Actualisering Provinciale Economische Verkenning

Transcriptie

1 Actualisering Provinciale Economische Verkenning 9-13 Aanleiding In de Provinciale Economische Verkenning 8-1 van de Provincie Gelderland (oktober 8) werd nog uitgegaan van de verwachting dat de gevolgen van de kredietcrisis voor Nederland beperkt zouden blijven (CPB/MEV, september 8). Intussen staat vast dat deze verwachting niet is ingelost en dat ook de Gelderse perspectieven zijn verslechterd. In februari 9 kwam het Centraal Economisch Planbureau met voorlopige ramingen over de economische ontwikkeling in Nederland. Deze zijn aansluitend door het Bureau Economisch Onderzoek van de provincie Gelderland doorgerekend (Onderzoekmemorandum De Gelderse economie 9-1, kredietcrisis en mogelijke gevolgen). In april publiceerde het CPB de definitieve ramingen voor 9 en 1 (Centraal Economisch Plan 9). Op basis daarvan zijn ook de Gelderse ramingen 9-1 herzien en definitief gemaakt. Voor de jaren zijn wij uit gegaan van de veronderstelling dat de (inter)nationale economie zich geleidelijk hersteld en dat het trendmatige structurele groeipad weer wordt bereikt. In april kondigde het CPB voor 1 een verdubbeling aan van de werkloosheid. Intussen zijn de verwachtingen voor Nederland nog wat somberder geworden en heeft het CPB in de nieuwsbrief van juni 9 een voorlopige prognose opgenomen waarbij de werkloosheidsverwachting is bijgesteld van 75. in 1 naar 73.. In de Macro Economische Verkenning - die in september zal verschijnen - zal een definitieve raming worden gepresenteerd. In de Actualisering van onze Provinciale Economische Verkenning kon deze laatste bijstelling niet meer worden verwerkt, zodat het hier gepresenteerde Gelderse beeld mogelijk nog wat negatiever wordt. In september zullen wij op basis van de definitieve CPB-prognoses voor Nederland opnieuw met een Gelderse actualisatie komen (zie het naschrift op pagina ). Bruto Binnenlands Product Het CPB verwacht als gevolg van de mondiale kredietcrisis voor 9 een ongekend grote daling van de wereldhandel van bijna 1%. Voor 1 wordt verwacht dat de wereldhandel niet nog verder inzakt en mogelijk zelfs weer licht zal herstellen (+1,5%). Door het open karakter van de Nederlandse economie hebben deze verwachting vergaande gevolgen voor de vooruitzichten van het Nederlandse bedrijfsleven. Volgens het CPB zal het Bruto Binnenlands Product krimpen met 3,5% in 9 en met,3% in 1. Gemiddeld voor de jaren gaan wij in deze middellangetermijnverkenning uit van de potentiële groei in een conjunctuurneutrale situatie. Voor Nederland kan deze potentiële groei geschat worden op % 1. Doorrekening van deze Nederlandse uitgangspunten resulteert voor Gelderland in het volgende ontwikkelingsbeeld van de economische groei: Volume-ontwikkeling van het Bruto Binnenlands Product in Gelderland in % per jaar historie prognose Bron:1971-7: CBS; 8-13: Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland

2 Zoals uit de grafiek blijkt is een krimp van het Gelderse BBP niet uniek. Sinds het begin van de metingen (1971) is dit vier maal voorgekomen. Naar verwachting zal de huidige terugval echter dieper worden en mogelijk de heftigste sinds de jaren dertig van de vorige eeuw. Werkgelegenheid In termen van economische groei wordt het dieptepunt van de recessie bereikt in 9. Doordat de werkgelegenheid doorgaans met een vertraging van ongeveer een jaar op de ontwikkeling van de productie reageert, ligt het zwaartepunt van de werkgelegenheidsverliezen echter in 1 (-. arbeidsplaatsen). Voor de jaren 11 en 13 is verondersteld dat de economie geleidelijk terugkeert naar de normale situatie. De werkgelegenheid komt daarbij tot een bescheiden groei van gemiddeld,7% per jaar. Het langjarig gemiddelde van % ligt voorlopig nog niet in het verschiet. Ontwikkeling van de Gelderse werkgelegenhed (banen >=1 uur) in % per jaar historie prognose Bron historie: PWE Geldeland; Bron prognose: Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland 9-1 Per sector zijn de verwachtingen zeer uiteenlopend. De werkgelegenheid in de quartaire sector zal in 9 en 1 nog toenemen maar alle andere sectoren zullen naar verwachting met een banenverlies worden geconfronteerd. Daarbij zal het zwaartepunt liggen bij die sectoren die sterk afhankelijk zijn van de export en/of van investeringen (industrie en bouw). Activiteiten als de zakelijke dienstverlening en de groothandel zijn mede afhankelijk van de intermediaire vraag uit de industrie. Ook hier zal de bedrijvigheid dus teruglopen. Door de sterke terugval van het (inter)nationale transport zal de logistieke dienstverlening met een teruglopende werkgelegenheid te kampen krijgen. Maar ook de consumptieve bestedingen staan onder druk waar vooral de detailhandel en de horeca onder leiden. De algehele economische malaise gecombineerd met de bijzondere omstandigheden van de kredietcrisis zullen mogelijk leiden tot een scherpe daling van de werkgelegenheid in de sector bank- en verzekeringswezen. Per saldo moet voor de periode 9-1 gerekend worden op een werkgelegenheidsverlies van in totaal 35. banen In de herstelperiode komt aan de dalende werkgelegenheidstrend maar beperkt een einde. Bij de industrie moet nog worden gerekend op een verlies van ca. 1.5 banen en voor de bouwnijverheid wordt niet meer dan een stabilisatie voorzien. Dit laatste geldt ook voor de meeste sectoren uit de dienstverlening. Alleen in de sector horeca en zakelijke diensten wordt enige groei verwacht en in de zorg zal de werkgelegenheid mogelijk weer sterk toenemen. Per saldo resulteert een bescheiden werkgelegenheidsgroei van in totaal 1. banen per jaar. 1 Gegeven de productiestructuur, de stand van de technologie en de beschikbare productiefactoren geeft de potentiële groei de structurele groeimogelijkheden weer van de economie, geschoond voor conjuncturele bewegingen. (Actualisatie Economische Verkenning 8-11, CPB, september 7).

3 Ontwikkeling van de werkgelegenheid (banen van 1 uur en meer) per sector, ontwikkeling 9 13 per jaar en de stand 8, Gelderland stand 1 8 mutatie in procenten mutatie in arbeidsplaatsen Landbouw en visserij 3. -3, -,8, Voeding 1. -1, -3,1-1, Chemie 1. -, -, -, Metaal en elektrotechniek 3. -,7-9, -, Overige industrie 3. -,3 -,3-1, Energie.,3 -,5 -,7-1 Bouw 1. -1, -3,, Handel en reparatie 13. -,9 -,, Transport 3. -1, -5,, Communicatie 5. -, -, -, -1 Bank- en verzekeringswezen 1. -, -1,5, Horeca en zakelijke dienstverlening. -,7 -,7 1, Gezondheidszorg 1., 1,3 3, Overheid en onderwijs 1.,5, -, Totaal , -3,3, afgerond op 1-tallen; afgerond op 1-tallen Bron 8: PWE-Gelderland 8 Bron 9 13: Mei-raming, Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland Beroepsbevolking De arbeidsparticipatie vertoont op lange termiijn een trendmatige groei. Het ontwikkelingstempo op korte termijn wordt (mede) beïnvloed door de conjunctuur. In tijden van economische malaise stijgt de werkloosheid en neemt de neiging af zich op de arbeidsmarkt aan te bieden en omgekeerd (ontmoedigings- en aanmoedigingseffecten). Het is vooral dit mechanisme dat naar verwachting de ontwikkeling van het Gelderse arbeidsaanbod in 9 en 1 zal bepalen. Na 1 als de economische conjunctuur weer enigszins genormaliseerd is zal de structurele trendmatige ontwikkeling weer de overhand nemen. Ontwikkeling van de beroepsbevolking (voor banen van 1 uur en meer) ontwikkeling 9 13 per jaar en de stand 8, Gelderland stand 1 8 mutatie in procenten mutatie in personen Beroepsbevolking 91., -,3, afgerond op 1-tallen; afgerond op 1-tallen Bron: Mei-raming, Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland Werkloosheid Het afgelopen decennium werd gekenmerkt door perioden van krachtige groei en jaren van economische teruggang waardoor de werkloosheid sterk fluctueerde. Door de hernieuwde groei van de werkgelegenheid in de afgelopen drie jaar en de bescheiden toename van de beroepsbevolking is de omvang van de werkloze beroepsbevolking in Gelderland afgenomen van 5. personen in 5 naar 33. in 8. De werkloosheid daalde tot onder de %. Daarmee kwam de grens van de frictiewerkloosheid in zicht. Dit zal als gevolg van de kredietcrisis voorlopig echter niet gebeuren. Het dreigende banenverlies zal - ondanks de verwachte stagnatie bij het arbeidsaanbod - leiden tot een explosieve groei van de werkloosheid in 1. Daarna trekt de economie 3

