De kwaliteit van de gespecialiseerde hulp. aan (vermoedelijke) slachtoffers van. loverboys/mensenhandel bij Jeugdformaat

Transcriptie

1 De kwaliteit van de gespecialiseerde hulp aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel bij Jeugdformaat Gezond vertrouwen Utrecht, december 2017

2

3 De kwaliteit van de gespecialiseerde hulp aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel bij Jeugdformaat

4 Samenvatting In september 2017 voerde de Inspectie Jeugdzorg toezicht uit bij Jeugdformaat. Doel van het toezicht was om te bepalen in hoeverre Jeugdformaat kwalitatief goede gespecialiseerde hulp biedt aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel. Jeugdformaat voldeed op het moment van het toezicht aan 29 van de 33 onderzochte verwachtingen uit het toetsingskader erantwoorde Hulp voor Jeugd. De inspectie heeft specifiek getoetst in hoeverre de kernelementen uit het kwaliteitskader van de commissie Azough aantoonbaar aanwezig zijn binnen de door Jeugdformaat geboden hulp aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel. De inspectie heeft geconstateerd dat deze kernelementen grotendeels terugkomen in het hulpaanbod van Jeugdformaat. erbetering is nodig op de volgende verwachtingen: - Professionals hebben tijd en aandacht voor de jeugdigen; - De aanbieder heeft een visie op hoe zij verantwoorde hulp biedt; - De aanbieder werkt met geregistreerde professionals, tenzij de inzet van een niet geregistreerde professional niet afdoet aan de kwaliteit van hulp of noodzakelijk is voor de kwaliteit; - De aanbieder zet professionals in die aantoonbaar zijn geschoold voor de functie die zij uitoefenen. De inspectie concludeert dat Jeugdformaat een goede basis heeft gelegd om gespecialiseerde jeugdhulp te bieden aan een deel van de (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/ mensenhandel. Het is van belang dat Jeugdformaat de komende periode investeert in het spoedig afronden en vaststellen van de methodiek voor de meidenspecifieke opvang en enkele beleidsstukken, en deze vervolgens zo snel mogelijk implementeert. Daarnaast is het essentieel dat Jeugdformaat kritisch kijkt naar de bezetting van de pedagogisch medewerkers op de groep in Den Haag en naar de verhouding tussen het aantal geregistreerde en niet-geregistreerde pedagogisch medewerkers op beide groepen. Gelet op de stappen die zijn gemaakt vertrouwt de inspectie er op dat Jeugdformaat de ingezette koers vast houdt en daarbij concrete verbeteringen doorvoert die aansluiten bij de geconstateerde verbeter- en aandachtspunten. De inspectie blijft de ontwikkelingen binnen Jeugdformaat volgen vanuit haar reguliere toezichtrol.

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Bevindingen Thema 1: Uitvoering hulpverlening Thema 2: eiligheid Thema 3: Leefklimaat Thema 4: Cliëntenpositie Thema 5: Bestuurlijke organisatie Good practices ervolg Bijlage - erantwoording... 26

6 1 Inleiding Op verzoek van staatssecretaris an Rijn van het ministerie van olksgezondheid, Welzijn en Sport 1 doet de Inspectie Jeugdzorg in 2017 onderzoek bij de jeugdhulpaanbieders die gespecialiseerde opvang en hulp bieden aan slachtoffers van loverboys/mensenhandel. Eind 2014 verscheen het Actieplan Aanpak meisjesslachtoffers van loverboys/mensenhandel in de zorg voor jeugd: Hun verleden is niet hun toekomst 2 van de Commissie Azough 3. Aanleiding voor het actieplan was dat er nog geen integrale ketenaanpak voor slachtoffers was, hoewel er steeds meer slachtoffers van loverboys/mensenhandel zijn. Naast het actieplan, en bijhorende producten zoals een stappenplan voor professionals, heeft de commissie Azough het Kwaliteitskader voor jeugdhulporganisaties die gespecialiseerde opvang en hulp bieden aan meisjesslachtoffers van loverboys/mensenhandel opgesteld, dat is gebaseerd op het actieplan. 4 Dit kwaliteitskader geeft de aanbieders handvatten voor het bieden van deze gespecialiseerde, residentiële behandeling. De commissie Azough richt zich met het actieplan en het kwaliteitskader specifiek op meisjesslachtoffers. 5 oorafgaand aan het toezicht onderzocht de inspectie eerst welke jeugdhulpaanbieders gespecialiseerde residentiële opvang bieden aan (vermoedelijke) meisjesslachtoffers van loverboys/mensenhandel. Hier bleek namelijk geen volledig overzicht van te zijn. De inspectie heeft bij twintig (jeugdhulp)aanbieders, waarvan bekend is dat zij zich op slachtoffers van loverboys richten, navraag gedaan of en zo ja aan hoeveel minderjarige slachtoffers van loverboys/ mensenhandel zij gespecialiseerde, residentiële hulp bieden. Dertien van de twintig jeugdhulpaanbieders hebben aangegeven deze hulp te bieden. De jeugdhulpaanbieders gaven aan dat zij zowel vermoedelijke als daadwerkelijke slachtoffers begeleiden en dat het slachtofferschap niet altijd is/kan worden vastgesteld. Het toezicht wordt uitgevoerd bij deze dertien jeugdhulpaanbieders. In september 2017 voerde de Inspectie Jeugdzorg toezicht uit bij Jeugdformaat. Doel van het toezicht was om te bepalen in hoeverre Jeugdformaat kwalitatief goede gespecialiseerde hulp biedt aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel. 1 Brief van 7 januari 2016, kenmerk Op initiatief van organisaties aangesloten bij Jeugdzorg Nederland is, met steun van het Ministerie van WS en met ondersteuning door Jeugdzorg Nederland, een commissie ingesteld die, onder leiding van een onafhankelijk voorzitter, een bijdrage heeft geleverd aan de verbetering van het hulpaanbod aan (vermoedelijke en potentiële) minderjarige meisjesslachtoffers van loverboys/mensenhandel Over de aard en omvang van minderjarige jongens die slachtoffer zijn van loverboys/ binnenlandse mensenhandel is nog weinig bekend. Regioplan en Shop Den Haag doen in opdracht van WS onderzoek naar jongensslachtoffers van binnenlandse mensenhandel.

