Duurzaamheidbalans Tilburg 2013

Transcriptie

1 Duurzaamheidbalans Tilburg 2013 Actualisering van de Duurzaamheidbalans Tilburg 2010 Opdrachtgever: Gemeente Tilburg Ambtelijk coördinator Robert Kint Afdeling Ruimte Auteurs: Prof. dr. ir. B.C.J. Zoeteman R.J. Smeets, MSc Tilburg, 2 december 2013

2 Documentnummer: Warandelaan AB Tilburg Postbus LE Tilburg T F telos@uvt.nl

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Achtergrond van de opdrachtverlening 9 2 Opzet van het onderzoek en stappenplan 11 3 De Telosmethode voor het opstellen van de duurzaamheidbalans 13 4 Ecologisch kapitaal Voorraad Lucht en geluid Voorraad Oppervlaktewater Voorraad Bodem Voorraad Natuur en landschap Voorraad Grondstoffen Voorraad Energie en klimaat 30 5 Sociaal-cultureel kapitaal Voorraad Sociale en economische participatie Voorraad Politieke participatie Voorraad Kunst en cultuur Voorraad Gezondheid Voorraad Veiligheid Voorraad Wonen en woonomgeving Voorraad Onderwijs 46 6 Economisch kapitaal Voorraad Arbeid Voorraad Kennis Voorraad Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden Voorraad Economische structuur Voorraad Infrastructuur/bereikbaarheid 58 7 Veranderingen in de scores van de voorraden 61 8 Duurzaamheiddriehoeken 65

4 9 Conclusies Verschillen in de scores van de kapitalen, voorraden en daarvoor verantwoordelijke indicatoren De meest en minst gerealiseerde doelen Prioritaire onderwerpen voor de toekomst op basis van de doelen van het huidige College 69 Bijlagen 71 Bijlage 1: Lijst van mensen die medewerking hebben verleend aan de duurzaamheidbalans 73 Bijlage 2: Reconstructie van de duurzaamheidbalans Bijlage 3: Factsheets duurzaamheidbalans Sociaal-cultureel kapitaal 80 Sociale en economische participatie 80 Politieke participatie 84 Kunst en cultuur 87 Gezondheid 92 Veiligheid 98 Wonen en Woonomgeving 103 Onderwijs 110 Ecologisch kapitaal 115 Lucht en geluid 115 Oppervlaktewater 121 Bodem 124 Natuur en landschap 127 Grondstoffen 131 Energie en klimaat 136 Economisch Kapitaal 143 Arbeid 143 Kennis 149 Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden 152 Economische structuur 158 Infrastructuur en bereikbaarheid 162 4

5 Duurzaamheidbalans Tilburg 2013 Samenvatting In de periode zijn in Tilburg het economische, het sociale en vooral het ecologisch kapitaal, met enkele procenten verbeterd. Daarmee is in deze periode de duurzaamheid als geheel in Tilburg 4% dichter bij het lange termijn doel van het College gekomen. Omdat gemeenten doorgaans een duurzaamheidscore hebben tussen 40 60% mag een verbetering van 4% substantieel genoemd worden. Op het niveau van de duurzaamheid thema s, hier voorraden genoemd, is voor twaalf voorraden een verbetering gemeten, twee voorraden zijn gelijk gebleven en vier zijn enigszins achteruit gegaan. De grootste verbeteringen zijn te vinden bij de volgende voorraden: bodem (21%), kunst en cultuur (13%), natuur en landschap (12%), ruimtelijke vestigingsvoorwaarden (8%), veiligheid (7%) en arbeid (5%). Het merendeel van deze voorraden stond in 2010 op het prioriteiten lijstje. Tegenover de overwegend positieve ontwikkelingen staat een beperkt aantal voorraden, die verder van hun duurzaamheid doel zijn afgeraakt, te weten: lucht en geluid (-7%) en de economische structuur (-5%). De overige voorraden scoren ongeveer gelijk over de periode

6 De teruggang bij lucht en geluid is vooral toe te schrijven aan toegenomen geluid en stankoverlast. De teruggang bij de economische structuur is te wijten aan een fors lager groeisaldo van starters en beëindigenders, waarin de economische crisis tot uiting komt. Het beter scoren van de voorraad bodem komt voor rekening van het fors afnemen van het resterende aantal te saneren spoedlocaties. Dit is de meest opvallende verbetering in de periode te Tilburg. De oorzaak is tweeledig. Enerzijds zijn spoedlocaties beter onderzocht en deels in een lagere urgentieklasse ingedeeld, anderzijds zijn spoedlocaties aangepakt. De verbetering van de voorraad kunst en cultuur wordt veroorzaakt door een sterke stijging van de actieve cultuurdeelname en een flink hoger bezoek aan musea. De betere score van de voorraad natuur en landschap komt voort uit het fors hoger scoren van het duurzaam ecologische netwerk en het begin dat is gemaakt met het aanleggen van de ecologische verbindingszones. Bij de andere boven genoemde verbeteringen spelen vooral de volgende indicatoren een rol: hogere beschikbaarheid bedrijventerreinen, minder ernstige verkeersongevallen en minder moeilijk vervulbare vacatures. Ook hier beginnen gevolgen van de economische crisis zichtbaar te worden, al moet worden opgemerkt dat het doorwerken van de in 2012 fors toegenomen bezuinigingen nog niet zichtbaar wordt gemaakt in rapportage periode. De afstand tot de duurzaamheiddoelen van Tilburg is het grootst voor resp. de voorraden: sociale en economische participatie oppervlaktewater politieke participatie 6

7 Duurzaamheidbalans Tilburg 2013 veiligheid en (basis en voortgezet) onderwijs. De voorraden die in de duurzaamheidbalans van Tilburg het beste scoren zijn in 2013 resp.: kennis wonen en woonomgeving kunst en cultuur gezondheid en arbeid. In deze hoog scorende voorraden lijken elementen van de identiteit van de stad te liggen. Een analyse op indicator niveau leert dat er op het totaal van 87 indicatoren er 14 in het rode gebied scoren en 6 in het gouden gebied. De resterende grootste knelpunten betreffen: geluidsoverlast, droge voeten (blank staan straten na een stortbui), ecologische verbindingszones en hergebruik afval; arme huishoudens, onveiligheidgevoel, sociale veiligheid, tevredenheid zwerfvuil, onvertraagd naar diploma en voortijdige schoolverlaters; leegstand kantoren, aandeel nieuwbouw kantoren, bereikbaarheid industrieterreinen en centrum in de avondspits, Deze onderwerpen, waarvan de meeste binnen het sociale kapitaal liggen, zijn mogelijke kandidaten voor een (gecontinueerde) prioritaire aanpak in de toekomst. Sterke punten in Tilburg zijn resp.: gasverbruik woningen; actieve cultuurdeelname; ontgroening en vergrijzing (een naar leeftijd evenwichtige beroepsbevolking), capaciteit WO en HBO, voorraad bedrijventerreinen en aandeel starters. Vooral op het aspect van het economisch kapitaal heeft Tilburg kennelijk troefkaarten in een hoog potentieel om te ondernemen. 7

