Jaarverslag 2016 Hogeschool der Kunsten Den Haag

Transcriptie

1 Jaarverslag 2016 Hogeschool der Kunsten Den Haag

2 Jaarverslag 2016 pagina 1 Hogeschool der Kunsten Den Haag

3 Jaarverslag 2016 pagina 2 Hogeschool der Kunsten Den Haag INHOUDSOPGAVE 1. VOORWOORD COLLEGE VAN BESTUUR BESTUURSVERSLAG...6 Profiel van de Hogeschool... 6 Algemene instellingsgegevens... 6 Kernactiviteiten... 8 Horizontale dialoog... 8 Medezeggenschap Sectoragenda Kunstonderwijs Next Prestatieafspraken met OCW Financieel verslag Continuïteitsparagraaf Notitie Helderheid Verslag van de Raad van Toezicht ONDERWIJS...22 Overzicht van de aangeboden opleidingen Accreditaties Kwaliteitszorg en studeerbaarheid binnen de instelling Interfaculteit ArtScience Interfaculteit School voor Jong Talent Overige voortrajecten ONDERZOEK...32 Onderzoek in bachelor- en masteronderwijs Lectoraten Onderzoek in doctoraatstrajecten: de derde cyclus Overig onderzoek STUDENTEN...34 Ontwikkelingen in de studentenpopulatie Wervingsbeleid, Marketing & Communicatie Toelating en selectie Het decanaat Rechtsbescherming student Internationalisering Rendementen FACILITEITEN...43 Huisvesting Facility en milieuzorg Bibliotheken ICT SOCIAAL JAARVERSLAG...46 Personeelsbeleid Personele kengetallen Professionalisering en ontwikkeling Arbeidsomstandigheden Organisatie JAARREKENING...56 Belangrijkste activiteiten van de rechtspersoon Toelichting vergelijkende cijfers ten opzichte van vorig boekjaar Geconsolideerde jaarrekening Bijzondere posten Enkelvoudige Jaarrekening Overige gegevens Bijlagen bij de jaarrekening

4 Jaarverslag 2016 pagina 3 Hogeschool der Kunsten Den Haag

5 Jaarverslag 2016 pagina 4 Hogeschool der Kunsten Den Haag 1. VOORWOORD COLLEGE VAN BESTUUR Terugblikkend op 2016 kunnen wij constateren dat onze studenten wederom goede resultaten hebben geboekt. Een kwart van de studentenpopulatie heeft zijn studie succesvol afgerond, het niveau van de eindexamens was bovengemiddeld en het aantal prijswinnende studenten bij landelijke en internationale competities weer indrukwekkend. Waarom wij het jaarverslag met deze informatie openen, is omdat wij willen benadrukken dat dit is waar het binnen onze Hogeschool om gaat: studenten een omgeving en een professionele ondersteuning bieden die hen tot een zo hoog mogelijk prestatieniveau stimuleren. Een intrinsieke cultuur van kwaliteit, gericht op permanente verbetering van de studieomgeving. Niet alleen via doordachte onderwijsprogramma s, vernieuwende impulsen, een inspirerende atmosfeer en een actieve inbreng van het werkveld, nationaal en internationaal, maar ook dankzij een actief werving- en selectiebeleid en de vele materiële voorzieningen. Deze ontwikkeling willen wij tenminste handhaven en waar mogelijk intensiveren. Zo heeft de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in 2016 het masteraanbod herzien. Per september 2017 zal een uniek academisch bachelorcurriculum beeldend van start gaan als track die aansluit bij Arts, Media & Society onder het croho kunstgeschiedenis, ontwikkeld door de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden. Dit programma zal tot een double degree leiden. In het verslagjaar is de Master Interior Architecture positief geaccrediteerd. Ook bij het Koninklijk Conservatorium vonden accreditaties plaats: de opleiding Docent Muziek onderscheidt zich vanaf nu landelijk met het bijzonder kwaliteitskenmerk artistieke focus; het oordeel over de bacheloropleiding Muziek wordt in de zomer van 2017 verwacht. De prestatieafspraken zijn succesvol afgerond. Hiermee voldoen wij aan de voorwaarde om vanaf 2017 het budget van 5%, dat binnen de Rijksbijdrage was gereserveerd als prestatiebekostiging, definitief toegekend te krijgen. Met ons vizier op de toekomst hebben wij met alle collega-kunsthogescholen een gezamenlijke beleidsagenda opgesteld onder de naam Kunstonderwijs Next Agenda Met name bij de speerpunten internationale oriëntatie en talentontwikkeling zullen wij intensief betrokken zijn. Uiteraard willen wij niet onvermeld laten dat de twee lectoren van onze Hogeschool per 1 februari 2016 zijn aangesteld als hoogleraar in Leiden. Dit alles vooral om de van oudsher vanzelfsprekende combinatie Kunst & Wetenschap in ere te herstellen. Dr. Janneke Wesseling bekleedt de leerstoel Praktijk en Theorie van het Onderzoek in de Beeldende Kunsten en Dr. Henk Borgdorff de leerstoel Theorie van het Onderzoek in de Kunsten. Laatstgenoemde is in oktober tevens benoemd tot wetenschappelijk directeur van ACPA. Samen met instituutsmanager drs. Lonneke Regter volgt hij hiermee Frans de Ruiter op, die de directiefunctie vanaf 2001 vervulde. Aan de andere kant van het palet aan onderwijsactiviteiten staan de voortrajecten. Ook daarover kunnen wij iets bijzonders melden. Onze School voor Jong Talent bestaat in namelijk 60 jaar. In 1956 begonnen als Opleiding voor de Danskunst, heeft de interfaculteit zich ontwikkeld tot een school van zo n 230 leerlingen, die binnen de muren van de Hogeschool naast hun reguliere primair en voortgezet onderwijs tevens een rijk kunst-, dans- en muziekprogramma volgen. Het jubileum heeft een extra dimensie gekregen dankzij de toekenning van het predicaat excellente school voor de havo- en vwo-afdeling. Hiermee benadrukt het Ministerie van OCW de bijzondere kwaliteiten van de School voor Jong Talent en haar specifieke excellentieprofiel. Met bovenbeschreven gebeurtenissen zijn er weer enkele paragrafen toegevoegd aan de rijke historie van het Haagse kunstvakonderwijs. Wij zien de toekomst met vertrouwen tegemoet. 12 juni 2017, College van Bestuur