7 Beschrijving Jeugdformaat Jeugdformaat biedt in de regio Haaglanden specialistische jeugd- en opvoedhulp. Op een groep in Den Haag en in Zoetermeer biedt Jeugdformaat opvang en intensieve begeleiding aan meiden tussen de twaalf en achttien jaar die direct opvang nodig hebben, waaronder ook (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel. In Den Haag zijn er naast zeven reguliere plaatsen, ook twee crisisplaatsen en een noodbed beschikbaar. Op de groep in Zoetermeer zijn er naast zeven reguliere plaatsen en twee crisisplaatsen, tevens vier aanleunplekken aanwezig voor jeugdigen die worden voorbereid op de laatste stap naar hun vervolgplek. De hulp bestaat uit het bieden van veiligheid, rust en structuur. Subdoelen die hieronder liggen zijn onder andere het vergroten van de weerbaarheid en het sociale netwerk van de jeugdige en het verwerken van eventuele trauma s. Bij de meidenspecifieke groepen in Den Haag en Zoetermeer werken de pedagogisch medewerkers samen met de jongerencoach en de gedragswetenschapper in teamverband. De jongerencoach is een ambulant hulpverlener die gekoppeld is aan de jeugdige en regie houdt over de hulpverlening. Toetsingskader Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van het toetsingskader erantwoorde Hulp voor Jeugd. Het toetsingskader bestaat uit vijf thema s: Uitvoering hulp, eiligheid, Leefklimaat, Cliëntenpositie en Bestuurlijke organisatie. Elk thema is uitgewerkt in een aantal verwachtingen. Het toetsingskader is te vinden op: In het onderzoek maakt de inspectie gebruik van de kernverwachtingen uit het toetsingkader erantwoorde Hulp voor Jeugd, maar sluit bij de operationalisatie en de beoordeling hiervan nauw aan bij de kernelementen, kwaliteitscriteria en indicatoren uit het kwaliteitskader van de commissie Azough.

8 2 Bevindingen In dit hoofdstuk worden de resultaten van het toezicht naar de kwaliteit van de gespecialiseerde hulp aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel gepresenteerd aan de hand van de vijf thema s uit het toetsingskader erantwoorde Hulp voor Jeugd. Deze thema s zijn onderverdeeld in criteria waar verwachtingen onder vallen. Per verwachting geeft de inspectie een oordeel. Bij de onderbouwing van het oordeel sluit de inspectie nauw aan bij de kernelementen, kwaliteitscriteria en indicatoren uit het kwaliteitskader van de commissie Azough. Wanneer het oordeel voldoende is, maar de inspectie op grond van de bevindingen van mening is dat er reden is voor verbetering, benoemt de inspectie een aandachtspunt. oldoende N.B. Niet beoordeeld O Onvoldoende O Gewijzigd in voldoende voor vaststellen rapport Dit toezicht richt zich op jeugdhulpaanbieders die gespecialiseerde hulp bieden aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel. Daarom heeft de inspectie de verwachtingen uit het toetsingskader erantwoorde hulp voor Jeugd nader geoperationaliseerd met betrekking tot het bieden van gespecialiseerde hulp aan deze doelgroep. De inspectie heeft geconstateerd dat de twee open meidenspecifieke groepen van Jeugdformaat zich op een bredere doelgroep richten dan alleen (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel. Op deze groepen verblijven meiden met diverse problematiek die allen intensieve hulp nodig hebben. Zij zijn bijvoorbeeld seksueel misbruikt, kunnen zich op een homogene groep beter richten op hun eigen ontwikkeling, of mogen vanwege culturele/godsdienstige bezwaren van henzelf of hun netwerk alleen op een meidengroep verblijven. Ook verblijven er enkele meiden die (vermoedelijk) slachtoffer zijn van loverboys/mensenhandel. Dit betreft echter een beperkt deel van de loverboyslachtoffers, namelijk meiden die zich in de zogeheten fase één, vijf, zes of zeven bevinden van de zeven fasen van slachtofferschap van loverboys. 6 6 Dit betreft bijvoorbeeld een jeugdige die net een loverboy leert kennen (fase één), en een jeugdige die begint te twijfelen aan de loverboy en zich tegen hem gaat verzetten (fase vijf t/m zeven).