4 mogelijk weer aan. De verwachte werkgelegenheidsgroei in de jaren is echter niet hoog genoeg om de sterke werkloosheidsstijging teniet te doen. Ontwikkeling van de werkloze beroepsbevolking (voor banen van 1 uur en meer) 9 1 en de stand 8, Gelderland Werkloze beroepsbevolking in personen Werkloosheidspercentage 3, 5, 8, 8,3 8, 8,3 Bron: Mei-raming Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland Tijdens eerder perioden van laagconjunctuur of recessie werden dit soort werkloosheidspercentages ook gehaald of zelfs overtroffen. In de periode ging erg veel werkgelegenheid verloren (in totaal 5 %) en steeg de werkloosheid in Gelderland tot boven de 11%. 1 Werkloosheidspercentage , Gelderland 1 8 historie verwachting Bron : Schatting op basis van EBB / CBS en UWV Werkbedrijf Bron 9-13: Mei-raming Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland Regionale ontwikkeling De Gelderse verwachtingen wijken niet wezenlijk af de Nederlandse. Het werkloosheidspercentage, de groei van de beroepsbevolking en de werkgelegenheid liggen allen in dezelfde orde van grootte. Gelderland is een grote provincie met een brede verscheidenheid aan economische activiteiten en regiokarakteristieken. Positieve en negatieve effecten middelen elkaar uit waardoor het gemiddelde ontwikkelingsbeeld sterk naar het Nederlandse neigt. Pas op een lager schaalniveau treden de verschillen aan de dag. Regionale verschillen in economische structuur, leeftijdsopbouw van de bevolking, cultuur, landschappelijke omstandigheden en dynamiek bepalen de verschillen in economische ontwikkeling.