6 Jaarverslag 2016 pagina 5 Hogeschool der Kunsten Den Haag

7 Jaarverslag 2016 pagina 6 Hogeschool der Kunsten Den Haag 2. BESTUURSVERSLAG Profiel van de Hogeschool De Hogeschool der Kunsten Den Haag is ontstaan door het samengaan van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en het Koninklijk Conservatorium. Zij vormt sindsdien een kleinschalige, monosectorale instelling voor hoger onderwijs op het gebied van beeldende kunst en vormgeving, muziek en dans met een sterk internationale inslag. De fusie kwam tot stand in Beide instellingen hebben een uitstekende reputatie. De geschiedenis van de Koninklijke Academie gaat terug tot ze is de oudste kunstacademie van Nederland en één van de oudste van Europa en die van het Conservatorium tot Direct bij de start van de Hogeschool werd een gezamenlijke Interfaculteit voor Beeld en Geluid (nu ArtScience) opgericht. Daarmee werd het innovatieve karakter van de Hogeschool meteen onderstreept. De in de jaren 70 ingerichte eigen School voor Jong Talent met uitermate talentvolle leerlingen muziek en dans in de leeftijd van 10 tot 18 jaar, is kort na 2000 uitgebreid met beeldende kunst. Sinds 2001 werkt de Hogeschool nauw samen met de Universiteit Leiden. Dankzij de in gezamenlijkheid opgerichte Academy of Creative and Performing Arts (ACPA), onderdeel van de Faculteit der Geesteswetenschappen, is de Hogeschool in de voor Nederlandse begrippen unieke positie om promotietrajecten te realiseren in muziek, beeldende kunst en vormgeving en andere kunstdisciplines en kunstonderwerpen. Algemene instellingsgegevens Hogeschool der Kunsten Den Haag Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving Prinsessegracht AN Den Haag (telefoon) (fax) post@kabk.nl ( ) Koninklijk Conservatorium Faculteit Muziek en Dans Juliana van Stolberglaan CA Den Haag (telefoon) (fax) ( ) info@koncon.nl De Hogeschool der Kunsten Den Haag bestaat uit twee faculteiten en twee interfaculteiten: - Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving - Faculteit Muziek en Dans - Interfaculteit ArtScience - Interfaculteit School voor Jong Talent Organigram Hogeschool der Kunsten Den Haag Academy of Creative and Performing Arts (ACPA) Universiteit Leiden Raad van Toezicht College van Bestuur P&O Financiën Bestuurssecretariaat Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Interfaculteit ArtScience Interfaculteit School voor Jong Talent Koninklijk Conservatorium

8 Jaarverslag 2016 pagina 7 Hogeschool der Kunsten Den Haag Raad van Toezicht Harro Knijff, voorzitter Anneke Hogenstijn Charlotte Huygens Carel Jan Reigersman Ron Soonieus (per 31 oktober 2016) Maarten Schönfeld (tot 12 december 2016) College van Bestuur van de Hogeschool der Kunsten Den Haag Henk van der Meulen, voorzitter Marieke Schoenmakers, vice-voorzitter Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Koninklijk Conservatorium Marieke Schoenmakers directeur Henk van der Meulen directeur afdelingshoofden(ultimo 16) Klaus Jung Beeldende Kunst Lotte Sprengers/ Rob Hornstra Fotografie Roosje Klap/Niels Schrader Grafisch Ontwerpen Herman Verkerk Interieurarchitectuur en meubelontwerpen Jurgi Persoons Textiel en Mode Ernst Bergmans Deeltijdopleidingen Marc Boumeester Interactive Media Design Erik van Blokland Janice McNab Hans Venhuizen Master Type and Media Master Artistic Research Master Interior Architecture Martin Prchal adjunct-directeur Onderwijs Karin van der Lee adjunct-directeur Onderwijsondersteuning en Bedrijfsvoering afdelingshoofden (ultimo 16) Martijn Padding Compositie Paul Jeukendrup Art of Sound Kees Tazelaar Sonologie Wim Vos Klassieke Muziek Monica Damen Zang Johannes Boer Oude Muziek Wouter Turkenburg Jazz Suzane Konings Muziektheorie Aad de Been Docent Muziek Jan Linkens Catharina Boon directeur dansvakopleiding adjunct-directeur dansvakopl. Interfaculteit ArtScience Interfaculteit School voor Jong Talent Taco Stolk afdelingshoofd Jan van Bilsen directeur coördinatie: Zanne Zwart beeldende kunst Anthony Zielhorst muziek Jan Linkens en Catharina Boon dans Centraal Bureau van de Hogeschool Arthur Gieles Margot Bebseler Gerard Zanoni secretaris College van Bestuur hoofd Personeel & Organisatie hoofd Financiële Zaken / controller