9 Thema 1: Uitvoering hulpverlening 1.1. Professionals bieden passende hulp erwachting Professionals bieden hulp die aansluit bij de relevante ontwikkelgebieden en de problematiek van de jeugdigen en hun ouders. Op de twee open meidenspecifieke groepen verblijven enkele jeugdigen die (vermoedelijk) slachtoffer zijn van loverboys/ mensenhandel. Indien blijkt dat de hulp vanuit Jeugdformaat in combinatie met de jeugd-ggz niet passend is, omdat de veiligheid onvoldoende gewaarborgd kan worden of omdat de jeugdige nog te sterk verbonden is met haar loverboy (fase twee t/m vier), dan verwijst Jeugdformaat door naar een ketenpartner met een meer besloten of gesloten karakter. In de praktijk werken de medewerkers van Jeugdformaat volgens de methodiek Jongerencoaching Intensief. De medewerkers zijn safety-focused, trauma-focused en abuse-focused. Dit houdt onder andere in dat de jeugdige bij Jeugdformaat veilig moet zijn en zich veilig moet voelen. De pedagogisch medewerkers houden zicht op de veiligheid van de jeugdige, creëren een positief basisklimaat en maken samen met de jeugdige en haar ouders duidelijke (veiligheids)afspraken. Ook betekent deze aanpak dat Jeugdformaat in samenwerking met de jeugd-ggz een passend aanbod voor de jeugdige realiseert, waarbinnen een breed scala aan erkende interventies ingezet kunnen worden op het gebied van traumaverwerking, vergroten van eigenwaarde en het versterken van het netwerk. Binnen deze aanpak spreken de pedagogisch medewerkers aan de hand van leermodules openlijk met de jeugdige over relaties, vriendschappen, intimiteit en seksualiteit. Naast deze specifieke aanpak is de begeleiding van Jeugdformaat gericht op normaliseren; het (weer) opbouwen van het leven van de jeugdige inclusief opleiding en vrijetijdsbesteding. Aandachtspunten: Een kwetsbaarheid is dat op het moment van toezicht de aanvulling op de basismethodiek en enkele beleidsstukken nog in ontwikkeling zijn en/of niet zijn vastgesteld (zie verwachting voor een nadere toelichting). Hierdoor kunnen verschillen ontstaan in het handelen van de medewerkers. Jeugdformaat probeert in de screening zorgvuldig te kijken aan welke jeugdigen zij passende hulp kan bieden. anwege de crisisplaatsingen is het echter bij aanvang van de plaatsing niet altijd duidelijk in welke fase van slachtofferschap de jeugdige zich bevindt, waardoor doorverwijzing regelmatig noodzakelijk is.

10 1.1.2 Professionals bieden hulp die aansluit bij de achtergrond, eigen mogelijkheden en het probleemoplossend vermogen van de jeugdigen, hun ouders en hun netwerk. De jongerencoach (ambulant hulpverlener) die aan een jeugdige is gekoppeld brengt (met uitzondering van de crisisplaatsingen) voorafgaand aan de plaatsing op de meidenspecifieke groep de problematiek en eigen mogelijkheden van het gezin in kaart. ervolgens vult de gedragswetenschapper de Quick Scan in om te bepalen of de meidenspecifieke opvang passend is voor de jeugdige, of zij matcht met de overige groepsgenoten en om de risico s in beeld te brengen. Na plaatsing stemt de jongerencoach met de mentor van de groep af wie samen met de jeugdige het bolletjesschema invult. Aan de hand van het bolletjesschema wordt het positieve en het risicovolle netwerk van de jeugdige in kaart gebracht. Daarnaast maakt de mentor samen met de jeugdige een competentie-analyse. Jeugdformaat biedt maatwerk in de hulpverlening aan, waarbinnen ruimte is voor de culturele achtergrond en/of levensovertuiging van de jeugdige en haar ouders. Daarnaast werkt Jeugdformaat systemisch wat inhoudt dat de jeugdige niet los kan worden gezien van haar ouders en haar (sociale) omgeving. De jeugdigen en hun ouders kunnen systeemtherapie volgen. Een systeemtherapeut van Jeugdformaat of van de Jutters (jeugd-ggz) voert dan gesprekken met de jeugdige en haar ouders om na te gaan hoe ze haar tot steun kunnen zijn, wat zij nodig hebben en hoe het thuis loopt. Daarbij kijkt de systeemtherapeut ook in hoeverre trauma s binnen het gezin verwerkt zijn Professionals werken volgens professionele standaarden erwachting Professionals werken volgens de richtlijnen van de beroepsgroep. De medewerkers van Jeugdformaat werken volgens de basismethodiek Jongerencoaching Intensief. Ook maken zij gebruik van verschillende protocollen, zoals het vermissingsprotocol en het protocol seksueel grensoverschrijdend gedrag. Deze protocollen zijn voor iedere jeugdige op maat uitgewerkt en bevatten individuele (veiligheids)- afspraken hoe te handelen bij bijvoorbeeld vermissing. Daarnaast zijn de medewerkers bekend met de gedragscode van Jeugdformaat. De medewerkers benoemen dat zij elkaar aanspreken op hun gedrag naar de jeugdigen. Medewerkers spreken bijvoorbeeld onderling over het onderwerp afstand en nabijheid en de dilemma s die ze hierbij ervaren. Knelpunten worden besproken op de groep of tijdens een teamoverleg Professionals werken doelgericht en planmatig. De medewerkers van Jeugdformaat werken doelgericht en planmatig. De jongerencoach heeft regie over de hulpverlening en over het hulpverleningsplan. In het hulpverleningsplan staan meerdere lange termijn doelen beschreven. In het toekomstplan worden deze doelen samen met de jeugdige en haar ouders door de jongerencoach uitgesplitst naar korte