8 8

9 Duurzaamheidbalans Tilburg Achtergrond van de opdrachtverlening De gemeenteraad van Tilburg heeft, naar aanleiding van het uitkomen van de door Telos geformuleerde Duurzaamheidbalans Tilburg 2010 aan het college van B&W opdracht gegeven in 2013 een nieuwe duurzaamheidbalans voor de gemeente Tilburg op te laten stellen. De gemeente heeft daarbij de volgende drie mogelijke vormen overwogen: 1. een update van de eerdere duurzaamheidbalans Tilburg 2010; 2. een benchmark van de duurzaamheid in Tilburg anno 2013 ten opzichte van andere gemeenten; 3. een combinatie van beide vormen. Naar aanleiding hiervan heeft de gemeente Tilburg Telos op 8 februari 2013 verzocht deze drie varianten globaal uit te werken waarna de gemeente heeft gekozen voor de derde variant. Op 12 maart 2013 heeft Telos voor deze combinatievariant een offerte uitgebracht. 1 De gemeente heeft haar offerteverzoek als volgt gespecificeerd: 1. Het opstellen van een duurzaamheidbalans door herhaling van de duurzaamheidbalans van Tilburg In de periode heeft Telos voor Tilburg een duurzaamheidbalans opgesteld. 2 Bij een herhaling hiervan zouden alle indicatoren hetzelfde kunnen blijven. In dit geval behoeft alleen de nieuwste informatie verwerkt te worden. Er zijn indicatoren, die de gemeente Tilburg sindsdien zelf niet meer meet. Bij de offerte zal moeten worden aangegeven hoe met dit gegeven wordt omgegaan. 2. Het opstellen van een duurzaamheidbeoordeling van Tilburg in vergelijking tot andere gemeenten. We vinden uw rapport "Vergelijkende duurzaamheidbeoordeling van de 25 grootste steden van Nederland" veelbelovend. We verwachten een voorstel hoe deze presentatie meer tot de verbeelding gaat spreken. Conform de offerte heeft Telos het project in drie delen aangepakt waarbij de eerste twee parallel aan elkaar zijn uitgevoerd: een update van de duurzaamheidbalans 2010; 1 Telos, 2013, Offerte Actualisering Duurzaamheidbalans Tilburg 2013 inclusief een Duurzaamheidbenchmarking - simpele variant, kenmerk Telos/ Telos, 2011, Duurzaamheidbalans van Tilburg 2010, Tilburg. 9

10 een benchmarking van de duurzaamheid in Tilburg in vergelijking met minstens 16 andere gemeenten; en een beoordeling van de combinatie van de resultaten van beide projecten. De eerste twee zullen eerst afzonderlijk worden gerapporteerd. Daarna volgt de beoordeling van de gecombineerde uitkomsten. Deze rapportage gaat in op de Duurzaamheidbalans Tilburg

11 Duurzaamheidbalans Tilburg Opzet van het onderzoek en stappenplan De actualisering van de duurzaamheidbalans bestaat uit het gebruiken van de in de duurzaamheidbalans 2010 geformuleerde eisen, de daarvan afgeleide indicatoren en de voor deze indicatoren geformuleerde normstellingen. Wat hieraan wordt toegevoegd is het actualiseren van de meetwaarden voor de destijds gekozen indicatoren zodat zichtbaar wordt welke veranderingen de afgelopen 2-3 jaar zijn opgetreden. Afgesproken is dat de gemeente Tilburg de gegevens aanlevert voor de indicatoren die nog voor of door Tilburg gemeten worden. Dit zal voor ca 70-80% van de in de balans 2010 door Tilburg aangeleverde indicatoren gelden. Telos zal zoveel mogelijk zelf gegevens uit algemeen beschikbare bronnen zoals CBS e.d. betrekken voor alternatieven voor de wegvallende indicatoren. Op basis hiervan wordt beschreven hoe ver Tilburg is gevorderd in het bereiken van de eigen duurzaamheid doelen en welke opgaven er nog liggen of zijn ontstaan. Het volgende stappenplan wordt gehanteerd. 1. Eerste oriëntatie: Verzamelen van bij gemeente Tilburg beschikbare en uit algemeen toegankelijke bronnen te verkrijgen actuele meetwaarden voor alle indicatoren. 2. Tweede oriëntatie: In overleg met de gemeente (Team Informatie- en Kenniscentrum) nagaan of er nog aanvullende gegevens zijn te vergaren en, zo nee, hoe Telos hiervoor alternatieve data kan verzamelen. 3. Doorvertaling van aangebrachte veranderingen in indicatoren en normen voor 2013 naar een reconstructie van het beeld voor (Dit is in bijlage 2 verantwoord). 4. Concept duurzaamheidbalans 2013 opstellen met daarin een analyse van de belangrijkste uitdagingen voor de komende periode op basis van de Tilburgse doelen en normen. 11

12 12

13 Duurzaamheidbalans Tilburg De Telosmethode voor het opstellen van de duurzaamheidbalans Bij de geactualiseerde duurzaamheidbalans is dezelfde methodiek gebruikt als bij de in 2010 uitgebrachte balans. Deze zal hierna kort worden samengevat. Zoals beschreven in het rapport van de commissie Brundtland Our Common Future (1987) is als definitie van duurzame ontwikkeling gebruikt:...een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder daarbij de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te kunnen voorzien te beperken. Om het begrip te kunnen operationaliseren maakt Telos gebruik van een zogeheten driekapitalenmodel waarin een onderscheid gemaakt wordt tussen het economische, ecologische en sociaal-cultureel kapitaal. Dit zijn de drie pijlers waarop de essentie van duurzame ontwikkeling steeds is gebaseerd. Het gebruik van het begrip kapitaal doet onder meer recht aan het idee dat er sprake kan zijn van groei of krimp. In lijn met deze definities kan duurzame ontwikkeling worden opgevat als een ontwikkelingsproces gericht op het bevorderen van een evenwichtige groei (het in balans zijn) van de veerkracht en kwaliteit van de natuur (het ecologisch kapitaal), van het lichamelijke en geestelijke welzijn van mensen (het sociaal-cultureel kapitaal) en van de houdbaarheid van de economische productie en consumptie (het economisch kapitaal). Om te kunnen spreken van duurzame ontwikkeling moet in het verlengde van de gedachtegang van de commissie Brundtland worden voldaan aan drie eisen: Er moet sprake zijn van het gelijktijdig verbeteren van het economische, ecologische en het sociaal-cultureel kapitaal. Verbetering van het ene kapitaal mag niet ten koste gaan van één of beide andere kapitalen. De ontwikkeling moet houdbaar zijn over generaties heen: er mag geen afwenteling in de tijd plaatsvinden. De ontwikkeling moet ook houdbaar zijn op mondiaal niveau of, anders geformuleerd: er mag geen afwenteling in de ruimte plaatsvinden. Onze ontwikkeling mag niet ten koste gaan van die in andere gebieden en andere landen. 13