9 Jaarverslag 2016 pagina 8 Hogeschool der Kunsten Den Haag Kernactiviteiten Missie De Hogeschool der Kunsten Den Haag heeft haar missie verwoord in vier algemene doelstellingen: 1. het aan studenten bieden van een hogere beroepsopleiding en voorbereidende beroepsopleiding op een zo hoog mogelijk internationaal georiënteerd niveau ter voorbereiding op het scheppend, uitvoerend, docerend, bestuderend en/of registrerend beoefenen der kunsten; het betreft de domeinen beeldende kunsten, vormgeving, muziek en dans; 2. het doen van onderzoek in de kunsten; 3. het bijdragen aan de ontwikkeling van de studenten; 4. het bijdragen aan de ontwikkeling en beoefening der kunsten. De Hogeschool geeft haar missie vorm in een breed scala van educatieve en artistieke activiteiten. Ze verzorgt onderwijs, organiseert projecten, uitvoeringen en exposities, is actief in internationale samenwerking en uitwisseling, ontwikkelt interdisciplinair onderwijs en heeft onderzoek tot kernactiviteit gemaakt. Specifieke kenmerken waarmee de HdK zich onderscheidt binnen het hoger onderwijs zijn het streven naar een hoog technisch en artistiek niveau, gerelateerd aan internationale maatstaven, vernieuwing vanuit experiment en traditie en het samengaan van onderwijs, onderzoek en productie. De algemeen geformuleerde missie van de Hogeschool krijgt in beide faculteiten, de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) en het Koninklijk Conservatorium (KC), een eigen gezicht. Deze missies sluiten nauw aan bij het profiel van de individuele faculteiten. Bij de KABK wordt de missie niet beschouwd als een statisch uitgangspunt dat voor langere tijd wordt vastgelegd, maar als een leidraad waarover de faculteit continu met zichzelf en met de omgeving in gesprek is. De KABK leidt studenten op tot zelfstandige en zelfbewuste kunstenaars en ontwerpers die een onderzoekende mentaliteit verbinden aan een onderscheidend conceptueel en beeldend vermogen en met authentiek, diepgravend werk een rol van betekenis spelen in de discipline en de maatschappij. De kernwaarden van de Academie zijn: talent, anders denken, diepgang, engagement, ambitie. Primaire doelstelling van het Koninklijk Conservatorium is de aankomende jonge musicus en docent muziek de hoogste artistieke, ambachtelijke en pedagogische vaardigheid en veelzijdigheid bij te brengen om te kunnen functioneren in de veeleisende en voortdurend veranderende beroepsomgeving van vandaag de dag. Daarbij is het van belang om nieuwsgierigheid, creativiteit en zelfstandigheid van studenten te ontwikkelen en inspirerend en uitdagend te zijn om voortdurend nieuwe wegen en paden te kunnen inslaan in het internationale cultuurlandschap en bovendien, waar gewenst, de aankomend musicus op te leiden tot een bekwaam leraar, pedagoog en/of kunstenaar-onderzoeker. Horizontale dialoog De term horizontale dialoog staat voor het overleg dat de hogeschool voert met de vele belanghebbenden rondom het eigen onderwijs. Wij voeren die dialoog met de studenten en docenten onder meer via de formele medezeggenschap, de opleidingscommissies, klassenvertegenwoordigersoverleg en systematisch studentenen medewerkers-tevredenheidsonderzoek. Met het aanleverend en afnemend beroepenveld spreken wij in de zogeheten werkveldcommissies per opleiding of cluster van opleidingen (zie ook de paragraaf kwaliteitszorg) en maken wij bilaterale afspraken. Daarnaast gaan wij relaties aan met maatschappelijke organisaties en partnerinstellingen, ook internationaal. Op deze manier leggen wij publieke verantwoording af van het beleid en de resultaten. De Rijksoverheid bepaalt en bewaakt de contouren van het onderwijsstelsel en het toezicht hierop. Via een verticale dialoog stelt OCW op hoofdlijnen regels op over de verantwoording van de besteding van de bekostigingsgelden, de medezeggenschap en de inrichting van bestuur en toezicht. Samenwerkingspartners Leiden University Academy of Creative and Performing Arts Sinds 2001 werkt de Hogeschool nauw samen met de Universiteit Leiden. Dankzij de in gezamenlijkheid opgerichte Academy of Creative and Performing Arts (ACPA), onderdeel van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden, vindt er academisch onderwijs en onderzoek in de kunsten plaats. De Academy of Creative and Performing Arts is in Nederland voorloper van de situatie waar universiteit en hogeschool zo effectief kunst en wetenschap samenbrengen én uitwerken in onderwijs en onderzoek. Per oktober 2016 is er een tweehoofdige directie aangesteld bestaande uit een wetenschappelijk directeur en een instituutsmanager. De Hogeschool is in de voor Nederlandse begrippen unieke positie om promotietrajecten in de kunsten te realiseren. Kunstenaars kunnen sinds 2004 een doctoraatsopleiding volgen in de muziek (onder de naam docartes ) en sinds 2007 het doctoraatstraject in de beeldende kunst en design (onder de naam PhDArts ). Tot nu toe hebben er in ACPA 41 promoties plaatsgevonden. Sinds februari 2016 zijn de lectoren van de Hogeschool aangesteld als hoogleraar in Leiden, om de verbinding te leggen tussen de praktijk en de wetenschap. Daarnaast is een select aantal vooraanstaande kunstenaars benoemd als hoogleraar.

10 Jaarverslag 2016 pagina 9 Hogeschool der Kunsten Den Haag Conservatorium van Amsterdam Het Koninklijk Conservatorium heeft de samenwerking met het Conservatorium van Amsterdam in het verslagjaar gecontinueerd op het terrein van de tweejarige masteropleiding opera in de Dutch National Opera Academy (DNOA) en de gezamenlijke Nationale Master Orkestdirectie (NMO). Codarts Rotterdam De samenwerking met Codarts concentreert zich op orkestprojecten, op de uitwisseling van keuzevakken en minoren tussen de muziek- en dansafdelingen en op de integratie van beide educatieve afdelingen. Prins Claus Conservatorium Sinds 2001 is de samenwerking tussen het Koninklijk Conservatorium en het Prins Claus Conservatorium, één van de 19 schools van de Hanzehogeschool Groningen, geformaliseerd door een gemeenschappelijke regeling op grond van artikel 8.1. WHW en de oprichting van een samenwerkingsinstituut. In 2016 richtten de activiteiten zich op de Music Master New Audiences and Innovative Practices, samen met conservatoria in Zweden, Finland en IJsland, en samenwerking in het project Music and Dementia dat vanuit het lectoraat Lifelong Learning in Music is uitgevoerd. Overige samenwerkingsrelaties De horizontale dialoog leidt daarnaast tot vele andere vormen van samenwerking. De KABK werkt jaarlijks samen met vele tientallen partners, zoals Stroom, het GEM, het Gemeentemuseum Den Haag, Bink 36, Museum voor Communicatie, Meermanno, de Dienst Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente Den Haag, de Ministeries van OCW, Buitenlandse Zaken, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Financiën, Nieuwspoort, de Algemene Rekenkamer, de Hoge Raad der Nederlanden, de Raad voor Cultuur, de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, het Vredespaleis, VNO-NCW regio Den Haag en vele andere. Ook met het bedrijfsleven zijn samenwerkingen tot stand gekomen. Met de vele ontwerpbureaus bestaat deze uiteraard al lange tijd, zowel door middel van de jaarlijkse intensieve betrokkenheid via stagiaires en het actief participeren in werkveldcommissies, alsook in toenemende mate door opdrachten als projecten binnen het curriculum te brengen. De Master Interior Architecture werkt samen met enkele gerenommeerde architectenbureaus. Het KC werkt samen met vele partners binnen en buiten de culturele sector, veelal door middel van gezamenlijk met het werkveld ontwikkeld onderwijsaanbod. Voorbeelden hiervan zijn de Orkestmaster met het Residentie Orkest, de muziektheater master T.I.M.E. met de Veenfabriek, de jaarlijkse projecten met het Orkest van de 18 e Eeuw Side by Side, de lunchconcerten van het Holland Festival, de kamermuziekmasterspecialisaties met het Osiris Trio, rietkwintet Calefax en sindskort in het kader van de Ensemble Academie, een samenwerkingsverband met het ASKO Schönberg Ensemble, Slagwerk Den Haag, Klang, New European Ensemble, Calefax en de zalen Korzo en het Muziekgebouw aan t IJ. Verder is het KC initiator van het project De Wijkmuzikant en het Orkest Morgenstond in de Haagse wijk Eskamp. Voor de jaren is een thematische master `aus Licht ingericht die studenten opleidt voor deelname aan de megaproductie waarin de Nationale opera, het Holland Festival en het KC samenwerken om gezamenlijk uitvoeringen van de operacyclus Licht van Karlheinz Stockhausen te realiseren. Een zowel qua ambitie als muzikaal/historisch uniek project. Daarnaast is het KC partner in 5 Erasmus+ projecten, waaronder de European Chamber Music Academy. Andere structurele partners zijn het Nederlands Danstheater, met het jaarlijkse Young Talent Project en het Zuiderstrandtheater/De Nieuwe Kerk dat, naast incidentele producties, de koffieconcerten met Radio West presenteert. Met het Conservatorium van Amsterdam biedt het KC de masteropleidingen de Dutch National Opera Academy en de Nationale Master Orkestdirectie aan. Siemens is sponsor van het Atheneum Kamer Orkest. Internationale samenwerkingsrelaties Internationale lidmaatschappen en contacten. De Hogeschool is lid van de International Association of Universities and Colleges of Art, Design and Media (Cumulus), de Association Européenne des Conservatoires, Académies de Musique et Musikhochschulen (AEC), European Association of International Education (EAIE), European League of Institutes of the Arts (ELIA), PhDArts, docartes, European Platform for Artistic Research in Music (EPARM/AEC). De KABK heeft een strategische peer group ingericht met academies uit Berlijn, Wenen, Londen, Parijs, Helsinki, Talinn en Lausanne, met wie zij structureel op meerdere niveau s uitwisselt. Het KC is partner in drie Erasmus+ projecten voor de periode : het project ECMA Next Step, Vox Early Music en Modernising European Higher Music Education through Improvisation METRIC. Het KC is lid van het strategisch samenwerkingsverband ConNext met het Orpheus Institute in Gent en met de vooraanstaande conservatoria in Montreal (Canada), Brisbane (Australië), Helsinki, London, Oslo en Singapore. De jazzafdeling is medeoprichter en actief in het internationale samenwerkingsverband, de International Association of Schools of Jazz, de IASJ. Het KC neemt deel aan twee internationale benchmark-initiatieven: aan U-Multirank voor alle instellingen voor hoger onderwijs in Europa als AEC-pilot - en aan de International Benchmarking Exercise (IBE) met conservatoria uit Manchester, Oslo, Genève, Graz, Boston, Sydney en Singapore. Het overzicht van de Europese instellingen voor hoger onderwijs waarmee de Koninklijke Academie en het Koninklijk Conservatorium nauw contact onderhouden in het kader van het Europese ERASMUS+ programma is te vinden op de websites en