11 termijn doelen en concrete werkpunten. De medewerkers rapporteren dagelijks over de werkpunten. Elke maand vindt er een evaluatie plaats waarbij de jeugdige, haar ouders, de jongerencoach, de mentor en de gedragswetenschapper de voortgang van de hulp met elkaar bespreken. Daarnaast presenteert de jeugdige elke drie maanden tijdens een netwerkberaad, in aanwezigheid van alle belangrijke betrokkenen, aan welke doelen zij in die periode heeft gewerkt en welke resultaten zijn bereikt. Na deze presentatie stelt de jongerencoach samen met de jeugdige de doelen in het toekomstplan bij. Aandachtspunt: De dossiervorming op de groep in Zoetermeer was niet overzichtelijk. De pedagogisch medewerkers rapporteren over de concrete werkpunten. Het hulpverleningsplan met daarin de lange termijn doelen bleek vaak niet goed vindbaar in het digitale dossier. Hiermee is de aansluiting tussen de lange termijn doelen in het hulpverleningsplan en de korte termijn doelen en concrete werkdoelen in het toekomstplan voor de medewerkers en gedragswetenschapper niet inzichtelijk Professionals betrekken jeugdigen en hun ouders bij de hulp erwachting Professionals werken met een plan dat door of in overleg met jeugdigen en hun ouders is opgesteld. Het toekomstplan is het plan van en voor de jeugdige. De jeugdige bepaalt in samenspraak met haar ouders en de jongerencoach welke doelen zij wil behalen. De jongerencoach stelt vervolgens samen met de jeugdige het toekomstplan op Professionals bejegenen jeugdigen en hun ouders met respect en nemen hen serieus bij de uitvoering van de hulp. De jeugdigen geven aan dat de medewerkers van Jeugdformaat hun respectvol bejegenen. Zowel ouders als jeugdigen kunnen op verschillende momenten hun mening over de uitvoering van de hulp geven. Dat kan bijvoorbeeld tijdens de wekelijkse belmomenten waarbij de mentor van de jeugdige de ouders op de hoogte brengt van de voortgang van de hulp. Ook tijdens de maandelijkse evaluatie en driemaandelijkse netwerkberaad kunnen ouders en de jeugdige hun mening geven Professionals zorgen ervoor dat de jeugdigen contact kunnen (onder)houden met hun ouders en hun netwerk. anuit het systemisch werken bij Jeugdformaat is het contact tussen jeugdige, ouders en sociaal netwerk geborgd. Medewerkers zijn zich bewust van hun verantwoordelijkheid om deze contacten te stimuleren. Het actief betrekken van het netwerk is een belangrijk

12 onderdeel van de methodiek. Zo nodigen de mentoren een ouder op de groep uit om de jeugdige te helpen bij het koken en vragen zij aan een ouder of zij de jeugdige ziek melden bij school als dat het geval is. Daarnaast stemmen de medewerkers van Jeugdformaat met ouders af welke specifieke afspraken zij met betrekking tot hun dochter moeten hanteren, zoals bedtijden, telefoongebruik en het naar buiten mogen gaan Professionals stemmen af met de bij de jeugdigen en hun ouders betrokken instanties erwachting Professionals stemmen het plan af met de plannen van overige betrokken instanties. De medewerkers van Jeugdformaat werken nauw samen met de (zeden)politie, bijvoorbeeld bij vermissing en acute onveiligheid. Ook komt de politie regelmatig op werkbezoek bij Jeugdformaat om het contact tussen de politie en de jeugdigen te stimuleren. Daarnaast neemt Jeugdformaat deel aan het EMM (Expertiseteam Minderjarige Mensenhandel) overleg, waarbinnen afgevaardigden van verschillende ketenpartners informatie uitwisselen en gerichte acties uitzetten. Op het moment dat de hulpverlening van de jeugdige bij de meidenspecifieke opvang is afgerond, zorgen de medewerkers voor een warme overdracht richting de vervolgvoorziening. De jongerencoach kan nazorg bieden, de intensiteit van de nazorg is afhankelijk van de behoefte van het gezin en de vervolgvoorziening waar de jeugdige naar toe gaat. Thema 2: eiligheid 2.1. Professionals houden goed zicht op de veiligheid van jeugdigen erwachting Professionals hebben een actueel beeld van de veiligheid van de jeugdigen. Jeugdigen geven aan dat zij zich veilig voelen op de groepen. In Den Haag is overdag één pedagogisch medewerker op de groep aanwezig en staan tussen uur en uur twee medewerkers op de groep. In Zoetermeer zijn tussen 9.00 uur en uur twee pedagogisch medewerkers aanwezig. In de nacht is op beide groepen één pedagogisch medewerker aanwezig die slaapdienst heeft. De voordeur en de ramen gaan in de nacht op slot, evenals het hek. De pedagogisch medewerker gaat, voordat zij gaat slapen en het alarm aanzet, langs alle jeugdigen voor een laatste weltrustenrondje.

13 erwachting Contacten met vrienden vinden plaats in afstemming met de jeugdige en haar ouders en bezoek mag alleen op afspraak naar binnen. Ook het gebruik van social media wordt met ouders afgestemd. De pedagogisch medewerkers proberen ten aanzien van de veiligheid van de jeugdige zoveel mogelijk aan te sluiten bij de wensen en regels die de ouders hanteren. erder vindt veelvuldig afstemming plaats met de schoolmaatschappelijk werker om zicht te houden op de veiligheid van de jeugdige. Aandachtspunt: Een kwetsbaarheid is de veiligheid van enkele jeugdigen die nu nog bij Jeugdformaat verblijven, maar die vanwege hun problematiek (nog te sterk verbonden met hun loverboy) op een wachtlijst staan bij een ketenpartner met een meer besloten of een gesloten karakter Professionals schatten de veiligheidsrisico s van de jeugdigen systematisch in. oor alle jeugdigen worden bij aanvang van de hulp de risicofactoren (zowel thuis als op de groep) gestructureerd in kaart gebracht en geanalyseerd. De gedragswetenschapper vult voordat de jeugdige op de meidenspecifieke groep wordt geplaatst de Quick Scan in om de risico s op verschillende levensgebieden in kaart te brengen. Deze Quick Scan bevat ook drie vragen over het risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag. Op het moment dat één van deze vragen positief wordt beantwoord, dan wordt het Risicotaxatieinstrument Seksueel grensoverschrijdend gedrag (RIS-L) ingevuld. erder schat de jongerencoach de veiligheid in de thuissituatie van de jeugdige in aan de hand van de Lirik. Bij veranderende omstandigheden schat de gedragswetenschapper of de jongerencoach de veiligheidsrisico s opnieuw in Professionals beoordelen de veiligheidsrisico s in multidisciplinair verband. De pedagogisch medewerkers werken intensief samen met de jongerencoaches (ambulant hulpverleners). De jongerencoach heeft de regie over de hulpverlening en ook over het hulpverleningsplan. Tussen de jongerencoach en de pedagogisch medewerker vindt afstemming plaats. Indien nodig kunnen de pedagogisch medewerker en de jongerencoach de gedragswetenschapper consulteren. De veiligheidsrisico s worden standaard met de gedragswetenschapper besproken en beoordeeld Professionals beperken de veiligheidsrisico s voor jeugdigen erwachting Professionals bepalen mede op basis van de veiligheidsrisico s de in te zetten hulp. Op basis van de voorinformatie en de uitkomsten van de risicotaxaties wordt in overleg

