daarop te ondernemen acties door de (hoofd)docenten. MBO In het kader van de interne kwaliteitszorg is binnen de KABK nader onderzoek gedaan naar rendement en studiesucces onder de mbo-instromers. De resultaten van dit onderzoek wijzen uit dat de mbo ers in het algemeen weliswaar één à twee maanden langer over hun studie doen, maar niet vaker uitvallen dan studenten met een andere vooropleiding. In artistiek opzicht laten ze minstens even goede resultaten bij het eindexamen. Wel zijn hun cijfers voor de scripties gemiddeld genomen enkele tienden van een punt lager. Studenttevredenheidsonderzoek Net als bij het KC is ook bij de KABK het afgelopen jaar weer een algemeen studenttevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Bij een respons van ruim 35% bleek de studenttevredenheid over het algemeen genomen vergelijkbaar met twee jaar geleden. De tevredenheid over de inhoud van de programma s en de kwaliteit van de docenten is onverminderd hoog. Omdat resultaten uit het vorige onderzoek (twee jaar geleden) vragen deden rijzen over de stressbeleving onder onze studenten, is hier dit jaar wat nader naar gekeken. Op advies van een extern onderzoeker is onder meer gevraagd of studenten zich gerespecteerd voelen in hun klas, afdeling en de academie als geheel. Verheugend is dat de waardering op dit punt rond de vier ligt, op een vijfpuntsschaal. Daarmee is er op dit moment geen aanleiding om te veronderstellen dat er een structureel knelpunt is; incidentele problemen moeten natuurlijk adequaat gesignaleerd en opgepakt (blijven) worden. Uit het onderzoek komt wel naar voren dat er ruimte is voor verbeteringen op het gebied van de voorbereiding op de beroepspraktijk en de inzichtelijkheid van de beoordelingscriteria. In het komende jaar zullen deze verbeterpunten worden opgepakt. Examencommissie KABK De Examencommissie is in 2017 viermaal bij elkaar gekomen. Twee van deze bijeenkomsten vonden plaats direct na de collectieve beoordelingen, waarbij de commissie de uitslagen van de beoordelingen, waaronder ook die van de eindexamens, heeft vastgesteld en zich heeft vergewist van een ordelijk verloop van de examens. Bij de commissie zijn ook dit jaar geen bezwaren of klachten van studenten binnengekomen. De commissie heeft in totaal aan zeventien studenten een vrijstelling verleend in verband met toelating tot een later studiejaar op grond van eerder gevolgde studies en/of eerder behaalde resultaten. In dertien gevallen betrof het voormalige inkomende exchangestudenten die wilden overstappen naar de KABK; in vier gevallen nieuwe instromers die vrijstellingen kregen op grond van aantoonbare eerder verworven competenties. De commissie heeft nog één enkel vrijstellingsverzoek voor (een deel van) het vak Research and Discourse beoordeeld en goedgekeurd. Voor andere vakken wordt de facto nooit een vrijstelling aangevraagd. Conform het voornemen dat was aangekondigd in het Jaarverslag 2016 hebben in 2017 alle (toenmalige) commissieleden een maatwerk-traject gevolgd op het gebied van toetsing en toetsbeleid, op grond waarvan zij het certificaat Senior Kwalificatie Examinering hebben gekregen. Om de werkbaarheid, de efficiëntie en de effectiviteit van de examencommissie te versterken is de examencommissie per 1 januari 2018 in omvang teruggebracht tot zes leden en versterkt met een tweede extern lid, afkomstig van buiten de KABK. De commissie zal in het komende jaar een werkwijze moeten ontwikkelen om in deze nieuwe samenstelling aan haar verantwoordelijkheden invulling te geven. Opleidingscommissie KABK In verband met het vertrek van een aantal studentleden en wisseling in de beschikbaarheid van een aantal docenten is de samenstelling van de opleidingscommissie geactualiseerd. Net als bij de examencommissie is ook bij de opleidingscommissie de omvang herzien in verband met de werkbaarheid en de effectiviteit van de vergaderingen. Per 1 september 2017 bestaat de opleidingscommissie uit zes leden, te weten een student en een docent van de afdelingen die ressorteren onder de bacheloropleiding Autonome Beeldende Kunst, een student en een docent van de afdelingen die ressorteren onder de bacheloropleiding Vormgeving en een student en een docent van de afdelingen die een masteropleiding verzorgen. De meest inhoudelijke gesprekken over zaken die het onderwijs aangaan, worden gevoerd op het niveau van de afzonderlijke afdelingen. De leden van de opleidingscommissie zullen werkende weg een systematiek ontwikkelen waardoor zij voeling houden met de afdelingen waaraan zij zelf niet verbonden zijn. De opleidingscommissie is daarbij begonnen met de (vele) nieuwe bevoegdheden die ze vanuit de WHW krijgt voor de algehele kwaliteit van de opleidingen, waaronder in het bijzonder de beoordeling van de inhoud van de opleiding en de studielast van de daaraan verbonden onderwijseenheden.

29 Jaarverslag 2017 pagina 29 Hogeschool der Kunsten Den Haag KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Kwaliteitszorg KC In 2017 is significante vooruitgang geboekt met de implementatie van de nieuwe aanpak kwaliteitszorg bij het KC. Niet alleen zijn de reeds bestaande reguliere onderzoeken uitgevoerd en de resultaten besproken met alle belanghebbenden, ook is er succesvol gewerkt met nieuwe instrumenten. Daarnaast is er uitgebreid ondersteuning geboden en onderlinge afstemming gezocht met de DMR en de Opleidingscommissie, tevens resulterend in een periodiek overleg met beide voorzitters. Critical Friends en studentpanels De afdelingen Oude Muziek, Art of Sound en Sonologie zijn bezocht door een critical friend, die gedurende drie dagen de lessen en examens hebben gevolgd en uitgebreid hebben gesproken met zowel docenten als studenten. In een toenemend aantal afdelingen worden studentenpanels georganiseerd, waarbij een bijeenkomst ook altijd samenvalt met het bezoek van de critical friend. Dit leidt tot waardevolle feedback die ons in staat stelt de kwaliteit van het onderwijs verder te verbeteren. Tevens merken we dat zowel studenten als docenten zich door deze werkwijze meer en beter betrokken voelden bij de afdeling en een medeverantwoordelijkheid gaan ervaren ten aanzien de kwaliteit van het onderwijs. De komende jaren zullen steeds drie nieuwe afdelingen worden bezocht door een critical friend. Parallel hieraan worden de critical friends vanaf 2019 teruggevraagd voor een tweede bezoek om te ervaren wat er met hun feedback is gedaan. Jaarplannen Alle afdelingen hebben begin 2017 een jaarplan opgesteld, waarin ook de relatie met kwaliteitszorg (en de resultaten van de diverse onderzoeken) concreet wordt beschreven en waarbij het jaarplan, de project-planning en budgetten met elkaar in relatie worden gebracht en in onderlinge samenhang tot stand komen. Tijdens een studiedag zijn deze jaarplannen gepresenteerd door en besproken met alle afdelingshoofden. Daarnaast zijn de jaarplannen besproken met studenten in studentenpanels en verstrekt aan critical friends. Benchmarking In het voorjaar van 2017 heeft het KC opnieuw deelgenomen aan de dataverzameling voor U-Multirank. Tevens is dit jaar gewerkt aan een actualisatie van de International Benchmarking Exercise. Door middels van een bijeenkomst met alle gebruikers waarbij de criteria uitgebreid zijn doorgenomen werden de indicatoren zodanig aangepast dat de resultaten in de komende jaren beter inzicht verschaffen in het functioneren van het KC ten opzichte van de andere deelnemende conservatoria. Deelnemers zijn: Geneva Conservatoire, New England Conservatory (Boston), Norwegian Academy of Music (Oslo), Royal Northern College of Music (Manchester), Sydney Conservatorium, University of Music and Performing Arts Graz, Yong Siew Toh Conservatory (Singapore) en ons Koninklijk Conservatorium. STO, semesterevaluaties en evaluatie externe commissieleden Omdat de bevraging van studenten door U-Multirank grote vertraging opliep, hebben we ervoor gekozen om ons eigen studenttevredenheidsonderzoek uit te voeren (STO) die ons waardevolle informatie heeft opgeleverd ten aanzien van wat er goed gaat en wat er beter kan, zowel voor het KC algemeen als voor de individuele afdelingen. De resultaten zijn besproken in de staf, het hoofdenoverleg, met de opleidings-commissie en in studentenpanels. Dit heeft geleid tot diverse verbetermaatregelen waarvan sommigen direct zijn geïmplementeerd, zoals het plaatsen van een magnetron in de kantine en andere nog verder worden ontwikkeld, zoals de optimalisering van educatieve modules in de diverse curricula. Dit jaar zijn voor de tweede maal semesterevaluaties uitgevoerd, ditmaal voor de afdelingen Compositie, Zang en Jazz. Studenten krijgen hierbij de mogelijkheid om digitaal alle vakken in een semester integraal te beoordelen. Het resultaat van deze evaluaties wordt besproken met docenten en in studentenpanels en verstrekt aan de critical friends. Daarnaast zijn diverse evaluaties uitgevoerd op basis van behoefte van het betreffende afdelingshoofd, specifiek directiebeleid of indicaties vanuit andere informatiebronnen, zoals onderzoeksresultaten of verzoeken van de opleidingscommissie. Ook dit jaar zijn evaluaties uitgevoerd onder de diverse externe (internationale) commissieleden waarbij we vragen naar feedback over de kwaliteit van de examens, het niveau van de studenten en de aansluiting met de beroepspraktijk. We zien dat de resultaten stabiel positief zijn, maar ontvangen desondanks ieder jaar weer interessante informatie die ons helpt om de kwaliteit van de examens en de opleidingen verder te verbeteren. Communicatie Om de resultaten van dit alles en tevens de vele verbeteringen die naar aanleiding daarvan worden doorgevoerd goed te communiceren in de school zoekt Bureau Kwaliteitscultuur regelmatig actief afstemming met de hoofden, de opleidingscommissie, de DMR en de examencommissie. Resultaten van onderzoek worden waar mogelijk besproken in studentenpanels. Daarnaast dragen wij actief bij aan de maandelijkse nieuwsbrief en zijn de intranetpagina en de website altijd voorzien van actuele informatie. Dit jaar is daar een nieuw middel aan toegevoegd, de kliklijsten. Dit is een overzicht van actuele verbeteringen naar aanleiding van de vele vormen van feedback van zowel studenten als docenten dat iedere twee maanden wordt geactualiseerd. Deze kliklijsten hangen op alle toiletten in het KC en tevens in de liften. De reacties hierop zijn zeer positief. Naast deze interne

30 Jaarverslag 2017 pagina 30 Hogeschool der Kunsten Den Haag communicatie hebben we dit jaar op diverse conferenties en bijeenkomsten presentaties gehouden over onze systematiek en aanpak. Examencommissie KC In de Examencommissie van het KC zijn alle opleidingen, te weten Dans, Docent Muziek, Muziek, en de Masteropleidingen Muziek, Sonologie en Opera vertegenwoordigd. Verschillende leden hebben aan het eind van het studiejaar afscheid genomen en nieuwe leden zijn benoemd. Ook is er een nieuwe voorzitter aangetreden. De commissie kent twee externe leden waarvan er één afkomstig is van de faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving. De commissie is in 2017 acht keer bijeen geweest. Terugkerende aangelegenheden zijn het advies uitbrengen over de Onderwijs- en Examenregeling, het doen van aanbevelingen naar aanleiding van steekproefsgewijze bezoeken aan eindpresentaties, het benoemen van examinatoren, het actualiseren en bespreken van het Handboek voor commissies van examinatoren en behandelen van vrijstellings-aanvragen. Terugkerend vraagt de commissie aandacht voor hantering en evaluatie van beoordelings-criteria, de procedure rond de masterplannen tijdens eindpresentaties en het strenger hanteren van de regels bij de toelating i.v.m. beheersing van de Engelse taal. Verder is advies uitgebracht over de regelgeving rond mixed curricula en is een verzoek gedaan om een calamiteitenprotocol op te stellen. Op basis van een evaluatie en in overleg met het hoofd en medewerkers van het Education Service Center heeft de commissie tenslotte een advies aan de directie uitgebracht om tot verbetering van het proces rondom de (eind)presentaties te komen. Mede op basis van de uitkomsten van het Student Tevredenheids-onderzoek, waaruit blijkt dat op het gebied van toetsing en beoordeling nog veel te winnen valt, heeft de commissie besloten zich komend jaar te verdiepen in de mogelijkheden om meer zicht en grip te krijgen op het afnemen/beoordelen van tentamens en het toekennen van studiepunten. Getracht zal worden hierin te komen tot een risicoanalyse, controlemogelijkheden en een prioriteitstelling. De commissie heeft haar jaarverslag over het studiejaar aan het College van Bestuur aangeboden. Opleidingscommissie KC De Opleidingscommissie KC (OC), waarin in principe alle opleidingen zijn vertegenwoordigd, heeft rond de zomer een wisseling in leden en voorzitterschap ondergaan. Opnieuw is een studente bereid gevonden het voorzitterschap op zich te nemen. De OC heeft dit kalenderjaar acht keer vergaderd. Verslagen van de bijeenkomsten zijn te vinden op Intranet en in het najaar heeft de commissie haar jaarverslag over aan de directie aangeboden. Belangrijkste taak van de OC is controle op de naleving en advisering (vanaf september 2017 deels ook instemming) ten aanzien van de Onderwijs- en Examenregeling. Het afgelopen jaar is daarin veel tijd gestoken. Samen met de leden van de DMR volgt de OC begin 2018 een training om op een goede manier gebruik te maken van het instemmingsrecht. Eind 2017 is de controle op de huidige OER uitgevoerd en is er een advies aan de directie opgesteld. Een terugkerende constatering is dat de beheersing van de Engelse taal bij een behoorlijk aantal studenten onvoldoende is en dat niet streng genoeg getoetst wordt bij de toelating. Een ander punt dat structureel aandacht vraagt is het tijdig aanleveren van toetsresultaten door docenten. De OC heeft het College van Bestuur geadviseerd over het Statuut Opleidingscommissies HdK en ingestemd met het gewijzigde Bestuursreglement. Ontwikkelingen binnen afdelingen worden gevolgd door afdelingshoofden uit te nodigen en door de verslagen van de Student Panels en rapporten van Critical Friends alsmede de reacties daarop door te nemen. Deze instrumenten worden als zeer waardevol ervaren. De commissie is op de hoogte van ontwikkelingen met Codarts voor wat betreft de afdelingen Educatie en Klassiek. Bij het hoofd van de Theorieafdeling is opnieuw aandacht gevraagd voor het tijdig bekendmaken van (her)tentamendata. Met tevredenheid is vastgesteld dat er maatregelen zijn genomen om bepaalde theorievakken beter te structureren. Het hoofd bureau Kwaliteitscultuur heeft het studenttevredenheidsonderzoek toegelicht. De commissie constateert dat een invulling door alle studenten een evenwichtiger beeld zou geven. Interfaculteit ArtScience De Interfaculteit ArtScience heeft haar wortels in zowel het Conservatorium als de Academie en is daarmee een echte interdisciplinaire opleiding niet alleen in uitingsvormen maar ook in discours. ArtScience heeft een fenomenologische blik op de wereld en ziet kunst en wetenschap als continuüm. Organisatorisch is de Interfaculteit een aparte eenheid binnen de Hogeschool, tussen Academie en Conservatorium in. In 2017 is de nieuwe curriculumstructuur van de interfaculteit zoals die in 2016 werd ingevoerd uitgebreid geëvalueerd door de staf, de directie en niet in de laatste plaats door de studenten. Voor het overgrote deel werd de nieuwe structuur als positieve verbetering ervaren en zal deze dus worden gecontinueerd. Op enkele punten, met name betrekking hebbend op het tweede semester (waarin de nadruk ligt op de ontwikkeling van eigen projecten door de studenten), waren verbeterpunten zichtbaar. Daarvoor zijn oplossingen gevonden en inmiddels doorgevoerd. Komend jaar zullen die opnieuw worden geëvalueerd. Het kernteam is uitgebreid met drie nieuwe vrouwelijke krachten, waardoor de gender-balans in het team in evenwicht is gebracht. De studentenaantallen voor Bachelor en Master zijn licht gestegen waardoor die terug zijn op het ideale niveau (tussen 55 en 60 voor de gehele interfaculteit). De samenwerking met Academie en Conservatorium is verder geïntensiveerd door bijvoorbeeld de realisatie van een oriëntatietraject voor de

31 Jaarverslag 2017 pagina 31 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bachelor van de scheppende afdelingen Compositie, Sonologie en ArtScience aan het Conservatorium en de inrichting van een HackLab voor de Academie in samenwerking met I/M/D en Grafisch. Aan een (inter)nationaal netwerk voor het ArtScience-domein wordt ondertussen verder gebouwd. Contacten met partners als (Genève, Zwitserland), RIXC (Riga, Letland) en ArtScience Museum Singapore zijn hiervoor de kern en moeten leiden tot een actief internationaal gremium dat zich inhoudelijk bezighoudt met de status en de ontwikkeling van het onderzoeksdomein waarin de interfaculteit zich bevindt. Interfaculteit School voor Jong Talent Met onze Interfaculteit School voor Jong Talent (SvJT) hebben wij een unieke voorziening in huis: de SvJT integreert sinds 1956 regulier onderwijs vanaf groep 7 van de basisschool met een opleiding dans en de vooropleiding muziek. Vanaf de brugklas ook met de vooropleiding beeldende kunst. Het voortgezet onderwijs biedt alle profielen aan, van HAVO tot en met Gymnasium. Het reguliere onderwijs wordt gegeven binnen de muren van het conservatorium, de kunstlessen binnen de beide faculteiten. De SvJT heeft aan de ene kant een regionale functie als (voor)opleiding, maar heeft daarnaast de functie om nationaal toptalent aan te trekken en door een met het HBO geïntegreerde omgeving de juiste training en begeleiding te bieden. De leerlingenpopulatie van de interfaculteit is inmiddels afkomstig uit heel Nederland. Veelal worden leerlingen bij gastgezinnen ondergebracht. De opleiding dans en de vooropleidingen muziek en beeldende kunst zijn toegankelijk voor interne en externe leerlingen. Interne leerlingen volgen het reguliere PO- of VO-onderwijs binnen de muren van de Hogeschool. Externen daarentegen doen dit in hun eigen woonomgeving en volgen dus alleen het specifieke pakket aan kunstvakken. School voor Jong Talent Primair Onderwijs Voortgezet 2017 Onderwijs totaal Interne leerlingen Externe leerlingen Totaal School voor Jong Talent 2017 Interne leerlingen Externe leerlingen PO/VO PO/VO totaal Beeldende kunst Dans Muziek Totaal Over het reguliere onderwijs van de School voor Jong Talent Algemene informatie Via een convenant zijn de Stichting Rijnlands Lyceum en de Haagsche Schoolvereeniging samenwerkingspartners. Ook is de School voor Jong Talent lid van het Pre University College van de Universiteit Leiden. Hierdoor kunnen de leerlingen desgewenst deelnemen aan het onderwijsprogramma aldaar. Met het Segbroek College (Den Haag) is er samenwerking op het gebied van het vak Kunstvak Muziek, waarbij leerlingen van genoemde scholen verrijkingsmodules volgen op het KC. Daarnaast onderhoudt de SvJT contacten met partnerscholen in Veneto Vittorio en het Europese netwerk Young Music Talents Europe. Het jaar 2017 was een bijzonder succesvol jaar. In het schooljaar vierde de school haar 60-jarig jubileum en werden er in dat kader tal van activiteiten georganiseerd. In dit verslag noemen we de belangrijkste gebeurtenissen: De SvJT ontving in januari 2017 uit handen van de wethouder Onderwijs van Den Haag het predicaat excellente school voor zowel de havo als het vwo. Een lang gekoesterde wens waarmee we niet alleen aantonen dat we uitstekend voorbereidend kunstvakonderwijs aanbieden maar ook een prima havo- en vwo-traject in huis hebben. In februari presenteerde de SvJT de jubileumvoorstelling For You in een uitverkocht Zuiderstrand-theater. In maart werd in aanwezigheid van H.K.H. Prinses Beatrix het Europese netwerk YMTE (Young Music Talents in Europe) gelanceerd. Negen scholen uit Dresden, Helsinki, Berlijn, Covilhu, Fundao, Cobham, Oslo en Wells hadden een ensemble afgevaardigd voor een concert, waarna de samenwerkingsovereenkomst door alle partijen werd ondertekend. In juli werd samen met Herman van Veen de nieuwe productie van Alfred J. Kwak gepresenteerd door de muziekleerlingen van de school. Voor deze voorstelling werden ca basisschoolkinderen uit de regio uitgenodigd. De SvJT blijft nauw betrokken bij de nieuwbouwplannen aan het Spuiplein van het KC, NDT en RO.

