Programma. Governance dilemma s van de diepe ondergrond. Parallelsessie Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling Ondergrond.

Transcriptie

1 Governance dilemma s van de diepe ondergrond Parallelsessie Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling Ondergrond, Assen Hanneke Puts (TNO) Frency Huisman (UP Bodemconvenant) Programma :10 uur Parallelsessies Ronde 2 15:15 15:30 uur Inleiding: ervaringen onderzoeksproject Diep en Duurzaam + sturingsdilemma s (Hanneke Puts) 15:30 15:40 uur Uitvoeringsprogramma Bodemconvenant (Frency Huisman) 15:40 16:05 uur Discussie: waar zitten uw dilemma s en wat wilt u meegeven aan panel voor followup? 16:05 16:10 uur Afronding tbv slotdiscussie uur Slotdiscussie met panel 1

2 Aanleiding project Diep en Duurzaam Gebruik diepe ondergrond voor bovengrondse ambities Factor tijd Duurzame ruimtelijke ontwikkeling People planet profit Afwegingen op verschillende schaalniveaus Minimale afstemming Diep ondiep bovengrond 1. Doel van het project Het project is bedoeld om het inzicht te vergroten in de kansen en dilemma s die initiatiefnemers tegenkomen bij het maken van keuzes voor de ruimtelijke inrichting van de diepe ondergrond in relatie tot de ondiepe ondergrond en de bovengrond. Dat wordt gedaan door het verbinden van de mogelijke gebruiksfuncties in de diepe ondergrond, aan de visies op duurzaam bodembeheer en de ambities in de ruimtelijke ordening. Daarmee wordt beoogd handvatten bieden aan besluitvormers om de diepe ondergrond zo duurzaam en strategisch mogelijk te benutten en beheren, steeds in samenhang met de ondiepe ondergrond en bovengrond (zie figuur op volgende sheet). 2

3 Afstemming tussen diep ondiep bovengrond: wat bedoelen we dan? Initiatiefnemers In een later stadium is het project aangesloten bij het Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN), waarin ook de provincies Groningen en Fryslân participeren om het Energieakkoord tussen de drie provincies, vorm en inhoud te geven. 3

4 Projectactiviteiten rondom 4 initiatieven - Verschillende schaalniveaus - Onderlinge relaties / afhankelijkheden - Strategische afwegingen 3. Projectuitvoering Werkateliers met provincies en andere stakeholders. Gesprekken. Literatuurstudie. Beleidsanalyse op basis van de Potentieelstudie Diepe Ondergrond. Opstellen afwegingssystematiek voor benutten van mogelijke gebruiksfuncties in de diepe ondergrond. 4

5 Projectresultaten Lessons learned uit werkateliers Literatuurstudie Beleidsanalyse Potentieelstudie diepe ondergrond Nrd-NL Afwegingssystematiek voor gebruik diepe ondergrond Artikelen 4a. Resultaten: Inhoud literatuurstudie Beleidsontwikkelingen ondergrond: Schets van de beleidsmatige kaders op verschillende niveaus. Inhoudelijke kennis over gebruik diepe ondergrond: State of the art inventarisatie van de kennis over Gas- en CO2-opslag en bodemenergie ( nieuwe diepe ondergrondthema s). Handreikingen voor gebruik van de diepe ondergrond: Overzicht van verschillende studies over het maken van afwegingen voor de ondergrond. Kenniskaarten en -programma s: Overzicht van kenniskaarten en programma s rondom het gebruik en beheer van de ondergrond. Proceskennis en communicatie: Overzicht van kennis over procesinrichting en -communicatie rondom een duurzame benutting en beheer van diepe ondergrond. 5