11 Jaarverslag 2016 pagina 10 Hogeschool der Kunsten Den Haag Medezeggenschap De Hogeschool heeft twee deelmedezeggenschapsraden, één voor de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, de DMR-KABK, en één voor het Koninklijk Conservatorium, de DMR-KC. De raden bestaan uit vertegenwoordigers van personeel en studenten. Uit beide deelraden wordt de Centrale Medezeggenschapsraad gekozen, aangevuld met van de interfaculteiten ArtScience en School voor Jong Talent elk één vertegenwoordiger. Het Medezeggenschapsreglement fungeert als kader voor de communicatie tussen het College van Bestuur en de Centrale Medezeggenschapsraad resp. die tussen de faculteitsdirecties en de respectievelijke deelraden. De (deel)medezeggenschapsraden komen regelmatig bij elkaar om de lopende zaken te bespreken, zelfstandig en/of met de faculteitsdirecteur. Gedurende het verslagjaar bestond de CMR uit: - Stefan Bandalac, voorzitter, student ArtScience (tot 1/9) - Detlev Boenders, vice-voorzitter, niet-onderwijzend personeel KC - Vincent Martig, secretaris, student KC (tot 1/9) - Eric Ineke, docent KC - Rubén Castillo del Pozo, student KC (tot 1/9) - Marijke Appelman, docent KABK - Aparajita Dutta, niet-onderwijzend personeel KABK - Vasiliki Giakoumi, student KABK - Nina Markkula, student KABK - Kolja Meeuwsen, docent School voor Jong Talent Afgelopen jaar heeft de CMR vijfmaal in eigen kring vergaderd. Daarnaast viermaal met het CvB, één in het bijzijn van de portefeuillehouder medezeggenschap van de Raad van Toezicht. Ook is er een overleg geweest met de voltallige Raad van Toezicht, zonder het CvB. Tweemaal heeft een delegatie van de CMR vooroverleg gevoerd met de vertegenwoordigers van de onderwijsvakorganisaties en was zij als toehoorder aanwezig bij het Lokaal Overleg. De CMR heeft zich in 2016 uitgesproken over de advies- of instemmingsplichtige onderwerpen: het opvragen van een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG), een aanpassing van de Uitvoeringsregeling Profileringsfonds, de hoofdlijnen van de begroting 2017 en de begroting Ter verrijking van een eerdere scholing over het lezen van begrotingen en het verkrijgen van inzicht in de praktische vertaling van het financiële beleid, hebben leden van de MR die daar belangstelling voor hadden in het voorjaar een scholing gevolgd over de wettelijke taken van medezeggenschap. Deze was vooral praktisch van aard. In november zijn er verkiezingen gehouden voor de medezeggenschapsperiode 2017 en In 2016 bestond de DMR-KABK uit de personeelsleden Winnie Koekelbergh (voorzitter), Marijke Appelman, Aparajita Dutta en Eduard Sjoukes en de studenten Ioana Ciora (vice-voorzitter), Vasiliki Giakoumi (secretaris), Nina Markkula en Laura Snijders. De personeelsdelegatie van de DMR-KC was samengesteld uit Anja Bakker, Detlev Boenders (vice-voorzitter), Eric Ineke en Wouter Verschuren; Peter Csuka (voorzitter), Federico Forla (secretaris), Rubén Castillo del Pozo en Vincent Martig waren de studentleden. Sectoragenda Kunstonderwijs Next De sector kunstonderwijs heeft toegezegd om vanaf 2016 het totaal aantal bachelorstudenten dat na de recente capaciteitsreductie gedurende de looptijd van het sectorplan is bereikt, niet meer te laten groeien. De met de capaciteitsreductie vrijgekomen middelen zijn in onderlinge samenhang tussen alle hogescholen met kunstopleidingen ingezet ten gunste van nieuwe masters en een kwaliteitsverbetering van de bestaande opleidingen, onderzoek en voortrajecten. In plaats van een verlengd sectorplan hebben de kunsthogescholen voor de nieuwe beleidsperiode een strategische agenda opgesteld. Begin oktober is deze onder de naam Kunstonderwijs Next Agenda gepresenteerd tijdens een landelijke sectordag. De notitie is door de opleidingen gezamenlijk opgesteld in afstemming met de externe partners Kunsten 92, de Federatie Cultuur, het Fonds Cultuur Participatie, het Jeugdcultuurfonds en organisaties uit de creatieve industrie. Voor heeft het kuo gekozen voor de thema s: (1) open voor divers talent (2) flexibel kunstonderwijs (3) een lab voor research & development en (4) internationale positionering. De onderlinge afspraken zullen via zelfregulering worden nageleefd en aan het ministerie van OCW verantwoord aan de hand van specifieke voortgangsrapportages. Prestatieafspraken met OCW In november 2016 is de minister akkoord gegaan met de eindresultaten van de prestatieafspraken die wij in 2012 met OCW waren overeengekomen. In haar besluit merkt zij op dat de door ons in het vooruitzicht gestelde resultaten met betrekking tot kwaliteit en excellentie, studiesucces en maatregelen met betrekking tot onderwijsintensiteit, docentkwaliteit en indirecte kosten in voldoende mate zijn behaald. Hiermee voldoen wij aan de voorwaarde om vanaf 2017 het budget van 5%, dat binnen de rijksbijdrage was gereserveerd als