14 Met deze integrale benadering wordt nadrukkelijk voor een breed perspectief op duurzame ontwikkeling gekozen. Het begrip heeft zowel een strategische dimensie (de langere termijn), als een normatieve dimensie (verantwoordelijkheid voor andere schaalniveaus en toekomstige generaties). Het werken aan duurzame ontwikkeling vraagt dan ook een commitment van alle betrokkenen om op zoek te gaan naar integrale oplossingen. Om duurzame ontwikkeling te kunnen meten heeft Telos de duurzaamheidbalans ontwikkeld. In een duurzaamheidbalans worden de drie kapitalen ontleed in voorraden, eisen, indicatoren en hun normen (figuur 3.1). Figuur 3.1 De relevante begrippen uit de duurzaamheidbalans Begrip Kapitaal Voorraad en Indicatoren Normen Omschrijving De drie essentiële delen, subsystemen van het totale maatschappelijk systeem: ecologie, sociaal-cultureel en economie. De essentiële elementen die samen de kwaliteit en kwantiteit van een kapitaal bepalen. De lange termijn doelen die geformuleerd worden voor de ontwikkeling van een voorraad in het onderzochte gebied. Graadmeters waarmee de eisen kunnen worden geoperationaliseerd. Normatief vastgestelde maatstaven met behulp waarvan de score van indicatoren wordt beoordeeld. In het onderstaande schema wordt de samenhang van deze begrippen kort toegelicht. Figuur 3.2 De samenhang tussen kapitalen, voorraden en indicatoren De indicatoren kunnen betrekking hebben op objectieve grootheden, zoals het % groen in een wijk, of op jaarlijkse wijzigingen in een bestand, zoals het aantal opgeleide leerlingen, of op de perceptie door de bevolking van een aspect, zoals de 14

15 Duurzaamheidbalans Tilburg 2013 tevredenheid over de zorg. Ook kunnen indicatoren worden gekozen voor de identiteit of de dominante houding ten aanzien van duurzaamheid in de stad. Dit laatste type indicatoren is niet bij deze balans gebruikt. Voor de andere indicatoren geldt dat de voorkeur uitgaat naar het gebruik van gegevens over de omvang van bestanden en mutaties daarin en dat alleen bij uitzondering is volstaan met gegevens over de perceptie door de bevolking. Voor iedere indicator wordt een meetschaal opgesteld. Deze meetschaal bestaat uit normatief vastgestelde maatstaven die een nul- en een streefwaarde kennen met daartussen gelegen grenswaarden. In de balans wordt deze klassenindeling op de volgende manier zichtbaar gemaakt. Figuur 3.3 Klassenindeling Het bepalen van de grenswaarden is een onderdeel in de methode die veel discussie oplevert en soms expliciete politieke keuzes vraagt. Voor het bepalen van deze grenswaarden wordt gebruikgemaakt van beleidsdocumenten van de gemeente, vergelijkingen in de tijd, vergelijkingen met andere steden en de resultaten van maatschappelijke discussies. De grenswaarden zijn bij de actualisering van de balans gelijk gehouden aan die in de balans voor Daarover is dus geen nieuw overleg op touw gezet. De weging van de indicatoren valt af te lezen uit de grootte van de hoekpunt die ze innemen in de taartdiagrammen. De straal van de taartpunt geeft aan hoe dicht de actuele situatie de als doel geformuleerde situatie nadert. Hoe groter de straal, hoe beter de score op duurzaamheid. Dit maakt dat de uitkomsten overzichtelijk kunnen worden gepresenteerd en in één oogopslag de goed en minder goed scorende aspecten worden getoond. Een bezwaar van deze systematiek is dat erg 15

16 slecht scorende indicatoren verschijnen als een heel klein rood hoekpuntje. Waar dit noodzakelijk is zal daarom voor dergelijke aspecten apart aandacht worden gevraagd. Figuur 3.4 Voorbeeld cirkeldiagram De optelsom van de indicatoren binnen een voorraad bepaalt de score van de voorraad en de optelsom van de voorraden binnen een kapitaal bepaalt vervolgens de score van het kapitaal. Ook hierbij vindt een weging plaats. Niet iedere voorraad is even belangrijk. Het gehanteerde gewicht van de voorraden is terug te vinden bij de conclusies bij ieder kapitaal. Niet de stakeholders, maar Telos heeft de gewichten bepaald en ter toetsing aan de programmamanagers en B&W in 2010 voorgelegd. Dat heeft in 2010 soms tot een aanpassing geleid. Bij de actualisering is daarin geen wijziging aangebracht. Figuur 3.5 Samenhang tussen kapitalen, voorraden en indicatoren 16

17 Duurzaamheidbalans Tilburg 2013 Een overzicht van alle gehanteerde bronnen en data en een verantwoording bij de gemaakte keuzes voor (wegingen) van voorraden, indicatoren en normeringen is terug te vinden in bijlage 3 toegevoegde met de factsheets van de indicatoren. Onderstaande figuur 3.1 geeft een overzicht van de gekozen voorraden per kapitaal. De keuze is in aanvang gemaakt op basis van een voorstel vanuit Telos met behulp van workshops met programmamanagers. Tabel 3.1 De voor Tilburg gekozen voorraden binnen de drie kapitalen Sociaal-cultureel Ecologie Economie Sociale en economische participatie Bodem Arbeid Politieke participatie Lucht en geluid Kennis Kunst en cultuur Oppervlaktewater Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden Gezondheid Natuur en landschap Economische structuur Veiligheid Grondstoffen Infrastructuur / bereikbaarheid Wonen en woonomgeving Onderwijs Energie en klimaat Achtereenvolgens worden de verschillende kapitalen met hun voorraden kort besproken. Per voorraad zijn de voor Tilburg te hanteren duurzaamheideisen geformuleerd. In de bijlage met de factsheets zijn de per indicator hieruit afgeleide normen vermeld. 17

18 18

19 Duurzaamheidbalans Tilburg Ecologisch kapitaal Het ecologisch kapitaal van de stad Tilburg betreft de verschillende ecosystemen binnen de stadsgrenzen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen natuur en landschap en abiotische elementen zoals bodem, water en lucht. De kwaliteit van de abiotische elementen bepaalt in sterke mate de mogelijkheden van de natuur om te gedijen. Vanuit de relatie met de twee andere kapitalen zijn er twee (deel)voorraden toegevoegd: landschap en grondstoffen. 19

20 4.1 Voorraad Lucht en geluid De voorraad lucht en geluid heeft betrekking op de samenstelling van de atmosfeer in een bepaald gebied. Luchtkwaliteit wordt voor een groot deel beïnvloed door emissies die lang niet altijd in het eigen gebied worden uitgestoten. Luchtkwaliteit speelt op verschillende schaalniveaus en is dan ook niet altijd met lokale maatregelen voldoende te beheersen. Op lokaal niveau doen zich problemen voor met fijn stof (PM x ) en stikstofoxiden die vooral door het verkeer en vervoer in de stad worden uitgestoten. Daarnaast is lucht ook intermediair voor geluid en geur. en: De lucht is vrij van voor mens en natuur schadelijke verontreinigingen van antropogene oorsprong. Iedereen is tevreden met de woonomgeving waar hij of zij woont: veilig, aangenaam en gezond. Toelichting De pijlen geven aan of een indicator in de periode is verbeterd en daarmee het duurzaamheidsdoel dichter wordt genaderd (taartpunt wordt groter) of is verslechterd (taartpunt wordt kleiner). De luchtkwaliteit in Tilburg scoort niet goed. De hoge concentratie van mensen op een relatief klein gebied en de daarbij behorende hogere verkeersdruk, zorgen ervoor dat de indicatoren voor met name de stikstofoxiden en geluid- en geuroverlast laag scoren. Daarnaast zijn al deze indicatoren verslechterd de laatste jaren. Des te opvallender is de constatering dat het met het fijn stof in Tilburg wel meevalt. Daarbij zijn de landelijke normeringen als maatstaf aangehouden, beseffend dat elke blootstelling bijdraagt aan gezondheidsproblemen en verdere verlaging op termijn wenselijk blijft. De achtergrond aan fijn stof is vooral het gevolg van emissies op internationale schaal. 20