6 4b. Resultaten: Inhoud beleidsanalyse Het rapport bespreekt het technisch potentieel voor mogelijke gebruiksfuncties in de diepe ondergrond, in relatie tot de ruimtelijke ambities in de 3 noordelijke provincies. Het gaat om 1) zoutwinning, 2) aardgaswinning, 3) oliewinning, 4) geothermie, 5) CO2-opslag, 6) gasopslag en 7) persluchtopslag. Van deze gebruiksfuncties zijn ook de mogelijke interferenties vanuit een technische invalshoek onderzocht. Het gaat om de volgende categorieën van interferenties: Beïnvloeding: verschillende gebruiksfuncties kunnen elkaar positief of negatief beïnvloeden, Concurrentie: tussen verschillende gebruiksfuncties moet een duidelijk afgewogen keuze gemaakt worden, Uitsluiting: een gebruiksfunctie sluit een andere gebruiksfunctie uit in de ruimte en/of in de tijd. Projectresultaten Beleidsanalyse Diepe ondergrondse functies: 1) zoutwinning, 2) aardgaswinning, 3) oliewinning, 4) geothermie, 5) CO2-opslag, 6) gasopslag en 7) persluchtopslag. Confrontatie met bodemambities en ruimtelijke ontwikkelingen. Mogelijke interferenties: Beïnvloeding Concurrentie Uitsluiting Vlekkenkaarten 6

7 Projectresultaten Vlekkenkaart Beleidsanalyse - Voorbeeld 1: Gasopslag Potentieel gasopslag in lege gasvelden t/m 2015: Ondergrondse opslag van gas in kleinere, uitgeproduceerde velden. Relatie met bodem- cq. waterlaag: mogelijk tegengaan van bodemdaling. Locatiespecifiek onderzoek naar evt. seismiciteit noodzakelijk. Relatie met occupatielaag: gebruik maken van bestaande gasinfrastructuur. Geen directe relatie tussen opslag- en verbruikslocaties. Bronnen: Potentieelstudie Diepe Ondergrond Noord-Nederland (IF Technology, 2008); Döpp et al. (2009). Maatschappelijke meerwaarde: leveringszekerheid in tijden van grote vraag naar gas. Projectresultaten Vlekkenkaart Beleidsanalyse - Voorbeeld 2: Geothermie Potentieel warmtewinning met geothermie: Water uit watervoerende lagen wordt opgepompt voor de verwarming van woningen, kantoren en/of kassen. Relatie met bodem- cq. waterlaag: kleine kans op weglekken zout formatie-water naar hydrologische kringloop. Relatie met occupatielaag: warmtewinning nabij warmtevraag situeren. Geothermische systemen integreren met warmtevragende functies. Bronnen: Potentieelstudie Diepe Ondergrond Noord-Nederland (IF Technology, 2008); Döpp et al. (2009). Maatschappelijke meerwaarde: bijdrage aan duurzaamheidsdoelen door minder broeikasgassen. 7

8 Projectresultaten Strategie voor afwegingen diepe ondergrond Het ruimtelijk-geografisch afstemmen van aanbod en vraag. Lokaal / regionaal wat kan, (inter-)provinciaal wat moet. Benutten potenties ondergrond faseren: beschikbaar komen van potentieel koppelen aan ontwikkelingstempo bovengrondse gebruiksfuncties. Projectresultaten Afwegingsmethodiek voor diepe ondergrond 1. Globale inventarisatie technisch potentieel gebruiksfuncties diepe ondergrond. 2. Beleidsanalyse v/h omgevingsbeleid v/d provincies (incl. ruimtelijk beleid, milieu-, klimaat- en energieambities) 3. Confrontatie ondergrondpotentieel en omgevingsbeleid 4. Aanbevelingen op niveau van zoekgebieden voor benutting gebruiksfuncties in diepe ondergrond 8