12 Jaarverslag 2016 pagina 11 Hogeschool der Kunsten Den Haag prestatiebekostiging, definitief toegekend te krijgen. Bovendien ontvangen wij in 2017 een extra budget van circa ,-, zijnde ons marktaandeel van het bedrag dat door OCW is ingehouden op zes hogescholen die er niet volledig in zijn geslaagd om de verplichte afspraken rondom onderwijskwaliteit en studiesucces te behalen. Omdat het stelsel van prestatieafspraken wettelijk mogelijk is geworden in het kader van de Experimenteerwet en deze wet in de loop van 2017 wordt geëvalueerd, zullen eventuele nieuwe afspraken tussen het ministerie en de onderwijsinstellingen niet eerder dan vanaf 2018 kunnen worden gemaakt. Eind 2016 was nog niet duidelijk of dit ook daadwerkelijk zal gebeuren en welke vorm dit zou krijgen. Financieel verslag Financiële positie op 31 december 2016 In 2016 heeft de Hogeschool een negatief resultaat bereikt van De solvabiliteit, exclusief de voorzieningen, is van 52% in 2015 gedaald naar bijna 51% in Het eigen vermogen is ongeveer 14,0 mln. en bestaat uit een algemene reserve van zo n 6,0 mln. en 8,0 mln. aan bestemmingsreserves. De algemene reserve is gevormd om mogelijke tegenvallers in de toekomst mee op te kunnen vangen. Deze mogelijke tegenvallers zijn door ons gedefinieerd vanuit een risico-analyse. Het huidige bedrag van de algemene reserve van 5,9 mln. is naar onze mening en berekening niet toereikend om bijvoorbeeld een structurele daling van 10% studentenaantallen te kunnen opvangen. De in 2015 gevormde bestemmingsreserve nieuwe huisstijl en websites zijn in 2016 ten dele aangesproken en worden in 2017 volledig gebruikt. Daarnaast is een aantal bestemmingsreserves opgebouwd om de financiële gevolgen die het afstoten van het gebouw van het koninklijk Conservatorium en het betrekken van een nieuw gebouw in 2020 op te kunnen vangen. Hierbij valt te denken aan: de inrichtingskosten van de nieuwbouw; de afschrijvingskosten op het terrein en de investeringen in leermiddelen zoals piano s en vleugels en de inrichting van studio s. De bestemmingsreserves van de KABK zijn noodzakelijk om investeringen in het gebouw, de renovatie van het gebouw en investeringen in de werkplaatsen mogelijk te maken. Voor de renovatie van het gebouw is een voorziening renovatie gevormd waaraan, op basis de uitkomsten van diverse nadere onderzoeken uitgevoerd in 2016, zo n 0,7 mln. is toegevoegd. Daarnaast is er een aantal bestemmingsreserves opgebouwd ter dekking van grote internationale projecten en investeringen in innovaties en andere ontwikkelingen in het onderwijs. Deze reserves hebben wij in 2016 voor een relatief klein bedrag aangesproken ter dekking van de kosten voor de ontwikkeling van nieuwe masters bij de KABK en ter dekking van de kosten voor het grote en succesvolle internationale project Hohe Messe welke het Conservatorium in samenwerking met Julliard School te New York heeft uitgevoerd. De liquide middelen zijn gestegen van 12,6 mln. in 2015 naar ruim 13,6 mln. in We hebben deze liquiditeit nagenoeg volledig nodig om de investeringen zoals deze de komende jaren tot en met 2021 gepland zijn te kunnen realiseren. Zie hiervoor ook de liquiditeitsprognose zoals deze is opgenomen in onze continuïteitsparagraaf. De liquiditeitsratio (current ratio) is in 2016 licht gestegen van 2,2 naar 2,3. Vergelijking resultaat ten opzichte van de begroting 2016 In 2016 is het resultaat, vóór bestemming, bereikt van -/ In de begroting 2016 werd een negatief resultaat verwacht van Het verschil is als volgt te verklaren. Begroot resultaat ,354 mln. - Verschil opbrengst baten 1,248 mln. + Te verwachten resultaat 0,894 mln. + Meer personeelslasten 1,545 mln. - Minder afschrijvingen 0,412 mln. + Meer huisvestingslasten 0,649 mln. - Minder overige instellingslasten 0,463 mln. + Saldo lasten 1,319 mln. - Verschil saldo financiële baten en lasten 0,002 mln. - Gerealiseerd resultaat 0,427 mln. + Toelichting meest significante afwijkingen. Baten ( 1,248 mln. hoger): Het verschil in baten is als volgt te verklaren. De Rijksbijdrage is bijna 0,6 mln,. hoger, ter compensatie van de Cao stijging loonkosten. De college- en cursusgelden zijn ruim 0,3 mln. hoger uitgekomen. De overige baten zijn ruim 0,3 mln. hoger uitgekomen.