21 Duurzaamheidbalans Tilburg

22 4.2 Voorraad Oppervlaktewater Onder de voorraad oppervlaktewater wordt verstaan: dat deel van de bodem dat (in principe) is bedekt met water. Er wordt een onderscheid gemaakt in stromende wateren zoals rivieren en beken en (bijna) stilstaande wateren zoals meren, kanalen, sloten en vennen. In de voorraad oppervlaktewater gaat het niet alleen om de kwaliteit van het oppervlaktewater, maar ook om de hoeveelheid ervan. en: Het oppervlaktewater is vrij van, voor mensen en natuur, schadelijke antropogene verontreinigingen die de diverse functies belemmeren. Er is niet te veel en niet te weinig oppervlaktewater. Het waterberging systeem is optimaal afgestemd op de functie. Toelichting De waterkwaliteit in Tilburg scoort wisselend. Hoewel het met de chemische kwaliteit van het oppervlaktewater in Tilburg wel goed gaat, heeft zich dit nog niet vertaald in een verbetering van de ecologische toestand. De gemeente Tilburg heeft vooral last van het slecht aflopend water na een stevige regenbui. Het heeft zichzelf daarvoor een afkoppelopgave gegeven zodat dit regenwater doelmatig kan worden ingezameld naar de randen van de stad. Dit beleid is in 2010 in uitvoering genomen en daarom scoort deze indicator nog laag op dit moment. Wel is er een verbetering waarneembaar. 22

23 Duurzaamheidbalans Tilburg

24 4.3 Voorraad Bodem De voorraad Bodem heeft betrekking op de bovenste laag van de aardkorst, voor zover deze beworteld is en onder invloed van fysische, chemische of biologische processen verandert. In Nederland is de bodem zelden meer dan 1 à 2 meter dik. In een stedelijke omgeving gaat het vooral om de bodemkwaliteit voor zover die een gevaar voor de volksgezondheid zou kunnen opleveren. en: De bodem is vrij van voor mens en natuur schadelijke verontreinigingen van antropogene oorsprong die de diverse functies belemmeren. De functies van de bodem als drager, producent en regulator worden niet (onomkeerbaar) aangetast. Toelichting De voorraad bodem is bij uitstek de plaats waar een stad als Tilburg nog het industriële verleden als erfenis met zich meedraagt. De bodemkwaliteit in Tilburg is daarom ook niet erg goed te noemen. Wel is het zo dat bodemverontreiniging een zeer plaatselijk verschijnsel is en ook een verschijnsel dat zich over de tijd heen nauwelijks verspreid. De overheid beoogt de komende jaren de humane spoedlocaties, waar er sprake is van onacceptabele risico s voor mens en/of milieu, te saneren. Er is een forse vooruitgang te zien voor alle indicatoren ten opzichte van de vorige meting. Deels is de voortuitgang te wijten aan sanering, deels aan het door nader onderzoek constateren dat de situatie niet valt onder de criteria voor spoedlocaties. 24

25 Duurzaamheidbalans Tilburg

26 4.4 Voorraad Natuur en landschap In deze voorraad wordt gekeken naar de soortenrijkdommen en het robuuste natuurlijke netwerk. Het onderdeel landschap wordt binnen het ecologisch kapitaal beperkt gedefinieerd. Landschap heeft betrekking op de robuustheid van het natuurlijke netwerk en de beleving van de identiteit van het landschap. en: De biodiversiteit moet worden behouden. Het robuuste natuurlijke netwerk moet zoveel mogelijk in stand worden gehouden en zo mogelijk versterkt. De identiteit van het (Tilburgse) landschap moet worden behouden en versterkt. Toelichting De indicator beleving landschap scoort nog steeds goed al is er enige teruggang opgetreden. De opgave die de gemeente Tilburg zichzelf heeft gesteld om de groene mal te realiseren, verdient nog wel aandacht; dat geldt zowel voor de realisatie van hectares natuurgebied als de ontwikkeling van ecologische verbindingszones. Er is een duidelijke verbetering aan de orde. De indicator biodiversiteit is nog niet op het gewenste niveau. 26

27 Duurzaamheidbalans Tilburg

28 4.5 Voorraad Grondstoffen Energie en grondstoffen behoren tot de zogeheten productiefuncties van de natuur. Deze voorraad vormt daarmee ook de verbinding naar het economisch kapitaal. Voor het optimaal functioneren van het economische proces is enerzijds een continue en gegarandeerde levering van grondstoffen van belang, anderzijds is ook een efficiënt gebruik van grondstoffen een belangrijke dimensie. Gebeurt dit niet dan stijgt de prijs van de betreffende natuurlijke hulpbron en dit kan weer leiden tot een stagnerende aanvoer van de hulpbron of een teruglopende afzet omdat de prijs van het eigen product door hogere grondstofprijzen te hoog wordt. Het sluiten van de kringlopen is een belangrijk aandachtspunt omdat het de vraag naar natuurlijke grondstoffen doet verminderen, milieubelasting verlaagt en daarmee een hoeksteen van elk duurzaamheidbeleid vormt. en: Het grondwater is vrij van voor mensen en natuur schadelijke verontreinigingen met een antropogene oorsprong. Niet meer grondwater onttrekken dan aangevuld kan worden. Minimalisering benodigde grondstoffen voor producten (door hergebruik). Minimalisatie uitstoot fossiele CO2 voor productie (door hergebruik, inzet van meer duurzame energie in keten en slimme omzetting restafval in energie). Toelichting De belangrijkste grondstof die Tilburg zelf tot zijn beschikking heeft, is het aanwezige grondwater. Momenteel wordt er meer grondwater ontrokken dan er wordt aangevuld en dit zorgt dan ook voor een matige score voor deze indicator. De kwaliteit van het grondwater varieert met de diepte. Tilburg laat hetzelfde beeld zien dat voor heel de provincie Brabant geldt: de vervuilingerfenis uit het verleden dringt langzaam steeds dieper door in de bodem en dat is de reden dat het diepe grondwater slechter scoort dan het ondiepe grondwater. De gemeente Tilburg voldoet momenteel niet aan de benchmarken voor afval zoals ze zijn opgesteld door het Agentschap NL en het Landelijk Afvalplan en dit levert de lage scores op voor deze twee afvalindicatoren. Wel is te zien dat de totale hoeveelheid huishoudelijk (rest)afval afneemt en daarmee de duurzaamheidscore voor deze indicator toeneemt. 28