32 Jaarverslag 2017 pagina 32 Hogeschool der Kunsten Den Haag De SvJT is betrokken bij de stichting DAMU (VO-scholen voor dans- en muziekonderwijs) en overlegt regelmatig met het Ministerie van OCW over de toekomst van het jonge muziek- en danstalent in Nederland, de samenwerking met de kunsthogescholen en de reiskostenvergoedingen voor ouders van talentvolle leerlingen, die deze kosten niet kunnen dragen. De SvJT fungeerde in november 2016 als pilot voor een Europese accreditatie door MusiQuE waarin het voortraject muziek centraal staat. Ook de Inspectie van het Onderwijs is hierbij betrokken. Het eindrapport, met daarin goede aanbevelingen voor de toekomst, werd in 2017 ontvangen. Ook in 2017 heeft de school weer talloze voorstellingen, exposities en muziekuitvoeringen verzorgd. De examenresultaten van het reguliere voortgezet onderwijs in 2017 waren naar tevredenheid. Schooltype Aantal kandidaten Geslaagd Staatsexamen Vmbo (tl) % Havo % VWO % Schooltype Aantal kandidaten Vervolgstudie Staatsexamen Vmbo (tl) 2 2 leerlingen naar havo SvJT Havo 11 1 leerling naar vwo van de SvJT 5 leerlingen naar HBO Dans (KC) 4 leerlingen naar HBO Muziek (KC) 1 leerling neemt tussenjaar VWO 14 1 leerling naar HBO dans KC 6 leerlingen naar HBO muziek KC (*) 2 leerlingen naar ander conservatorium in NL 1 leerling naar conservatorium buiten NL 1 leerling naar Design Academy Eindhoven 1 leerling naar universitaire studie 2 leerlingen: vervolgstudie onbekend (*) waaronder een leerling met Havo-diploma, die dit jaar het eindexamen VWO niet succesvol afsloot. BEELDENDE KUNST Interfaculteit School voor Jong Talent 2017 was een jaar vol activiteiten, wedstrijden, exposities en excursies. Een greep uit de activiteiten: - Excursies naar o.a. Eye Amsterdam (Scorsese), festival Karavaan in Alkmaar, ArtEZ Arnhem, Museum Arnhem, Galerie Plaatsmaken, Museum Rijswijk, galerietour Den Haag, Museum De Pont. - Promenade : een multidisciplinaire voorstelling met muziek, compositie, film, dans, performance, beeldende kunst en vormgeving waar ruim vier maanden door de hele afdeling BK aan is gewerkt. Speciaal voor het jubileumjaar. Onder leiding van regisseur Aike Dirkzwager, muzikale compositie gemaakt door Celia Swart en uitgevoerd door muziekleerlingen van het KC onder leiding van Ali Groen. Kasper van der Horst deed de camera en montage. De choreografie van de leerlingen dans was door Karine Guizzo gemaakt. Een waar gezamenlijk project van de drie disciplines met de première tijdens de open dag op zowel het Conservatorium als de Academie live uitgevoerd. - Workshops bij festival Rewire van Watch That Sound. - Projectweek bij De Besturing waar alle leerlingen een week bij diverse kunstenaars en ontwerpers in de ateliers hebben gewerkt. Afgesloten met een expositie. - Exchange en excursie naar Venetië: ruim 8 dagen op onze uitwisselingsschool Instituto Statale d Arte Lyceo Bruno Munari in Vittorio Veneto met bezoeken aan Venetië voor de Biënnale en musea. - BK-leerlingen namen deel aan drie Trimesterexposities en de eindexamenexpositie Genius Loci en wonnen prijzen bij het Concours Kadmium en in de landelijke finale van Kunstbende, categorie Film en Fashion. MUZIEK (JONG KC) Interfaculteit School voor Jong Talent - De ontwikkelingen in het onderwijs van Jong KC zijn grotendeels bepaald door de aanbevelingen van het internationaal samengestelde visitatiepanel dat de afdeling in 2016 bezocht onder auspiciën van de Europese accreditatie-organisatie MusiQuE (Music Quality Enhancement). Inmiddels geeft de SvJT extra aandacht aan de begeleiding van met name de jongste leerlingen bij hun zelfstandig studeren, aan de plaats van kamermuziek in het curriculum, aan de muzikale diepgang en het muzikale niveau dat we willen bereiken, de uitwerking van de methodische leerlijnen en aan een aantal organisatorische en bureaucratische kwesties. Met name op het gebied van de studiebegeleiding zijn nieuwe initiatieven ontplooid.

33 Jaarverslag 2017 pagina 33 Hogeschool der Kunsten Den Haag - In het PI-programma is weer een instrumentgroep toegevoegd. Kleuters kunnen voor hun muzieklessen nu uit 8 instrumenten kiezen: viool, cello, contrabas, blokfluit, piano, harp, accordeon en slagwerk. In BASIS blijft de keuze beperkt tot het klassieke blaaskwintet: fluit, hobo, klarinet, fagot en hoorn. Inmiddels gaan stemmen op om een dergelijk programma ook voor koperblazers te ontwikkelen. - De cursus Auditief Instrumentaal Onderwijs aan het Jonge Kind is in januari 2017 van start gegaan. Deze cursus richt zich op de opleiding van gekwalificeerde docenten op het gebied van PI: violisten, cellisten, pianisten, blokfluitisten, slagwerkers, maar ook docenten voor het algemeen vormende deel, de Brede Muzikale Ontwikkeling. Een kleine 10 personen hebben aan de eerste pilot deelgenomen, tot grote tevredenheid. Inmiddels is het tweede jaar van start gegaan. Een derde seizoen zal in september 2018 volgen. - Het programma PI Muziek voor Kleuters wordt al meer dan 10 jaar ook in Utrecht aangeboden bij het Utrechts Centrum voor de Kunsten. Daarnaast is er voor het derde jaar een experiment gaande in de Julianaschool in Bilthoven om te bezien of ons PI-programma zich laat combineren met regulier primair onderwijs. Als gevolg van de cursus Auditief Instrumentaal Onderwijs aan het Jonge Kind is ook in Rhenen een PI-programma van start gegaan in samenwerking met de Ericaschool. DANS Interfaculteit School voor Jong Talent Gedurende het studiejaar presenteerde de Dansvakopleiding zich wederom met de studioavonden/-middagen en de jaarlijkse eindvoorstellingen in juli. Daarnaast waren er uiteenlopende bijzondere projecten en voorstellingen. Op 13 februari dansten leerlingen en HBO dansstudenten tijdens de jubileumvoorstelling For You van de School voor Jong Talent i.h.k.v. het 60-jarig bestaan van de SvJT in het Zuiderstrandtheater. De Dansvakopleiding werd uitgenodigd om deel te nemen aan de derde Assembleé Internationale 2017 in Toronto met directies van 21 internationale scholen. De Dansvakopleiding KC werd vertegenwoordigd met Falling Angels van Jiří Kylián dat werd gedanst door HBO dansstudenten. Tijdens het festival Celebrating Kylian! ter gelegenheid van diens 70 e verjaardag presenteerde de Dansvakopleiding KC samen met studenten van Codarts zich met choreografieën van Kylián. HBO studenten dansten klassiek en modern repertoire in het festival Roosendaal Danst en repertoire Nederlandse School in het Museum Beelden aan Zee in Den Haag. Van 29 november t/m 2 december presenteerde de Dansvakopleiding i.s.m. het Nederlands Dans Theater de 5 e editie Young Talent Project. Dit inspirerende traject, waarin de dansstudenten de kans krijgen in contact te komen met de werkwijze van het NDT, maakt inmiddels structureel deel uit van het curriculum. Onder leiding van repetitoren en dansers afkomstig van het NDT werkten leerlingen van het laatste jaar SvJT en de HBOdansvakopleiding aan een veelzijdig programma uitsluitend bestaand uit NDT-repertoire.. Op 11 maart gaf Han Ebbelaar weer een Open Les Dansersfonds 79 in het KC speciaal voor Nederlandse talenten van dansvakopleidingen in Nederland. Naar aanleiding hiervan werden door een gerenommeerde vakjury 3 beurzen ter waarde van 2.000,- toegekend, te besteden aan de verdere opleiding tot danser. Hiermee wordt beoogd bijv. een zomercursus in het buitenland mede mogelijk te maken zodat een aantal veelbelovende Nederlandse leerlingen zich aan een internationaal veld kan meten. De Stichting Cultuurfonds School voor Jong Talent en de Dansvakopleiding KC stelden ook in 2017 de Dansbeurs Cultuurfonds beschikbaar. Deze is bedoeld voor een vervolgopleiding aan een gerenommeerde opleiding of een kortdurende activiteit in het buitenland. De jury beoordeelde op talent, artisticiteit en techniek, daarbij rekening houdend met de ontwikkelingsfase waarin de leerling zich bevindt. Er werd één beurs en een aanmoedigingsprijs vergeven. De in afgestudeerde studenten verwierven contracten bij o.a. Wroclaw Opera Ballet, Junior Company van het Ballet National Marseille, Royal Swedish Ballet, Ballet van de Oper Graz en Nationaal Theater Brno, Tsjechië. Overige voortrajecten Naast hun aandeel in de SvJT kennen beide faculteiten nog een aantal vormen van vooropleiding. KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving De oriëntatiecursus, twee cursussen van 14 zaterdagen in september-januari resp februari-juni. De Kidsclub, voor basisscholieren in groep 7 en 8 die naar de SvJT willen of naar één van de VOscholen waarmee wij samenwerken. Kunstklassen: samenwerkingsprojecten met het voortgezet onderwijs in Den Haag en omstreken: Segbroek College Den Haag, Bonaventura College Leiden, Christelijk Lyceum Zandvliet Den Haag, Rijnlands Lyceum Wassenaar. Speciaal Gecombineerde Leerweg voor individuele leerlingen uit het voortgezet onderwijs (externe leerlingen): scholieren die niet op één van bovengenoemde scholen staan ingschreven.

34 Jaarverslag 2017 pagina 34 Hogeschool der Kunsten Den Haag Het Voorbereidend Jaar (voltijdsprogramma voor alle afstudeerrichtingen) ter voorbereiding op het toelatingsexamen van de KABK. 50% van deze studenten komt uit het buitenland. Gemiddeld aantal leerlingen/studenten Oriëntatiecursus 24 Kidsclub 25 Kunstklassen 110 Externe leerlingen 13 Voorbereidend Jaar 63 Totaal 235 KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Naast het eerder beschreven onderwijs biedt de SvJT in bepaalde instrumenten Projecten Initieel onderwijs aan voor de doelgroep 5- tot 7-jarigen, de zogeheten Pi-cursussen. Dit gebeurt op woensdagmiddagen en zaterdagen en bestaat momenteel, naast een stevig algemeen muzikaal fundament, uit de instrumentale varianten piano, viool, cello, blokfluit en slagwerk. In 2017 waren er 122 Pi-cursisten. Onder deze cursisten valt ook de groep Pi- Basis, bedoeld voor jonge blazers. Aan de vervolgcursus KC Junior (voorheen Pi-plus) namen 33 kinderen deel. In principe doet deze categorie leerlingen na twee jaar toelatingsexamen voor de afdeling Jong KC van de School voor Jong Talent (SvJT). Onderstaand overzicht vermeldt ook het aantal cursisten dat zich voorbereid op het toelatingsexamen voor de bachelor- of masteropleiding: Gemiddeld aantal leerlingen/studenten SvJT Pi 96 SvJT Pi-Basis 26 SvJT KC Junior 33 Voorbereidend jaar Bachelor 15 Voorbereidend jaar Master 17 Totaal 187

35 Jaarverslag 2017 pagina 35 Hogeschool der Kunsten Den Haag 4. ONDERZOEK De Hogeschool streeft er naar om de resultaten van onderzoek permanent van invloed te laten zijn op het onderwijs, om via onderzoek de verbinding tussen kunst en wetenschap te versterken, om de kennis-circulatie tussen het beroepenveld en het onderwijs te stimuleren en om de doorstroom talentontwikkelingvooropleidingstrajecten-bachelor-master-phd-lifelong learning en het alumnibeleid te versterken. In dat kader wordt aan alumni en docenten van de Hogeschool de gelegenheid geboden om te promoveren, mede mogelijk gemaakt door de gemeenschappelijke regeling met de Universiteit Leiden. Onderzoek in bachelor- en masteronderwijs Al in de bacheloropleidingen wordt aandacht besteed aan onderzoeksgerelateerde activiteiten. De student leert een onderzoekende, kritische houding te ontwikkelen, die zich manifesteert in het eigen werk, in papers en waar aan de orde in een eindscriptie. Het gaat om reflecteren, kritisch beschouwen en het analyseren van eigen en andermans werk in historisch en eigentijds perspectief. Om dit naar behoren te kunnen doen, wordt onderzoek gedaan naar het hoe en waarom van eerder en elders ontwikkeld werk. Bij de KABK zien we het terug in vakken als mode- of fotografie-beschouwing en conceptontwikkeling, maar ook in de onderzoeksgerichte opzet van de hogere leerjaren. Bij sommige afdelingen zetten studenten hun eigen onderzoek op, andere afdelingen kennen onderzoeksgroepen. Op het KC is in de bacheloropleiding sprake van een steeds verdere integratie van onderzoek en onderzoekvaardigheden. Dit gebeurt met name in de vakken Critical Music Studies en Historische Ontwikkeling. Voor beide vakken zal in toenemende mate de online Research Catalogue worden ingezet, die in de master al door alle studenten wordt gebruikt. De verdere integratie van onderzoek in de opleidingen wordt in belangrijke mate ondersteund door de lectoren. Docenten maken actief gebruik van de mogelijkheid om een masteropleiding te volgen en doen daartoe een eigen onderzoeksproject. Lectoraten KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Lectoraat Kunst Theorie & Praktijk (KTP) Het lectoraat Kunst Theorie & Praktijk (KTP) van Janneke Wesseling is in februari 2007 aan de KABK van start gegaan. Het lectoraat KTP speelt een aansturende rol bij het ontwikkelen van onderzoek door docenten en bij het ontwikkelen van onderzoekscomponenten in het onderwijs. Het lectoraat KTP werkt nauw samen met de Academy of Creative and Performing Arts (ACPA) van de Universiteit Leiden, waar het inhoudelijk en organisatorisch betrokken is bij PhDArts. Janneke Wesseling geeft leiding aan PhDArts. Daarnaast is zij hoogleraar aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden, waar ze de leerstoel Praktijk en Theorie van het Onderzoek in de Beeldende Kunsten bekleedt. Het lectoraat KTP houdt zich bezig met de integratie van theorie en praktijk in het kunstonderwijs. Zo heeft het lectoraat het Art Research Programme opgezet, dat bestaat uit interdisciplinaire cursussen en dat onderzoek en kritische reflectie ten doel heeft. Onder voorzitterschap van de lector hebben theoriedocenten een nieuwe visie op het theorieonderwijs aan de KABK ontwikkeld. Deze visie krijgt eveneens zijn neerslag in het praktijkonderwijs. Sinds 2015 heeft het lectoraat onderzoeksgroepen opgezet waaraan docenten van de KABK zijn verbonden die zich concreet bezig houden met onderzoek in hun kunst- of ontwerppraktijk. Ook organiseert het lectoraat samen met diverse partners symposia, workshops en lezingen. Het lectoraat KTP organiseerde in 2017 de volgende specifieke activiteiten: - Voor het derde jaar op rij de cursus Writing Art, toegankelijk voor studenten van de KABK en de Universiteit Leiden (UL). Writing Art is door de UL opgenomen in het Honours Programme. - In het kader van het Art Research Programme: het Thesis Lab, gericht op verdieping van het traject van het scriptie schrijven; het Exhibition Research Lab, gericht op de theorie en praktijk van het tentoonstellingsmaken; en Art and Food en Spoilsport, over respectievelijk de relatie tussen kunst en eten, en tussen kunst en sport. Deze laatste twee cursussen werden gegeven door een PhDArts-promovendus. - In samenwerking met West Den Haag organiseerde het lectoraat dit jaar opnieuw een internationale symposium, getiteld Feedback #1 - Marshall McLuhan and the Arts, in het Auditorium van de KABK. - In juni 2017 organiseerde het lectoraat een eindpresentatie van de resultaten van de onderzoeks-projecten in het kader van de Onderzoeksgroep. Publicatie van de bijdragen van de deelnemers is in voorbereiding. - In samenwerking met het lectoraat is de Derde Theorienotitie opgesteld, een geactualiseerde standpuntbepaling van de theoriesectie met aandachtspunten en aanbevelingen voor de toekomst. Ook is in dit verband een projectplan voor een digitaal KABK onderzoeks-/publicatieplatform geformuleerd. - Het lectoraat heeft een leidende rol gespeeld in de voorbereiding en organisatie van de BKO peer review (zie in hoofdstuk 3 onder paragraaf Accredities en visitaties ). Publicaties in 2017: The Perfect Spectator. The experience of the art work and reception-aesthetics. Amsterdam: Valiz, 2017.

36 Jaarverslag 2017 pagina 36 Hogeschool der Kunsten Den Haag Lectoraat Design Per september 2017 is Alice Twemlow aangesteld als lector Design aan de KABK. Het lectoraat Design beoogt als een dynamische katalysator te fungeren voor ontwerpgericht onderzoek binnen en buiten de leeromgeving van de KABK. In deze missie ligt de opdracht besloten om de ontwerpgerichte onderzoeks-cultuur binnen de KABK en via de verbinding met de Universiteit Leiden verder te versterken, te voeden en zichtbaar te maken. De werktitel van het lectoraat is Design and the Deep Future, waarmee wordt ingezet op de bestudering van onderwerpen zoals: geologische tijd en ontwerp; afval en vuilnis; dematerialisatie van ontwerp; circulaire economie; onderhoud en herstel; niet-menselijke actoren en ontwerp; digitaal afvalmateriaal; ontwerpkritiek; speculatief ontwerp en kritisch ontwerp et cetera. Deze en andere onderwerpen zullen verder worden uitgediept in onderzoeksprojecten, exposities, symposia en print- en online-publicaties. Het lectoraat Design organiseerde in 2017 de volgende specifieke activiteiten: - Voorbereiding van de Onderzoeksgroep, die in januari 2018 van start is gegaan: Alice Twemlow neemt het voorzitterschap dit jaar over van Janneke Wesseling. - In samenwerking met de werkplaatsen heeft het lectoraat een nieuwe pilot geïnitieerd: Teaching Tools Research Group, een tweede onderzoeksgroep waarvoor projecten zijn geselecteerd gericht op de ontwikkeling van didactische instrumenten. - Bijdrage aan onderzoeksgerichte projecten aan de ontwerpopleidingen, zoals Value Futures (Industrial Design), The Ornamental Divine (Grafisch Ontwerpen) en Declaring Reason (Grafisch Ontwerpen). - Individuele onderzoeks- en curriculumconsultaties met diverse (hoofd-)docenten, en begeleiding van groepen docenten bij Grafisch Ontwerpen, Industrial Design en Interactive/Media/Design bij de integratie van onderzoek en kritische reflectie in hun onderwijs. - Bijdrage aan de profilering van onderzoek aan de KABK op de nieuwe website. KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Lectoraat Onderzoek in de kunsten Het lectoraat Onderzoek in de Kunsten van Henk Borgdorff is van start gegaan in 2010 en richt zich op het ontwikkelen en verdiepen van de onderzoek gerelateerde activiteiten op het Koninklijk Conservatorium. In het kader daarvan is de lector betrokken bij het onderzoeksgedeelte van de masteropleidingen door inhoudelijk advies te geven, supervisors te begeleiden, en commissies voor te zitten gedurende de research examens. Het KC hecht er veel waarde aan dat docenten betrokken worden bij de ontwikkelingen op het gebied van onderzoek. Daarom bestaat er onder leiding van het lectoraat een onderzoeksgroep, die op gezette tijden bijeenkomt. Alle deelnemende docenten werken aan een eigen project, dat na 1 of 2 jaar online wordt gepubliceerd in de Royal Conservatoire Investigations. Hiernaast krijgen docenten sinds 2014 de mogelijkheid om een master-opleiding te volgen. In dit opleidingstraject staat het doen van onderzoek centraal. Henk Borgdorff is betrokken bij de master als leider van drie master circles. De activiteiten van het lectoraat strekken zich ook uit buiten de muren van het conservatorium. Zo is de lector president van de Society for Artistic Research, een organisatie die artistiek onderzoek binnen en buiten academische instituten wil promoten. Vanaf februari 2016 is Henk Borgdorff ook aangesteld als hoogleraar Theorie van het Onderzoek in de Kunsten aan de Academy of Creative and Performing Arts bij de Faculteit Geesteswetenschappen aan de Universiteit Leiden. Vanaf oktober 2016 geeft hij aldaar als wetenschappelijk directeur leiding aan dit instituut dat promotietrajecten faciliteert en de samenwerking in onderwijs en onderzoek tussen het kunstonderwijs in Den Haag en de Universiteit Leiden belichaamt. Lectoraat Music, Education and Society Sinds januari 2017 is er op het KC een tweede Lectoraat actief, met als thema Music, Education and Society. Onder leiding van de nieuw benoemde lector Prof. Dr. Helena Gaunt (mede verbonden aan de Guildhall School of Music and Drama te Londen) is een start gemaakt met een onderzoeksprogramma waarin het onderwijs en onderzoek op het conservatorium wordt verbonden met actuele maatschappelijke vraagstukken. Er is een nieuwe onderzoeksgroep gevormd van 5 docenten wiens taak voor een jaar uitgebreid is met onderzoekstijd. Wegens omstandigheden heeft Helena Gaunt haar taak als lector in september 2017 moeten neerleggen. Zij wordt per februari 2018 opgevolgd door Dr. Paul Craenen. Onderzoek in doctoraatstrajecten: de derde cyclus Met het initiëren en implementeren van de doctoraatstrajecten docartes en PhDArts heeft de Hogeschool rechtstreeks toegang tot het doctoraat. Geen enkele andere kunstopleiding in Nederland heeft een vergelijkbaar arrangement met een (naburige) universiteit. PhDArts en docartes onderscheiden zich van vele buitenlandse PhD-trajecten voor kunstenaars/onderzoekers doordat de nadruk sterk ligt op de verdere

37 Jaarverslag 2017 pagina 37 Hogeschool der Kunsten Den Haag ontwikkeling van de artistieke praktijk en op een hoog niveau van kunstenaarschap. Daaruit komen de onderzoeksvragen voort die de praktijk beïnvloeden, net zoals de zich ontwikkelende praktijk op haar beurt weer het onderzoek stuurt. Sinds het begin van het eerste (muziek)traject in 2004 is er inmiddels sprake van 47 gepromoveerden. Academy of Creative and Performing Arts Totaal docartes PhDArts Overigen in 2017 gepromoveerd: van 2009 t/m 2017 gepromoveerd: promoties voor 2018 voorzien: huidig aantal promovendi: van de 47 gepromoveerden 16 alumni Hogeschool der Kunsten Den Haag 10 (oud)docenten Hogeschool der Kunsten Den Haag Overig onderzoek 8 docenten van de Hogeschool die een doctoraatstraject volgden, werden hierbij door de HdK gefaciliteerd in tijd en/of geld. Voor toekenning heeft de Hogeschool criteria vastgelegd in de Stimuleringsregeling Promotietrajecten HdK. Daarnaast heeft een aantal docenten lerarenbeurzen aangevraagd en uren toebedeeld gekregen voor specifieke scholings-, onderzoeks- en mastertrajecten. Alles tezamen is hiermee op jaarbasis gemiddeld 4 fte gemoeid. In het sociaal jaarverslag (hoofdstuk 7) wordt hierop verder ingegaan. Visitatie Kwaliteit Onderzoek In het kader van het Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek hebben wij in 2017 onze onderzoekseenheid Onderzoek in de kunsten laten visiteren. Hierbinnen valt al het onderzoek van onze hogeschool. Om recht te doen aan de eigenheid van het onderwijs en onderzoek in onze twee faculteiten hebben wij de visitatie in fasen opgebouwd. In het eerste halfjaar van 2017 zijn onze twee faculteiten op basis van eigen kritische reflecties met een peer reviewbezoek vereerd door twee verschillende internationaal samengestelde panels met een eigen secretaris. Daaruit volgden twee visitatierapporten. Vervolgens is uit beide panels een nieuwe commissie gevormd met een ambtelijk secretaris. In september heeft dit overkoepelende panel een visitatie uitgevoerd van de onderzoekseenheid als geheel. Het eindrapport bevat kwaliteitsoordelen en aanbevelingen op basis van de twee eerdere peer reviews, twee instellingsbezoeken en de overkoepelende visitatie in september. Ook is een analyse opgenomen van de kritische reflecties en zijn de facultaire deelrapporten beknopt samengevat. Bij alle visitaties zijn de standaarden en vereisten van het Brancheprotocol gevolgd. Beide deelrapporten maken deel uit van het finale peer review report. Het eindrapport bevat voor ons veel concrete aanbevelingen waarmee wij de komende jaren aan de slag zullen gaan. Zowel het conservatorium als de academie en de hogeschool als instelling kregen het oordeel excellent. Het rapport is in november aangeboden aan de Commissie Evaluatie Kwaliteit Onderzoek (CEKO) van de Vereniging Hogescholen.