14 erwachting met de jeugdige en haar ouders de in te zetten hulp bepaald. In het hulpverleningsplan en het toekomstplan staat vermeld welke hulp wordt geboden in relatie tot de risicoinschatting. oor iedere jeugdige staan de veiligheidsafspraken in de afsprakenlijst genoteerd die op kantoor aanwezig is. Aan de hand van deze afsprakenlijst weet de pedagogisch medewerker welke afspraken er voor iedere jeugdige gelden. Daarnaast vult de pedagogisch medewerker in afstemming met de jeugdige en haar ouders het vermissingsprotocol in en maakt individuele afspraken over hoe te handelen bij een eventuele onttrekking. Indien een apart veiligheidsplan nodig is, dan stelt de jongerencoach dit op Professionals bewaken de gemaakte afspraken over het beperken van veiligheidsrisico s. Aan de hand van de afsprakenlijst en de op maat gemaakte protocollen bewaken de pedagogisch medewerkers de afspraken over het beperken van de veiligheidsrisico s. De mentor is in de uitvoering verantwoordelijk voor het bewaken van de gemaakte afspraken met de jeugdige en andere betrokken partijen. De jongerencoach is de regiehouder en bewaakt de voortgang van het gehele traject Professionals treden bij acute onveiligheid actief op. In geval van een onveilige situatie, bijvoorbeeld bij het weglopen van een jeugdige, weten de medewerkers van Jeugdformaat hoe zij moeten handelen. Zij volgen in dat geval het voor iedere jeugdige op maat gemaakte vermissingsprotocol en hebben contact met de politie, de ouders en eventueel de jeugdbeschermer. Als er een vermoeden is van seksuele contacten tijdens het weglopen, dan is soms medische zorg vereist. Jeugdformaat heeft hiervoor samenwerkingsafspraken gemaakt met de vaste huisarts en het Centrum Seksueel Geweld. Aandachtspunt: De medewerkers van Jeugdformaat treden bij acute onveiligheid actief op, maar ten tijde van het toezicht heeft de inspectie enkele incidenten gehoord waarvan zij van mening is dat Jeugdformaat nog alerter kan zijn op het voorkomen van onveilige situaties. Het betrof bijvoorbeeld een incident waarbij jeugdigen enige tijd waren weggebleven en in die tijd ongewenste seksuele handelingen hadden moeten verrichten.

15 Thema 3: Leefklimaat 3.1. De fysieke leefomgeving is van goede kwaliteit erwachting De leefomgeving is schoon, passend en veilig. De jeugdigen zijn over het algemeen tevreden over hoe hun groepen zijn ingericht. De leefruimtes zien er schoon uit, zijn huiselijk ingericht en voorzien van verschillende spelmaterialen. De jeugdigen mogen hun veelal ruime slaapkamer zelf aankleden en persoonlijk maken. De gastvrouw zorgt voor de boodschappen, een gezonde maaltijd en maakt schoon. De jeugdigen worden gevraagd om hier ook hun steentje aan bij te dragen. Jeugdformaat heeft diverse maatregelen genomen om de fysieke veiligheid voor de jeugdigen en de brandveiligheid op de groepen te borgen. Zo zijn er met enige regelmaat brandoefeningen op locatie en hebben de medewerkers een EHBO en BH cursus gevolgd Het leefklimaat is passend bij de jeugdigen erwachting Het leefklimaat past bij de leeftijd en de ontwikkelingsfase van de jeugdigen. De jeugdigen kennen de dagelijkse routine en structuur op de groep. Naast het volgen van onderwijs of het hebben van een passende dagbesteding, staan er ook wekelijks leermodules op het programma. Dit zijn programma s van één of meerdere avonden, waarbij de jeugdigen samen met de pedagogisch medewerkers met een bepaald thema aan de slag gaan (zoals bijvoorbeeld sexting en grooming, social media, pesten). Daarnaast stimuleren de pedagogisch medewerkers de jeugdigen om te sporten en stellen zij zelf een sportprogramma op waarbij zij met de jeugdigen hardlopen en bootcampen in de tuin. In de vakantie is er voor de jeugdigen een speciaal activiteitenprogramma. Aan de hand van een zelfstandigheidsplan leren de jeugdigen om te koken, schoon te maken en hun financiën te beheren. Op de locatie in Zoetermeer zijn er tevens vier aanleunplekken waar jeugdigen verblijven die minder begeleiding nodig hebben en meer richting zelfstandigheid gaan De dagelijkse routine en de huisregels dragen bij aan de ontwikkeling van de jeugdigen. De jeugdigen weten welke huisregels er op de meidenspecifieke opvang gelden. De belangrijkste huisregels hangen op een papier op de groep. Tijdens de tweewekelijkse groepsvergadering hebben de jeugdigen de mogelijkheid om hun mening te geven over de dagelijkse gang van zaken op de leefgroep.