29 Duurzaamheidbalans Tilburg

30 4.6 Voorraad Energie en klimaat Deze voorraad richt zich in eerste instantie op de productie van energie op een manier die zo min mogelijk broeikasgassen uitstoot. Naast energiebesparing wordt daarbij zowel gekeken naar de prestaties van de producent als die van de consument. Op het gebied van klimaatverandering wordt de hoofdoorzaak bekeken, de uitstoot van CO 2 uit verbrandingsprocessen. Al speelt deze problematiek zich af op mondiaal niveau en heeft een stad als Tilburg weinig mogelijkheden om de grootschalige emissie te beïnvloeden, het doel kan alleen bereikt worden als alle emissiebronnen in Nederland en op aarde worden aangepakt. Het is daarom van belang om inzichtelijk te maken hoe Tilburg dit vorm geeft. Bovendien heeft Tilburg zichzelf op dit gebied ambitieuze doelen gesteld. en: Tilburg is klimaat neutraal Tilburg is klimaat bestendig Toelichting In deze voorraad wordt vooral gekeken naar de besparingen die er gerealiseerd worden door zowel burgers als bedrijfsleven. Bij het energieverbruik van woningen zien we een besparing op zowel het gasverbruik als het elektriciteitverbruik. Voor het bedrijfsleven zien we een afname van het gasverbruik maar een stijging in het elektriciteitsverbruik. Voor wat betreft de openbare verlichting zien we een relatief laag energieverbruik. De verwachting is dat deze indicator in de toekomst nog beter zal scoren door de geplande ingebruikname van LED-verlichting. Opvallend is dat de gemiddelde Tilburger niet heel hoog scoort op duurzaam gedrag. Deze indicator is daarnaast ook nog iets achteruitgegaan ten opzichte van de vorige meting. 30

31 Duurzaamheidbalans Tilburg

32 32

33 Duurzaamheidbalans Tilburg Sociaal-cultureel kapitaal Binnen het sociaal-cultureel kapitaal zijn de sociale interacties binnen een samenleving van groot belang. Voor een sociaal en cultureel duurzame samenleving geldt het principe van sociale rechtvaardigheid (gelijke kansen, vrijheid, brede toegankelijkheid van voorzieningen en veiligheid) en het principe van maatschappelijke betrokkenheid (sociale, economische en politieke participatie). Er is sprake van rechten en plichten van burgers. In het sociaal-cultureel kapitaal worden zeven voorraden onderscheiden, die zowel onderling als met voorraden uit de andere kapitalen samenhangen. Het is duidelijk dat het sociaal-cultureel kapitaal uit vele elementen bestaat. De relatie van mensen met elkaar en met hun omgeving is van belang en daarnaast spelen bepaalde maatschappelijke normen en idealen een rol. Uit de operationalisering komen een aantal gemeenschappelijke normen en waarden naar voren. Er kan in dit kapitaal onderscheid worden gemaakt tussen harde en zachte voorraden. De zachte voorraden richten zich met name op de sociale samenhang, participatie, identiteit en vrijheden, terwijl de harde voorraden zich vooral richten op de aanwezige voorzieningenstructuur. Dit zijn als het ware de instrumenten waarmee de zachte kant kan worden gefaciliteerd. 33

34 5.1 Voorraad Sociale en economische participatie Participatie verwijst naar de sociale, economische en politieke relaties tussen de burgers en de georganiseerde sociale, economische en politieke instituties. Voor economische participatie is de belangrijkste factor het hebben van werk. Het hebben van werk is van belang voor het genereren van inkomen en het verwerkelijken van zichzelf. en: Iedereen heeft het recht om zijn eigen identiteit en diversiteit te koesteren en uit te dragen, in woord en gedrag, zolang dit anderen niet beperkt om hetzelfde te doen. Burgers hebben en verzilveren de mogelijkheid om mee te doen in de samenleving en doen daarmee sociale contacten op die bijdragen aan hun zelfredzaamheid. Burgers zijn in staat om zich zelfstandig economisch staande te houden. Toelichting De sociale en economische participatie in Tilburg is enigszins zorgelijk. Hoewel het aantal vrijwilligers stijgt, hiermee doet Tilburg het beter dan de provinciale en landelijke trend, stijgt het aantal arme huishoudens echter ook. Tevens is een stap vooruit dat de langdurige werkloosheid afneemt. Het betreft het percentage langdurig werklozen op het totaal aantal werklozen. Dit laatste is sterk gestegen de laatste tijd, wat een vertekend beeld geeft. Zeer waarschijnlijk zal deze indicator in een volgende meting (aanzienlijk) verslechteren. 34

35 Duurzaamheidbalans Tilburg

36 5.2 Voorraad Politieke participatie De voorraad politieke participatie verwijst naar de politieke relaties tussen de inwoners van een democratische staat en al de georganiseerde politieke instituties van die staat. Politieke participatie is gebaseerd op het gelijkheidsprincipe: alle mensen in een staat hebben als burger - voor de wet - gelijke rechten en plichten. Politieke participatie concentreert zich op het politieke proces, in dit geval in de stad Tilburg. en: Elke burger heeft toegang tot en zeggenschap in politieke besluitvorming die hem of haar en de samenleving en haar toekomst aangaat en maakt daar ook gebruik van. De burger heeft invloed op de vorming van zijn eigen leefomgeving. Toelichting De verhouding tussen de Tilburgse politiek en haar kiezers laat een weinig gunstig beeld zien. Er is een lage betrokkenheid bij de lokale besluitvorming. Daarnaast zien we dat het opkomstpercentage bij de verkiezingen lager ligt dan het provinciale Brabantse gemiddelde. Het percentage stijgt echter wel. Het vertrouwen in de politiek is eveneens relatief laag. 36

37 Duurzaamheidbalans Tilburg

38 5.3 Voorraad Kunst en cultuur De voorraad kunst en cultuur wordt gemeten in enge zin, dat wil zeggen dat de voorzieningenstructuur hierbij centraal staat. Met deze voorraad wordt het belang van cultuur als uiting van (of reactie op) bestaande normen en waarden onderstreept binnen het sociaal-cultureel kapitaal. Bij de voorraad kunst en cultuur gaat het over het bewaren en opnieuw inbedden van in de tijd en ruimte vastgelegde culturele uitingen, het bewaren en beschermen van het culturele erfgoed. Het gaat daarnaast ook over de aanwezigheid en toegang tot culturele voorzieningen en activiteiten. Dit laatste aspect is vaak aanzienlijk eenvoudiger om in kaart te brengen dan de andere aspecten. en: Het culturele aanbod is voldoende groot evenals de diversiteit. Iedereen kan actief of passief deelnemen aan culturele uitingen en activiteiten. Het cultureel erfgoed wordt beschermd en versterkt. Toelichting Het aanbod van kunst en cultuur wordt vaak gezien als een belangrijke trekker van de stad Tilburg, ook als economische vestigingsfactor. Zowel de actieve als receptieve cultuurdeelname vertoont een positief beeld en is (sterk) verbeterd ten opzichte van de vorige meting. We zien daarnaast een stijgend aantal bezoekers van de Tilburgse musea waarmee de indicator een positief beeld laat zien. Het totale culture aanbod en monumentenzorg laten een minder goed beeld zien. 38