38 Jaarverslag 2017 pagina 38 Hogeschool der Kunsten Den Haag 5. STUDENTEN Toelating en selectie De toelatings- en selectieprocedure aan beide faculteiten is een grondig proces waarop aspirant-studenten zich goed dienen voor te bereiden. De selectieprocessen zorgen voor een efficiënte en effectieve toelatingsprocedure. Door deze selectie aan de poort proberen wij de student te helpen een keuze te maken, die goed aansluit bij de ambities en capaciteiten, en willen wij de kans op uitval beperken. Aan de KABK worden aspirant-studenten door middel van hun portfolio, een gesprek en vaak ook oefeningen die ter plekke worden uitgevoerd, geselecteerd voor een uitgebreid toelatingsonderzoek, waarbij zij beoordeeld worden door een commissie. Aan het KC wordt een eerste selectie gemaakt aan de hand van een motivatiebrief en een geluidsopname. Vervolgens moet de aspirant-student zich aan een domeinspecifieke commissie presenteren en in de meeste gevallen een theorie-examen afleggen. Aan beide faculteiten staat de persoonlijke benadering van de selectieprocedure centraal. De toelatingseisen en een beschrijving van de procedures staan vermeld op de websites van beide faculteiten. Overigens geldt ieder jaar voor beide faculteiten van de hogeschool dat het aantal aanmelders vele malen groter is dan het aantal studenten dat uiteindelijk zijn studie aan de KABK of het KC begint. Ontwikkelingen in de studentenpopulatie Hogeschool der Kunsten Den Haag Ingeschreven studenten HBO-totaal Beeldende Kunst en Vormgeving Muziek Dans Leerlingen Dans SvJT Instroom: Aantal instromende studenten HBO Uitstroom: Aantal geslaagden einddiploma okt 2018 Aantal studiestakers okt 2018 Specificaties per faculteit staan vermeld op de volgende pagina. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) van het Ministerie van OCW hanteerde tot 2013 voor de vaststelling van het aantal ingeschreven studenten en het aantal verleende diploma s de peildatum 30 september. Vanaf 2013 geldt de peildatum 1 oktober. In de tabellen van dit hoofdstuk is van deze data uitgegaan. Tabel leeftijdsopbouw studenten naar geslacht studiejaar 2017/2018 KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Leeftijdklasse Man Vrouw VT DT Totaal Leeftijdklasse Man Vrouw Totaal Totaal Totaal

39 Jaarverslag 2017 pagina 39 Hogeschool der Kunsten Den Haag Specificatie kengetallen studenten per faculteit Autonome Beeldende Kunst en Vormgeving Master Type and Media/Interior Architecture Ingeschreven op peildatum a. Bachelor voltijd b. Bachelor deeltijd c. Master Type and Media en (per 2011) Interior Architecture Instroom: Totaal aantal instromende studenten HBO a. instroom propedeuse voltijd b. instroom propedeuse deeltijd c. instroom overige leerjaren waarvan in totaal van buitenlandse nationaliteit Uitstroom: Aantal geslaagden einddiploma voltijd okt 2018 Aantal geslaagden einddiploma deeltijd okt 2018 Aantal studiestakers voltijd okt 2018 Aantal studiestakers deeltijd okt 2018 Muziek Docent Muziek Master Muziek/Sonologie/Opera Ingeschreven op peildatum a. Bachelor Muziek en Docent Muziek b. Masteropleidingen Instroom/doorstroom Instroom HBO Bachelor Muziek en Docent Muziek, eerste studiejaar Instroom HBO Bachelor en Docent Muziek, alle studiejaren waarvan buitenlandse nationaliteit Instroom Master Muziek/Sonologie/Opera (excl. doorstroom uit Bachelor en Docent Muziek) - waarvan buitenlandse nationaliteit Doorstroom uit Bachelor en Docent Muziek waarvan buitenlandse nationaliteit Uitstroom Aantal geslaagden Bachelor Muziek en Docent Muziek okt 2018 Aantal geslaagden Master Muziek/Sonologie/Opera okt 2018 Aantal Studiestakers okt Dans Ingeschreven studenten HBO-afdeling Leerlingen Dans SvJT Instroom: Aantal instromende studenten HBO Uitstroom: Aantal geslaagden einddiploma okt 2018 Aantal studiestakers okt 2018

40 Jaarverslag 2017 pagina 40 Hogeschool der Kunsten Den Haag Aantal studenten per studierichting KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Bacheloropleiding Studierichting Autonome Beeldende Kunst (croho 39110) Beeldende Kunst 174 ArtScience 37 subtotaal 211 Bacheloropleiding Vormgeving (croho 39111) Fotografie 164 Grafisch Ontwerpen 166 Interactive Media Design 60 Textiel en Mode 60 Interieur- en meubelontwerpen 100 subtotaal 550 Master Type and Media (croho 49106) Type and Media 13 Master Interior Architecture (croho 49238) Interior Architecture 22 Master of Arts in Fine Art and Design (croho 49114) Artistic Research 14 Industrial Design 10 Non-Linear Narrative 9 subtotaal totaal 829 KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Studierichting Bacheloropleiding Muziek (croho 34739) Masteropleiding Muziek (croho 44739) Klassieke Muziek Jazz Oude Muziek en Historische Uitvoeringspraktijk Directie koor 3 1 Directie hafabra 5 3 Directie orkest 2 2 Theorie der Muziek 3 4 Kerkmuziek en orgel 5 2 Compositie Art of Sound 27 - Sonologie 27 (zie onder croho 49104) Zang Muziektheater T.I.M.E. - 8 ArtScience (zie onder croho 39110) 15 Muziekpedagogiek - 10 Music Master New Audiences and 7 Innovative Practice - Muziek Kodály - 24 Stockhausen aus LICHT - 13 subtotaal

41 Jaarverslag 2017 pagina 41 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bacheloropleiding Docent Muziek (croho 39112) Docent Muziek 57 Bacheloropleiding Dans (croho 34798) Uitvoerend danser 85 (SvJT) + 27 (HBO) * Masteropleiding Sonologie (croho 49104) Sonologie 15 Instruments en Interfaces 2 Masteropleiding Opera (croho 49105) Opera 5 subtotaal Totaal bachelor resp. master KC totaal 771 ** *Het betreft hier het totaal aantal studenten van de Dansvakopleiding. De Bachelor Dans is zowel in jaren als studiepunten verspreid over negen à tien jaar, waarvan de eerste zeven à acht jaar samenvallen met het reguliere primair en voortgezet onderwijs binnen de School voor Jong Talent en gelden als bachelorjaren 1 en 2. ** Vanwege vijf KC-studenten die twee opleidingen doen, is het totaal lager dan de som der delen. Internationalisering Vanwege het sterk internationale karakter van de kunstwereld, de inhoudelijke verrijking die internationalisering met zich meebrengt en het feit dat alumni in een global context zullen gaan werken, is internationalisering een speerpunt van de HdK. Cruciaal is het continue proces van vergelijken en toetsen van het onderwijs aan internationale standaarden en ontwikkelingen. Dit proces is in het beleid door verschillende elementen geborgd. Zo worden (hoofd)docenten en staf gestimuleerd om kennis op te doen via werkbezoeken aan buitenlandse academies en conservatoria en door collegae uit het buitenland uit te nodigen. De opgedane kennis en ervaring worden uitgewisseld om het onderwijs verder te verbeteren. Internationale populatie Beide faculteiten hebben een grote internationale studentenpopulatie. De populatie aan de KABK is toegenomen van 49% naar een totaal van 56%. Het KC heeft de laatste jaren een tamelijk constante internationale studentenpopulatie van ruim 60%. Het percentage buitenlandse studenten aan de Hogeschool bedraagt hiermee 58%. Ook zijn er vele internationale docenten en gastdocenten actief. Het onderwijs aan de HdK wordt ten minste tweetalig en in toenemende mate volledig Engelstalig aangeboden. Bilaterale overeenkomsten en netwerken Beide faculteiten hebben in het kader van het Europese programma ERASMUS+ ( ) bilaterale overeenkomsten gesloten met een groot aantal Europese instellingen voor hoger onderwijs. De KABK heeft een strategische peer group ingericht met academies uit Londen, Glasgow, Helsinki, Vilnius, Wenen, Barcelona en Zürich met wie zij structureel op meerdere niveau s uitwisselt. Naast deze zijn er ook overeenkomsten met niet- EU/EER-instellingen voor hoger onderwijs. In 2017 is een gesprek gestart om een peer group voor werkplaatsen van kunstacademies op te richten. Het KC is actief betrokken bij ConNext, een netwerk van 8 conservatoria over de hele wereld met als doel samenwerking tussen deze instellingen te intensiveren. Ook is het KC aangesloten bij de International Benchmarking Exercise met 8 conservatoria over de hele wereld dat tot doelstelling heeft verschillende kwalitatieve en kwantitatieve gegevens op internationaal niveau te vergelijken. Het KC is partner in zeven Erasmus+ Strategische Partnerschap-projecten en in het project Creative Europe International. De KABK doet samen met Bezalel uit Jeruzalem mee aan het Erasmus+ project International Credit Mobility. Mobiliteit Het is voor HdK-studenten mogelijk om een periode van de studie aan een buitenlandse instelling door te brengen, of om een periode in het buitenland te verblijven voor onderzoek of stage, ondersteund door het programma ERASMUS+ en partnerschappen met niet-eu/eer-landen. Dit gebeurt in het kader van de volgende programma s.

42 Jaarverslag 2017 pagina 42 Hogeschool der Kunsten Den Haag Studenten- en stafmobiliteit Koninklijke Academie Koninklijk Conservatorium UITGAANDE MOBILITEIT In het kader van het Europese programma ERASMUS+ realisatie realisatie prognose realisatie realisatie prognose Studentenmobiliteit: studie Studentenmobiliteit: stage Stafmobiliteit: onderwijsopdrachten Stafmobiliteit: training Buiten het kader van het Europese programma ERASMUS+ Holland Scholarship (OCW/HdK) INKOMENDE MOBILITEIT In het kader van het Europese programma ERASMUS realisatie realisatie prognose realisatie realisatie prognose Studentenmobiliteit: studie Studentenmobiliteit: stage Stafmobiliteit: onderwijsopdrachten Stafmobiliteit: training Buiten het kader van het Europese programma ERASMUS+ niet-europese partners Holland Scholarship (OCW/HdK) 24 n.v.t N.B. De weergegeven aantallen betreffen in- en uitstroom, per academisch jaar VSBfonds beurs De hogeschool heeft in totaal 3 aanvragen ontvangen van studenten die in aanmerking wilden komen voor de beurs en een mogelijke reservebeurs, die het VSBfonds voor ons beschikbaar heeft gesteld. Een interne selectiecommissie heeft uiteindelijk uit de aanvragen Eva de Vries (KC) voorgedragen. Het VSBfonds heeft de kandidaat een beurs toegekend. Tabel studentenaantallen versus nationaliteiten KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving KABK Totaal NL Buitenland * EU/EER * Niet-EU/EER In percentages: KABK Totaal NL in % Buitenland in % % 77% 73% 64% 56% 51% 44% 17% 23% 27% 36% 44% 49% 56% * EU/EER in % 11% 15% 17% 22% 28% 30% 36% * Niet-EU/EER in % 6% 9% 11% 14% 16% 19% 20%

43 Jaarverslag 2017 pagina 43 Hogeschool der Kunsten Den Haag KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans KC Totaal NL Buitenland * EU/EER * Niet-EU/EER In percentages: KC Totaal NL in % Buitenland in % % 40% 40% 37% 37% 38% 39% 61% 60% 60% 63% 63% 62% 61% * EU/EER in % 42% 41% 42% 46% 45% 45% 43% * Niet-EU/EER in % 19% 19% 18% 17% 18% 17% 18% Internationale lidmaatschappen en contacten De hogeschool is lid van: International Association of Universities and Colleges of Art, Design and Media (Cumulus) Association Européenne des Conservatoires, Académies de Musique et Musikhochschulen (AEC) European Association of International Education (EAIE) European League of Institutes of the Arts (ELIA) European Platform for Artistic Research in Music (EPARM) onder auspiciën van de AEC International Society for Music Education (ISME) Internationales Musik Zentrum (IMZ) International Academy for Television Arts and Sciences (i-emmy s) en werkt nauw samen met: International Music Council van de Unesco (IMC) European Music Council (EMC) International Association of Schools of Jazz (IASJ) European Festivals Association (EFA) Association of Conservatoires with Early Music Education (ACEME). Het overzicht van de Europese instellingen voor hoger onderwijs waarmee de Koninklijke Academie en het Koninklijk Conservatorium nauw contact onderhouden in het kader van het Europese ERASMUS+ Programme is te vinden op de websites en Studiebegeleiding en decanaat De HdK heeft diverse vormen van begeleiding voor studenten gecreëerd. Individuele en soms persoonlijke begeleiding van studenten vindt plaats via het tutoraat, het decanaat, vertrouwenspersonen, de International Students Adviser KC en het hoofd internationalisering KABK. Voor studiegerelateerde problemen gaat de student naar zijn tutor (KC) of naar zijn coördinator of coach (KABK). Deze ondersteunen de studenten te reflecteren en plannen te maken. Voor student-gerelateerde problemen kunnen studenten op eigen initiatief contact opnemen met de studentendecaan. Het decanaat voor beide faculteiten wordt uitgevoerd door Paul Deneer. De decaan onderhoudt nauw contact met de tutor, de coördinator, het afdelingshoofd, de hoofdvak-docent en het hoofd internationalisering. Ingeval van buitenschoolse hulp of eventuele opname overlegt hij ook met het staflid of met de functionaris verantwoordelijk voor onderwijszaken. Studenten die dreigen te ontsporen worden aangesproken door één van genoemde functionarissen. Deze bieden in eerste instantie zelf hulp en indien nodig worden zij gewezen op de mogelijkheid om binnen de school te worden geholpen door de decaan. Indien gewenst biedt de decaan hulp bij het ingaan van buitenschoolse trajecten, waarbij de student geestelijk of fysiek wordt begeleid. De International Students Adviser, het afdelingshoofd internationalisering en de studentenadministratie bieden ondersteuning op het gebied van internationale problematiek, zoals het aanvragen van verblijfsvergunningen, het vinden van huisvesting of taalonderwijs. Daarnaast worden aanvullende vormen van begeleiding geboden in de professionele ontwikkeling van studenten zoals studievoortgangsoverleg (SVO), het individueel studietraject (IST), het portfolio en het Podiumbureau KC.

44 Jaarverslag 2017 pagina 44 Hogeschool der Kunsten Den Haag Rechtsbescherming student In het kader van de rechtsbescherming van de student beschikt de Hogeschool over een aantal voorzieningen c.q. regelingen. In het kader van deze paragraaf een beknopte opsomming. Onderstaande zaken zijn ook in het studentenstatuut beschreven. Studentenstatuut Reglement Medezeggenschap Statuut Opleidingscommissies Studentendecanaat Integriteitscode Klokkenluidersregeling De Klokkenluidersregeling HdK fungeert als protocol om studenten en medewerkers zonder gevaar voor hun (rechts)positie de mogelijkheid te geven te rapporteren over vermeende onregelmatig-heden van algemene, operationele en financiële aard binnen de Hogeschool. Gedurende het verslagjaar is geen gebruik gemaakt van de regeling. Reglement van Orde van het College van Beroep voor de Examens HdK Studenten die zich in hun belang getroffen voelen door besluiten van de examencommissie kunnen zich wenden tot het College van Beroep voor de Examens. In 2017 zijn geen beroepen ingediend. Klachtenregeling Ongewenst Gedrag Digitaal klachtenloket: of In 2017 zijn bij het digitale loket geen formele klachten binnengekomen. Uitvoeringsregeling Profileringsfonds Hierin is beschreven onder welke voorwaarden studenten, die nog geen Nederlandse graad hebben voor het opleidingsniveau (bachelor of master) waarvoor zij bij de Hogeschool der Kunsten zijn ingeschreven, financiële ondersteuning kunnen aanvragen als zij als gevolg van bijzondere omstandigheden buiten hun schuld studievertraging hebben opgelopen waardoor ze geen recht (meer) hebben op enige vorm van studiefinanciering. Ook studenten die in de loop van hun studie aan de HdK buiten hun schuld in schrijnende financiële omstandigheden zijn geraakt, kunnen een aanvraag indienen, mits die omstandigheden bij aanvang van de studie in redelijkheid niet te voorzien waren en zij geen aanspraak kunnen maken op enige vorm van studiefinanciering. De toekenning uit het profileringsfonds naar aard en omvang is gespecifieerd in het financieel verslag in hoofdstuk 2. Rendementen Een belangrijk uitgangspunt van het onderwijsconcept van de Hogeschool is de studentgerichtheid. Door de student als uitgangspunt te nemen, wordt recht gedaan aan de kenmerken van de individuele student. Dit uit zich onder meer in een effectieve studiebegeleiding en in het creëren van een leerklimaat waarin studievertraging tot een minimum beperkt wordt. Om onnodige uitval te voorkomen besteden de opleidingen in het bijzonder in de propedeutische fase veel aandacht aan de controle van de studievoortgang. Aan het einde van het eerste semester wordt een eerste balans opgemaakt en worden de studenten geïnformeerd over de behaalde resultaten en artistieke vorderingen. Aan het eind van het propedeusejaar (bij de voltijdopleidingen aan het einde van het eerste studiejaar, bij de deeltijdopleiding KABK aan het einde van het derde semester) wordt beslist over het wel of niet voortzetten van de opleiding. In een aantal gevallen blijkt dat het passeren van het zorgvuldige toelatingsonderzoek niet per definitie de garantie biedt voor een succesvolle studie. Rendementen, uitgedrukt in behaalde diploma s Er wordt onderscheid gemaakt tussen onderwijsrendement bij bachelor- en masteropleidingen. Bij de bacheloropleiding wordt het rendement uitgedrukt in het percentage behaalde diploma s door studenten die zich na het eerste jaar bij de HdK herinschrijven, de zogeheten post-propedeusefase; anders geformuleerd: instroom (= cohort jaar n) minus uitval aan het einde van het eerste jaar. Voor de masteropleidingen geldt als rendement het percentage behaalde diploma s door studenten die bij de HdK de masteropleiding begonnen zijn. In deze paragraaf beperken wij ons tot een overzicht van de gemiddelde cijfers per opleiding over vijf cohorten. Voor de 4-jarige bacheloropleidingen betreft het de cohorten 2008 t/m 2012, voor de 1- en 2-jarige masteropleidingen gaat het om de cohorten 2010 t/m 2014.