16 erwachting Jeugdigen leiden een voor hen zo gewoon mogelijk leven, inclusief onderwijs en vrijetijdsbesteding. De meeste jeugdigen die bij Jeugdformaat verblijven volgen onderwijs. Ten tijde van het toezicht waren er vier (leerplichtige) jeugdigen die vanwege psychiatrische problematiek geen onderwijs konden volgen. Deze leerlingen hadden allen een vrijstelling ontvangen voor de leerplicht. Middels de vrijstelling is ruimte creëert voor behandeling van de psychiatrische problematiek. De jeugdigen kunnen terecht bij een vaste huisarts en tandarts. Daarnaast worden de jeugdigen gestimuleerd om te sporten samen met de pedagogisch medewerker of gebruik te maken van twee lidmaatschapspasjes van de sportschool in de buurt Professionals hebben een respectvolle houding naar de jeugdigen erwachting Professionals hebben tijd en aandacht voor de jeugdigen. O De medewerkers van Jeugdformaat werken vanuit een positief pedagogisch basisklimaat. Hun houding wordt gekenmerkt door duidelijke steun en sturing, een respectvolle bejegening en wederzijds vertrouwen. De jeugdigen noemen dat zij een goede band hebben met hun mentor en waarderen diens inzet. Zowel de medewerkers als de jeugdigen op de locatie in Den Haag geven aan dat ze te weinig tijd hebben om gezamenlijk een spelletje te doen of een kopje thee te drinken. Dit heeft volgens hen te maken met het feit dat de pedagogisch medewerkers doordeweeks tot uur en het gehele weekend alleen op de groep staan. Ook is er volgens de medewerkers een verzwaring van de problematiek van de jeugdigen zichtbaar. Zo konden er ten tijde van het toezicht vier jeugdigen geen onderwijs volgen vanwege hun psychiatrische problematiek en ontvingen hiervoor een vrijstelling. Daarnaast heeft de pedagogisch medewerker, mede door de aanwezigheid van zeven reguliere plaatsen, twee crisisplaatsen en een noodbed, een breed takenpakket. Op de locatie in Zoetermeer ervaren de jeugdigen en pedagogisch medewerkers wel voldoende tijd om iets gezelligs te ondernemen met elkaar, dit heeft mogelijk te maken met de ruimere bezetting. Desalniettemin geven de pedagogisch medewerkers in Zoetermeer aan dat zij naast het rapporteren nog veel andere taken hebben, zoals het bijhouden van de kas of het maken van het rooster, wat ten koste gaat van de tijd met de jeugdigen Professionals respecteren de privacy van de jeugdigen. De wijze waarop de medewerkers van Jeugdformaat omgaan met de privacy van de jeugdigen is passend bij de leeftijd en ontwikkeling van de jeugdigen. Medewerkers geven

17 aan dat zij hier bewust en zorgvuldig mee omgaan. Zo kloppen zij eerst op de kamerdeur van de jeugdige alvorens zij de kamer binnengaan en vragen zij bijvoorbeeld eerst toestemming aan de jeugdige voordat een sociaal psychiatrisch verpleegkundige van de Jutters aansluit bij een gesprek. erder hebben jeugdigen de mogelijkheid om hun persoonlijke spullen veilig op te bergen. Thema 4: Cliëntenpositie 4.1. De aanbieder geeft de jeugdigen en hun ouders de mogelijkheid om voor hun individuele belangen op te komen erwachting De aanbieder onderneemt actie indien jeugdigen en/of hun ouders aangeven ontevreden te zijn over de geboden hulp. Mentoren spreken met de jeugdige en/of haar ouders als zij aangeven ontevreden te zijn over de geboden hulp en spannen zich in om tot een oplossing te komen. Indien gewenst kunnen de jeugdige en/of haar ouders een gesprek voeren met de gedragswetenschapper of de leidinggevende. Daarnaast kunnen de jeugdigen in de tweewekelijkse groepsvergadering hun onvrede uiten Jeugdigen en hun ouders kunnen gebruikmaken van een onafhankelijke vertrouwenspersoon. Er komt een vertrouwenspersoon van het AKJ (Advies- en Klachtenbureau Jeugdzorg) bij Jeugdformaat op de groepen. De jeugdigen kennen de vertrouwenspersoon Jeugdigen en hun ouders kunnen een klacht indienen bij een onafhankelijke klachtencommissie. Jeugdigen en hun ouders kunnen een klacht indienen bij de (onafhankelijke) klachtencommissie van Jeugdformaat. Aandachtspunt: Niet alle jeugdigen weten hoe ze rechtstreeks contact kunnen opnemen met de klachtencommissie.

18 Thema 5: Bestuurlijke organisatie 5.1. De aanbieder voert systematisch kwaliteitsmanagement uit erwachting De aanbieder heeft een visie op hoe zij verantwoorde hulp biedt. O Jeugdformaat heeft een visie op hoe zij verantwoorde hulp biedt aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel. Jeugdformaat is zich er van bewust, en draagt dit ook uit, dat zij in een open setting niet aan alle slachtoffers van loverboys passende hulp kan bieden. Indien blijkt dat de hulp vanuit Jeugdformaat in combinatie met de jeugdggz niet passend is, omdat de veiligheid onvoldoende gewaarborgd kan worden of omdat de jeugdige nog te sterk verbonden is met haar loverboy, dan is doorverwijzing naar een ketenpartner noodzakelijk die besloten of gesloten hulp biedt. Ten tijde van het toezicht blijkt de aanvulling op de methodiek en enkele beleidsstukken nog in ontwikkeling te zijn en/of nog niet te zijn vastgesteld. oorbeelden hiervan zijn de aanvulling op de methodiek Jongerencoaching Intensief, de aanvulling op het protocol seksueel grensoverschrijdend gedrag, het convenant vanuit het Expertiseteam Minderjarige Mensenhandel overleg en het toestemmingsformulier voor het melden bij CoMensha. Daarnaast is de e-learning module waarbinnen ruime aandacht is voor de signalering van loverboyproblematiek nog niet geïmplementeerd De aanbieder registreert en analyseert incidenten en voert naar aanleiding van de analyse verbeteringen door. Pedagogisch medewerkers registreren incidenten in een incidentenformulier (een I-task melding) dat naar de leidinggevende wordt verzonden. ervolgens wordt het incident tijdens het eerstvolgende teamoverleg besproken. Een centrale commissie binnen Jeugdformaat analyseert alle incidenten en maakt op basis van deze analyse een incidentenrapportage om aan de hand daarvan verbeteringen te kunnen doorvoeren De aanbieder zet gekwalificeerde professionals in erwachting De aanbieder werkt met geregistreerde professionals, tenzij de inzet van een niet geregistreerde professional niet afdoet aan de kwaliteit van hulp of noodzakelijk is voor de kwaliteit. O Het Kwaliteitskader Jeugd geldt als veldnorm voor de verantwoorde werktoedeling binnen de jeugdhulp. Hierin staat onder meer dat jeugdhulp moet worden uitgevoerd door SKJ-