9 Projectresultaten De afwegingsmethodiek verbeeld Vlekkenkaart ruimtelijke ontwikkelingen: Omgevingsbeleid provincies. Ondiep ruimtegebruik, Zoals ondergronds bouwen en infrastructuur, WKO. De bodemfuncties: 1. Informeren 2. Dragen 3. Reguleren 4. Produceren Potenties van de Ondergrond voor Opslag en Winningen: CO2-opslag, Afvalopslag, Opslag perslucht, Geothermie, winning olie en gas. Een paar conclusies uit project Diep en Duurzaam Diepe ondergrond new frontier voor het bepalen van het ruimtelijke ontwikkelingsbeleid van provincies? De diepe ondergrond wordt steeds vaker gezien als oplossing voor het realiseren van duurzaamheidsdoelen. Dat vereist wel: duurzaam gebruik en beheer diepe ondergrond Vlekkenkaart ruimtelijke ontwikkelingen: Omgevingsbeleid provincies. Ondiep ruimtegebruik, Zoals ondergronds bouwen en infrastructuur, WKO. De bodemfuncties: 1. Informeren 2. Dragen 3. Reguleren 4. Pr oduceren Potenties van de Ondergrond voor Opslag en Winningen: CO2-opslag, Afvalopslag, Opslag perslucht, Geothermie, winning olie en gas. Mogelijke gebruiksfuncties in de (diepe) ondergrond verder uitgewerkt worden: wat kan waar en wat wil je waar? 9

10 Belangrijkste dilemma s die we zijn tegengekomen 1. Afstemming tussen de verschillende lagen. Hoe zorg je dat ondergrondse opties bijdragen aan bovengrondse ambities? Zonder functies bodem negatief te beïnvloeden? 2. Bestuurlijke complexiteit. Zeggenschap over de ondergrond niet altijd helder Huidige beleidskaders lijken niet toereikend Waar ligt u wakker van! Wat verdient actie? Risico van Beleid met spijt door 2 dilemma s: Op initiatief van min. EL&I (voorheen EZ) loopt technisch onderzoek 1. Afstemming tussen de verschillende lagen. Hoe zorg je dat ondergrondse opties bijdragen aan bovengrondse ambities? Zonder functies bodem negatief te beïnvloeden? 2. Bestuurlijke complexiteit. Zeggenschap over de ondergrond niet altijd helder Huidige beleidskaders lijken niet toereikend 10

11 Risico van Beleid met spijt door 2 dilemma s: Op initiatief van min. EL&I (voorheen EZ) loopt technisch onderzoek 1. Afstemming tussen de verschillende lagen. Hoe zorg je dat ondergrondse opties bijdragen aan bovengrondse ambities? Zonder functies bodem negatief te beïnvloeden? 2. Bestuurlijke complexiteit. Zeggenschap over de ondergrond niet altijd helder Huidige beleidskaders lijken niet toereikend UP Bodemconvenant; diverse discussie binnen IPO; provinciaal vs. rijksbelang; rijksvisie op de ondergrond; etc. Uitvoeringsprogramma bodemconvenant Sheets Frency Huisman 11

12 Discussie 4 thema s: Centralisatie vs. decentralisatie van verantwoordelijkheden m.b.t. planning diepe ondergrond. Hoe gaan we uitvoering geven aan die verantwoordelijkheden nadat ze duidelijk zijn geworden? Hoe gaan we om met de factor tijd in de afstemming tussen bovengrond ondiep diep? Kennis over de diepe ondergrond Discussie 1 e thema Centralisatie vs. decentralisatie van verantwoordelijkheden m.b.t. planning diepe ondergrond Spanningsveld of samenwerking? Rijk Provincies Gemeenten Waterschappen 12

13 Discussie 2 e thema Stel: verantwoordelijkheden voor gebruik diepe ondergrond zijn duidelijk Hoe gaan we dan uitvoering geven aan die verantwoordelijkheden? Wie gaat initiatief nemen tot afstemmen van verantwoordelijkheden? Hoe gaan we planningsinstrumenten op elkaar afstemmen? Discussie 3 e thema Hoe gaan we om met de factor tijd in de afstemming tussen bovengrond ondiep diep? Welke belangen gaan voor? Wie bepaalt wat belangrijk is? 13

14 Discussie 4 e thema Kennis over de diepe ondergrond Hoeveel willen we weten? Hoeveel moeten we weten? Uitwisseling kennis tussen RO, bodem en diepe ondergrond? Expertisecentrum Bodem en Ondergrond Kennisbasis ondergrond TNO? 14