45 Jaarverslag 2017 pagina 45 Hogeschool der Kunsten Den Haag In de overzichten zijn de volgende definities gehanteerd: Definitie instroom (= cohort jaar n) Het aantal studenten dat zich in jaar n voor de eerste keer bij de HdK inschrijft. Definitie uitval Het aandeel van het totaal aantal bachelorstudenten dat na één jaar niet meer bij de HdK staat ingeschreven. Definitie post-propedeuse Het aantal studenten dat zich na het eerste jaar opnieuw bij de HdK inschrijft. Definitie uitval/langstudeerder Studenten die in de nominale studieduur + 1 jaar geen diploma hebben gehaald, omdat zij zijn uitgevallen (bij bachelorstudenten in de post-propedeuse) of langstudeerder zijn geworden. Definitie bachelorrendement Het aandeel van de bachelorstudenten dat zich na het eerste jaar opnieuw bij de HdK heeft ingeschreven en dat in de nominale studieduur + 1 jaar bij de HdK het bachelordiploma behaalt. Definitie masterrendement Het aandeel van het totaal aantal masterstudenten dat het masterdiploma haalt in de nominale studieduur + 1 jaar. Bacheloropleidingen 2008 t/m 2012 (gemiddelde cijfers over deze vijf jaren) KABK Autonome Beeldende Kunst en Vormgeving Voltijd deeltijd totaal instroom 241,8 100,0% 47,0 100,0% 288,8 100,0% uitval 63,2 26,1% 12,2 26,0% 75,4 26,1% resteert 178,6 73,9% 34,8 74,0% 213,4 73,9% post-propedeuse 178,6 100,0% 34,8 100,0% 213,4 100,0% uitval / studievertraging 56,6 31,7% 14,8 42,5% 71,4 33,5% diploma 122,0 68,3% 20,0 57,5% 142,0 66,5% in 2016: 67,9% in 2016: 56,3% in 2016: 65,9% in 2015: 68,5% in 2015: 55,6% in 2015: 65,8% KC Muziek, Dans, Docent Muziek HdK gemiddelde Bachelor instroom 156,2 100,0% 445,0 100,0% uitval 25,6 16,4% 101,0 22,7% resteert 130,6 83,6% 344,0 77,3% post-propedeuse 130,6 100,0% 344,0 100,0% uitval / studievertraging 23,0 17,6% 94,4 27,4% diploma 107,6 82,4% 249,6 72,6% in 2016: 82,1% in 2016: 72,1% in 2015: 78,7% in 2015: 70,9% Masteropleidingen 2010 t/m 2014 (gemiddelde cijfers over deze vijf jaren) KABK Type and Media, Interior Architecture KC Muziek, Sonologie, Opera HdK gemiddelde Master instroom 18,8 100,0% 128,6 100,0% 147,4 100,0% uitval / studievertraging 3,4 18,1% 22,4 17,4% 25,8 17,5% diploma 15,4 81,9% 106,2 82,6% 121,6 82,5% in 2016: 80,7% in 2016: 83,2% in 2016: 82,9% in 2015: 84,4% in 2015: 82,2% in 2015: 82,3% NB: De Master Interior Architecture is in september 2011 van start gegaan.

46 Jaarverslag 2017 pagina 46 Hogeschool der Kunsten Den Haag Marketing & Communicatie De prioriteit van de afdelingen Marketing en Communicatie ligt bij de werving van de allerbeste studenten uit binnenen buitenland. Alleen met de hoogste kwaliteit studenten en voldoende kritische massa per studierichting kunnen de KABK en het KC het niveau van de opleidingen op het gewenste niveau houden. Goede voorlichting, internationale positionering en strategie in werving gaan hand in hand. Daarom is in 2017 een nieuwe huisstijl gelanceerd samen met drie nieuwe websites van de KABK, het KC en de HdK. Een omvangrijk project waarin de marketingafdelingen van de KABK en het KC intensief hebben samengewerkt met ontwerpbureau Lesley Moore en websitebureau Digital Natives. Tijdens de opening van het schooljaar is de nieuwe huisstijl gelanceerd. Zowel de huisstijl als de websites zijn enthousiast ontvangen door de docenten, medewerkers en de externe partners. Door de nieuwe focus verschoven de werkzaamheden van de afdelingen Marketing & Communicatie van publiekswerving naar studentenwerving. De online marketing speelt hierin een belangrijke rol en met de inzet van de nieuwe websites, het opzetten van google analytics, social media en online campagnes werd het mogelijk om het gedrag van de doelgroep beter te kunnen inschatten. Ook met de komst van een in-huis-ontwerper hebben de PR-campagnes en de online zichtbaarheid van de faculteiten een nieuwe impuls gekregen. In het verlengde hiervan hebben beide faculteiten zich in de externe communicatie sterker gericht op content (beeld, nieuws, verhalen) en service aan potentiële studenten en andere (internationale) doelgroepen. Het werven van nieuwe studenten en het vasthouden van geïnteresseerden na registratie in Studielink kreeg extra aandacht door meer in te spelen op hun informatiebehoefte. Ook het verwelkomen van nieuwe publieksgroepen uit verschillende hoek kreeg extra aandacht. We ontvingen professionals op het gebied van onderwijs, beleid, bestuur, kunst, ontwerp en bedrijfsleven, maar ook kinderen van de Weekendschool en bezoekers via We Are Public. KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Over het algemeen was er in 2017 sprake van een verdere professionalisering op het gebied van publieksevenementen en fondswerving, en van meer ruimte voor onderwijsondersteuning op het gebied van PR en (publieks)- service. Ook projecten met externe partners zijn verder geprofessionaliseerd door de samenwerking vast te leggen in een overeenkomst waarin wederzijdse verwachtingen worden geformuleerd, vergezeld van een realistische en kostenneutrale begroting. Relatiebeheer Fondswerving bij de KABK richt zich vooral op ondersteuning van onderwijsactiviteiten zoals de Modeshow, waaraan vaste partner Keep an Eye Foundation zich heeft gecommitteerd. Ook de Gemeente Den Haag en de Stichting tot Steun zijn belangrijke samenwerkingspartners. De goede samenwerking met externe partijen, zoals het ministerie van OCW, Amnesty International, de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, heeft tot doel de professional practice skills van studenten te ontwikkelen en is daarnaast feitelijk onderdeel van de relatiemarketing en het vergroten van zichtbaarheid van de academie bij relevante publieksgroepen. Onder de studenten en alumni waren wederom veel prijswinnaars, zoals van de Golden Letter Award voor het mooiste boek, de Bonn Hoeren Prijs, de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst 2017, Kunstbende, de Piket Kunstprijs 2017 in de categorie Beeldende Kunst, het Steenbergen Stipendium 2017, de Dutch Design Awards 2017 in de categorie Fashion en de Nederlandse James Dyson Award met het ontwerp van de eerste offline cryptocoin. Hieraan is steeds via de website aandacht besteed. Bijzondere projecten in 2017 Mondriaan/De Stijl. De Gemeente Den Haag heeft subsidie gegeven om tijdens het Mondriaanjaar een De Stijlonderzoekslab te organiseren voor 20 studenten Interieurarchitectuur en Meubelontwerpen en Grafisch Ontwerpen. In twee semesters werden deze studenten ondergedompeld in alle facetten van het thema De Stijl, dat als onderdeel van de internationale historische avantgarde een blijvende bron van inspiratie is voor hedendaagse kunstenaars en ontwerpers. Er werd samengewerkt met partners als Bruynzeel Keukens, het Gemeentemuseum en TodaysArt. In Museum Meermanno was de tentoonstelling Declaring Reason te zien, waarin studenten Grafisch Ontwerpen KABK politieke boeken ontcijferen. In Collectie Mesdag werd de tentoonstelling HedenHaags georganiseerd, een samenwerking van de afdeling Interieurarchitectuur en Meubelontwerpen, het Van Goghmuseum en Collectie Mesdag. KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Ieder jaar in september verstuurt het KC de nieuwe seizoensbrochure naar relaties en geïnteresseerden met alle concerten en voorstellingen die in en buiten het KC worden uitgevoerd. Tevens wordt vier keer per jaar een externe digitale nieuwsbrief verspreid met informatie over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van onderwijs en onderzoek, de voorstellingen en concerten, prijswinnaars en alumni, en andere nieuws-waardige zaken. Ook studenten kunnen

47 Jaarverslag 2017 pagina 47 Hogeschool der Kunsten Den Haag hiervoor kopij aanleveren. De concerten, optredens en presentaties van het KC worden door de eigen communicatie- en marketingafdeling of in samenwerking met andere partijen onder de aandacht gebracht van een breed publiek. Het KC onderhoudt nauwe samenwerkingsbanden met de collega s van de culturele instellingen in Den Haag en met collega-conservatoria in Rotterdam en Amsterdam. Jaarlijks zijn er de terugkerende producties i.s.m. partners zoals de Radiowestconcerten in de Nieuwe Kerk, de concerten van de compositieafdeling in het Nutshuis en het Korzo Theater, de barokconcerten in de Lutherse kerk en de Dorpskerk in Voorschot met Musica Antica en Young Talent performance met het NDT en Korzo. Daarnaast zijn er diverse eigen series en losse concerten. Middels de interne nieuwsbrieven die maandelijks naar alle studenten, docenten en medewerkers wordt gestuurd, wordt iedereen op de hoogte gebracht van wat er gaande is in en om de KABK en het KC. Nu de nieuwe websites zijn gelanceerd wordt het volgende project een vernieuwd intranet dat beter is afgestemd op de interne gebruiker. Relatiebeheer Het KC heeft sinds 2017 een team van twee fondsenwervers/relatiebeheerders. De werkzaamheden zijn nu onderverdeeld in enerzijds bedrijven en grotere sponsoren en anderzijds het Vriendenbeleid, het werven van fondsen en organisatie van relatiebeheer activiteiten. Dit jaar was de focus vooral gericht op het verder ontwikkelen van een nieuw beleid en bijhorende middelen. Aan de vele prijswinnaars van leerlingen van de School voor Jong Talent, HBO-studenten, alumni en docenten is stelselmatig aandacht besteed in de nieuwsbrieven en andere communicatie-uitingen. Bijzondere concerten in 2017 For You in het kader van het 60-jarig bestaan van de School voor Jong Talent en het Internationaal Kamermuziekconcert in het bijzijn van H.K.H. prinses Beatrix en de burgemeester van Den Haag. De Materie ( ) van Louis Andriessen uitgevoerd o.l.v. Reinbert de Leeuw samen met het Asko Schönberg. Uitvoering van de vijfde symfonie van Sjostakovich door het symfonieorkest van Codarts en KC, de 3 de editie o.l.v. Valerie Gergiev in het kader van het Gergiev Festival. Duke Ellington s versie van Tchaikovsky s Notenkraker door de jazz-afdeling o.l.v. John Ruocco. Geïnspireerd door Ellington s arrangement maakten de derdejaarsstudenten Interieurarchitectuur van de KABK er een visueel schouwspel van met decor, kostuums en licht. Naast muziek en beeldende kunst werd er tevens gedanst op een speciaal gemaakte choreografie van Karine Guizzo. De gevorderde dansers van de Dansvakopleiding dansten voor de vijfde keer choreografieën van bekende choreografen van het Nederlands Dans Theater. Het orkestproject Side by Side met het Orkest van de Achttiende Eeuw. In april tekende het orkest een samenwerkingsovereenkomst met het KC waarin ze voor de komende vijf jaar officiële partners zijn. Overkoepelende titel van het partnerschap is Side by Side. Dankzij deze verbintenis krijgen studenten oude muziek bij het KC de mogelijkheid tijdens hun opleiding met de professionals samen te werken.

48 Jaarverslag 2017 pagina 48 Hogeschool der Kunsten Den Haag 6. FACILITEITEN Huisvesting KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving De huisvestingssituatie van de KABK is een permanent punt van aandacht. De ambities van de afdelingen met groeiaspiraties, ontwikkelingen in het onderwijs en de komst van nieuwe masteropleidingen legt een continue druk op een efficient gebruik van de ruimtes. In 2017 zijn we gestart om de huidige en toekomstige ontwikkelingen en ambities in kaart te brengen om beter te kunnen anticiperen op het m²-gebruik en het inroosteren van flexibel ruimtegebruik. Het jaar 2017 stond geheel in het teken van de voorbereidingen en uitvoering van restauratiewerkzaamheden in een deel van het gebouw aan de zijde van de Prinsessegracht. Er is hiervoor aan het begin van het kalenderjaar van de Provincie Zuid-Holland subsidie ontvangen. Direct daarop is gestart met de restauratiewerkzaamheden aan de historische glaskappen. Daarnaast is een aanvang gemaakt met een totale planning voor alle activiteiten die passen binnen het instandhoudingsplan. De subsidiegever verplicht ons alle gesubsidieerde werkzaamheden af te ronden binnen 3 jaar na toekenning (2020). In 2017 is de toren gerestaureerd en is met steun van de Stichting tot Steun het lichtkunstwerk van Peter Struycken hersteld en teruggeplaatst. Tevens is dankzij dezelfde Stichting aan de voorzijde van de gevel nieuwe belettering geplaatst waardoor wij als KABK voor de omgeving beter herkenbaar zijn. Type & Media-docent Peter Verheul ontwierp de belettering. KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Huidige locatie Het KC voelt in afwachting van de totstandkoming van de nieuwbouw de beperkingen van het pand aan de Juliana van Stolberglaan steeds tastbaarder maar gaat daar zo creatief mogelijk mee om. Zo is ten gevolge van een organisatorische wijziging bij de afdelingen Studentenadministratie, Planning en International Office op een centrale plek in het gebouw ruimte gecreëerd voor de totstandkoming van een Education Service Center, met een baliefunctie waar studenten en docenten met al hun onderwijsadministratieve vragen terecht kunnen. Nieuwbouwplannen In 2017 zijn de plannen rondom het nieuwe gebouw aan het Spui, het Onderwijs- en Cultuur Complex (OCC), verder in detail uitgewerkt. In 2017 is het KC bezig geweest met de nadere uitwerking van het Technisch Ontwerp in overleg met bouwconsortium, gemeente en betrokken instellingen. Dit proces kost veel tijd en precisie, en is van groot belang voor het toekomstig functioneren van alle partijen in de nieuwbouw. Aspecten betreffende het groot onderhoud voor de huidige locatie worden belicht in onderstaande paragraaf Facility en milieuzorg. Facility en milieuzorg KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Formatie De facilitaire dienst heeft een vaste bezetting van ruim 10 FTE. In 2017 is een participatiebaan wederom ingevuld als huisschilder. Voor de bezetting van de uitleen van apparatuur, de Rental, wordt een beroep gedaan op 1,4 fte. De facilitaire dienst en de Rental zijn per medio november ondergebracht in de nieuwe afdeling Huisvesting en Facilitair, tegelijkertijd met de start van het nieuwe hoofd van de afdeling. In noodgevallen kan er een beroep worden gedaan op receptionisten van beveiligingsbedrijf Trigion. Personeel De facilitaire dienst heeft een vast wekelijks rooster. De bezetting van de receptie heeft altijd voorrang op andere diensten. De overige uren worden besteed aan het op orde houden van en onderhoud aan het gebouw en het klaarzetten van inventaris voor de diverse activiteiten en de overige omschreven diensten. Trigion assisteert dagelijks bij de brand/sluitrondes aan het einde van de dag met een beveiliger. Opleidingen In 2017 is een aanvang gemaakt met de verdere professionalisering van de facilitaire dienst.

49 Jaarverslag 2017 pagina 49 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bedrijfshulpverlening In 2017 hebben 19 BHV-ers hun herhalingscursus gevolgd. Verder is de groep met 12 BHV-ers uitgebreid. In totaal 4 BHV-ers worden opgeleid tot ploegleiders. De groep EHBO-ers bestaat nu uit 8 personen. De herhalingslessen EHBO voor KABK en KC zijn dit jaar weer in gezamenlijkheid georganiseerd. ARBO & RI&E In 2017 zijn 2 medewerkers aangewezen als ARBO coördinatoren (Hoofd Facilitair en Hoofd Werkplaatsten). De RI&E is opnieuw geïnventariseerd en de werkzaamheden zijn in 2017 opgepakt. In 2017 is op locatie een kolfruimte gerealiseerd. Milieuzorg In 2017 werd 93 procent van het afval hergebruikt. Om dit te realiseren is er een overeenkomst met Van Vliet Contrans. Het opgehaalde papier wordt verwerkt tot wc-papier en papieren handdoekjes. Van het bouw- en sloopafval worden weer nieuwe producten gemaakt zoals bijvoorbeeld zeefzand. Tonercartridges worden gerecycled en de opbrengst hiervan gaat naar de CliniClowns. TL-buizen worden opgehaald door Wecylce en tot nieuwe grondstoffen gerecycled. Afgedankte apparatuur zoals computers, beeldschermen en overige met een stekker, wordt opgehaald door de stichting DAT. Duurzaamheid In 2017 hebben we met het Mauritshuis afspraken gemaakt over hergebruik van tentoonstellingsmaterialen. De eerste levering van Mauritshuismateriaal heeft half januari 2018 plaatsgevonden. Onderhoud In 2017 is gestart met de uitvoering van het instandhoudingplan. De toren aan de Prinsessegracht is gereed en het lichtkunstwerk van Peter Struycken is hersteld en teruggeplaatst. De werkzaamheden in relatie tot het herstel van de monumentalen glaskappen worden eind augustus 2018 opgeleverd. Het herstel van de keramische tegels, het herstel van de vensters uit de jaren 30 en 60, het granito, raamdorpels en beton is in 2017 opgestart. De doorlooptijd van het instandhoudingplan is van 2017 tot Ook is in 2017 gestart met het uitvoeren van de onderhoudswerken van het Meerjaren Onderhoudsplan (MOP) Er is een legionella beheersplan, een MJOP (Meerjaren Onderhoudsplan Installaties) en een asbestinventarisatie opgesteld. In 2018 wordt gestart met groot onderhoud aan alle luchtbehandelingskasten, koelinstallaties en ventilatoren. KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans Formatie De facilitaire dienst, bestaande uit receptie, reprografie en technische dienst, bestond in 2017 uit 14 fte s. Dit is met inbegrip van de coördinator en plaatsvervangend coördinator facilitaire dienst en één gedetacheerde medewerkster bij de catering. In 2017 is 0,5 FTE participatiebaan ingevuld. De medewerker ondersteunt de facilitaire dienst en verricht allerlei hand- en spandiensten. Personeel Met het oog op de veiligheid bestaat de dagelijkse basisbezetting uit 3 man/vrouw, waarvan 1 ploegleider BHV, en een facilitair medewerker met werkveld technische dienst. De continuïteit van het onderwijsproces en de veiligheid van de medewerkers, studenten, docenten en bezoekers kunnen door deze combinatie worden gewaarborgd. Bedrijfshulpverlening In 2017 zijn alle BHV-ers op herhalingscursus geweest. Het KC verzorgt deze training in huis. Het team bestaat nu uit 33 BHV-ers, waarvan 8 ploegleiders en 6 EHBO ers. De medewerkers zijn allen werkzaam binnen de facilitaire dienst. Onderhoud Met de nieuwbouw in het vooruitzicht wordt er de komende jaren alleen nog geïnvesteerd in het hoogstnoodzakelijke. Na overleg heeft de directie een Meerjaren Onderhoudsplan (MOP) vastgesteld. Het afgelopen jaar zijn de noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden conform MOP uitgevoerd. Milieuzorg Daar waar mogelijk zetten we besparingsapparatuur in op onderdelen als elektriciteit en energie.

50 Jaarverslag 2017 pagina 50 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bibliotheken Koninklijke Academie faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Vanaf september 2017 biedt de bibliotheek als werkplaats, samen met twee docenten, het Research Lab Docking Station: Making & Thinking aan in het kader van het aanbod voor het Individueel Studietraject (IST). Om de continuïteit van de openstelling van de bibliotheek te waarborgen is er een tweede invalskracht aangesteld. Door twee bibliotheekmedewerkers werd de cursus BHV en Training begeleiden leren studenten gevolgd. In 2017 waren er wederom veel schenkingen. De schenking fotografieboeken van Mirelle Thijsen en de collectie van de opleiding Master Artistic Research (MAR) zijn het extra vermelden waard. Ook werd er dit jaar een succesvolle verkoop van afgeschreven boeken gehouden. Koninklijk Conservatorium faculteit Muziek en Dans In september gaf het hoofd van de bibliotheek, Hanne Sons, te kennen haar werk te willen beëindigen. Eind november werd de vacature Interim hoofd bibliotheek, tevens projectleider verhuizing bekend gemaakt. Met het oog op de samenvoeging van de KC-bibliotheek met die van de Bibliotheek Den Haag (BDH) werd in september een stuurgroep ingesteld, waarin directies/hoofden van het KC, BDH en Haags Gemeente-archief (HGA) zijn vertegenwoordigd. Daarnaast werden er drie werkgroepen opgericht: (a) collectiebeleid, afstemming aanschaf, (b) functionele eisen muziek m.b.t. een gezamenlijk bibliotheeksysteem en (c) ontsluiting muziekcollectie. Ook deze werkgroepen werden samengesteld uit vertegenwoordigers van KC, BDH, HGA en Nederlands Muziek Instituut (NMI). ICT HOGESCHOOL DER KUNSTEN Informatietechnologie speelt een cruciale rol binnen de Hogeschool der Kunsten Den Haag. Bijna alle bedrijfsprocessen maken gebruik van een IT-component, ongeacht of je denkt aan het domein onderwijs, onderzoek of bedrijfsvoering. Het belang en gewicht van IT nemen navenant toe, wat tot uiting komt in de toename van ingezette middelen. De afdeling ICT heeft daarom in het jaar 2017 het veilig gebruik van de ICTvoorzieningen voor studenten, docenten en medewerkers prioriteit gegeven. Veilig betekent voor de Hogeschool der Kunsten dat apparatuur en applicaties betrouwbaar en snel beschikbaar zijn, en dat de privacy van alle betrokkenen wordt geborgd. Informatiebeveiliging Het opgestelde informatiebeveiligingsbeleid heeft geresulteerd in een verdere invoering van wachtwoordenbeleid, nieuwe antivirus software en een nieuw spamfilter. Op procedureel gebied is een aanvang gemaakt met het opstellen van verwerkersovereenkomsten en een protocol datalekken in het kader van de invoering van de nieuwe Europese privacy-wet: de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Deze wordt per 25 mei 2018 in heel Europa ingevoerd. KONINKLIJKE ACADEMIE faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving In 2017 zijn de mogelijkheden van Office365 uitgebreid onderzocht. In het najaar 2017 zijn de eerste medewerkers in deze nieuwe werkomgeving gaan werken. De nieuwe website KABK is tot stand gebracht i.s.m. de diverse leveranciers. Het gebruik van het wireless netwerk is fors gegroeid door toenemende vraag vanuit studenten en gebruik van nieuwe onderwijslogistieke mogelijkheden. KONINKLIJK CONSERVATORIUM faculteit Muziek en Dans De afdeling ICT heeft zich in de planperiode 2017 gericht op het verder neerzetten van een stevige ITinfrastructuur met bijhorende beveiliging. Daarnaast is gedeelde verantwoordelijkheid genomen voor technisch, applicatie- en functioneel beheer voor nieuwe informatiesystemen (websites) en wordt deelgenomen aan innovatieve ontwikkelingen (Cloud Osiris, Exact Globe). De ICT-afdeling was ook betrokken bij de opzet van de nieuwe website van het KC.