39 Duurzaamheidbalans Tilburg

40 5.4 Voorraad Gezondheid Een van de voorwaarden voor een duurzame samenleving is een gezonde bevolking, in lichamelijk en psychisch opzicht. Gezondheid heeft zowel een objectieve (percentage zieken en sterfgevallen) als een subjectieve component (gezondheidsbeleving). Daarnaast ligt de verantwoordelijkheid voor de gezondheid(zorg) deels bij de overheid, maar zeker ook bij de individuele burgers. Met behulp van de onderstaande eisen en indicatoren is getracht dit correct in beeld te brengen. Hier komt duidelijk naar voren dat burgers dus enerzijds rechten hebben (voorzieningenstructuur, etc.) en anderzijds plichten (gezonde leefstijl, etc.). en: De bevolking is lichamelijk en geestelijk gezond. De gezondheidszorg is van goede kwaliteit en toegankelijk voor iedereen; inclusief preventie en nazorg. Iedereen heeft (een eigen verantwoordelijkheid voor) een gezonde leefstijl. De bevolking voelt zich gezond. Toelichting Tilburgers beoordelen hun eigen gezondheid als goed en dit beeld wordt ondersteund door het lage riskante gedrag dat wordt vertoond. Tevens zijn er voldoende huisartsen op korte afstand bereikbaar. Het percentage mensen dat wekelijks voldoende beweegt, de levensverwachting en de geestelijke gezondheid laten een zorgelijk beeld zien. Al met al is er de afgelopen jaren weinig verandering in deze scores opgetreden. 40

41 Duurzaamheidbalans Tilburg

42 5.5 Voorraad Veiligheid Zowel het individu als de samenleving heeft een bepaalde mate van veiligheid nodig om te kunnen functioneren. In de afgelopen tien jaar heeft het onderwerp veiligheid sterk aan belang gewonnen. Binnen de voorraad veiligheid is een onderscheid gemaakt tussen min of meer geobjectiveerde veiligheid in termen van risico s om ergens slachtoffer van te worden en de subjectieve beleving van veiligheid: het veiligheidsgevoel. Veiligheid spitst zich in deze voorraad toe op bescherming tegen geweld, misdaad, terrorisme, verkeersongevallen en rampen. en: De kans om slachtoffer te worden van geweld, misdaad, ongelukken en rampen is acceptabel laag. Iedereen voelt zich veilig in Tilburg. Toelichting De voorraad veiligheid laat een wisselend beeld zien. De kans om daadwerkelijk slachtoffer te worden van een misdrijf in Tilburg is niet bijzonder hoog. Toch zijn het vooral de grote gevoelens van onveiligheid die in deze voorraad het beeld bepalen. Deze slechte score kan waarschijnlijk deels worden verklaard door de relatief hoge frequentie van kleine criminaliteit en sociale overlast die wordt ervaren. De indicator kans op ramp is gebaseerd op de omvang van de risicocontouren in de gemeente. Het aantal ernstige verkeersongevallen is fors verminderd. 42

43 Duurzaamheidbalans Tilburg

44 5.6 Voorraad Wonen en woonomgeving De voorraad Wonen en woonomgeving richt zich op de beschikbaarheid en de kwaliteit van woningen, de aanwezigheid van publieke en dagelijkse voorzieningen en de tevredenheid met de eigen woonomgeving. Iedereen heeft recht op een kwalitatief goede woning, dat wil zeggen een woning die groot genoeg is voor het aantal mensen dat er in moet wonen en waarin het gezond leven is. Het is daarbij van belang dat de woning in een veilige buurt staat met een gezonde woonomgeving met voldoende voorzieningen. en: Iedereen heeft toegang tot een betaalbare woning van goede kwaliteit passend bij de woonbehoefte. Iedereen is tevreden met de woonomgeving waar hij of zij woont: veilig, aangenaam en gezond. Publieke en dagelijkse voorzieningen zijn bereikbaar en toegankelijk voor iedereen. Toelichting Ten eerste laat deze voorraad zien dat men redelijk tevreden is over de woning en woonomgeving. Zo is men tevreden met het voorzieningenniveau dat een stad als Tilburg biedt, maar de andere kant van die medaille is het zwerfvuil dat ook versterkt in de stad aanwezig is. De kwaliteit van de openbare ruimte wordt als positief betiteld. De indicator voldoende betaalbare woningen scoort goed maar is wel iets verslechterd ten opzichte van de vorige meting. Ten slotte zien we een stijgende tevredenheid over de woonomgeving en de woning zelf. 44

45 Duurzaamheidbalans Tilburg

46 5.7 Voorraad Onderwijs Onderwijs is belangrijk voor onze samenleving, zowel voor het overdragen van praktisch of economisch inzetbare kennis en vaardigheden als voor de overdracht van normen en waarden van de ene op de ander generatie. In de voorraad onderwijs is zowel aandacht voor de kwaliteit van basis- en voortgezet onderwijs, als voor de scholing en vorming van volwassenen en de aansluiting van onderwijs op de maatschappelijke behoeften. en: Het onderwijs sluit aan op de maatschappelijke behoefte. Het onderwijs is van hoge kwaliteit. Iedereen heeft de plicht ervoor zorg te dragen dat zijn of haar competenties (blijven) aansluiten op maatschappelijke behoeften. Toelichting In deze voorraad staan vooral de kwaliteit van het lager en middelbaar onderwijs centraal. De aanwezigheid van het hoger onderwijs in Tilburg is ondergebracht in de voorraad kennis in het economisch kapitaal. Het lager en middelbaar onderwijs scoort goed en is tevens verbeterd ten opzichte van de vorige meting. Echter scoren de indicatoren voor het percentage leerlingen dat onvertraagd het diploma haalt en het percentage voortijdig schoolverlaters ruim onvoldoende. De jeugdwerkloosheid in Tilburg is relatief gezien laag, maar laat de laatste jaren wel een verslechtering zien. 46

47 Duurzaamheidbalans Tilburg

48 48

49 Duurzaamheidbalans Tilburg Economisch kapitaal Het economisch kapitaal binnen de duurzaamheidbalans richt zich op het functioneren van de regionale economie. Daarbij is de focus gericht op behoud en versterking van het inkomengenererende vermogen. Of een regio er ook daadwerkelijk in slaagt om voldoende inkomen te genereren, is afhankelijk van de vraag of de regio als gebied én de bedrijven in die regio erin slagen om in de internationale concurrentiestrijd een goede uitgangspositie te verwerven. De concurrentiekracht van een regio wordt in belangrijke mate bepaald door de kwaliteit van het regionale productiemilieu en de regionale productiestructuur. De productiestructuur betreft het geheel en de samenstelling van de regionale bedrijvigheid. Binnen het productiemilieu kunnen drie soorten relaties van een bedrijf met de omgeving onderscheiden worden: marktrelaties, institutionele relaties en fysieke relaties. De marktrelaties hebben betrekking op de geld- en kapitaalmarkt, de vastgoedmarkt, de arbeidsmarkt, de markt voor goederen, diensten en informatie. Onder de institutionele relaties vallen de relaties met de overheid en andere instituten. Deze uiten zich onder meer in wetgeving, regulering en sanctionering. Bij fysieke relaties is te denken aan de fysieke infrastructuur en de beschikbaarheid van bedrijventerreinen. Deze kunnen vaak niet of nauwelijks (alleen op lange termijn) worden gewijzigd. 49