13 Jaarverslag 2016 pagina 12 Hogeschool der Kunsten Den Haag Lasten ( 1,319 mln. hoger): Bij de lasten vallen diverse zaken op: Hogere loonkosten van ruim 0,6 mln. vanwege de ontwikkeling Cao HBO, nagenoeg volledig gecompenseerd door de hogere Rijksbijdrage; Een dotatie aan de voorzieningen personeel van ruim 0,6 mln. ten opzichte van een begroot bedrag van 0,1 mln; Lagere afschrijvingslasten gebouwen vanwege een schattingswijziging in verband met de te verwachten restwaarde van de panden; Hogere huisvestingslasten door een extra dotatie aan de voorziening renovatie van bijna 0,7 mln. Minder overige instellingslasten vanwege lagere kosten op begrote projecten of naar 2017 doorgeschoven projecten. Investeringsbeleid In 2016 is iets meer dan 0,35 mln. geïnvesteerd (zie totaaloverzicht materiële vaste activa, later in de jaarrekening). Daarnaast is een bedrag van ongeveer 0,2 mln. geinvesteerd in de renovatie van het gebouw van de KABK. Het investeringsbeleid richt zich op het optimaliseren van de onderwijsruimten (uitbreiding van het aantal m2 alsmede de kwaliteit en inrichting van de onderwijsruimten) en leermiddelen. Daarnaast is een aantal investeringsplannen ontwikkeld ten behoeve van de inrichting (grotendeels gericht op leermiddelen zoals muziekinstrumenten en studio s) van het nieuwe pand van het KC. Dit moet er in 2020 toe leiden dat naast een mooi nieuw goed functionerend gebouw ook de voor de studenten zo belangrijke overige faciliteiten geregeld zijn. Treasury Het treasurystatuut is in 2016 ongewijzigd gebleven. Per 1 juli 2016 is de herziene regeling beleggen, lenen en derivaten van kracht geworden. In deze herziene regeling is een aantal zaken verder aangescherpt. Dit had geen invloed op het door ons eerder vastgesteld treasurystatuut. In het statuut is onder andere opgenomen dat er niet in effecten belegd wordt en liquide middelen uitsluitend in deposito gegeven worden aan het Ministerie van Financiën of aan banken als de ABN-AMRO, ING of Rabobank. In de regel worden deposito s voor een periode tussen de 3 en 6 maanden afgesloten. De functie van treasurer wordt uitgevoerd door de controller die voor iedere transactie vooraf toestemming krijgt van het College van Bestuur. Ten aanzien van de executie ligt de tekenbevoegdheid bij het College van Bestuur. De Hogeschool heeft één schuld bij het Ministerie van Financiën. De omvang van de schuld is op 31 december 2016 bijna 2,4 mln. Hiervan is ruim 393 k opgenomen bij de kortlopende schulden < 1 jaar. De resterende looptijd van deze schulden bedraagt respectievelijk 6 jaar. Beleggingsbeleid, regeling nr. FEZ/CC/ van 16 september 2009 De Hogeschool belegt niet. De HdK maakt geen gebruik van derivaten en heeft deze ook niet in zijn bezit. Artikel 4 van het treasurystatuut bepaalt dat beleggingen in financiële instrumenten zijn uitgesloten. Risicobeheersing en werking controlesysteem 2016 De primaire verantwoordelijkheid voor het inrichten van het risicomanagement ligt bij het College van Bestuur. De verantwoordelijkheid voor het toezicht hierop berust bij de Raad van Toezicht. De voorbereiding en uitvoering van het risicobeheer ligt bij het Centraal Bureau van de HdK. Risicoanalyse Om de continuïteit van onze Hogeschool te ondersteunen zijn risicogebieden benoemd als de aantrekkelijkheid van de Hogeschool voor topdocenten en topstudenten, het voorkomen van reputatieschade en het verbeteren van de profilering ten opzichte van andere kunstvakopleidingen. Wij onderkennen de volgende beperkende factoren/risico s die in de jaren 2016 en verder van invloed kunnen zijn op de continuïteit en of het jaarresultaat: Wet Werk en Zekerheid/ CAO (beperking van het aantal contracten en de contractperiode flexibele inzet); Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties als vervanging van de verklaringen arbeidsrelatie (VAR); WNT (honorarium van topdocenten is gebonden aan een maximum, ook bij incidentele inhuur); Participatiewet. De hoogte van de mogelijk extra middelen die aan onze hogeschool toegekend zouden worden in het kader van het leenstelsel. Bovenstaande risico s zijn nog niet eenvoudig uit te drukken in geld. In het meest negatieve scenario zal het leiden tot een flinke toename van personele lasten, een toename van garantie-uren die wel uitbetaald worden maar waar geen lessen tegenover staan en mogelijke boetes voor het niet halen van het quotum inzake de participatiewetgeving. Daarnaast zal de toename van de personeelslasten er ook toe kunnen leiden dat wij geen topdocenten en daardoor ook geen topstudenten naar ons instituut kunnen halen. Daarnaast spelen de volgende risico s; Bekostiging in het algemeen en de specifieke bekostiging van het kunstonderwijs in het bijzonder. Huisvesting, zowel de nieuwbouw van het Conservatorium als het tot de in 2020 geplande verhuizing in stand houden van het huidig pand, de geraamde kosten voor de renovatie van het gebouw van de Academie en het niet doorgaan van subsidies t.b.v. investeringen van de renovatie monumentale delen van het gebouw van de Academie. Het maximale risico als gevolg van een later dan geplande verhuizing in 2020, het ontstaan van een gebrek aan het huidige pand of het niet doorgaan van subsidies of afwijkingen van eerdere ramingen, valt moeilijk te bepalen maar kan oplopen tot enkele miljoenen euro s.