51 Jaarverslag 2017 pagina 51 Hogeschool der Kunsten Den Haag 7. SOCIAAL JAARVERSLAG Personeelsbeleid Doelstelling Het personeelsbeleid van de hogeschool is erop gericht om aan medewerkers binnen de inhoudelijke en organisatorische doelstellingen van de hogeschool een inspirerende werkomgeving te bieden waar zij hun werk met plezier en voldoening kunnen uitvoeren en hun kennis en capaciteiten optimaal kunnen inzetten en ontwikkelen. Aanstellingsbeleid docenten In het aanstellingsbeleid voor het onderwijzend personeel (OP) staat de inhoud van het kunstenaarschap centraal. Ons onderwijs is voor zijn kwaliteit en actualiteit afhankelijk van de inbreng van kunstenaars uit de praktijk die aan de hogeschool zijn verbonden op grond van hun persoonlijke artistieke kwaliteiten, de specifieke positie die ze in het werkveld innemen en de actuele betekenis die hun kunstbeoefening voor het onderwijs heeft. Van alle vakdocenten (en daarmee worden ook de aan het HBO gelieerde muziekdocenten van de School voor Jong Talent en de PI- en Jong KC-programma s bedoeld) wordt verwacht dat zij hun werk aan de hogeschool combineren met een actieve eigen beroepspraktijk. Dit houdt voor de meeste kunstenaar-docenten in dat zij naast hun werk als musicus, beeldend kunstenaar, fotograaf, vormgever of ontwerper, 1 à 2 dagen op de hogeschool lesgeven. Hiermee garanderen we dat ons onderwijs grondig met de praktijk is verweven. De actualiteit van de beroepspraktijk komt dagelijks en direct het onderwijs binnen. Docenten hebben een voorbeeldfunctie voor de studenten en vormen een belangrijke schakel in de contacten van studenten met de beroepspraktijk. De behoefte van het onderwijs aan actuele inbreng op het hoogste niveau, de behoefte van studenten aan wisselende specialistische expertise en de één-op-één relatie tussen docent en student die in het kunstonderwijs gebruikelijk is, maken dat de hogeschool snel moet kunnen schakelen in de samenstelling van het docententeam. Om deze redenen zijn kunstenaar-docenten in beginsel op tijdelijke basis bij de hogeschool werkzaam. Volgens de cao-hbo kunnen docenten in het kunstonderwijs maximaal 6 opeenvolgende arbeidscontracten binnen maximaal 4 jaar hebben. Dit geldt voor onderwijsgevenden met een aanstelling kleiner dan 0,4 fte die naast hun docentschap actief zijn als kunstenaar. Het is voor onze docenten van meet af aan duidelijk dat zij een tijdelijke aanstelling krijgen, die zal worden verlengd als het doceren naar wederzijdse tevredenheid verloopt, maar die niet vast zal worden. Vaste aanstellingen brengen grote risico s met zich mee ten aanzien van de kwaliteit, leegstand van arbeidsuren en hoge vervangingskosten. Ondanks gericht beleid om dit zoveel mogelijk te voorkomen, bestaat er onverminderd leegstand in de docentenaanstellingen. Deze bedroeg in 2017 ruim 6 fte. Dit is iets minder dan vorig jaar, maar nog altijd een bedrag van ruim k 500 dat niet ten behoeve van het onderwijs kan worden ingezet. Aanstellingsbeleid ondersteunend personeel Voor het onderwijsondersteunend (OOP) en het algemeen ondersteunend personeel (AOP) wordt bij indiensttreding vrijwel altijd een arbeidsovereenkomst voor 7 maanden geboden. Voor de structurele OOP- en AOP-functies is een aanstelling op basis van artikel D-2 van de cao (arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd) het uitgangspunt. Vaste en tijdelijke arbeidsovereenkomsten Eind 2017 had de Hogeschool 670 medewerkers in dienst met een gezamenlijke betrekkingsomvang van 314,34 fte. Hiervan had 193,05 fte (61%) een dienstverband voor onbepaalde tijd. 121,29 fte (39%) betrof een aanstelling voor bepaalde tijd of een tijdelijke taakuitbreiding. In 2016 waren deze percentages vrijwel hetzelfde, resp. 62% en 38%. Inherent aan het hiervoor geschetste aanstellingsbeleid is het percentage vaste aanstellingen bij het algemeen ondersteunend personeel (70%) en het onderwijsondersteunend personeel (72%) hoger dan bij het onderwijzend personeel (52%). Personeelscategorieën: OP, OOP, AOP 72% van de personele bezetting van de hogeschool bestaat uit onderwijzend personeel (OP) en direct aan het onderwijs gerelateerd onderwijsondersteunend personeel (OOP), zoals onderwijscoördinatoren, werkplaatsbeheerders en productiemedewerkers. Directie, stafafdelingen en administratie (AOP) maken 28% van het personeelsbestand uit. Dit was in 2016 resp. 71% en 29%. Vanwege de combinatie onderwijs en beroepspraktijk heeft de meerderheid van onze docenten een kleine deeltijdaanstelling. De gemiddelde aanstellingsomvang van het OP is 0,36 fte, van het OOP 0,59 fte en van het AOP 0,83 fte. Dit is nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van het vorige verslagjaar. Voor het totale personeelsbestand bedroeg de gemiddelde aanstellingsomvang 0,47 fte, in 2016 was dit 0,48 fte.

52 Jaarverslag 2017 pagina 52 Hogeschool der Kunsten Den Haag Freelance en gastdocenten Naast docenten in loondienst maakt de Hogeschool gebruik van de inzet van freelancers. Met name in de masterfase, maar ook in specifieke onderdelen van de bachelor, is het kunstonderwijs individueel maatwerk, waarbij de persoonlijke leer- en onderzoeksvraag van de aankomend musicus, beeldend kunstenaar of ontwerper centraal staat. Fascinatie voor materiaal, technologie en/of andere kunstenaars speelt daarbij een belangrijke rol. De Hogeschool komt hieraan tegemoet door specifieke kunstenaars uit te nodigen om met de studenten te werken. De totale omvang inhuur freelance en gastdocenten in 2017 was k Het proces voor de inhuur van externe medewerkers van aanvraag naar contracteren tot archiveren is met behulp van externe expertise nader uitgewerkt en gestroomlijnd. Met ingang van het studiejaar heeft de afdeling P&O in dit proces een coördinerende rol. In een vervolgproject wordt een geautomatiseerd systeem voor het inhuurproces ontwikkeld. Dit systeem zal in de loop van 2018 in gebruik worden genomen. Personele kengetallen Personele bezetting faculteiten per Aantal OP OOP AOP Dir totaal ACPA *(1) 0 13 Centraal Bureau **(2) 0 11 Interfaculteit ArtScience Koninklijk Conservatorium ***5 293 Koninklijke Academie School voor Jong Talent Totaal Hogeschool * ** *** Dit betreft eigenlijk de wetenschappelijk directeur ACPA. Vanwege de dubbelfunctie wetenschappelijk directeur ACPA/lector HdK is de wetenschappelijk directeur ACPA getalsmatig gerubriceerd onder OP KC. Vanwege de dubbelfunctie lid CvB/faculteitsdirecteur zijn de beide CvB-leden getalsmatig gerubriceerd onder directie KC en directie KABK. Dit betreft de directeur KC, de 2 adjunct-directeuren KC, de directeur en de adjunct-directeur Dansvak-opleiding. FTE OP OOP AOP Dir totaal ACPA 2,72 3,83 0,36 0,70 7,61 Centraal Bureau 0,00 0,00 7,50 0,70 8,20 Interfaculteit ArtScience 3,35 0,60 0,00 0,00 3,95 Koninklijk Conservatorium 80,23 21,22 40,36 4,70 146,51 Koninklijke Academie 48,77 29,73 31,50 0,60 110,60 School voor Jong Talent *32,90 1,53 2,04 1,00 37,47 Totaal Hogeschool 167,97 56,91 81,76 7,70 314,34 *waarvan 17,26 fte PO/VO onderwijs en 20,21 fte vooropleiding muziek, dans en beeldende kunst De personele bezetting is zowel in aantal als in fte s toegenomen ten opzichte van Ultimo 2016 waren er 638 medewerkers in dienst voor in totaal 303,88 fte. De groei zit vooral bij het OP en OOP. Bepaalde en onbepaalde tijd FTE OP/OOP AOP/Dir totaal Onbepaalde tijd 128,95 64,46 193,05 Bepaalde tijd 96,99 24,30 121,29 225,58 88,76 314,34 Van de totale personele bezetting van 314,34 fte werd 39% ingevuld met een dienstverband voor bepaalde tijd of een tijdelijke taakuitbreiding. Dit percentage is vrijwel gelijk aan 2016 (38%). Bij het OP/OOP is 43% van de formatie tijdelijk, bij het AOP en Directie 27%.

53 Jaarverslag 2017 pagina 53 Hogeschool der Kunsten Den Haag Personeelsverloop Instroom Uitstroom Aantal Aantal OP/OOP AOP/Dir totaal OP/OOP AOP/Dir totaal De instroom in 2017 is op het niveau van De uitstroom is afgenomen, vooral bij het OP/OOP. Keuzemenu arbeidsvoorwaarden, regelingen en toelagen Aantal deelnemers Arbeidsmarkttoelage Buitengewone toelage Bereikbaarheidstoelage Toelage EHBO Toelage BHV Uitruil vakbondscontributie Salderingsregeling Ambtsjubileumgratificaties SOP-regeling WS-regeling DI-regeling DI-regeling extra uren Fietsregeling 29 Ouderschapsverlof Toelagen: Arbeidsmarkttoelage: 2 OP/OOP, 2 AOP/Dir Buitengewone toelage: 8 OP/OOP, 11 AOP/Dir Salderingsregeling (of uitruilregeling): Deze fiscale regeling maakt het mogelijk voor medewerkers om de fiscale ruimte in hun reiskostenvergoeding woon-werkverkeer netto uit te ruilen tegen (een deel van) de bruto-eindejaarsuitkering. Veel medewerkers maken gebruik van deze mogelijkheid als een (extra) tegemoetkoming in de reiskosten woon-werkverkeer. SOP- en WS-regeling: In de cao-hbo is de seniorenregeling onderwijzend personeel (SOP-regeling) met ingang van 1 januari 2015 komen te vervallen. Medewerkers die voor 1 januari 2015 reeds aan de SOP deelnamen, kunnen de regeling voortzetten. Vanaf 1 januari 2015 kunnen oudere medewerkers gebruik maken van de regeling werktijdvermindering senioren (WS-regeling). De totale SOP- en WS-werktijdverkorting bedroeg eind 2017 respectievelijk 3,65 en 0,8 fte. DI-regeling: Vanaf 1 augustus 2015 is volgens de cao-hbo de regeling duurzame inzetbaarheid (DI-regeling) van kracht. Het aantal medewerkers dat aanspraak heeft op di-uren en di-extra uren is sindsdien toegenomen. Fietsregeling: In verband met de onzekere uitwerking van de werkkostenregeling (WKR) die per 1 januari 2015 werd ingevoerd, is destijds besloten om de fietsregeling voorlopig af te schaffen. In 2015 en 2016 bleek er nog genoeg vrije ruimte in de WKR over. Mede op verzoek van de Medezeggenschapsraad is daarom de fietsregeling per 1 januari 2017 weer in het leven geroepen. Dit leidde tot een flink aantal deelnemers. De regeling wordt op prijs gesteld en zal de komende jaren worden gecontinueerd.

54 Jaarverslag 2017 pagina 54 Hogeschool der Kunsten Den Haag Leeftijdsopbouw en m/v verdeling per OP/OOP AOP/Dir Totaal man vrouw totaal man vrouw totaal man vrouw Totaal < t/m 29 4,55 7,63 12,18 4,61 4 8,61 9,16 11,63 20,79 30 t/m 39 16,83 28,21 45,04 6,2 14,63 20,83 23,03 42,84 65,87 40 t/m 49 26,65 25,7 52,35 6,38 10,44 16,82 33,03 36,14 69,17 50 t/m 59 43,94 26,29 70,23 13,59 12,85 26,44 57,53 39,14 96,67 > 60 30,96 14,12 45,08 13,4 3,36 16,76 44,35 17,49 61,84 totaal 122,93 101,95 224,88 44,18 45,28 89,46 167,1 147,24 314,34 Opvallend is de man-vrouw verhouding per leeftijdscategorie. Tot de leeftijd van 50 jaar zijn er meer vrouwen dan mannen. Vanaf 50 jaar zijn de mannen in de meerderheid. 50% van onze medewerkers is 50 jaar of ouder. Dit percentage is hoger dan in voorgaande jaren. Vooral het aandeel 60+ is toegenomen als gevolg van de verhoging van de AOW-leeftijd. De Hogeschool acht een goede balans in de leeftijdsopbouw van belang en streeft bewust naar een continue instroom van jonge medewerkers, met name in het onderwijzend personeel. Tegelijkertijd hecht de Hogeschool ook aan het behoud van de expertise en ervaring van oudere docenten. Soms blijven docenten na hun AOWgerechtigde leeftijd nog enige tijd aan de Hogeschool verbonden. In 2017 waren dat 18 docenten (5,11 fte). Betrekkingsomvang en m/v verdeling per OP/OOP AOP/Dir Totaal man vrouw totaal man vrouw totaal man vrouw totaal 0 t/m 0,25 20,69 16,75 37,44 0,02 0,05 0,07 20,71 16,81 37,52 0,26 t/m 0,50 39,22 26,66 65,88 2,66 1,68 4,34 41,87 28,35 70,22 0,51 t/m 0,75 24,29 20,45 44,74 3 3,77 6,77 27,29 24,22 51,51 0,76 t/m 1 38,73 38,09 76,82 38,49 39,78 78,27 77,22 77,87 155,09 totaal 122,93 101,95 224,88 44,17 45,28 89,45 167,09 147,25 314,34 Inherent aan ons aanstellingsbeleid voor docenten is het relatief grote aandeel aanstellingen van minder dan 0,25 fte bij het OP/OOP. Het aandeel vrouwen in de personele bezetting is licht gestegen van 45% in 2016 naar 47% in Nationaliteit medewerkers per NL niet NL totaal ACPA Centraal Bureau Interfaculteit ArtScience Koninklijk Conservatorium Koninklijke Academie School voor Jong Talent Totaal Hogeschool ,4% van de medewerkers in loondienst bij de Hogeschool heeft een niet-nederlandse nationaliteit. Dit percentage stijgt ieder jaar licht. Daarnaast zijn veel freelancers en gastdocenten afkomstig uit het buitenland.

55 Jaarverslag 2017 pagina 55 Hogeschool der Kunsten Den Haag Salarisstructuur per schaal aantal fte man vrouw totaal man vrouw totaal stage ,84 0,32 1,16 stud ass* ,53 0,53 1** ,00 0,00 1, ,00 0,00 0, ,00 0,00 0, ,93 3,81 6, ,40 5,39 13, ,84 2,05 4, ,21 15,00 28, ,32 14,81 32, ,13 15,19 23, ,48 18,89 25, ,11 21,39 45, ,44 36,69 95, ,30 7,79 21, ,50 2,59 10, ,00 0,80 0, ,00 1,00 2, ,00 0,00 0, ,60 0,00 0,60 CvB ,00 1,00 2, ,10 147,24 314,34 *student-assistenten worden ingedeeld conform artikel H-11 van de cao-hbo **participatiebanen Salarisstructuur onderwijzend personeel per schaal fte % 9 7,43 4,42% 10 11,93 7,10% 11 34,35 20,45% 12 90,08 53,63% 13 16,39 9,76% 14 5,09 3,03% 15 0,80 0,48% 16 1,30 0,77% 18 0,60 0,36% 167,97 100,00%

56 Jaarverslag 2017 pagina 56 Hogeschool der Kunsten Den Haag Professionalisering en ontwikkeling Functioneringsgesprekken Volgens de hogeschoolregeling in het streven om met alle medewerkers met een aanstelling groter dan 0,4 fte jaarlijks een functioneringsgesprek te voeren. Met medewerkers die een aanstelling kleiner dan 0,4 fte hebben, vindt het functioneringsgesprek tweejaarlijks plaats. In 2016 en 2017 is met 94 medewerkers een functioneringsgesprek gevoerd. Het belang van het voeren van functioneringsgesprekken wordt binnen de Hogeschool breed onderkend. Het organiseren en daadwerkelijk voeren van de gesprekken is echter niet eenvoudig. De onervarenheid van de afdelingshoofden als leidinggevenden en de geringe aanwezigheid van de docenten speelt daarbij een rol. Vanuit het CvB en Directie wordt getracht de leidinggevenden actief te ondersteunen. In het Conservatorium is een training functioneringsgesprekken georganiseerd. In de KABK is het onderwerp herhaaldelijk geagendeerd voor het hoofdenoverleg en zijn de formulieren voor de zelfevaluatie herzien en de 360 graden feedback ingevoerd. Professionaliseringsplan In het kader van de uitvoering van ons professionaliseringsplan zijn in 2017 verschillende opleidings- en ontwikkelingsinitiatieven ontplooid. Naast diverse individuele opleidingen zijn hogeschoolbrede opleidingstrajecten opgezet. Enkele bijzondere activiteiten: *Engelse taaltraining Vanwege het grote aantal internationale studenten en het streven naar meer Engelstalig onderwijs worden jaarlijks taaltrainingen voor docenten georganiseerd. Het lesprogramma is vooral gericht op het gebruik van het Engels in de onderwijssituatie. Thematiek en vocabulaire zijn aangepast aan de specifieke onderwijssetting van de KABK en het KC. De trainingen worden verzorgd door het Academisch Talencentrum van de Universiteit Leiden. Voor het OOP en AOP wordt een algemene Engelse taaltraining verzorgd. *Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid / Basiskwalificatie Examinering / Seniorkwalificatie Examinering De BDB/BKE-programma s van KABK en KC zijn toegesneden op het specifieke karakter van het onderwijs in de beeldende kunst en vormgeving, respectievelijk het muziekvakonderwijs. Het KC biedt sinds enkele jaren aan haar docenten een Teacher Development Programme The Artist as Teacher, bestaande uit 9 bijeenkomsten + zelfstudie + intervisie met een totale studielast van 168 uur. Het programma is door een team ervaren KC-docenten ontwikkeld. Thema s die tijdens het programma aan bod komen: the artist as teacher, student-teacher relationship, musicianship, assessment and feedback, student ownership in learning. Een training BKE voor KC-docenten wordt ontwikkeld in samenwerking met het ICLON van de Universiteit Leiden. De BDB/BKE-training voor KABK-docenten wordt verzorgd door het Expertisecentrum Educatie van de HKU. Er start jaarlijks een training voor 15 docenten. De training bestaat uit 10 bijeenkomsten + zelfstudie + intervisie met een totale studielast van 190 uur. Thema s in het KABK-programma zijn: leer- en doceerstijlen, onderwijsvormen, groepsdynamica, feedback, toetsing en beoordeling. De cursus wordt momenteel met de HKU geëvalueerd en vanaf medio 2018 wellicht in twee delen aangeboden waardoor er meer docenten kunnen worden getraind en het rendement wordt verhoogd. In het voorjaar 2017 hebben de leden van de examencommissie van de KABK deelgenomen aan een SKE-training. *Teamontwikkeling In meerdere afdelingen zijn met externe begeleiding teamontwikkelingstrajecten opgezet met als doel o.a. het opzetten van een middellange termijnplan voor de afdeling, het positioneren van het team en het verbeteren van de onderlinge samenwerking. *Professionalisering Facilitaire Dienst KABK Als gevolg van de ontwikkelingen in de Hogeschool zijn de werkzaamheden van de facilitaire dienst en de eisen die aan de FD worden gesteld, in de afgelopen jaren op verschillende fronten veranderd. Ter ondersteuning van de facilitaire medewerkers in deze veranderingen, hun vakbekwaamheid als facilitair medewerker te vergroten en de facilitaire dienstverlening te versterken, is met ondersteuning van een extern bureau een professionaliseringsplan opgezet. Dit plan zal in de loop van 2018 worden uitgevoerd. >Professionaliseringsbudget in tijd De hogeschool investeert relatief veel tijd in professionalisering. Deze investering bedraagt voor het nietonderwijzend personeel ca. 3% en voor het onderwijzend personeel ca. 4,5% van het getotaliseerd jaarinkomen. Het hogere percentage voor het OP heeft vooral te maken met de vele kleine deeltijdaanstellingen. In onze jaartaaksystemen krijgen docenten jaarlijks 10% van hun lestijd als basis beschikbaar voor de eigen deskundigheidsbevordering. Docenten met een aanstelling kleiner dan 0,1 fte en docenten met veel contacttijd in relatie tot hun aanstellingsomvang krijgen daarmee meer uren voor professionalisering toegekend dan het basisrecht volgens de cao.