50 6.1 Voorraad Arbeid Arbeid binnen het economisch kapitaal refereert aan het vermogen van de mens om een bijdrage te leveren aan het productieproces van goederen en diensten. De beschikbare kwaliteit en kwantiteit van arbeidskrachten enerzijds en de beschikbaarheid van werk anderzijds is dan ook een cruciale economische factor. Een goed functionerende arbeidsmarkt is van groot belang om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. en: De vraag naar en het aanbod van arbeid zijn in evenwicht, zowel kwalitatief als kwantitatief. Werk is gezond: langdurig ziekteverzuim en uitstroom t.g.v. arbeidsongeschiktheid worden voorkomen. Het arbeidsaanbod beschikt naar vermogen over minimaal een startkwalificatie. Het arbeidspotentieel van de totale beroepsbevolking wordt benut. Toelichting Bij deze voorraad gaat het aan de ene kant om het evenwicht op de arbeidsmarkt zoals dat tot uiting komt in de werkgelegenheidsfunctie van de regio (aanbod banen in verhouding tot de omvang van de beroepsbevolking), maar ook het functioneren ervan. Deze kan gemeten worden in het werkloosheidspercentage aan de ene kant en het aantal moeilijk vervulbare vacatures aan de andere kant. Over het geheel genomen scoort deze voorraad niet slecht. Tilburg heeft een relatief jonge beroepsbevolking. De benutting van het arbeidspotentieel vertoont een stijgende trend. Daarnaast zien we een hoger percentage arbeidsgeschikten. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures scoort nog onder de maat maar neemt af, zodat een betere score resulteert ten opzichte van de vorige meting. Toch is er, ondanks de diverse verbeteringen van indicatoren, reden tot zorg. Het aantal banen (werkgelegenheidsfunctie) neemt af en ook neemt de totale werkloosheid toe in de gemeente. 50

51 Duurzaamheidbalans Tilburg

52 6.2 Voorraad Kennis Bij de voorraad Kennis gaat het primair om kennis die gebruikt wordt in het productieproces. Er is daarbij een onderscheid te maken tussen zogenaamde embodied en disembodied knowledge. Kennis die is opgenomen in kapitaalgoederen wordt disembodied knowledge genoemd. Bij embodied knowledge gaat het juist om kennis die arbeidskrachten bezitten. Voor het op peil houden van het kennisniveau van bedrijven en beroepsbevolking is een goede kennisinfrastructuur noodzakelijk. en: De kennisinfrastructuur is van een hoog niveau en ondersteunt de bedrijvigheid. Het creatieve, adaptieve en innovatieve vermogen van werknemers en werkgevers van en in bedrijven en organisaties als geheel, wordt voortdurend versterkt en past bij de economische ontwikkelingen en de transities in het werk die daaruit voorvloeien. Het opleidingsniveau van de beroepsbevolking stijgt. Het creatieve, adaptieve en innovatieve vermogen van werknemers wordt voortdurend versterkt. Investeringen van bedrijven zijn gericht zijn op voortdurende vernieuwing van producten, productieprocessen en dienstverleningsconcepten, opdat de continuïteit van de onderneming gewaarborgd is. Toelichting Met de aanwezigheid van een universiteit en diverse hogescholen laat de kennisinfrastructuur in Tilburg weinig te wensen over. Het aandeel hoogopgeleiden stijgt en ook de creatieve industrie is in Tilburg goed vertegenwoordigd. Daarnaast vertoont ook de capaciteit WO/HBO een positieve trend. De al positieve scores zijn de afgelopen jaren nog licht verbeterd. 52

53 Duurzaamheidbalans Tilburg

54 6.3 Voorraad Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden Bij deze voorraad gaat het om de beschikbaarheid, segmentatie en kwaliteit van bedrijventerreinen en de beschikbaarheid en kwaliteit van bedrijfsruimte en kantoorgebouwen. Hoewel bedrijventerreinen, bedrijfshuisvesting en kantoorgebouwen ook te beschouwen zijn als een vorm van kapitaalgoed, worden ze hier meegenomen als een eigenstandige voorraad. Ze fungeren immers niet als directe input in het productieproces, maar als randvoorwaarde voor het goed functioneren van de regionale economie. en: Er is voldoende passende ruimte (terreinen, bedrijfspanden) beschikbaar voor bedrijvigheid. De beschikbare ruimte voor bedrijvigheid wordt optimaal beheerd: zuinig met ruimte en aangepast aan de tijd. Toelichting In deze voorraad staan zowel de bedrijventerreinen als de kantoorpanden centraal. Met de kantoorpanden gaat het in Tilburg niet goed. Door de economische crisis staan veel kantoren leeg en is er ook weinig behoefte om nieuwbouw te realiseren. We zien tevens dat de leegstand in de afgelopen jaren flink oploopt. De indicatoren die betrekking hebben op de bedrijventerreinen scoren daarentegen juist positief. De beschikbare ruimte wordt goed beheerd; er zijn nog steeds teveel verouderderde terreinen aanwezig, echter neemt dit percentage wel af. Daarnaast zien we een grote stijging in de totale voorraad bedrijventerrein. Wel moet hierbij worden vermeld dat deze indicator wordt gerelateerd aan het uitgiftegemiddelde van de gemeente Tilburg wat de laatste periode aan de lage kant is geweest, waarschijnlijk door de economische crisis en door restrictief provinciaal beleid. Wanneer de indicator te ver doorslaat naar een aanbodoverschot zou in de toekomst kunnen worden overwogen om deze indicator te transformeren naar een leegstand- indicator zoals bij de kantorenmarkt op dit moment al het geval is. Op de bedrijventerreinen werken overigens relatief maar weinig mensen per hectare: het terreinquotiënt ligt relatief laag. 54

55 Duurzaamheidbalans Tilburg

56 6.4 Voorraad Economische structuur De kracht van een regionale economie wordt in belangrijke mate bepaald door de in die regio aanwezige bedrijvigheid. Daarbij gaat het om het geheel van al die bedrijven en de samenstelling daarvan (de regionale productiestructuur). De samenstelling moet zodanig zijn dat deze economische groei kan genereren, maar ook conjuncturele schokken kan opvangen. Daarnaast moet er sprake zijn van voldoende dynamiek en vernieuwing (starters, bedrijven die zich nieuw in de regio vestigen). en: De economische structuur van Tilburg wordt permanent versterkt en vernieuwd door startende, aanpassende en zich nieuw in Tilburg vestigende ondernemingen. De Tilburgse economie is concurrerend, zowel nationaal als internationaal. Toelichting De economische structuur in de gemeente Tilburg vertoont een wisselend beeld. Er is lust tot ondernemen. Het aandeel starters is erg groot, echter zien we ook veel opheffingen wat ervoor zorgt dat het groeisaldo fors is verslechterd. Qua structuur wordt de afwezigheid van high- en mediumtech bedrijven gezien als iets waar Tilburg minder goed in is, al is de indicator wel iets verbeterd ten opzichte van de vorige meting. Het Bruto Stedelijk Product ligt laag, maar laat ook een (lichte) verbetering zien. 56

