Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling. David Romijn

Transcriptie

1 Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling David Romijn

2 2 Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut

3 1. Inleiding en vraagstelling Inleiding en uitgangspunten Deze rapportage beschrijft de financiële consequenties van de uitkomsten van het onderzoek Ruimte voor sport in Houten (Romijn, 2016). Dit doen we in het perspectief van het restant van de bezuinigingstaakstelling van euro die vanaf 2018 geldt voor de afdeling sport van de gemeente Houten. Daarbij gaan we in op het effectief gebruik van ruimte en beheer, gegeven de door de Raad vastgestelde kaders van het sportbeleid in Houten. De tennisparken zijn niet in de analyses meegenomen omdat de gemeente Houten hier geen financiële verbintenis mee heeft. Bij het afstoten van banen bespaart dus alleen de vereniging zelf op beheer, onderhoud en exploitatie. Ook de grond is bij nagenoeg alle sportparken eigendom van de vereniging. Huidige financiële verplichtingen afdeling sport Op dit moment is de gemeente Houten jaarlijks ongeveer 1 miljoen euro kwijt aan de exploitatie van de zes sportparken en circa tot euro aan drie sporthallen en zeven gymzalen (tabel 2.1). Dit is inclusief de baten uit verhuur. De vierde sporthal De Wetering is niet in de analyse meegenomen omdat deze post ook het zwembad betreft en deze door Optisport wordt geëxploiteerd. Tabel 1.1 Lasten op de jaarrekening (2014, 2015) en begroting (2016) binnen- en buitensport, in euro s per sportpark/sporthal/gymzaal Locatie 2014 (werkelijk) 2015 (werkelijk) 2016 (begroot) Korfbalcomplex De Weteringhoek Sport- en werklandschap Meerpaal Sportcomplex Blokhoven Sportcomplex De Kruisboog Sportcomplex Oud Wulven Sportcomplex 't Goy Totaal resultaat buitensport Gymzaal De Bijenkorf Gymzaal De Plantage Gymzaal de Vlinder Gymzaal Julianastraat Gymzaal Klavertje Vier Gymzaal MFA Hofstad Gymzaal Ridderspoor Sporthal De Kruisboog Sporthal De Molenwiek Sporthal De Slinger Sportzaal Den Oord* Niet aan panden toebedeelde kosten Totaal resultaat binnensport * Sportzaal Den Oord is bij het totaalresultaat binnensport niet meegenomen aangezien al tot sluiting van deze locatie besloten is en derhalve geen enkele invloed kan hebben op de bezuinigingstaakstelling. Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut 3

4 De grootste lasten voor zowel binnensport- als buitensportvoorzieningen zijn de kapitaallasten. Deze zijn echter niet relevant voor de bezuinigingstaakstelling omdat deze langdurig vastliggen en niet te beïnvloeden zijn. We beschouwen daarom het resultaat van de binnen- en buitensport zonder kapitaallasten in tabel 1.2. Daarin zijn de lasten voor exploitatie, beheer en onderhoud beschreven per locatie. Tabel 1.2 Resultaat lasten (exclusief kapitaallasten) op de jaarrekening (2014, 2015) en begroting (2016) binnen- en buitensport, in euro s per sportpark/sporthal/gymzaal Locatie 2014 (werkelijk) 2015 (werkelijk) 2016 (begroot) Korfbalcomplex De Weteringhoek Sport- en werklandschap Meerpaal Sportcomplex Blokhoven Sportcomplex De Kruisboog Sportcomplex Oud Wulven Sportcomplex 't Goy Totaal resultaat buitensport Gymzaal De Bijenkorf Gymzaal De Plantage Gymzaal de Vlinder Gymzaal Julianastraat Gymzaal Klavertje Vier Gymzaal MFA Hofstad Gymzaal Ridderspoor Sporthal De Kruisboog Sporthal De Molenwiek Sporthal De Slinger Niet aan panden toebedeelde kosten Totaal resultaat binnensport In tabellen 1.1 en 1.2 zijn per locatie en op het totaal de inkomsten vanuit verhuur in de berekening meegenomen. Dit betreft de posten: Overboeking exploitatie; Overboeking exploitatie (Bijdrage basisonderwijs aan exploitatie gymzalen); Overige huurgelden; Overige opbrengsten; Terugontvangst voorgeschoten energiekosten; Vergoeding gemeentelijke ruimten. De exploitatiebijdragen vanuit onderwijs liggen vast: de huurtarieven zijn vanuit de gemeente als onbespreekbaar bestempeld en de energiekosten worden al met de hurende binnensportverenigingen in de huurtarieven verrekend. De buitensportverenigingen betalen zelf de energierekening. Om bovenstaande redenen gaan we bij de verkenning van de oplossingsrichtingen voor de bezuinigingstaakstelling niet in op de mogelijkheden aan de batenkant, maar kijken we uitsluitend naar de lasten. In figuur 1.1 beschrijven we de opbouw van de jaarlijkse totale lasten voor zowel de binnenals buitensport. 4 Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut

5 Figuur 1.1 Opbouw jaarlijkse 1 lasten 2 sportaccommodaties, in euro s Onderhoud en beheer Doorbelasting CKP Projectbureau Accommodaties Exploitatielasten Kapitaallasten Binnensport Buitensport NB. Onderliggende cijfers voor deze figuur zijn te vinden in bijlage 1 De totale jaarlijkse lasten voor de binnen- en buitensport komen neer op respectievelijk 1,3 tot 1,4 miljoen euro. In de buitensport zijn de kapitaallasten groter, in de binnensport zijn het onderhoud en beheer en de exploitatielasten die relatief zwaar op de lasten drukken. Vraagstelling en methode De hoofdvraag die we beantwoorden in deze rapportage is onderstaande onderzoeksvraag: Wat zijn mogelijke oplossingsrichtingen om gegeven de benodigde ruimtebehoefte nu en in de toekomst te voldoen aan de voorliggende bezuinigingstaakstelling? Voor beantwoording van deze vraag baseren we ons op gemeentelijke onderhoudscijfers, openbare beleidsstukken en de resultaten uit recente onderzoeken naar vergelijkbare vraagstukken. Hierbij werken we samen met het projectbureau accommodaties van de gemeente Houten. 1 Jaarlijkse lasten zijn op basis van een gemiddelde van de werkelijke jaarlijkse lasten in 2014, 2015 en de begrote lasten van Kapitaallasten zijn de lasten die verbonden zijn aan de oprichting van de accommodatie. Dit zijn onder meer stichtingskosten, rente en afschrijving, in de jaarrekeningen van de gemeente Houten beschreven als kapitaallasten. Onder exploitatielasten verstaan we lasten om de accommodatie op het gewenste niveau te houden, te weten:, Belastingen, Verzekeringen, toev./onttr. voorzieningen, waterverbruik en elektriciteit en gas Onder onderhoud en beheer vallen de posten die de accommodatie gebruiksklaar maken cq. houden, te weten: Schoonmaken door derden, Onderhoud door derden, Overige werkzaamheden door derden, Onderdelen, hulpstukken en andere benodigdheden en Overige gebruiksgoederen. Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut 5

6 Leeswijzer In voorliggende rapportage gaan we in hoofdstuk 2 in op de mogelijkheden in capaciteit en hoofdstuk 3 beschrijft de mogelijkheden in beheer. Beide hoofdstukken openen met een vaststelling van de huidige situatie, waarna vervolgens enkele oplossingsrichtingen voor bezuinigingen worden aangedragen. De rapportage sluit af met de belangrijkste conclusies (hoofdstuk 4). 6 Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut

7 2. Capaciteit Dit hoofdstuk baseert de oplossingsrichtingen voor de bezuigingstaakstelling op de huidige en toekomstinge behoefte aan sportaccommodaties, zowel binnen als buiten. Deze behoefte is vastgesteld in de rapportage Ruimte voor sport in Houten (Romijn, 2016). Uitgangssituatie De gemeente Houten heeft over het algemeen eerder een tekort aan sportruimte dan dat ze een overschot heeft. De binnensportruimte lijkt, met enig passen en meten in het hoogseizoen, nog net voldoende ruimte te hebben. Daarbij wordt in de rapportage vastgesteld dat de private hal The Dome, een nodige aanvulling is op het gemeentelijke aanbod van vier sporthallen. Hoewel de gebruiksgroep van sporthallen voornamelijk jeugd in de toekomst zal vergrijzen, lijkt de vraag naar binnensportruimte eerder stabiel dan dat er een afname wordt verwacht. Dit komt door enkele sterke binnensportverenigingen met een regionale functie (Taurus Volleybal en Handbal Houten), de hockeyvereniging en de korfbalvereniging die in de wintermaanden van sporhallen gebruikmaken. Waar de binnensportruimte nog net voldoende lijkt, kampen de grote buitensporten voetbal en hockey met een accuut tekort aan velden. Deze tekorten zullen ondanks een vergrijzende bevolking wel afnemen, maar op weg naar 2030 niet verdwijnen (tabel 2.1). De situatie voor korfbal en honk- en softbal is stabiel en daar lijkt mede door de beperkte omvang van deze verenigingen niet direct een effectievere omgang met ruimte mogelijk. Tabel 2.1 Huidige en verwachte tekort/overschot aan velden en banen per sporttak Sporttak Voetbal (wedstrijd) Hockey Korfbal Honk- en softbal Voor voetbal en hockey geldt dat de tekorten uitsluitend gelden voor de zaterdag. Er zijn doordeweeks voldoende trainingsvelden beschikbaar en op zondag blijven nagenoeg alle velden onbespeeld. Dit gegeven kent zijn oorsprong vooral in het feit dat jeugdcompetitie vrijwel uitsluitend op zaterdag wordt gespeeld. Naast de tekorten en overschotten op bestaande sporttakken bestaat in Houten ook het vraagstuk van een atletiekvoorziening. Volgens de richlijnen van de Atletiekunie en in een vergelijking met vergelijkbare gemeenten als Houten, is het verdedigbaar om op termijn na te denken over (een vorm van) een atletiekaccommodatie. Mogelijkheden bezuinigingstaakstelling Een veel gehanteerde inspanning om aan gemeentelijke bezuinigingstaakstellingen te voldoen, is het afstoten van ongebruikte gemeentelijke sportaccommodaties. Met het afstoten van deze accommodaties kan de gemeente besparen op beheer, onderhoud en exploitatie. Daarnaast zou zelfs de grond kunnen worden herbestemd waardoor de besparingen nog hoger uitvallen, afhankelijk van de grondprijzen en druk op de ruimte in de betreffende gemeente, omdat ook de kapitaallasten vervallen. Door de Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut 7

8 capaciteitstekorten bij de buitensport en het krappe evenwicht in de binnensport, lijkt het uitgesloten dat een effectievere configuratie van sportruimte mogelijkheden biedt om (gedeeltes van) sportparken af te stoten en zo een stap te zetten richting de bezuinigingstaakstelling. Voetbal en hockey lijken eerder ruimte nodig te hebben, voor korfbal en honk- en softbal zou afstoten een direct tekort opleveren en in de binnensport is het gemeentelijk aanbod uitsluitend voldoende omdat deze met een private sporthal is aangevuld. Ten behoeve van de bezuinigingstaakstelling is het wel mogelijk om het gebruik op zondagen te stimuleren. Daarmee worden de velden effectiever gebruikt en kan een te grote uitbreiding worden afgewend. In Ruimte voor sport in Houten wordt het rekenvoorbeeld gegeven waarbij Delta Sports 95 het huidige tekort kan verkleinen door seniorenteams op zondag te laten spelen. Om de jeugd op zondag te kunnen laten spelen, moet de gemeente samen met de verenigingen en de sportbonden optrekken die de competitie aanbieden. 8 Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut

9 3. Beheer Een alternatieve inrichting van beheer is een veel verkende mogelijkheid voor bezuinigingen op de jaarrekening sport. Een veel voorkomende variant is dat de verantwoordelijkheden op het gebied van beheer en onderhoud bij de gemeente worden weggenomen en bij de verenigingen komen te liggen. Op basis van de huidige situatie in Houten en vaststellingen in eerder vergelijkbaar onderzoek, beschrijven we de mogelijkheden op dit gebied. Uitgangssituatie Op dit moment zijn de sportparken van voetbal, hockey en korfbal in eigendom van de gemeente. Voor deze sportparken besteedt de gemeente jaarlijks ongeveer euro aan onderhoud en beheer (paragraaf 1.1). Voor de binnensport geldt dat dit bedrag voor de vier sporthallen en zeven gymzalen ongeveer anderhalf keer zo hoog is (ca euro). Deze bedragen zijn opgebouwd uit posten die mogelijk wat zouden kunnen opleveren bij verhuizing van de verantwoordelijkheid. Daar vallen belastingen, kapitaallasten, doorbelasting CKP, verzekeringen en gas, water en licht niet onder. Deze posten blijven constant, ook wanneer de verantwoordelijkheid hiervoor naar de vereniging verschuift. Om deze reden laten we deze posten in deze verkenning buiten beschouwing. Mogelijkheden bezuinigingstaakstelling In deze paragraaf verkennen we in hoeverre diverse gemeentelijke kostenposten variabel zijn en zodoende eventueel een opening bieden voor een gemeentelijke besparing. Groot (o.a. herstellen van sportvelden/-vloeren buiten het seizoen) en klein (belijnen en maaien) onderhoud Het kleine onderhoud wordt door veel buitensportverenigingen al zelf gedaan. Voor de binnensport is klein onderhoud nauwelijks van toepassing omdat al snel specifieke kennis en/of materialen benodigd zijn. Daarbij komt dat de accommodaties vaak door diverse verenigingen en het onderwijs worden gedeeld. Mogelijke verschuiving naar de verenigingen lijkt daarom lastig te organiseren en bovendien weinig op te leveren. Groot onderhoud vraagt vaak dermate specifieke kennis en materialen dat doorgaans inkoop bij externe partijen is vereist. Dat gebeurt nu door de gemeente en zou mogelijk door verenigingen kunnen gebeuren. Echter, hierbij is alleen sprake van een bezuiniging als de verenigingen de inkoop van dit specialistisch onderhoud goedkoper kunnen realiseren dan de gemeente. Simpelweg de huidige onderhoudsrekening van ca euro bij de verenigingen en onderwijs leggen, is geen bezuiniging te noemen, maar een verkapte tariefverhoging. Daar komt bovendien bij dat wanneer de verenigingen verantwoordelijk worden voor het onderhoud, dit de accommodaties kwetsbaar maakt. Het vraagt namelijk begrotingsdiscipline van de verantwoordelijke verenigingen die soms met meerdere partijen een voorziening delen. Daarmee ontstaat de kans dat het groot onderhoud door de verenigingen wordt uitgesteld, wat op lange termijn kwaliteitsverlies voor de gemeentelijke voorzieningen tot gevolg heeft. Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut 9

10 Schoonmaak De gemeente Houten is bij de binnensport verantwoordelijk voor de schoonmaak van de hallen en gymzalen. Jaarlijks is de gemeente Houten hier ongeveer euro aan kwijt. Schoonmaak op sportparken gebeurt slechts zeer sporadisch. Wanneer de gemeente hierop wil bezuinigen, dan zou de schoonmaak van de binnensportaccommodaties (gedeeltelijk) bij het verenigingskader moeten komen te liggen. Deze mogelijkheid is in de praktijk echter lastig vorm te geven. Wanneer de schoonmaak aan de verenigingen wordt uitbesteed, vraagt dat wel extra aandacht vanuit de gemeente voor het op peil houden van de staat van de schoonmaak. Immers, de verenigingen huren van de gemeente en kunnen bezwaar aantekenen wanneer de hallen onvoldoende schoon zijn. Daarnaast maakt ook het onderwijs gebruik van de meeste hallen waardoor het gebruik zeer intensief is. Eventuele negatieve gevolgen van achterstallige schoonmaak (legionella, rot of gladde/plakkerige vloeren) zijn eveneens voor verantwoordelijkheid van de gemeente. Daarnaast is het organisatorisch rondkrijgen van dergelijke schoonmaakwerkzaamheden een uitdaging omdat vaak meerdere verenigingen in verschillende seizoenen een accommodatie delen. 10 Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut

11 4. Conclusies Met totale lasten van bijna 2,7 miljoen euro en baten van iets minder dan 1 miljoen euro op de sportbegroting, is de gemeente Houten jaarlijks ongeveer 1,8 miljoen euro kwijt aan sportaccommodaties. Ruim 1,3 miljoen euro van de lasten zijn kapitaallasten en liggen als zodanig lang vast. Deze zijn alleen te beïnvloeden door velden, banen of hallen af te stoten. Door de huidige strakke planning in de buitensport lijkt het niet aannemelijk dat de komende jaren een mogelijkheid tot bezuiniging wordt gerealiseerd door (gedeeltes van) sportparken af te stoten, en daarmee de kapilaallasten omlaag te brengen. De huidigde benodigde uitbreiding kan worden beperkt door het gebruik van wedstrijdvelden op zondag te stimuleren. De binnensportruimte is overdag en in het weekend goed gevuld. Buiten het hoogseizoen is nog wel wat ruimte over. Echter, gedurende het reguliere seizoen maakt de binnensport ook gebruik van een private hal en huren enkele verenigingen al ruimte buiten Houten. Daarmee lijkt het ook zeer onaannemelijk dat de binnensport sporthalruimte kan afstoten om tot een bezuiniging te komen. Ongeveer euro bestaat uit exploitatielasten (ca ) en doorbelasting van CKP Projectbureau Accommodaties (ca ). Ook deze lasten zijn nauwelijks te beïnvloeden zonder aan kwaliteit op de accommodaties in te boeten. Het gewenste kwaliteitsniveau is in de raad van 3 november 2015 herbevestigd op niveau 3 (redelijk). Om die reden lijken deze posten geen realistische opties voor de bezunigingstaakstelling. Bij het in stand houden van het huidige aanbod en kwaliteit, blijft voor de binnensport theoretisch ongeveer euro beïnvloedbaar. Voor de buitensport is dat euro. In beide gevallen betreft het posten die onder beheer en onderhoud vallen. Echter, bij de verkenning van deze opties in hoofdstuk 3 komt naar voren dat weinig rek in de begroting zit (grote delen van klein onderhoud worden al uitgevoerd door verenigingen), er geen echte bezuiniging wordt bewerkstelligd (groot onderhoud vereist hoe dan ook specialistische inkoop) of dat een alternatieve organisatie negatieve gevolgen lijkt te hebben voor de kwaliteit van de accommodatie (gedeelde verantwoordelijkheid gebruikers voor schoonmaak van de accommodatie). Ruimte voor sport in Houten Oplossingsrichtingen bezuinigingstaakstelling Mulier Instituut 11

12 Bijlage 1. Opbouw jaarlijkse lasten sportaccommodaties, in euro s Lasten Jaarlijks gemiddelde 2014, 2015 (werkelijk) en 2016 (begroot) Binnensport Buitensport Totaal Kapitaallasten Exploitatielasten Belastingen Toev./onttr. voorzieningen Waterverbruik Elektriciteit en gas Verzekeringen Onderhoud en beheer Schoonmaken door derden Onderhoud door derden Onderdelen, hulpstukken en andere benodigdheden Overige gebruiksgoederen Overige werkzaamheden door derden Sanitaire voorzieningen Afvalverwerking Schade(uitkering) Schadevergoedingen (verhaal) - Telefoon- en communicatiekosten draadgebonden Doorbelasting CKP Projectbureau Accommodaties Baten Overboeking exploitatie (Bijdrage basisonderwijs aan exploitatie gymzalen.) Overige huurgelden Overige opbrengsten Terugontvangst voorgeschoten energiekosten Vergoeding gemeentelijke ruimten Totaal lasten Totaal baten Saldo Kapitaallasten en doorbelasting Saldo excl. kapitaallasten en doorbelasting

13