57 Jaarverslag 2017 pagina 57 Hogeschool der Kunsten Den Haag Voor het niet-onderwijzend personeel wordt het basisrecht in tijd in de jaartaak vrijgesteld. Circa 75% van de medewerkers maakt van deze mogelijkheid gebruik en maakt actief afspraken met zijn leidinggevende over het inzetten van zijn professionaliseringsuren. >Professionaliseringsbudget in geld Volgens de cao-hbo bedraagt het professionaliseringsbudget voor out-of-pocketkosten 3% van het getotaliseerd jaarinkomen. Op basis van een getotaliseerd jaarinkomen van k in 2017 was het budget De out-of-pocket uitgaven bedroegen in totaal : Centraal Bureau en Interfaculteiten Koninklijke Academie Koninklijk Conservatorium Totaal Hogeschool Het professionaliseringsbudget is als volgt besteed: Opleiding, training, workshops, coaching, conferenties, symposia % 62% Literatuur, software, contributies, abonnementen, lidmaatschappen % 18% Bezoek instellingen % 20% Docentkwaliteit In het kader van de prestatieafspraken werd als doel gesteld om het percentage docenten met een mastergraad te verhogen naar 72%. Ultimo 2016 was het percentage docenten met een mastergraad of PhD 71,05%. Als gevolg van de aanzienlijke instroom van nieuwe docenten ligt dit percentage ultimo 2017 iets lager: 69,44%. De Hogeschool stimuleert docenten tot het volgen van een (interne) masteropleiding. Daarvoor hebben vorig jaar 43 docenten een lerarenbeurs aangevraagd en gekregen. Promotietrajecten en onderzoek In het kader van de stimuleringsregeling promotietrajecten hadden 8 medewerkers een meerjarige promotiebeurs (afhankelijk van de aanstellingsomvang 0,1 tot 0,2 fte gedurende drie jaar). Dit kwam bij elkaar overeen met 1,72 fte. 7 docenten deden in het studiejaar 2016/2017 een onderzoeksproject ter versterking van hun vakbekwaamheid en ontwikkeling als kunstenaar. Voor deze onderzoeksprojecten is gemiddeld 280 uur per persoon beschikbaar. Bij elkaar was met de verschillende onderzoeksactiviteiten in 2017 gemiddeld 4 fte gemoeid. Duurzame Inzetbaarheid Volgens de regeling duurzame inzetbaarheid (DI-regeling) in de cao-hbo krijgt een medewerker met een aanstelling van 0,4 fte en hoger die tenminste 3 jaar werkzaam is in het HBO, jaarlijks DI-uren om te besteden aan zijn duurzame inzetbaarheid. De Hogeschool wil een beleidsrijke invulling van de DI-uren stimuleren voor bijv. het opdoen van nieuwe werkervaring, uitwisseling met andere onderwijsinstellingen of persoonlijk studieverlof. In het voorjaar 2017 een training voor leidinggevenden georganiseerd, waarbij is ingegaan op de bedoeling van de DI-regeling en de bestedingsdoelen, het uitwisselen van ervaringen en hoe goede afspraken te maken over de inzet van de DI-uren. De toepassing en benutting van de DI-regeling is in september 2017 tussentijds geëvalueerd. Hieruit kwam naar voren: Duurzame inzetbaarheid is een breed, multi-interpretabel, en soms lastig te hanteren begrip. Het gaat om vitaliteit, gezondheid, sociale omstandigheden, motivatie, kennis en vaardigheden. Een passende invulling van duurzame inzetbaarheid is dan ook sterk individueel bepaald en het maken van afspraken hierover vergt een goede communicatie tussen een medewerker en zijn/haar leidinggevende. Het functioneringsgesprek is het geëigende moment om individuele afspraken over de DI-uren te maken. Om tot een goede invulling te komen, individueel en in teamverband, en om het saldo DI-uren niet te laten oplopen, is het streven van de Hogeschool om ultimo 2018 met alle medewerkers afspraken te hebben gemaakt over de besteding van de DI-uren. P&O zal hierbij nadrukkelijk ondersteunen door informatievoorziening, het aanbieden van trainingen, het zoeken naar oplossingen voor knelpunten en het proactief adviseren van leidinggevenden en medewerkers. De resultaten van deze evaluatie zijn gedeeld met de Centrale Medezeggenschapsraad en het Lokaal Overleg. Wervingsbeleid De sollicitatiecode en de interne leidraad waren in 2017 onveranderd van toepassing en zijn als zodanig gehanteerd. Vacatures voor niet-onderwijzend personeel worden altijd binnen de Hogeschool bekend gemaakt voor zowel interne als externe werving. Daarnaast is in enkele gevallen gebruik gemaakt van vacaturesites als werkenbijhogescholen, theaterkrant en culturelevacatures of een recruitmentbureau.

58 Jaarverslag 2017 pagina 58 Hogeschool der Kunsten Den Haag Arbeidsomstandigheden Ziekteverzuim De Hogeschool voert een actief, preventief gezondheidsbeleid teneinde uitval door ziekte zoveel mogelijk te voorkomen. Het percentage ziekteverzuim in 2017 bedroeg 2.8%. Dat is stabiel ten opzichte van voorgaande jaren. Het gemiddelde verzuimpercentage wordt in belangrijke mate bepaald door een paar langdurige ziektegevallen. Verzuimpercentage Totaal Hogeschool 2.8% 2.9% 2.8% OP 2.3% 1.9% 2.3% OOP 4.9% 5.4% 3.2% AOP 2.8% 3.8% 3.9% Dir 0.0% 0.2% 0.4% Verzuimduur Totaal 2.8% 2.9% 2.8% Kort verzuim (< 1 week) 0.7% 0.6% 0.6% Middellang (1-6 weken) 0.5% 0.6% 0.5% Lang (> 6 weken) 1.7% 1.7% 1.8% Bedrijfsarts Na een samenwerking van 7 jaar met onze vorige bedrijfsarts, is besloten om met ingang van 2018 met een nieuwe bedrijfsarts aan de slag te gaan. Na een zorgvuldig selectieproces is, met instemming van de centrale medezeggenschapsraad, gekozen voor een bedrijfsarts van Arbodienstverlener Immediator. Vertrouwenspersonen Er zijn binnen de Hogeschool drie medewerkers die tevens de rol van vertrouwenspersoon vervullen. Zij zijn in deze rol voor zowel studenten als docenten aanspreekbaar. In het jaarlijkse evaluatiegesprek van de vertrouwenspersonen met het CvB over hun functioneren en de aard van de problematiek die aan hen wordt voorgelegd, zijn geen ernstige zaken of patronen naar voren gekomen. In het verslagjaar is geen sprake geweest van klokkenluiders. Health Checks Eens in de drie jaar biedt de Hogeschool aan medewerkers de mogelijkheid om deel te nemen aan een health check. De health check geeft inzicht in de eigen gezondheid in relatie tot de activiteiten en werkzaamheden. Algemene onderdelen zijn het meten van bloeddruk, BMI, lengte vs gewicht, vet% en cholesterol. Aan de hand van de testresultaten en de vooraf ingevulde persoonlijke vragenlijst vindt een adviesgesprek plaats. Zo nodig wordt advies of hulp gegeven om klachten te beperken of wordt doorverwezen naar fysieke of mentale coaching of specialistische ondersteuning. Er hebben ca. 150 medewerkers aan de health check deelgenomen. In vervolg op de health check zijn workshops mindfulness en dynamisch werken georganiseerd en wordt gedurende een half jaar bedrijfsfysiotherapie aangeboden. We zullen voortaan jaarlijks enkele workshops organiseren rond thema s als leefstijl, voeding, bewegen en (mentale) fitheid, ter inspiratie voor medewerkers om hier vervolgens zelf verder mee aan de slag te gaan. RI&E In 2012 was in de gebouwen van het KC en de KABK de laatste RI&E uitgevoerd. Omdat er sindsdien in de huisvesting en de apparatuur van de KABK het nodige is gewijzigd, is besloten tot een nieuwe RI&E. Vanwege de aanstaande verhuizing is in het KC geen nieuwe RI&E uitgevoerd, maar is de RI&E uit 2012 geactualiseerd. De plannen van aanpak naar aanleiding van de RI&E s worden besproken met de facultaire deelmedezeggenschapsraden. Werkdruk Het Arbobeleid van de Hogeschool is erop gericht aanhoudende te hoge werkdruk te voorkomen door de oorzaken van de ervaren werkdruk aan te pakken en medewerkers ondersteuning te bieden bij het omgaan met werkdruk. De resultaten van het medewerkersonderzoek 2016 laten zien dat veel van onze medewerkers energie krijgen van de inhoud van hun werk en van de werksfeer. De vrijheid in de uitvoering van het werk, de passie voor en betrokkenheid bij het werk en de contacten met studenten en collega s worden vaak genoemd als energiegevers. Medewerkers verliezen echter ook energie aan de studenten en collega s, evenals aan administratie en communicatie. De gedrevenheid en betrokkenheid bij het werk kunnen ook té groot worden en daarmee de

59 Jaarverslag 2017 pagina 59 Hogeschool der Kunsten Den Haag beleving van werkdruk versterken. Er is een beleidsnotitie opgesteld waarin de maatregelen worden beschreven die door de Hogeschool worden getroffen ter voorkoming van een te hoge werkdruk op het gebied van werkinhoud en organisatie, training en coaching, duurzame inzetbaarheid en ziekteverzuimpreventie. De notitie is gedeeld met de centrale medezeggenschapsraad en het lokaal overleg. Eigenrisicodragerschap WGA en ZW Sinds 2014 heeft de Hogeschool de uitkeringen voor het vaste personeel in het kader van de Wet Gedeeltelijke Arbeidsongeschiktheid (WGA-vast) privaat verzekerd bij een verzekeraar. Voor de WGA-uitkeringen van het tijdelijke personeel (WGA-flex) waren we publiek verzekerd. Vanwege de samenvoeging van de WGA-vast en de WGA-flex per 1 januari 2017 is besloten om voor de gehele WGA eigenrisicodrager te worden en de uitkeringen privaat te verzekeren. Daarnaast is de Hogeschool per 1 januari 2017 ook eigenrisicodrager geworden voor de uitkeringen in het kader van de Ziektewet (ZW) van medewerkers die ziek zijn of worden na afloop van hun dienstverband. Naar verwachting zal het eigenrisicodragerschap voor het totale pakket kostenbesparend zijn. Er waren in 2017 geen ex-medewerkers die na afloop van een tijdelijk dienstverband aanspraak maakten op een ZW-uitkering; 3 ex-medewerkers ontvangen een WGA-uitkering. Organisatie Actualisering functiegebouw Sinds de implementatie van het functie-ordeningssysteem FUWA-HBO in 2006 is het functiegebouw van de Hogeschool niet gewijzigd. Er zijn echter sindsdien nogal wat functies veranderd, verder ontwikkeld, komen te vervallen en bijgekomen. Dit heeft er toe geleid dat het functiegebouw steeds minder de bestaande situatie representeert. Een actualisering leek ons daarom zeer gewenst. Een groot verschil met 2006 is dat het bij deze actualisering niet gaat om de invoering van een nieuw functieordeningssysteem. FUWA-HBO is en blijft de basis voor de indeling en de waardering van de functies. Functies van medewerkers zullen dan ook in het kader van deze actualisering niet opnieuw worden ingedeeld. Iedereen behoudt ook zijn takenpakket, functienaam, functieschaal en salaris. Rechtsposities en arbeidsvoorwaarden blijven dus onverkort gehandhaafd. Alleen wanneer op basis van het geactualiseerde functiegebouw zou worden geconstateerd dat de werkzaamheden van een medewerker te laag zijn ingedeeld, kan de inschaling in positieve zin worden heroverwogen. Het geactualiseerde functiegebouw is in december 2017 voor advies aan de centrale medezeggenschapsraad voorgelegd. Participatiewet In 2017 zijn binnen de Hogeschool 3 participatiebanen gecreëerd. Wanneer vanaf 2018 de quotumregeling gaat gelden, betekent dit voor ons dat we 9 banen van 25,5 uur moeten invullen. Dat zal niet gemakkelijk zijn. De Hogeschool wil zich echter inzetten om het aantal participatieplaatsen in 2018 en 2019 substantieel uit te breiden. Re-integratiebegeleiding ex-medewerkers Als eigenrisicodrager voor de WW en BW is de Hogeschool verantwoordelijk voor de re-integratie van haar exmedewerkers. Tot nu toe werd dit ingevuld door individueel afspraken te maken over de re-integratie-begeleiding. Sinds de invoering van de WWZ blijkt deze aanpak niet langer te voldoen. We zien onze uitkeringslasten oplopen en ex-medewerkers langer gebruik maken van een uitkering. Daarom is in het najaar van 2017 een contract aangegaan met Randstad voor de begeleiding van medewerkers die in een uitkeringssituatie dreigen te komen. Door hen actief en vroegtijdig zo mogelijk al voor de ontslagdatum te mobiliseren naar ander werk, wordt de kans op het sneller vinden van een andere baan vergroot en daarmee de kans op instroom in de WW en evt. de BWW verminderd. Het contract met Randstad is aangegaan voor een periode van één jaar en zal medio 2018 worden geëvalueerd. Werkkostenregeling Volgens de werkkostenregeling (WKR) kan maximaal 1,2% van de totale fiscale loonsom worden besteed aan onbelaste vergoedingen en verstrekkingen. Deze zgn. vrije ruimte bedroeg Het totaal aan werkkosten was , waarmee 75% van de vrije ruimte in 2017 is benut. In 2016 was dit 65%. De stijging is vooral het gevolg van de vernieuwde fietsregeling die per 1 januari 2017 in werking is getreden. Decentrale arbeidsvoorwaardenmiddelen Conform hoofdstuk K van de cao-hbo besteedt de hogeschool 1,41% van het getotaliseerde jaarinkomen aan decentraal overleg over arbeidsvoorwaarden. In 2017 was het budget Dit is ingezet voor de onderstaande onderwerpen: - De totale kosten van de reiskostenregeling woon-werkverkeer bedroegen Overeenkomstig de afspraak met de onderwijsvakorganisaties wordt de helft hiervan ten laste van de decentrale arbeidsvoorwaardenmiddelen gebracht.

60 Jaarverslag 2017 pagina 60 Hogeschool der Kunsten Den Haag - De wettelijk verplichte werkgeversbijdrage voor de kosten van kinderopvang bedroeg 0,50% van het premieloon, zijnde voor de Hogeschool een bedrag van Er is in totaal geïnvesteerd in het kader van preventief gezondheidsbeleid voor zowel persoonlijke als collectieve interventies. Er is o.a. een health check gehouden, bedrijfsfysiotherapie aangeboden en een training duurzame inzetbaarheid voor leidinggevenden georganiseerd. Op individuele basis blijft mentale coaching een veel ingezette ondersteuning. Daarnaast is er ook coaching op fysiek gebied, loopbaanonderzoek en mediation aangeboden. - Van de mogelijkheid tot verruiming van betaald zorgverlof werd door 9 medewerkers gebruik gemaakt. In 2017 kostte dit aan bruto uurloon De kosten van de museumjaarkaart voor alle medewerkers in loondienst bedroegen

61 Jaarverslag 2017 pagina 61 Hogeschool der Kunsten Den Haag 8. JAARREKENING Inhoudsopgave Belangrijkste activiteiten van de rechtspersoon pag. 62 Enkelvoudige jaarrekening... pag. 63 Enkelvoudige balans, na resultaatbestemming, 31 december 2017 Enkelvoudige staat van baten en lasten 31 december 2017 Enkelvoudig kasstroomoverzicht over 2017 Toelichting op de enkelvoudige balans en staat van baten en lasten 31 december 2017 Gebeurtenissen na balansdatum Voorstel resultaatbestemming 31 december 2017 Bijzondere posten pag. 84 Overzicht geoormerkte subsidies OCW en EZ (RJ660, model G) Verantwoording uit hoofde van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) Gegevens over de rechtspersoon Overige gegevens pag. 88 Overzicht verbonden partijen Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Bijlagen bij de jaarrekening pag Bijlage 1: specificatie posten OCW - Bijlage 2: overzicht rijksbijdragen

62 Jaarverslag 2017 pagina 62 Hogeschool der Kunsten Den Haag Belangrijkste activiteiten van de rechtspersoon De Hogeschool der Kunsten Den Haag is in 1990 ontstaan door het samengaan van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en het Koninklijk Conservatorium. Zij vormt sindsdien een kleinschalige, monosectorale instelling voor hoger onderwijs op het gebied van beeldende kunst en vormgeving, muziek en dans met een sterk internationale inslag. De geschiedenis van de Koninklijke Academie gaat terug tot ze is de oudste kunstacademie van Nederland en één van de oudste van Europa en die van het Conservatorium tot Direct bij de start van de Hogeschool werd een gezamenlijke Interfaculteit voor Beeld en Geluid opgericht (nu ArtScience). Daarmee werd het innovatieve karakter van de Hogeschool meteen onderstreept. De eigen School voor Jong Talent, in 1956 van start gegaan als Opleiding voor Danskunst, is sindsdien uitgegroeid tot een volwaardige interfaculteit met talentvolle leerlingen dans, muziek en beeldende kunst in de leeftijd van 10 tot 18 jaar. Sinds 2001 werkt de Hogeschool nauw samen met de Universiteit Leiden. Dankzij de in gezamenlijkheid opgerichte Academy of Creative and Performing Arts (ACPA), onderdeel van de Faculteit der Geesteswetenschappen, worden promotietrajecten gerealiseerd in muziek, beeldende kunst en vormgeving. Missie De Hogeschool der Kunsten Den Haag heeft haar missie verwoord in vier algemene doelstellingen: 1. het aan studenten bieden van een hogere beroepsopleiding en voorbereidende beroepsopleiding op een zo hoog mogelijk internationaal georiënteerd niveau ter voorbereiding op het scheppend, uitvoerend, docerend, bestuderend en/of registrerend beoefenen der kunsten; het betreft de domeinen beeldende kunsten, vormgeving, muziek en dans; 2. het doen van onderzoek in de kunsten; 3. het bijdragen aan de ontwikkeling van de studenten; 4. het bijdragen aan de ontwikkeling en beoefening der kunsten. De Hogeschool geeft haar missie vorm in een breed scala van educatieve en artistieke activiteiten. Ze verzorgt onderwijs, organiseert projecten, uitvoeringen en exposities, is actief in internationale samenwerking en uitwisseling, ontwikkelt interdisciplinair onderwijs en heeft onderzoek tot kernactiviteit gemaakt. Specifieke kenmerken waarmee de HdK zich onderscheidt binnen het hoger onderwijs zijn: het streven naar een hoog technisch en artistiek niveau, gerelateerd aan internationale maatstaven, vernieuwing vanuit experiment en traditie en het samengaan van onderwijs, onderzoek en productie. De algemeen geformuleerde missie van de Hogeschool krijgt in beide faculteiten, de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) en het Koninklijk Conservatorium (KC), een eigen gezicht. Deze missies sluiten nauw aan bij het profiel van de individuele faculteiten. Bij de KABK wordt de missie niet beschouwd als een statisch uitgangspunt dat voor langere tijd wordt vastgelegd, maar als een leidraad waarover de faculteit continu met zichzelf en met de omgeving in gesprek is. De KABK leidt studenten op tot zelfstandige en zelfbewuste kunstenaars en ontwerpers die een onderzoekende mentaliteit verbinden aan een onderscheidend conceptueel en beeldend vermogen en met authentiek, diepgravend werk een rol van betekenis spelen in de discipline en de maatschappij. De kernwaarden van de Academie zijn: talent, anders denken, diepgang, engagement, ambitie. Primaire doelstelling van het KC is de aankomende jonge musicus en docent muziek de hoogste artistieke, ambachtelijke en pedagogische vaardigheid en veelzijdigheid bij te brengen om te kunnen functioneren in de veeleisende en voortdurend veranderende beroepsomgeving van vandaag de dag. Daarbij is het van belang om nieuwsgierigheid, creativiteit en zelfstandigheid van studenten te ontwikkelen en inspirerend en uitdagend te zijn om voortdurend nieuwe wegen en paden te kunnen inslaan in het internationale cultuurlandschap en bovendien, waar gewenst, de aankomend musicus op te leiden tot een bekwaam leraar, pedagoog en/of kunstenaaronderzoeker.

63 Jaarverslag 2017 pagina 63 Hogeschool der Kunsten Den Haag Enkelvoudige jaarrekening Enkelvoudige balans, na resultaatbestemming, per 31 december 2017 Enkelvoudige staat van baten en lasten per 31 december 2017 Enkelvoudig kasstroomoverzicht over 2017 Toelichting op de enkelvoudige balans en staat van baten en lasten per 31 december 2017 Gebeurtenissen na balansdatum Voorstel resultaatbestemming per 31 december 2017

64 Jaarverslag 2017 pagina 64 Hogeschool der Kunsten Den Haag Enkelvoudige balans, na resultaatbestemming, per 31 december 2017 Activa 31 december december 2016 Vaste activa A Materiële vaste activa Terreinen 1) Gebouwen 1) Verbouwingen/installaties 2) Inventaris en apparatuur 3) Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden 4) Vorderingen 5) Debiteuren collegegelden Debiteuren overige Te vorderen omzetbelasting Overige vorderingen en overlopende activa Totaal vorderingen Liquide Middelen 6) Kas Deposito s Tegoeden op bankrekeningen Totaal liquide middelen Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA A Voor de verklaring van de cijfers gevolgd door een ) in deze kolom wordt verwezen naar de rubrieken in de toelichting op de enkelvoudige balans.