5 In de Achterhoek worden de vraag- en aanbodbewegingen op de arbeidsmarkt mogelijk het grootste. Door het relatief grote aandeel industrie en bouwnijverheid zal bij de veronderstelde heftigheid van de (inter)nationale recessie de werkgelegenheid het zwaarst getroffen worden. Doordat de vergrijzing in deze regio het verst is voortgeschreden zal echter ook de beroepsbevolking het sterkste krimpen. Daardoor blijft de werkloosheid ver onder het gemiddelde. Op de Noord-Veluwe zal net als in alle andere regio s de werkloosheid op zijn minst verdubbelen maar door de uitzonderlijk gunstige uitgangspositie zal ook in deze regio de werkloosheid ver onder het gemiddelde blijven. In mindere mate geldt dat ook voor Rivierenland en De Vallei. In de Stedendriehoek en vooral in de Stadsregio zal het werkloosheidniveau naar verwachting het hoogste worden. Ten tijde van de krapte op de arbeidsmarkt zoals die zich de afgelopen jaren manifesteerde, namen de regionale werkloosheidverschillen steeds verder af. Het verschil in werkloosheidspercentage tussen de best en slechtst presterende regio bedroeg in 8 nauwelijks meer dan anderhalf procentpunt. Als gevolg van de recessie nemen de verschillen echter in razend tempo toe en moet gevreesd worden dat het verschil in 1 zal zijn opgelopen tot ruim zes procentpunten (de Achterhoek met 5,% versus de Stadsregio met 11,%). Kerngegevens voor de Gelderse WGR-gebieden (inclusief de niet-gelderse gemeenten) Gelderland Noord-Veluwe De Vallei Rivierenland Stadsregio Arnhem Nijmegen Achterhoek Stedendriehoek Werkgelegenheidsgroei in %: /13-1, -3,3, Groei beroepsbevolking in %: /13, 1,1 -,5,5,5 -,,7, -,,9, 1,1,7 -,,9, -,3,8 Werkloze beroepsbevolking in personen: Werkloosheidspercentage: ,9 5, 8,1 8,1,7 3, 5, 5,,3,5 11, 11, 3,3,3,7,8 3,,1,5,,7 3, 5, 5,7 3, 5, 8, 8,3 Bron: Mei-raming Bureau Economisch Onderzoek, Provincie Gelderland 5

6 Meer informatie Bij deze Provinciale Economische Verkenning hoort een excelwerkblad met gemeentelijke en regionale gegevens over de bevolking, beroepsbevolking, werkgelegenheid en werkloosheid. Via de provinciale site kan deze database worden gedownload, evenals de Provinciale Verkenning en een onderzoekmemorandum met een technische toelichting. > Kaarten en cijfers > Economie en werk > Verkenningen 18 juni 9 Menno Walsweer Bureau Economisch Onderzoek Provincie Gelderland NASCHRIFT 15 SEPTEMBER 9 Op 15 september heeft het CPB de definitieve prognoses voor 9 en 1 gepubliceerd (Macro Economische Verkenning 1). Het economisch beeld voor 9 en 1 wijkt enigszins af van de eerdere prognoses. Nederlandse verwachting van het CPB volgens de april- juni en september-ramingen 9 1 apr 9 jun 9 sep 9 apr 9 jun 9 sep 9 Bruto binnenlands product (%-groei) -3½ -¾ -¾ -¼ -½ Werkgelegenheid (%-groei) ¾ -3¾ -¼ -¾ Beroepsbevolking (%-groei) ½ ¾ ½ -½ -¼ Werkloosheidspercentage 5½ 5½ 5¼ 8¾ 9½ 8 Werkloosheid ( x 1. personen) Bron: Nieuwsbrief april 9, Nieuwsbrief juni 9, MEV 1, Centraal Planbureau Zoals uit dit overzicht blijkt waren de verwachtingen voor de Nederlandse economie in juni wat somberder dan in april. In vergelijking daarmee valt de september-raming iets minder negatief uit. De huidige inzichten voor 1 liggen weer wat dichter bij de eerste ramingen uit april. De Gelderse ramingen zijn opgesteld tegen de achtergrond van de Nederlande verwachting uit april. Gezien de betrekkelijk geringe verschillen tussen de Nederlandse april- en september-ramingen hebben wij het niet nodig geoordeeld de Gelderse ramingen te herzien. De economische groei in Gelderland zal in het licht van de jongste landelijke verwachtingen mogelijk nog iets negatiever worden dan de prognose in deze verkenning aangeeft, de effecten voor de arbeidsmarkt vallen daarentegen mogelijk wat positiever uit. Op hoofdlijnen zouden de conclusies echter niet anders worden. Dit betekent dat de Gelderse prognoses in deze verkenning nog steeds actueel zijn en dat de aangekondigde actualisering naar aanleiding van het verschijnen van de Macro Economische Verkenning 1 geen doorgang zal vinden.