57 Duurzaamheidbalans Tilburg

58 6.5 Voorraad Infrastructuur/bereikbaarheid Bij deze voorraad gaat het om zaken als de infrastructuur in al zijn verschijningsvormen (weg, spoor, water, lucht, breedband). Dit komt tot uiting in de indicatoren die iets zeggen over het openbaar vervoer, het wegennet en de daarbij behorende files en het goederenvervoer met haar multimodale vervoersmogelijkheden. en: Bedrijven, voorzieningen, instellingen en economische centra zijn goed bereikbaar dan wel ontsloten zijn via de weg, het spoor, het water, de lucht en de ICT. De beschikbare infrastructuur wordt optimaal benut door personen en goederen. Toelichting De bereikbaarheid in Tilburg geeft een wisselend beeld. Er is een duidelijk verschil tussen de bereikbaarheid in de ochtend- en avondspits. Beiden scoren onvoldoende waar voornamelijk de avondspits een onacceptabel beeld vertoont. De bereikbaarheid met het openbaar vervoer en de auto is volgens de toegepaste normering goed te noemen. De indicator multimodale bereikbaarheid vertoont een positief beeld en is tevens verbeterd ten opzichte van de vorige meting. 58

59 Duurzaamheidbalans Tilburg

60 60

61 Duurzaamheidbalans Tilburg Veranderingen in de scores van de voorraden Op basis van de boven vermelde uitkomsten zijn de scores berekend van de voorraden binnen de kapitalen en hun wijziging sinds Tabel 2.2 geeft een samenvatting van alle scores, evenals van de omgekeerde waarden die de distance to target weergeven. Dit is de afstand tot het voor Tilburg gekozen duurzaamheiddoel voor die voorraad, en daarmee de potentiële toekomstige beleidsopgave voor Tilburg. Tabel 7.1 Scores en Distance to Target waarden (in %) voor de duurzaamheid voorraden in 2010 en 2013 in Tilburg Voorraad Score 2013 Distance to target Score 2010 Distance to target Toe/afname Score Toe/afname Distance to target Kennis Wonen en Woonomgeving Kunst en cultuur Gezondheid Arbeid Bodem Energie en klimaat Infrastructuur en bereikbaarheid Natuur en landschap Ruimtelijke vestigingsvoorwaarden Economische structuur Lucht en geluid Grondstoffen Onderwijs Politieke participatie

62 Voorraad Score 2013 Distance to target Score 2010 Distance to target Toe/afname Score Toe/afname Distance to target Veiligheid Oppervlaktewater Sociale en economische participatie De in dit overzicht weergegeven scores zijn voor 2010 niet altijd gelijk aan de in de Duurzaamheidbalans 2010 gerapporteerde waarden. De reden hiervoor is dat sommige indicatoren niet langer worden gemeten en dat daarom moest worden uitgeweken naar alternatieve indicatoren, zoals weergegeven in de factsheets van bijlage 3. Voor een goede vergelijking moeten daarom de nu gemeten waarden worden vergeleken met voor 2010 aangepaste indicatoren. Om deze reden is bijvoorbeeld de voorraad politieke participatie niet langer de slechtst scorende in Omdat het gaat om het vinden van de relatieve verschillen is de wat veranderde dataset niet storend. Uit dit overzicht blijkt dat er de afgelopen jaren forse verschuivingen zijn opgetreden in de duurzaamheidscores van enkele voorraden. De scores van twaalf voorraden zijn verbeterd, voor twee zijn ze gelijk gebleven en voor vier zijn ze enigszins achteruit gegaan. Figuur 7.1 geeft hiervan een overzicht wat betreft de gestegen of afgenomen afstand tot het duurzaamheiddoel. De grootste verbeteringen zijn te vinden bij de volgende voorraden: bodem (21%), kunst en cultuur 13%), natuur en landschap (12%), ruimtelijke vestigingsvoorwaarden (8%), veiligheid (7%) en arbeid (5%). Het merendeel van deze voorraden stond in 2010 op het prioriteiten lijstje, behalve kunst en cultuur en de voorraad arbeid. Tegenover de overwegend positieve ontwikkelingen staat een beperkt aantal voorraden, die verder van hun duurzaamheid doel zijn afgeraakt. De voorraad die op de prioriteitenlijst stond en desalniettemin is verslechterd is lucht en geluid. De vermindering geldt ook voor de economische structuur. De overige voorraden hebben maar kleine plussen of minnen te zien gegeven of veranderden niet. Dit zijn kennis, wonen en woonomgeving, gezondheid, energie en klimaat, infrastructuur en bereikbaarheid, grondstoffen, onderwijs, politieke participatie, oppervlaktewater en sociale en economische participatie. 62

63 Duurzaamheidbalans Tilburg 2013 Figuur 7.1 Stijgers en dalers in de afstanden tot de doelstelling van de duurzaamheidvoorraden in de periode De uitkomsten leiden tot een nieuwe lijst van voorraden op basis van de afstand tot hun doelstelling, die is weergegeven in figuur 2.7. De top vijf van prioritaire voorraden op basis van de nog grote afstand tot hun duurzaamheid doelstelling zijn: 1. Sociale en economische participatie (67%) 2. Oppervlaktewater (64%) 3. Politieke participatie (61%) 4. Veiligheid (61%) 5. Onderwijs (60%) Voorraden waarmee Tilburg juist goed scoort zijn: 1.Kennis (35%) 2. Wonen en woonomgeving (43%) 3. Kunst en cultuur (45%) 4. Gezondheid (46%) 5. Arbeid (49%). 63

64 Figuur 7.2 De duurzaamheidvoorraden voor Tilburg gerangschikt naar afstand tot de doelstelling per

65 Duurzaamheidbalans Tilburg Duurzaamheiddriehoeken De Telos duurzaamheiddriehoek voor Tilburg geeft een totaal beeld van de drie kapitalen en hun onderling in balans zijn. De basis voor de duurzaamheid driehoek van 2010 en die voor 2013 vormt de berekende duurzaamheidscores van de voorraden, zoals weer gegeven in figuur 7.2. Na sommeren en middelen per kapitaal wordt de in figuur 8.1 weergegeven totaal uitkomst verkregen. Wat als eerste opvalt, is dat over de periode alle drie de kapitalen zijn verbeterd. Ondanks de economische crisis is Tilburg over de hele linie duurzamer geworden. In het kader van deze methode kan de verbetering als ca. 4% dichter bij het overall duurzaamheiddoel worden omschreven. De grootste verbetering is bij het ecologisch kapitaal opgetreden (+5%) terwijl beide andere kapitalen met elk 3% zijn verbeterd. Dat de grootste verbetering bij het ecologisch kapitaal is bereikt, was ook wenselijk omdat dit kapitaal het laagst scoorde in de balans van Bij het interpreteren van deze uitkomst moet men zich realiseren dat de doorwerking van de economische crisis in de onderzochte periode nog niet goed zichtbaar is geworden. Immers veel bezuinigingen, zoals die op de kunst en cultuursector, hebben van 2012 hun beslag gekregen. De gevolgen vanaf 2012 zijn in de cijfers nog niet goed zichtbaar. Figuur 8.1 De Telos duurzaamheiddriehoek voor de stad Tilburg 2013 ten opzichte van

66 66