65 Jaarverslag 2017 pagina 65 Hogeschool der Kunsten Den Haag Vervolg enkelvoudige balans, na resultaatbestemming, per 31 december 2017 Passiva 31 december december 2016 Eigen Vermogen 7) Algemene reserve Bestemmingsreserve huisvesting Bestemmingsreserve terrein Bestemmingsreserve inventaris nieuwbouw Bestemmingsreserve leermiddelen Bestemmingsreserve onderzoek en innovatie Bestemmingsreserve huisstijl en website Bestemmingsreserve internationalisering Bestemmingsfonds profileringsfonds Totaal Eigen Vermogen Voorzieningen Voorziening wachtgelden 8) Voorziening jubilea 9) Voorziening langdurig zieken 10) Voorziening duurzame inzetbaarheid 11) Voorziening achterstallig onderhoud 12) Totaal Voorzieningen Langlopende Schulden 13) Lening o/g 10 jaar (Ministerie van Financiën) Totaal Langlopende Schulden Kortlopende Schulden 14) Crediteuren Aflossingen leningen komend jaar Vooruitontvangen collegegelden Belastingen, premieheffingen en pensioenpremie Vakantiegeld Nog te betalen vakantiedagen Overige te betalen lasten en overlopende passiva Totaal Kortlopende Schulden TOTAAL PASSIVA

66 Jaarverslag 2017 pagina 66 Hogeschool der Kunsten Den Haag Enkelvoudige staat van baten en lasten per 31 december 2017 Werkelijk Begroting Werkelijk Baten 15) Rijksbijdragen OCW Overige subsidies OCW-EZ College-, cursus- en examengelden Overige baten Totaal Baten Lasten Personele Lasten 16) Afschrijvingen 17) Huisvestingslasten 18) Overige Instellingslasten 19) Totaal Lasten Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten Rentebaten 20) Rentelasten 20) Saldo financiële baten en lasten Resultaat Nettoresultaat

67 Jaarverslag 2017 pagina 67 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bestemming netto resultaat Werkelijk Begroting Werkelijk Algemene reserve Bestemmingsreserve inventaris nieuwbouw Bestemmingsreserve huisvesting Bestemmingsreserve leermiddelen Bestemmingsreserve Onderzoek en innovatie Bestemmingsreserve Huisstijl en Website Bestemmingsreserve Internationalisering Totaal bestemming exploitatiesaldo

68 Jaarverslag 2017 pagina 68 Hogeschool der Kunsten Den Haag Enkelvoudig kasstroomoverzicht over 2017 Bedragen * Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen 17) Mutaties voorzieningen 8 t/m 12) Verandering in vlottende middelen: Voorraden 4) 43-3 Vorderingen 5) Schulden 14) Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest 20) 1 1 Betaalde interest 20) Kasstroom uit operationele Activiteiten Kasstroom uit Investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa 1 t/m 3) Mutaties leningen 0 0 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit Financieringsactiviteiten Nieuw opgenomen leningen 0 0 Aflossing langlopende schulden 13) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie liquide middelen Stand per 1 januari Mutatie Boekjaar Stand per 31 december

69 Jaarverslag 2017 pagina 69 Hogeschool der Kunsten Den Haag Toelichting op de enkelvoudige balans en staat van baten en lasten per 31 december 2017 Algemeen De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW, de RJO en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die uitgegeven is door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deze bepalingen zijn van toepassing op grond van de Regeling Jaarverslaggeving Onderwijs. De jaarrekening is opgesteld in euro s. De enkelvoudige jaarrekening bevat de financiële gegevens van de Stichting Hogeschool der Kunsten Den Haag exclusief de Stichting Cursussen. Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het College van Bestuur zich verschillende oordelen en schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereist inzicht noodzakelijk is, vermelden wij de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen. Stelselwijzigingen In 2017 is geen stelselwijziging doorgevoerd. Grondslagen Vergelijking met vorig jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn op de volgende onderdelen na ongewijzigd gebleven ten opzichte van vorig jaar. Schattingswijziging waarderingsgrondslag voorziening wachtgelden Het College van bestuur heeft in 2017 besloten de grondslag voor de waardering van de voorziening wachtgeld te wijzigen. Deze wijziging heeft betrekking op de verwachting of een ex-medewerker weer aan het werk komt. Tot en met 2016 hanteerden wij voor alle wachtgeldsituaties een voorziening van 100% voor de gehele looptijd van de aanspraken. Het College heeft besloten voor alle nieuwe instroom de voorziening als volgt te bepalen: 100% van de aanspraken van het komend jaar en daarna jaarlijks afbouwend met 20%. Als onderbouwing hiervoor geeft de huidige economische situatie ons daartoe voldoende ondersteuning. Daarnaast hebben wij met Randstad een contract waarin is afgesproken dat zij zich bezig houden met de ondersteuning van deze exmedewerkers naar nieuw werk. Presentatiewijziging Collegegelden De presentatie van de vooruitgefactureerde collegegelden is aangepast in de jaarrekening 2017, vanwege een door het Ministerie van OCW uitgebracht standpunt hierover. Vooruitgefactureerde collegegelden welke nog niet zijn ontvangen, zijn gesaldeerd met de collegegeld debiteuren. Dit heeft geen effect op het resultaat, het eigen vermogen of de kasstromen. Om het inzicht in deze posten te vergroten zijn de vergelijkende cijfers per 31 december 2016 ten opzichte van de jaarrekening van vorig jaar aangepast. Het effect op het balanstotaal, de solvabiliteit en de liquiditeit per 31 december 2016 en 2017 is als volgt: Was Is Was Is Collegegeld debiteuren Vooruitontvangen Collegegelden Balanstotaal Solvabiliteit 68,8 70,8 68,9 71,0 Current Ratio 2,29 2,46 2,19 2,35

70 Jaarverslag 2017 pagina 70 Hogeschool der Kunsten Den Haag Beleidsregels toepassing WNT De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is met ingang van 2 december 2016 van kracht. Statutaire regeling winstbestemming Er is geen statutaire regeling winstbestemming aanwezig. Toegepaste waarderingsgrondslagen Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de staat van baten en lasten en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de toelichting. Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs plus bijkomende kosten of vervaardigingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen, rekening houdend met een restwaarde van 45%, gedurende de geschatte economische levensduur. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van het actief hoger is dan de realiseerbare waarde. Overige vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenbare kosten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur, of lagere bedrijfswaarde. De vervaardigingsprijs bestaat uit de aanschafkosten van grond- en hulpstoffen en kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de vervaardiging inclusief installatiekosten. Indien voor te vervaardigen materiële vaste activa noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken, worden de rentekosten opgenomen in de vervaardigingsprijs. Subsidies op investeringen worden in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs van de activa waarop de subsidies betrekking hebben. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa Door de Hogeschool wordt op iedere balansdatum beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarden. De realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. De opbrengstwaarde wordt bepaald met behulp van de actieve markt. In 2017 is er geen sprake geweest van een bijzondere waardevermindering. Voorraden De voorraden worden gewaardeerd op verkrijgingprijzen onder toepassing van de FIFO methode. De voorraden grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd op verkrijgingsprijzen onder toepassing van de FIFO-methode ( first in, first out ) of lagere opbrengstwaarde. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden Vorderingen Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Voorzieningen wegens oninbaarheid zijn in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit algemene reserves en bestemmingsreserves en/of -fondsen. Hierin is tevens een segmentatie opgenomen naar publieke en private middelen. De bestemmingsreserves zijn reserves met een beperktere bestedingsmogelijkheid, welke door het College van Bestuur is aangebracht. Hieronder is voor iedere bestemmingsreserve de beperking zoals deze door het bestuur is aangebracht beschreven.

71 Jaarverslag 2017 pagina 71 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bestemmingsreserve huisvesting, De beperking op deze reserve is dat deze alleen bestemd kan worden voor onderzoek, aankoop, investering, aanbouw, verbouw en nieuwbouw van zowel bestaande als te creëren huisvesting voor hetzij de Koninklijke Academie hetzij het Koninklijk Conservatorium of 1 van beide interfaculteiten. Bestemmingsreserve terrein, De beperking op deze reserve is dat deze alleen bestemd kan worden voor de vervreemding van het terrein aan de Juliana van Stolberglaan 1 te Den Haag. Bestemmingsreserve inventaris De beperking op deze reserve is dat deze alleen bestemd kan worden voor de investering ten behoeve van inventaris ten behoeve van de inrichting van de nieuwbouw van het KC. Bestemmingsreserve Onderzoek en Innovatie De beperking op deze reserve is dat deze alleen bestemd kan worden voor investeringen ten behoeve van onderwijsverbetering en -vernieuwing, onderzoek en promoties, lectoraten en kwaliteitszorg. Bestemmingsreserve leermiddelen De beperking op deze reserve is dat deze alleen bestemd kan worden voor investeringen in leermiddelen, waaronder ook groot onderhoud van leermiddelen. Bestemmingsreserve Internationalisering De beperking op deze reserve is dat deze alleen bestemd kan worden voor bijzondere activiteiten en investeringen ten aanzien van het ontwikkelen, produceren, verzorgen van onderwijs ter verbetering en intensivering van het gewenst internationale profiel. Bestemmingsreserve Huisstijl en website De beperking op deze reserve is dat deze alleen bestemd kan worden voor investeringen van een nieuwe huisstijl en website. Bestemmingsfonds Profileringsfonds, Vanaf september 2010 is in de WHW de mogelijkheid gecreëerd een profileringsfonds te vormen. Hierdoor is het mogelijk, op basis van maatwerk, studenten te ondersteunen door het toekennen van een tegemoetkoming. De medezeggenschap heeft instemmingsrecht op de uitvoeringsregeling van het profileringsfonds. De beperking op deze reserve is dat deze alleen bestemd kan worden aan door het College van Bestuur toe te kennen ondersteuning aan studenten van de Hogeschool. Voorzieningen algemeen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. Wanneer de verwachting is dat een derde de verplichtingen vergoedt, en wanneer het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting, dan wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen. Wachtgeldvoorziening In verband met de op balansdatum bestaande verplichtingen tot het in de toekomst uitbetalen van wachtgelden is een voorziening gevormd ter hoogte van 100% voor de verplichtingen van het komend boekjaar. Voor de verplichtingen van de jaren daarna hanteren wij een afbouwpercentage van 20% per jaar.gelet op de economische situatie en de opgelopen ervaringen is de voorziening per jaareinde 2017 conform de uitgangspunten geformuleerd bij de schattingswijziging. Voorziening jubilea De voorziening voor jubilea heeft betrekking op per balansdatum opgebouwde rechten, rekening houdend met de kans op voortijdige beëindiging van het dienstverband met het personeelslid. Voorziening langdurig zieken De voorziening langdurig zieken heeft betrekking op de verplichtingen tot het in de toekomst doorbetalen van beloningen aan personeelsleden die op balansdatum naar verwachting blijvend geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn om werkzaamheden te verrichten door ziekte of arbeidsongeschiktheid.

72 Jaarverslag 2017 pagina 72 Hogeschool der Kunsten Den Haag Voorziening Duurzame Inzetbaarheid De voorziening heeft betrekking op de verplichting volgend uit artikel M-2 werktijdvermindering senioren. De voorziening is opgebouwd voor de werknemers die in het verslagjaar voldoen aan alle criteria en gebruik maken van deze regeling. Voor alle overige categorien medewerkers kan geen betrouwbare schatting gedaan worden en zijn derhalve niet opgenomen. Voorziening achterstallig onderhoud Aan het gebouw van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten is in 2014 een grote achterstand in het onderhoud geconstateerd. Deze constatering is gedaan op basis van de uitkomsten en de analyse daarop van een onderzoek dat door een extern adviesbureau is uitgevoerd. Om het gebouw weer op een minimaal acceptabel onderhoudsniveau te krijgen dient het pand de komende jaren voor dit doel gerenoveerd te worden. Om deze investering te financieren is besloten in 2014 hiertoe een voorziening achterstallig onderhoud te vormen. Na deze investering is het gebouw weer op het gewenste niveau en zullen de jaarlijkse onderhoudskosten via de reguliere exploitatie verlopen en zal deze voorziening niet meer nodig zijn. Voorziening arbeidsongeschiktheidskosten Indien op balansdatum verplichtingen bestaan tot het in de toekomst doorbetalen van beloningen aan personeelsleden die op balansdatum naar verwachting blijvend geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn om werkzaamheden te verrichten door ziekte of arbeidsongeschiktheid, kan een voorziening worden opgenomen. Gezien de relatief geringe omvang is dit niet gebeurd. Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste waardering gewaardeerd tegen reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt samen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de staat van baten en lasten wordt verwerkt. Kortlopende schulden Schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in waardering bij de eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Grondslagen voor bepaling van het resultaat De baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn verwezenlijkt. Verliezen en risico s die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen, indien zij voor het vaststellen van de jaarrekening bekend zijn geworden. Verlenen van diensten Opbrengsten uit het verlenen van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Rijksbijdragen Rijksbijdragen worden als baten verantwoord in de staat van baten en lasten in het jaar waarop de toekenning betrekking heeft. Overige overheidsbijdragen en -subsidies Exploitatiesubsidies worden als bate verantwoord in de staat van baten en lasten in het jaar waarin de gesubsidieerde kosten zijn gemaakt of opbrengsten zijn gederfd, of wanneer een gesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan. De baten worden verantwoord als het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen en de instelling de condities voor ontvangst kan aantonen. Subsidies met betrekking tot investeringen in materiële vaste activa worden in mindering gebracht op het desbetreffende actief en als onderdeel van de afschrijvingen verwerkt in de staat van baten en lasten.

73 Jaarverslag 2017 pagina 73 Hogeschool der Kunsten Den Haag Overige baten Overige bedrijfsopbrengsten bestaan uit baten uit verhuur, detachering, ouderbijdragen en overige baten. Afschrijvingen op materiële vaste activa Materiële vaste activa worden vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Over terreinen wordt niet afgeschreven. Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de toekomstige gebruiksduur, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast. Boekwinsten en -verliezen bij verkoop van materiële vaste activa zijn begrepen onder de afschrijvingen. Personeelsbeloningen Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de staat van baten en lasten voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Er zijn geen werknemers werkzaam buiten Nederland. Pensioenen De instelling heeft de toegezegd-pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds in de jaarrekening verwerkt volgens de verplichtingenbenadering. De over het verslagjaar verschuldigde premie wordt als last verantwoord. Mutaties in de pensioenvoorziening worden ook in de staat van baten en lasten verwerkt. Het bedrag dat als pensioenvoorziening is opgenomen, is de beste schatting van de nog niet afgefinancierde bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. Pensioenvoorziening De instelling heeft een pensioenregeling bij Stichting Bedrijfspensioenfonds ABP. Op deze pensioenregeling zijn de bepalingen van de Nederlandse Pensioenwet van toepassing en worden op verplichte of contractuele basis premies betaald door de instelling. ABP hanteert het middelloon als pensioengevende salarisgrondslag. ABP probeert ieder jaar de pensioenen te verhogen met de gemiddelde stijging van de lonen in de sectoren overheid en onderwijs. Wanneer de dekkingsgraad lager is dan 105% vindt er geen indexatie plaats. Als deze lager dan 100% is, kan een aanpassing van de pensioenuitkeringen plaatsvinden. De premies worden verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen. De dekkingsgraad van Stichting Bedrijfspensioenfonds ABP per 31 december 2017 is 104,4% gemiddeld over 2017 is een dekkingsgraad van 101,5% bereikt in 2016 was dit 96,6%. In geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds heeft de instelling geen verplichting tot het doen van aanvullende bijdragen, anders dan hogere toekomstige premies. Bijzondere posten Bijzondere posten zijn baten of lasten die voortvloeien uit gebeurtenissen of transacties die behoren tot het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening, maar die omwille van de vergelijkbaarheid apart toegelicht worden op grond van de aard, omvang of het incidentele karakter van de post. Operational leasing Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst- en verliesrekening over de looptijd van het contract. Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente worden meegenomen. Grondslag kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. Onder de investeringen in materiële vaste activa zijn alleen opgenomen de investeringen waarvoor in 2017 geldmiddelen zijn opgeofferd. Van de totale investeringen van kan een bedrag van ongeveer worden aangemerkt als uitbreidingsinvesteringen.

74 Jaarverslag 2017 pagina 74 Hogeschool der Kunsten Den Haag Toelichting op de enkelvoudige balans 31 december 2017 ACTIVA Materiële vaste activa In 2017 zijn, conform de door ons gehanteerde grondslagen, de materiële vaste activa gewaardeerd. In 2017 hebben zich geen bijzondere waardeverminderingen voorgedaan. Totaaloverzicht MVA 2017 Verkrijgingsprijs t/m 2016 Cumulatieve Afschrijving tm 2016 Boekwaarde Investeringen 2017 Desinvesteringen 2017 Afschrijving 2017 Boekwaarde Totaal Terreinen Totaal Gebouwen Totaal Verbouwingen/ Installaties Totaal Inventaris TOTAAL MVA ) Terreinen en gebouwen Voor de terreinen en gebouwen zijn als verkrijgingsprijs de bruto-deelnamesommen overeenkomstig de "OKFregeling" gehanteerd. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De Hogeschool is eigenaar van de grond van Prinsessegracht 4/Bleijenburg 38 (unilokatie Koninklijke Academie). Ten aanzien van het terrein van het Koninklijk Conservatorium bezit de Hogeschool het zakelijk recht van opstal; de Gemeente Den Haag is eigenaar. In het kader van de OKF is dit recht gewaardeerd op 1,4 mln. De verzekerde waarde van de opstallen per en de WOZ-waarde (peildatum ) zijn als volgt: verzekerde WOZwaarde waarde Prinsessegracht 4/Bleijenburg (unilokatie) Juliana van Stolberglaan De gebouwen zijn hypothecair bezwaard bij het Ministerie van Financiën. Het bedrag van de leningen per 31 december 2017 is In 2017 is een start gemaakt om de glaskappen op het gebouw van de KABK grootscheeps te renoveren. In 2017 is hiermee een bedrag gemoeid van De renovatie van dit onderdeel zal in de zomer van 2018 worden afgerond. 2) Verbouwingen/installaties Als grens voor activering wordt aangehouden. Het jaar van aanschaf is het eerste jaar van afschrijving. In 2017 is geïnvesteerd, het betrof de belettering en het lichtkunstwerk voorzijde gebouw KABK en de interne verbouwing om de samenvoeging van de afdelingen studentenadministratie, planning en roostering en international office mogelijk te maken. 3) Inventaris en apparatuur Op inventaris wordt lineair afgeschreven: de afschrijvingspercentages zijn 4%, 5%, 10 %, 20 % en 33,3 %.

75 Jaarverslag 2017 pagina 75 Hogeschool der Kunsten Den Haag Als grens voor activering wordt aangehouden, tenzij de gebruiksduur van het activum minder dan 1 jaar bedraagt. In het jaar van aanschaf wordt naar tijdgelang afgeschreven. In 2017 is geïnvesteerd in inventaris en apparatuur. De verzekerde waarde van de inventaris per is als volgt: Koninklijk Conservatorium Koninklijke Academie ========== Voorraden 4) Voorraden ========== ========== De post voorraden zijn per 31 december 2017 bepaald op 0. De voorraad zoals wij die opnamen van de fotoshop en het magazijn is als gevolg van het opheffen van deze onderdelen niet meer van toepassing. Alle mogelijke inkopen van deze producten worden vanaf 2017 direct in de kosten genomen. 5) Vorderingen De vorderingen zijn met ongeveer gedaald. Deze daling wordt veroorzaakt door diverse hieronder gespecificeerde posten. Vorderingen Debiteuren collegegelden Debiteuren overige Te vorderen omzetbelasting Overige vorderingen en overlopende activa Totaal vorderingen De vordering debiteuren collegegelden per 31 december 2017 betreft de nog te ontvangen collegegelden voor het studiejaar 2017/2018 en enkele posten van het studiejaar daarvoor. Hiervoor is een voorziening getroffen van , die in het saldo is opgenomen. Voor de overige vorderingen is het kredietrisico nihil Voorziening oninbaarheid debiteuren Stand per 1 januari Onttrekkingen Dotaties Stand per 31 december Alle openstaande bedragen hebben een looptijd korter dan 1 jaar. 6) Liquide middelen De liquide middelen zijn, zie ook het kasstroomoverzicht eerder in deze jaarrekening, met ruim 541K gedaald. Deze daling wordt met name veroorzaakt door: - Het negatief jaarresultaat (± 0,3 mln negatief) - Mutaties voorzieningen (± 0,4 mln. negatief) - Aflossing langlopende leningen (± 0,4 mln. negatief) - Afschrijving minus investeringen (± 0,6 mln. positief) De liquide middelen zijn vrij besteedbaar.