14 Jaarverslag 2016 pagina 13 Hogeschool der Kunsten Den Haag Uitbreiding masteropleidingen, het streven is om per 1 september 2017 een aantal nieuwe masteropleidingen te starten. Naast het vergroten van de studentenpopulatie zijn wij van mening dat de aantrekkelijkheid van de academie voor de student en de docent door het aanbieden van deze masters wordt vergroot. Een mogelijk, door derden veroorzaakt uitstel of zelfs afstel van het aanbieden van deze opleidingen zal op korte termijn niet leiden tot grote financiële vraagstukken. Wel zal dit op de middellange termijn gevolgen kunnen hebben voor de aantrekkelijkheid van onze hogeschool en de daarmee gepaard gaande studentenaantallen. Bovenstaande risico s worden met grote regelmaat gemonitord. Vooralsnog zijn er geen maatregelen genomen. Ondersteuning en advisering door de RvT ten aanzien van beleidsstukken en financiële problematiek De Raad van Toezicht vergadert volgens een vast rooster vijf keer per jaar. In 2016 hebben twee dossiers specifiek aandacht gekregen in het kader van risicobeheersing namelijk die rond de nieuwbouw van het Conservatorium en het onderhoud- en renovatieplan van het gebouw van de Academie. Met betrekking tot de nieuwbouw van het Conservatorium is vooral gekeken of de eerdere afspraken en de programma s van eisen zoals deze gemaakt zijn met de Gemeente Den Haag, nog steeds van toepassing zijn. Ook is gediscussieerd of de vertraging van de oplevering van deze nieuwbouw gevolgen heeft en welke risico s daarmee gemoeid zijn. Met betrekking tot het onderhoud- en renovatieplan is een meerjarenprognose opgesteld om te bezien of de omvang van dit onderhoud binnen de financiële middelen past. Daarbij speelt de aanvraag en de toekenning van een subsidie voor investeringen aan de monumentale delen een rol. De subsidie-aanvraag is begin 2017 ingediend. Voor de zomer 2017 zal gestart worden met de renovatie van de gevels en zullen de voorbereidingen voor de renovatie van de glaskappen gemaakt worden. Ten aanzien van beide dossiers valt te melden dat de financiële middelen toereikend zijn. Vermogenspositie Hogeschool der Kunsten Den Haag De vermogenspositie is met een bedrag van 14,0 mln. nagenoeg toereikend om naast een dekking voor de geplande investeringen tot en met 2021 tevens een gezonde weerstandspositie te bieden. De algemene reserve is per 31 december 2016 bijna 5,9 mln. een bedrag dat naar onze mening nog iets te laag is om van een echt gezond weerstandsvermogen te spreken. Eerder in deze paragraaf is een aantal reële risico s benoemd. Mochten één of meerdere risico s bewaarheid worden, dan zal een significant deel van de algemene reserve ingezet moeten worden om de consequenties hiervan op te vangen. Veelal zal dit geen eenmalig karakter hebben waardoor mogelijk meer dan de huidige waarde van de algemene reserve ingezet moet worden. Naast de algemene reserve kent de Hogeschool een aantal bestemmingsreserves. Doel van deze bestemmingsreserves is om toekomstige investeringen op te kunnen vangen en de visie en het beleid van de Hogeschool te ondersteunen en in stand te houden. In 2017 zal 0,3 mln. van deze bestemmingsreserves ingezet worden ter dekking van de investeringen in de uitrol van de nieuwe huisstijl en ontwikkeling van nieuwe websites. Een nog substantiëler deel van het eigen vermogen/bestemmingsreserve zal in 2020 worden gebruikt om de verhuizing van het Conservatorium, de inrichting en het betrekken van het nieuwe gebouw en het afstoten van het oude gebouw, inclusief het terrein, mogelijk te maken. De verwachting is dat wij als gevolg van het betrekken van het nieuwe gebouw door het Conservatorium in 2020 een negatief resultaat zullen hebben van tussen de 2 mln en 2,5 mln. Dit resultaat is niet zichtbaar in de hieronder gepresenteerde meerjarenprognose. Het negatief resultaat kan in 2020 volledig gedekt worden uit de in de afgelopen periode zorgvuldig daartoe opgebouwde bestemmingsreserves. Als gevolg van het betrekken van de nieuwbouw zal er in 2020 tevens een significant bedrag geïnvesteerd worden aan inventaris en muziekinstrumenten zoals vleugels en piano s. De extra afschrijvingslasten die deze eenmalige diepte-investeringen teweeg brengen, willen wij vanaf dat jaar ten laste brengen van de eveneens daartoe opgebouwde bestemmingsreserves inventaris en leermiddelen. De solvabiliteit is eind % en loopt in 2019 op tot een percentage van 60%. De feitelijke stijging van het eigen vermogen is ruim 1,5 mln. Het door ons in 2020 verwacht negatief resultaat van tussen de 2,0 en 2,5 mln. is ruim hoger dan de opbouw van de 1,5 mln. in de jaren 2017 tot en met Mede gelet op onze geringe en afnemende balanstotalen is het begrip solvabiliteit voor onze Hogeschool een weinig relevant gegeven. Het bepalen van bandbreedtes solvabiliteit heeft voor ons dan ook geen toegevoegde waarde. Zoals hierboven beschreven is ons eigen vermogen juist bedoeld om naast het opvangen van mogelijke risico s invulling te blijven geven aan onze ambities en verplichtingen. Het huidige bedrag eigen vermogen is daartoe nagenoeg toereikend en zal de komende jaren, zoals eerder beschreven, voor dit doel worden ingezet. Financiële instrumenten en risicobeheersing De Hogeschool der Kunsten is werkzaam in Nederland en kent geen valutarisico s. Verder lopen wij geen risico s ten aanzien van financiële vaste activa en effecten door het ontbreken daarvan. Het renterisico over onze langlopende schulden is als nihil gekwalificeerd. Daarnaast zijn er geen rentedragende vorderingen of schulden. Onze kredietfaciliteit is beperkt tot die van het Ministerie van Financiën. Ten aanzien van de langlopende leningen die bij het Ministerie zijn afgesloten is een hypothecaire zekerheid gegeven. Beleid bij ontslag Het beleid van de Hogeschool is gericht op een kwalitatief hoogwaardig personeelsbestand. Alle hogescholen zijn eigenrisicodrager voor de werkloosheidsuitkeringen. Als gevolg hiervan betaalt de Hogeschool de werkloosheids- en de eventueel van toepassing zijnde bovenwettelijke wachtgelduitkering.

15 Jaarverslag 2016 pagina 14 Hogeschool der Kunsten Den Haag Begroting 2017 in relatie tot realisatie en begroting 2016 De begroting 2017, zoals in december 2016 vastgesteld, is als volgt samengesteld: Bedragen * 1000 Begroting 2017 Realisatie 2016 Begroting 2016 Baten Rijksbijdragen College, cursus en examengelden Overige baten Totaal baten Bedragen * 1000 Begroting 2017 Realisatie 2016 Begroting 2016 Lasten Personele lasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige instellingslasten Totaal lasten Saldo baten en lasten Financiële baten Financiële lasten Saldo financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsvoering Ten opzichte van de begroting 2016 verwachten wij in 2017 ongeveer vergelijkbare opbrengsten. In vergelijking met de realisatie 2016 zijn de te verwachten inkomsten 2017 zo n 688K lager. Het verschil in baten tussen de realistatie 2016 en de begroting 2017 valt voor een belangrijk deel te verklaren door lagere overige inkomsten. De personele lasten stijgen met ongeveer 900k ten opzichte van de begroting Oorzaak is de Cao ontwikkeling die in de begroting 2016 niet meegenomen is en verder door een stijging van het begrote aantal Fte. De begroting 2017 en de realisatie 2017 wijken vooral af door de extra toevoeging aan de personele voorzieningen in De huisvestingslasten wijken qua begroting 2017 nauwelijks af ten opzichte van de begroting Het verschil tussen de begroting 2017 en de realisatie 2016 zit in de dotatie aan de voorziening renovatie. De afwijking tussen de afschrijvingslasten begroot in 2016 en de realisatie 2016 en begroting 2017 wordt veroorzaakt door de schattingswijzging gebouwen. De overige instellingslasten zijn in 2017 lager begroot omdat de eenmalige investeringen zoals nieuwe websites, huisstijl, implementatie ICT trajecten, 60-jarig jubileum School voor Jong Talent en diverse grote internationale projecten in 2017 niet meer opgenomen behoefden te worden.