19 geregistreerde professionals indien de hulp gericht is op complexe problematiek en specifieke kennis en vaardigheden vereist. Het aanbod van Jeugdformaat van intensieve hulp op de meidenspecifieke groepen in Den Haag en Zoetermeer voldoet aan bovengenoemde criteria uit het Kwaliteitskader Jeugd. Om die reden vraagt ook de dagelijkse hulp aan de jeugdigen op deze groepen om de expertise van geregistreerde professionals, eventueel naast de inzet van nietgeregistreerde pedagogisch medewerkers. Bij Jeugdformaat werkt de pedagogisch medewerker samen met de jongerencoach (ambulant hulpverlener). De jongerencoach heeft de regie over de hulpverlening en over het hulpverleningsplan. Tussen de jongerencoach en de pedagogisch medewerker vindt afstemming plaats. Indien nodig kunnen de pedagogisch medewerker en de jongerencoach de gedragswetenschapper consulteren. De jongerencoaches en de gedragswetenschappers zijn geregistreerde professionals. Echter, op de meidenspecifieke groepen van Jeugdformaat wordt de dagelijkse zorg en begeleiding (op de groepen) geboden door pedagogisch medewerkers die niet zijn geregistreerd. Jeugdformaat heeft voor de inspectie niet aannemelijk gemaakt waarom deze afwijking van het Kwaliteitskader Jeugd niet leidt tot verlies van kwaliteit bij de hulpverlening op de meidenspecifieke groepen. De inspectie verwacht dat Jeugdformaat een onderbouwde keuze maakt voor de verhouding tussen het aantal geregistreerde en niet-geregistreerde pedagogisch medewerkers op deze groepen, passend bij de complexiteit van de problematiek van de jeugdigen De aanbieder zet professionals in die aantoonbaar zijn geschoold voor de functie die zij uitoefenen. O De medewerkers van Jeugdformaat hebben diverse trainingen en cursussen gevolgd, waaronder seksualiteit en intimiteit, Girls Talk, de meldcode en het vlaggensysteem. Daarnaast zijn de medewerkers geschoold in de wijze waarop zij uitvoering moeten geven aan de reguliere basismethodiek Jongerencoaching Intensief. Scholing in het genderspecifiek werken ontbreekt echter nog. Jeugdformaat heeft een e-learning module ontwikkeld waarbinnen ruime aandacht is voor de signalering van loverboyproblematiek, maar medewerkers hebben deze module nog niet gevolgd. De planning is dat zij deze module in het vierde kwartaal van dit jaar kunnen volgen De aanbieder biedt professionals de mogelijkheid kennis en vaardigheden actueel te houden. De Jeugdformaat Kennis Academie biedt medewerkers diverse (scholings)mogelijkheden, zoals trainingen, opleidingen en workshops. De pedagogisch medewerkers bevestigen dat er binnen Jeugdformaat veel aandacht is voor scholing. Ook kunnen de medewerkers hun vragen en dilemma s inbrengen tijdens het teamoverleg. Aandachtspunt: Op de locatie in Zoetermeer zijn de medewerkers onlangs als eerste gestart met intervisie, maar op de locatie in Den Haag heeft er nog geen intervisiebijeenkomst plaatsgevonden. Hier is wel een plan voor gemaakt.

20 5.3. De aanbieder voldoet aan de geselecteerde nalevingsnormen erwachting De aanbieder beschikt over de erklaring Omtrent het Gedrag van personen die structureel contact hebben met de jeugdigen en hun ouders. De door de inspectie onderzochte personeelsdossiers beschikken over een geldige en actuele OG De aanbieder heeft een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Jeugdformaat heeft een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling vastgesteld. De stappen van de meldcode zijn tevens verwerkt in diverse protocollen. De medewerkers kennen de stappen van de meldcode en zijn door Jeugdformaat geschoold in het gebruik van de meldcode De aanbieder past geen vrijheidsbeperkende maatregelen toe op jeugdigen zonder rechterlijke machtiging gesloten jeugdhulp (of BOPZ) tenzij er sprake is van een noodsituatie. Jeugdformaat past geen vrijheidsbeperkende maatregelen toe op jeugdigen De aanbieder past geen vrijheidsontneming toe op jeugdigen zonder rechterlijke machtiging gesloten jeugdhulp (of BOPZ). Jeugdformaat past geen vrijheidsontneming toe op jeugdigen De aanbieder zorgt voor jeugdhulp in samenhang met andere hulp erwachting De aanbieder heeft samenwerkingsafspraken met haar ketenpartners vastgelegd. Jeugdformaat heeft samenwerkingsafspraken vastgelegd met verschillende ketenpartners, zoals GGZ Delfland, De Jutters (jeugd-ggz) en Ipse de Bruggen (lvb-zorg). Daarnaast werkt Jeugdformaat samen met het Centrum voor Seksueel Geweld en neemt zij deel aan het EMM (Expertiseteam Minderjarige Mensenhandel) overleg, waarbinnen afgevaardigden van verschillende ketenpartners informatie uitwisselen en gerichte acties uitzetten. Op dit moment werkt Jeugdformaat met de verschillende ketenpartners van het EMM overleg aan een convenant. De verwachting is dat het convenant dit najaar gereed is.