76 Jaarverslag 2017 pagina 76 Hogeschool der Kunsten Den Haag Liquide Middelen Kas Deposito s Tegoeden op bankrekeningen Totaal liquide middelen PASSIVA Eigen vermogen 7) Eigen vermogen Het eigen vermogen is met ruim 0,35 mln. gedaald. In de paragraaf Voorstel resultaatbestemming 31 december 2017 bij deze jaarrekening is het besluit van het College van Bestuur opgenomen over de verdeling van het resultaat naar het eigen vermogen. Hieronder volgt een korte toelichting op het genomen besluit. Er is toegevoegd aan de bestemmingsreserves voor de toekomstige investeringen van leermiddelen bij het KC. Aan de bestemmingsreserve Huisstijl en websites is een bedrag onttrokken van 300K. Dit bedrag betreft de uitrol van de nieuwe huisstijl en de ontwikkeling van de nieuwe websites in Aan de bestemmingsreserve Onderzoek en Innovatie is een bedrag van onttrokken. Dit ter compensatie van de investeringen die in 2017 zijn gedaan voor de ontwikkeling van nieuwe masteropleidingen en de voorfinanciering van de uitvoering van deze masters vanaf 1 september De rest van het resultaat, een bedrag van bijna 5K, is toegevoegd aan de algemene reserve. Deze reserve bepaalt voor het overgrote deel het weerstandsvermogen van de Hogeschool. Stand per Resultaat Overige Mutaties Stand per Algemene Reserve Subtotaal Algemene reserve Bestemmingsreserve Huisvesting Bestemmingsreserve Terrein Bestemmingsreserve Inventaris Nieuwbouw Bestemmingsreserve Leermiddelen Bestemmingsreserve Onderzoek en innovatie Bestemmingsreserve Huisstijl en websites Bestemmingsreserve Internationalisering Subtotaal Bestemmingsreserve Bestemmingsfonds Profileringsfonds Subtotaal Bestemmingsfonds Totaal Eigen vermogen

77 Jaarverslag 2017 pagina 77 Hogeschool der Kunsten Den Haag Voorzieningen 8) Voorziening wachtgelden De voorziening wachtgelden 2017 is ten opzichte van 2016 ongeveer 265K lager. Alle aanspraken op WWlasten en BWW-lasten worden jaarlijks voor ten minste 75% voorzien. Op basis van onze ervaringscijfers, mogelijk mede veroorzaakt door de economische situatie, is besloten in afwijking op 2016 nog alleen de aanspraken van het komend jaar voor 100% te voorzien en voor de kalenderjaren daarna dit percentage jaarlijks met 20% te verminderen. Afkoopkosten die verder niet leiden tot WW en BWW verplichtingen worden voor 100% voorzien. Stand per 31 december 2016 Betalingen 2017 Voorlopige stand 31 december 2017 Totaalbedrag aanspraken WW/BWW per 31 december 2017 Mutatie voorziening 31 december 2017 Stand per 31 december Van het totaalbedrag heeft: een looptijd van 1 jaar; een bedrag van een looptijd van 1-5 jaar; een bedrag van een looptijd groter dan 5 jaar. 9) Voorziening jubilea De voorziening voor jubilea heeft betrekking op per balansdatum opgebouwde rechten, rekening houdend met de kans op voortijdige beëindiging van het dienstverband met het personeelslid. Ultimo 2017 is de omvang van deze voorziening Stand 31 december 2016 Betalingen 2017 Voorlopige eindstand 2017 Berekende aanspraken 31 december 2017 Mutatie Van het totaalbedrag van heeft: een looptijd van 1 jaar; een bedrag van een looptijd tussen 1 en 5 jaar; een bedrag van een looptijd groter dan 5 jaar. 10) Voorziening langdurig zieken De voorziening langdurig zieken heeft betrekking op de verplichtingen tot het in de toekomst doorbetalen van beloningen aan personeelsleden die op balansdatum naar verwachting blijvend geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn om werkzaamheden te verrichten door ziekte of arbeidsongeschiktheid. Ultimo 2017 is de omvang van deze voorziening Stand 31 december 2016 Betalingen 2017 Voorlopige eindstand 2017 Berekende aanspraken 31 december 2017 Mutatie De voorziening heeft een looptijd van maximaal 1 jaar 11) Voorziening duurzame inzetbaarheid De voorziening heeft betrekking op de verplichting volgend uit artikel M-2 werktijdvermindering senioren. De voorziening is opgebouwd voor de werknemers die in het verslagjaar voldoen aan alle criteria en gebruik maken van deze regeling. Voor alle overige categorieën medewerkers kan geen betrouwbare schatting gedaan worden en zijn derhalve niet opgenomen. De maximale looptijd van de voorziening is 5 jaar. Stand 31 december 2016 Betalingen 2017 Voorlopige eindstand 2017 Berekende aanspraken 31 december 2017 Mutatie Van het totaalbedrag heeft: een looptijd van 1 jaar; een bedrag van een looptijd tussen de 1-5 jaar. 12) Voorziening achterstallig onderhoud De voorziening achterstallig onderhoud is opgenomen om het achterstallig onderhoud van het gebouw aan de Prinsessegracht te voorzien. Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking

78 Jaarverslag 2017 pagina 78 Hogeschool der Kunsten Den Haag Vrijval Eindstand 31 december Kortlopend < 1 jaar Langlopend 1 tot en met 5 jaar ) Langlopende schulden Verloopoverzicht langlopende schulden 31 december december 2016 Stand per 1 januari Opname langlopende leningen Aflossing langlopende leningen Kortlopend deel langlopende lening Stand per 31 december Leningen o/g Ministerie van Financiën 10 jaar. In 2012 is bij het Ministerie van Financiën een langlopende lening afgesloten. Deze is verkregen op basis van de taxatie in 2012, uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Financiën, van het pand van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. Deze lening is afgesloten voor een periode van 10 jaar tegen een rentetarief van 1,26%. Op de hypotheek is een pandrecht verstrekt als zekerheid. Lening o/g 10 jr. Min. Financiën Stand per 1 januari 2017 Aflossing in 2017 Eindstand 31 december 2017 Kortlopend Looptijd 1 tot en met 5 jaar Looptijd > 5 jaar ) kortlopende schulden De kortlopende schulden zijn met bijna 10K gedaald. Het meest significante verschil zit echter bij de post crediteuren. Een daling van ongeveer 270K. Dit valt volledig toe te schrijven aan de overgang naar een nieuw financieel systeem per 1 januari De afsluiting van het boekjaar 2016 was later dan normaal waardoor deze post hoger is dan gebruikelijk Crediteuren Aflossingen leningen komend jaar Vooruitontvangen collegegelden Belastingen, premieheffingen en pensioenpremie* Vakantiegeld Nog te betalen vakantiedagen Overige te betalen lasten en overlopende passiva Totaal Kortlopende Schulden Alle schulden hebben een looptijd korter dan één jaar behoudens een bedrag van 231K schoolfonds die een looptijd heeft van 1 tot 3 jaar. *Het gepresenteerde bedrag ultimo jaareinde betreft het saldo te betalen pensioenpremies van de maand december van het betreffend jaar.

79 Jaarverslag 2017 pagina 79 Hogeschool der Kunsten Den Haag Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Vordering op het Ministerie van OCW, restant waarborg HBO Voorwaarde voor de liquidatie van de stichting waarborgfonds was dat alle hogescholen hun langlopende leningen anders geborgd zouden hebben. Dit is op één hogeschool na gelukt. Om toch tot liquidatie te kunnen overgaan heeft het Ministerie van OCW een bedrag van 3,5 mln. onttrokken aan het waarborgfonds zijnde de borgstelling van de hogeschool die zijn leningen niet elders kon borgen. Ons aandeel in dit bedrag is 1,0894% wat neerkomt op een vordering van Dit bedrag is als zodanig niet opgenomen als vordering op de balans en zal uiterlijk in het jaar 2022 tot uitkering komen. Leasecontracten. De Hogeschool heeft de volgende leasecontracten: Operational leasecontracten < 1 jaar 1 5 jaar 5 jaar Totaal Auto (leaseplan) Auto (BMW) Energiebesparing (Lease Factory) De verplichtingen worden op lineaire basis in de staat van baten en lasten over de looptijd van het contract verwerkt. Huur De Hogeschool heeft de volgende huurovereenkomsten: < 1 jaar 1 5 jaar 5 jaar Totaal Container (Omega) Container (van Vliet) Ricoh (print en kopieer) Riso (printers) Xafax Neopost (frankeermachine) Sanitaire producten (Initial Hokatex) Hygiene boxen (Quality Service) Schoonloopmatten (Berendsen) Gedurende het verslagjaar zijn in de winst- en verliesrekening het bedrag aan leasekosten verwerkt. De opgegeven kosten zijn op jaarbasis per ultimo 2017.

80 Jaarverslag 2017 pagina 80 Hogeschool der Kunsten Den Haag Toelichting op de enkelvoudige staat van baten en lasten 31 december 2017 In 2017 is een negatief resultaat, voor bestemming, bereikt van In de begroting 2017 werd een positief resultaat verwacht van Baten 15) Baten Realisatie 2017 Budget 2017 Realisatie 2016 Totaal Rijksbijdragen Totaal cursus- en collegegelden Totaal baten in opdracht van derden Totaal overige baten Totaal Opbrengsten Het totaal begrote baten 2017 is 34,4 mln. Het verschil van 1,8 mln. is als volgt te verklaren: De rijksbijdrage is ruim 0,8 mln. hoger uitgekomen. (ter compensatie van de stijging personeelslasten door de Cao-HBO. De college- en cursusgelden zijn ruim 0,2 mln. hoger uitgekomen. De overige baten en baten in opdracht van derden zijn bijna 0,8 mln. hoger uitgekomen. Lasten 16) Personele lasten Overzicht personele lasten naar kostensoorten (Bedragen x 1.000) Beloning voor arbeid - bruto salarissen - vakantietoeslagen - eindejaarsuitkering - sociale lasten - pensioenpremies - overige lasten - Voorziening LRO Cao/HBO Werkelijk Begroting Werkelijk Totaal loonkosten Ontvangen uitkeringen Doorberekende loonkosten Overige personele lasten Dotatie voorziening Personeel niet in loondienst Totaal personele lasten Het bedrag Personele lasten is bijna 2,0 mln. hoger dan in de begroting 2017 was voorzien. De belangrijkste afwijkingen zijn: Bijna 500K meer loonkosten als gevolg van meer medewerkers in loondienst ten opzichte van begroot en een eenmalige uitkering in november Ongeveer 450K hogere pensioenlasten als gevolg van stijgende premiepercentages. Overigens volledig gecompenseerd door de hogere Rijksbijdrage. Een dotatie aan de personele voorzieningen van ruim 250K ten opzichte van een begroot bedrag van 100K. Extra kosten personeel niet in loondienst als gevolg van de implementatie van nieuwe financiële systemen gemengd met de opvang van een langdurig zieke bij de afdeling financiën voor een bedrag van ongeveer 100K. Wijziging van de structuur van de studentenadministratie, planning en roostering en international office

81 Jaarverslag 2017 pagina 81 Hogeschool der Kunsten Den Haag bij het KC, een bedrag van ongeveer 225K personeel niet in loondienst Bijna 500K meer kosten van gastdocenten, grotendeels te verklaren door lagere inzet in fte dan begroot. Er zijn geen werknemers werkzaam buiten Nederland. De bezoldiging in 2017 van de bestuurders is conform de normen WNT 2. Zie ook de toelichting bezoldiging bestuurders en toezichthouders verder in deze jaarrekening. Overzicht gemiddelde fte over heel 2017 in loondienst naar functiecategorie Werkelijk 2017 Begroting 2017 Werkelijk 2016 Onderwijzend personeel Onderwijs ondersteunend personeel Algemeen ondersteunend personeel en directie Totaal 165,8 54,4 89,5 309,8 168,4 52,8 83,4 304,6 161,3 54,3 84,6 300,2 Overzicht materiële lasten naar kostensoorten Werkelijk 2017 Begroting 2017 Werkelijk 2016 Afschrijvingen - gebouwen - verbouwingen/installaties - inventaris Totaal afschrijvingen Huisvestingslasten - huur - kosten onderhoud - energie en water - verzekeringen - heffingen - schoonmaakkosten - overige huisvestingslasten Totaal huisvestingslasten Overige instellingslasten - administratie en beheerslasten - Inventaris, apparatuur en leermiddelen - overige beheerslasten - accountantskosten Totaal overige instellingslasten Totaal materiële lasten ) Afschrijvingen De afschrijvingen zijn in 2017 nagenoeg gelijk aan de begroting. 18) Huisvestingslasten De huisvestingslasten zijn ongeveer 0,076 mln. lager uitgekomen ten opzichte van de begroting van De afwijking is nagenoeg volledig toe te schrijven aan iets hogere onderhoudslasten en lagere energiekosten.

82 Jaarverslag 2017 pagina 82 Hogeschool der Kunsten Den Haag 19) Overige instellingslasten De realisatie van de overige instellingslasten is ongeveer 0,4 mln hoger dan begroot. Dit is veroorzaakt door de niet begrote kosten van het 60 jarig jubileum school voor jong talent, de ontwikkeling van een applicatie t.b.v. de inhuur en contracten met gastdocenten, extra kosten huisstijl en websites en extra kosten advisering en begeleiding nieuwbouw KC. Financiële baten en lasten 20) Financiële baten en lasten Werkelijk 2017 Begroting 2017 Werkelijk 2016 Rentebaten Rentelasten Saldo financiële baten en lasten Overige toelichtingen bij de staat van baten en lasten Accountantshonoraria Jaarrekening en overige controles Specificatie accountantshonoraria Kosten controle bekostiging Kosten controle subsidies Kosten overige controles Kosten controle jaarrekening Totaal PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. is de onafhankelijke accountant Bovenstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij de Stichting en de in de consolidatie betrokken partijen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en onafhankelijke accountants zoals bedoeld in artikel 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties) en de in rekening gebrachte honoraria van het hele netwerk waartoe de accountantsorganisatie behoort. Het lastenstelsel is van toepassing op bovenstaande cijfers. De bedragen zijn inclusief BTW. Gebeurtenissen na balansdatum Geen

83 Jaarverslag 2017 pagina 83 Hogeschool der Kunsten Den Haag Voorstel resultaatbestemming 31 december 2017 Besluitenlijst van het College van Bestuur d.d. 14 mei 2018 Aanwezig: Marieke Schoenmakers - voorzitter CvB Henk van der Meulen - vicevoorzitter CvB Gerard Zanoni - controller Arthur Gieles - secretaris CvB 1. Vaststelling Jaarrekening 2017 Tijdens de bespreking van de Jaarrekening 2017 is de gepresenteerde balans en exploitatie (saldo baten en lasten) door het College van Bestuur vastgesteld. 2. Vaststelling resultaatbestemming enkelvoudig. In 2017 is een resultaat voor bestemming gerealiseerd van negatief Het College van Bestuur stelt de volgende resultaatverdeling voor: Naam Beginstand Onttrekking Dotatie Eindsaldo Algemene reserve Bestemmingsreserve huisvesting KABK Bestemmingsreserve terrein afschrijving KC Bestemmingsreserve leermiddelen Bestemmingsreserve Onderzoek & Innovatie Bestemmingsreserve inventaris nieuwbouw KC Bestemmingsreserve Huisstijl en Website Bestemmingsreserve internationalisering Bestemmingsfonds profileringsfonds Totaal Verslag aldus vastgesteld, d.d. 14 mei 2018 Origineel getekend door M.H.M. Schoenmakers, voorzitter College van Bestuur H. van der Meulen vicevoorzitter College van Bestuur

84 Jaarverslag 2017 pagina 84 Hogeschool der Kunsten Den Haag Bijzondere posten Overzicht geoormerkte subsidies OCW en EZ (RJ660, model G) Wet Normering Topinkomens en overzicht bezoldiging bestuurders en toezichthouders Gegevens van de rechtspersoon Overzicht geoormerkte subsidies OCW en EZ (RJ 660, model G) G1 Verantwoording van subsidies zonder verrekeningsclausule Omschrijving Toewijzing Bedrag van de toewijzing Ontvangen t/m verslagjaar Prestatie is ultimo 2017 conform de beschikking Kenmerk Datum EUR EUR Studieverlof Gedeeltelijk uitgevoerd Studieverlof / / Gedeeltelijk uitgevoerd G2 Verantwoording van subsidies met verrekeningsclausule Omschrijving Toewijzing Bedrag van de toewijzing Ontvangen t/m verslagjaar Totale Kosten Kenmerk Datum EUR EUR EUR EUR n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Te verrekenen ultimo verslagjaar

85 Jaarverslag 2017 pagina 85 Hogeschool der Kunsten Den Haag WNT-verantwoording 2017 Stichting Hogeschool der Kunsten Den Haag Op 1 januari 2013 is de wet normering topinkomens (WNT) in werking getreden. De WNT is van toepassing op de Hogeschool der Kunsten Den Haag. Het voor de Hogeschool der Kunsten toepasselijk bezoldigingsmaximum is in , Onderwijs klasse D. De Raad van Toezicht heeft het overgangsrecht WNT-2 van toepassing verklaard. Dit impliceert dat de bezoldigingsafspraken van 2016 vier jaar mogen worden gehandhaafd, te weten tot 1 januari Vanaf dat moment moet de bezoldiging in drie jaar tijd worden afgebouwd naar de per 1 januari 2023 geldende norm van bezoldigingsklasse D. Bezoldiging topfunctionarissen Leidinggevende topfunctionarissen, gewezen topfunctionarissenmet dienstbetrekking en leidinggevende topfunctionarissen zonder dienstbetrekking vanaf de 13 e maand van de functievervulling. Bedragen * 1 M.H.M. Schoenmakers H. van der Meulen Functiegegevens Voorzitter College van Bestuur (0,4 fte) Directeur Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (0,6 fte) Vice-voorzitter College van Bestuur (0,3 fte) Directeur Koninklijk Conservatorium (0,7 fte) Aanvang en einde functievervulling in januari december januari december 2017 Deeltijdfactor in fte 1,0 1,0 Gewezen topfunctionaris Nee Nee (fictief) dienstverband Ja Ja Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoeding Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal Individueel toepasselijk bezoldigingsmaximum /- Onverschuldigd betaald bedrag N.v.t. N.v.t. Totale bezoldiging Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan Het overgangsrecht WNT-2 is van toepassing verklaard. Dit impliceert dat de bezoldigingsafspraken van 2016 vier jaar gehandhaafd blijven dus tot 1 januari Het overgangsrecht WNT-2 is van toepassing verklaard. Dit impliceert dat de bezoldigingsafspraken van 2016 vier jaar gehandhaafd blijven dus tot 1 januari Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling in januari december januari december 2016 Deeltijdfactor 2016 in fte 1,0 1,0 Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totale bezoldiging Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met dienstbetrekking die in 2017 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2017 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden.

86 Jaarverslag 2017 pagina 86 Hogeschool der Kunsten Den Haag Toezichthoudende topfunctionarissen Bedragen * 1 Naam H.J.A. Knijff C.E.C. Huygens C.J.A. Reigersman Functiegegevens Voorzitter Raad Lid Raad van Lid Raad van Aanvang en einde functievervulling in 2017 van Toezicht 1 januari 31 december Toezicht 1 januari 31 december Toezicht 1 januari 31 december A.H. Hogenstijn Lid Raad van Toezicht 1 januari 31 december R.A.C. Soonieus Lid Raad van Toezicht 1 januari 31 december Bezoldiging Bezoldiging Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum /- Onverschuldigd betaald bedrag N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. Totale bezoldiging Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling januari 31 december 1 januari 31 december 1 januari 31 december 1 januari 31 december 31 oktober 31 december Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totale bezoldiging In 2016 was er nog 1 extra toezichthoudende topfunctionaris Zie gegevens hieronder: J.C.M. Schönfeld ; lid raad van toezicht; 1 januari december 2016; ; beloning betaalbaar op termijn 0 ; totale bezoldiging beloning plus belastbare onkostenvergoeding Eén lid van de Raad van Toezicht heeft in ,18 reiskosten gedeclareerd. Eén lid van de Raad van Toezicht heeft in ,05 reiskosten gedeclareerd.

87 Jaarverslag 2017 pagina 87 Hogeschool der Kunsten Den Haag GEGEVENS OVER DE RECHTSPERSOON Naam Stichting Hogeschool der Kunsten Den Haag Adres Postbus AR Den Haag BRIN-nummer 23KJ KvK-nummer Zetel Den Haag Bevoegd-gezagnummer Koninklijke Academie/Centraal Bureau: Bezoekadres Prinsessegracht 4, Den Haag Tel internetsite Koninklijk Conservatorium Bezoekadres Juliana van Stolberglaan 1, Den Haag Tel internetsite Contactpersoon G.W.A. Zanoni, controller Tel

88 Jaarverslag 2017 pagina 88 Hogeschool der Kunsten Den Haag Overige gegevens Overzicht verbonden partijen Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

89 Jaarverslag 2017 pagina 89 Hogeschool der Kunsten Den Haag Overzicht verbonden partijen Activiteiten Juridische vorm Statutaire zetel Code Stichting Cursussen Stichting Den Haag 4 De aan de Hogeschool gelieerde stichting Cursussen verzorgt een niet-bekostigde oriëntatiecursus beeldende kunsten en een 2-jarige post-hbo-opleiding Industriële Vormgeving. De 2-jarige post-hbo-opleiding wordt vanaf 1 september 2017 niet meer door deze stichting verzorgd. Hierdoor zal de omzet vanaf 2018 dalen naar zo n per jaar. De opbrengsten van de cursusgelden dekken de hiervoor gemaakte kosten. Gelet op de omvang van de baten en lasten worden deze niet geconsolideerd in de jaarrekening. Er is één bestuurder tevens lid van het College van Bestuur. Transacties van betekenis met verbonden partijen worden toegelicht voor zover deze niet onder normale marktvoorwaarden zijn aangegaan. Hiervan wordt toegelicht de aard en de omvang van de transactie en andere informatie die nodig is voor het verschaffen van het inzicht. Eigen vermogen per Exploitatiesaldo Omzet Verklaring art. 2:403 BW nee Consolidatie nee

90 Jaarverslag 2017 pagina 90 Hogeschool der Kunsten Den Haag Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

91 Jaarverslag 2017 pagina 91 Hogeschool der Kunsten Den Haag

92 Jaarverslag 2017 pagina 92 Hogeschool der Kunsten Den Haag

93 Jaarverslag 2017 pagina 93 Hogeschool der Kunsten Den Haag