16 Jaarverslag 2016 pagina 15 Hogeschool der Kunsten Den Haag Continuïteitsparagraaf Kengetallen gebruikt bij de meerjarenprognose Kengetal Personele bezetting: Directie en Algemeen ondersteunend personeel Onderwijsondersteunend personeel Onderwijzend personeel 84,60 54,30 161,30 83,41 52,76 168,40 83,50 53,00 169,00 83,50 53,50 169,50 Studenten hbo Leerlingen SvJT 191 Peildatum studenten en leerlingen realisatie realisatie prognose prognose Toelichting bij de kengetallen. De gehanteerde aantallen fte zijn voor het jaar 2016 gebaseerd op het gemiddelde van de realisatiecijfers van dat jaar. De aantallen studenten 2016 tot en met 2019 zijn gebaseerd op de studentenaantallen t-2. Door dit te doen, lopen we met deze gegevens parallel aan de bekostiging van dat jaar. De gehanteerde aantallen fte stijgen licht. Hogeschool der Kunsten Den Haag Prognose Begroting 2019 Rijksbijdrage College en cursusgelden Diverse inkomsten Overige baten Totaal opbrengsten Totaal personeel Totaal Huisvestingslasten Totaal algemene lasten Totaal Beheerslasten Totaal Overige Lasten Totaal afschrijvingen Totaal Kosten Resultaat Saldo Financiële Lasten Resultaat na rente indien het gepresenteerd resultaat een - teken heeft dan betreft het een postief resultaat. Realisatie 2016 Balans 2016 Prognose Begroting 2017 Prognose Balans 2017 Prognose Begroting 2018 Prognose Balans 2018 Prognose Balans 2019 Materiële vaste activa Vaste Activa Voorraden Vorderingen Liquide Middelen Vlottende activa Totaal Activa Eigen Vermogen Voorzieningen Langlopende Schulden Korlopende schulden Totaal Passiva Solvabiliteit 50,67% 53,30% 56,61% 59,86% Liquiditeitsratio 2,3 2,1 1,9 1,6

17 Jaarverslag 2016 pagina 16 Hogeschool der Kunsten Den Haag Toelichting bij staat / raming van baten en lasten Uitgangspunten en verwachtingen De cijfers zoals verwerkt in de continuïteitsparagraaf zijn gebaseerd op de geconsolideerde cijfers. De cijfers zoals verwerkt in de continuïteitsparagraaf zijn gebaseerd op de realisatiecijfers 2016 en de begrotingscijfers van Voor wat betreft de jaren 2018 en 2019 is zoveel mogelijk aangesloten bij de cijfers van de begroting 2017 en de meerjarenprognoses inzake investeringen. Daarnaast is er ten aanzien van de te verwachten Rijksbijdrage 2018 gebruik gemaakt van de beschikbare voorlopige gegevens studentenaantallen en graden per 1 oktober 2016, de peildatum voor de bepaling van de Rijksbijdrage In de meerjarenprognose is geen rekening gehouden met de mogelijk extra baten die aan het Hoger Onderwijs toegevoegd worden in het kader van de gevolgen wet studievoorschot. Wij zijn van mening dat we pas rekening kunnen houden met deze mogelijk extra baten op het moment dat zeker is dat deze middelen ook daadwerkelijk beschikbaar komen. Overigens verwachten wij, mede gelet op ons geringe marktaandeel in studentenaantallen, slechts extra baten van maximaal 400 k. Een aantal jaren geleden zijn we begonnen met de plannen voor de nieuwbouw van het KC. Deze plannen leiden in 2017 tot de start van deze nieuwbouw. In de oorspronkelijke plannen hielden we rekening met een oplevering in 2018 of De oplevering verwachten wij nu pas vanaf Dit betekent dat wij in 2019 nog in ons huidig pand zullen blijven en dat de geplande investeringen maar ook de huurkosten een jaar doorschuiven. Verder is in de meerjarenprognose nog geen rekening gehouden met een mogelijke subsidie voor de uitvoering van de renovatie van het pand van de KABK. Mochten wij deze subsidie ontvangen dan zullen wij hier in de volgende meerjarenprognose rekening mee houden. Overigens zal deze subsidie gunstig zijn voor onze liquiditeitspositie die naar wij verwachten in 2021 rond de 4 mln. ligt. Qua scenarioplanning zijn wij in de meerjarenprognose uitgegaan van de gegevens going concern plus alle factoren zoals wij die op dit moment kennen. Baten De baten zullen na een daling in 2017 in de jaren 2018 en 2019 licht stijgen. Wij schatten in dat de Rijksbijdrage vanaf 2019 positief beïnvloed wordt door toenemende studentenaantallen masteropleidingen. Deze verwachting hebben wij omdat wij voornemens zijn om per 1 september a.s. een aantal nieuwe masters te starten. Mogelijke consequenties in de Rijksbijdrage als gevolg van cao-ontwikkelingen en het vrijkomen van middelen als gevolg van de wet studievoorschot zijn in de prognose 2018 en verder niet meegenomen. Lasten De personele lasten zullen de komende jaren, als gevolg van een lichte groei in fte, stijgen. De huisvestingslasten blijven nagenoeg stabiel. Bij de algemene lasten valt op dat in 2018 en 2019 een lager bedrag begroot is ten opzichte van het jaar Het verschil zo n 300 K wordt veroorzaakt door de eenmalige investeringen in 2017 in de uitrol van de nieuwe huisstijl en in de ontwikkeling van de nieuwe websites. De afschrijvingslasten dalen in 2019 sterk. Dit wordt veroorzaakt doordat het gebouw van het KC per jaareinde 2018 volledig afgeschreven is. Vanaf 2020 zullen de afschrijvingslasten weer flink stijgen vanwege de diepteinvesteringen in dat jaar voor de inrichting van de nieuwbouw. Bij alle overige lasten houden we de omvang van de begroting gelijk aan die van de begroting Dit mede omdat in de realisatie van 2016 incidentele uitgaven zijn opgenomen die wij vooralsnog niet opnieuw verwachten. Verwacht jaarresultaat Het jaarresultaat wordt de komende jaren beïnvloed door de combinatie van een lichte stijging van de baten en een lichte daling van de lasten. In 2019 wordt deze sterk positief beïnvloed omdat de afschrijvingslasten op het gebouw en de installaties van het KC in dat jaar verdwenen zijn. Zoals eerder verwoord verwachten wij in 2020 een eenmalig negatief resultaat van 2 mln. à 2,5 mln. Hierdoor zal het positief resultaat van de jaren 2017 tot en met 2019 volledig teniet worden gedaan. Overige ontwikkelingen Met betrekking tot het bovenstaande geldt dat er geen mutaties in de financiering worden verwacht. De langlopende lening zal in 2022 afgelost zijn. De geplande verhuizing van het Koninklijk Conservatorium zal naar bovenstaande prognose, in 2020, plaatsvinden. Voor het overige worden, behoudens de uitvoering van de renovatie van de gebouwen van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en een investering ter vervanging van kozijnen en beglazing van hetzelfde gebouw, geen andere majeure bouwprojecten en investeringen in deze periode verwacht. Toelichting bij de balans Algemeen De mutaties op de balans worden veroorzaakt door: het jaarresultaat van de jaren 2017 t/m 2019; stijging van de boekwaarde van de vaste activa als gevolg van de investeringen bij de KABK; een daling van de voorzieningen door betalingen van uitkeringen en investering onderhoud in de diverse jaren; een daling van de langlopende schulden conform de aflossingsverplichtingen. Alle overige componenten, behoudens de liquide middelen, blijven nagenoeg ongewijzigd.