21 erwachting Aandachtspunt: Er worden door Jeugdformaat nog weinig meldingen van (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/ mensenhandel bij CoMensha gedaan. 7 Jeugdigen en hun ouders staan hier niet altijd voor open. De inspectie verwacht dat Jeugdformaat hierin actiever handelt. Good practices De inspectie constateerde een goed voorbeeld bij Jeugdformaat waar zij door opname in dit rapport andere aanbieders op wil wijzen. De medewerkers van Jeugdformaat hanteren het vermissingsprotocol en het protocol seksueel grensoverschrijdend gedrag. Deze protocollen zijn voor iedere jeugdige op maat uitgewerkt en bevatten individuele (veiligheids)afspraken. 7 CoMensha, het Coördinatiecentrum Mensenhandel, is het landelijk meldpunt voor de centrale aanmelding, plaatsing en registratie van slachtoffers van mensenhandel. Doel van het melden van (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/ mensenhandel bij CoMensha is om hiermee een bijdrage te leveren aan een adequate registratie van aantallen en aard van deze slachtoffers in de zorg voor jeugd. Het melden bij CoMensha is een van de kernelementen uit het kwaliteitskader van de commissie Azough. Het melden bij CoMensha vindt alleen plaats met uitdrukkelijke toestemming van jeugdige (16+) of ouders/voogd en conform de handreiking voor melden bij CoMensha. Indien geen uitdrukkelijke toestemming wordt gegeven vindt geen melding plaats bij CoMensha.

22 3 ervolg Jeugdformaat voldeed op het moment van het toezicht aan 29 van de 33 onderzochte verwachtingen uit het toetsingskader erantwoorde Hulp voor Jeugd. De inspectie heeft specifiek getoetst in hoeverre de kernelementen uit het kwaliteitskader van de commissie Azough aantoonbaar aanwezig zijn binnen de door Jeugdformaat geboden hulp aan (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/mensenhandel. De inspectie heeft geconstateerd dat deze kernelementen grotendeels terugkomen in het hulpaanbod van Jeugdformaat. erbetering is nodig op de volgende verwachtingen: - Professionals hebben tijd en aandacht voor de jeugdigen; - De aanbieder heeft een visie op hoe zij verantwoorde hulp biedt; - De aanbieder werkt met geregistreerde professionals, tenzij de inzet van een niet geregistreerde professional niet afdoet aan de kwaliteit van hulp of noodzakelijk is voor de kwaliteit; - De aanbieder zet professionals in die aantoonbaar zijn geschoold voor de functie die zij uitoefenen. De inspectie concludeert dat Jeugdformaat een goede basis heeft gelegd om gespecialiseerde jeugdhulp te bieden aan een deel van de (vermoedelijke) slachtoffers van loverboys/ mensenhandel. Het is van belang dat Jeugdformaat de komende periode investeert in het spoedig afronden en vaststellen van de methodiek voor de meidenspecifieke opvang en enkele beleidsstukken, en deze vervolgens zo snel mogelijk implementeert. Daarnaast is het essentieel dat Jeugdformaat kritisch kijkt naar de bezetting van de pedagogisch medewerkers op de groep in Den Haag en naar de verhouding tussen het aantal geregistreerde en niet-geregistreerde pedagogisch medewerkers op beide groepen. Gelet op de stappen die zijn gemaakt vertrouwt de inspectie er op dat Jeugdformaat de ingezette koers vast houdt en daarbij concrete verbeteringen doorvoert die aansluiten bij de geconstateerde verbeter- en aandachtspunten. De inspectie blijft de ontwikkelingen binnen Jeugdformaat volgen vanuit haar reguliere toezichtrol.

23 Bijlage - erantwoording De inspectie voerde het toezicht bij Jeugdformaat uit op 18 september Om tot een gefundeerd oordeel te komen, gebruikte de inspectie voor het toezicht verschillende informatiebronnen. De informatie uit deze bronnen is met elkaar vergeleken en gewogen. oor het toezicht zijn de volgende bronnen betrokken: Een korte presentatie door de instelling; Gestructureerde interviews met: o Twee leidinggevenden en een beleidsmedewerker; o ier pedagogisch medewerkers; o Twee behandelcoördinatoren en twee teamleiders; De check van tien dossiers op de aanwezigheid van de erklaring Omtrent het Gedrag van medewerkers, waarbij de inspectie op basis van een aantal criteria zelf de dossiers heeft geselecteerd; De check van twee dossiers van jeugdigen, onder andere op de aanwezigheid van een plan en risico-inschattingen en beoordelingen. Hierbij was een medewerker aanwezig. De inspectie heeft zelf de dossiers geselecteerd; Gesprekken met vier jeugdigen; Observatie van de leef- en verblijfruimten. oorafgaand aan het toezicht heeft de inspectie de website geraadpleegd en de aanwezige documenten van de instelling geanalyseerd, waaronder het Jaardocument Maatschappelijke erantwoording Tijdens het toezicht heeft Jeugdformaat de inspectie inzicht gegeven in haar protocollen en methodiekbeschrijving in concept.

24