Sessie Geothermie; Onze nieuwe bron van energie!

Transcriptie

1 Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling van de Ondergrond Sessie ; Onze nieuwe bron van energie! 1 L. Kramers (TNO) Roelof Migchelsen (Provincie Overijssel)

2 Agenda Wat houdt geothermie in? Even voorstellen: de familie geothermie Voorwaarden voor een succesvol doublet Van idee tot realisatie Quickscan Haalbaarheid Vergunningen Detailonderzoek Van theoretische en praktische capacteit 2

3 Wat houdt het in? Warmte uit de aarde: radioactief verval van elementen Gemiddelde mondiale geothermische gradiënt 30 C/km De warmte wordt via een warmtewisselaar gewonnen d.m.v. het oppompen van water uit de ondergrond Injectie: drukbehoud, forceren waterstroming, geen lozing van zoutwater 3

4 Even voorstellen: De familie 1. Bodemwarmtewisselaars Horizontaal of verticaal (< 100 m) Toepassing: Huis 2. Warmte Koude Opslag (WKO): Diepte tot 250 m Toepassing: Kantoor 3. Diepe geothermie Diepte m Toepassing: Kassen, woonwijken 4. Ultra-diepe Diepte vanaf 4000 m Toepassing: Electriciteitscentrale 4

5 Warmtebenutting in NL Inmiddels 100 opsporingsaanvragen ingediend Den Haag Diepte: 2200 m Temperatuur: 75 C Aansluiting op warmtenet Eerste succesvolle doublet Kassen in Bleiswijk Diepte: 1750 m Temperatuur: 60 C 5 1x doublet Pijnacker (Ammerlaan) 1x doublet in ontwikkeling

6 Voorwaarden voor succesvol geothermisch doublet Warmte winnen uit waterhoudende aardlagen (aquifers) Voorwaarden: Aanwezigheid van waterhoudende aardlagen (aquifers) Goede doorlatendheid (permeabiliteit) Voldoende water (porositeit) Voldoende hoge temperatuur Aardlagen moeten zoveel mogelijk aaneengesloten zijn Uiteraard is er ook bovengrondse warmte-/elektriciteitsvraag nodig 6

7 Van idee tot realisatie Is er voldoende warmte aanwezig? Temperatuur? Is het economisch haalbaar? Welke maatregelen kan ik nemen om de geologische onzekerheid te verlagen? Wat is het verwachte rendement? Welke aquifer? Hoeveel geothermisch vermogen is beschikbaar? Wat zijn de verwachte variabele en vaste kosten? Wat zijn de aquifer eigenschappen? Geothermische Energie; interessant, maar. Hoe groot is de kans? Wat zijn de investeringskosten? Waar? Kan ik aanspraak maken op de garantiefaciliteit? Hoe diep? Wat is interessanter: verwarming middels geothermie of via fossiele brandstoffen? Is het winstgevend? Wat zijn de Unit Technical Kosten? 7

8 Van idee tot realisatie Quickscan: : ThermoGIS 8

9 Van idee tot realisatie Beperken risico Vervolgonderzoeken bestaan uit: 1. Haalbaarheidsstudie Lokale bepaling dikte, diepte, doorlatendheid Koppeling aan warmtevraag (economische haalbaarheid) Kostenraming, kans op succes, verwacht vermogen, rendabiliteit 2. Geologische detail studie w.o. Breuken Aaneengesloten laag Reservoireigenschappen (porositeit en doorlatendheid) Transmissiviteit (dikte x doorlatendheid) 3. Exploratieboring 9

10 Van idee tot realisatie Beperken risico 10

11 Van idee tot realisatie Detailstudie ~35km ~27km ZE RB RN KN CK NU NL+NM 11

12 Kennis van de ondergrond Kennis uit: Boringen 2D en 3D seismiek 12

13 Warmtewinning: Van theoretische naar praktische capaciteit Match met warmtevraag Afzet Technisch-economische haalbaarheid Winbare aardwarmte Random verdeling Potentieel Winbare Aardwarmte Potentieel aanwezig (meest ideale verdeling) Potentieel warmte capaciteit 13

14 : onze (warme( warme) ) bron van energie! Bedankt voor uw aandacht 14

15 Extra 15

16 Discussievragen Welke rol kan de provincie spelen in het realiseren van geothermisch projecten? In hoeverre is de provincie in staat om het geologisch/technische onderdeel goed in te schatten? Zijn er beperkingen waar provincies tegenaan lopen in het realiseren van geothermie? Is vergunningverlening een primaire taak voor de rijksoverheid of zouden de provincies meer zeggenschap willen hebben om haar eigen klimaatdoelstellingen te realiseren? Tot nu toe wordt geothermie met name ingezet voor kasbouw. Hoe ziet men de ontwikkeling van geothermie in combinatie met stadsontwikkeling? ThermoGIS heeft nu technisch geologische insteek. Om de informatie toegankelijker te maken is er een website in ontwikkeling waarop basis informatie te vinden is over geothermie. In de website wordt ook een ThermoGIS-Lite applicatie gemaakt. Aan welke informatie is sterke behoefte (bv T, diepte, energie, koppeling warmtevraagwarmteaanbod (topje piramide)). 16

17 ThermoGIS Release 6 mei aanstaande 17

18 ThermoGIS Techno-economische economische beoordeling (3/3) 18

19 Garantiefaciliteit Garantiefaciliteit wordt ontwikkeld; Doel: Financiële risico bij het zetten van een geothermisch doublet dekken Dekt kosten bij onvoldoende capaciteit (lager dan verwacht) Het door technische fout van het boren wordt niet gedekt Geen lange termijn dekking Aanspraak maken op faciliteit; Indienen van een geologisch rapport (EZ) Indicatie van verwacht vermogen, kans op succes, onderbouwing resultaten, onzekerheidsmarges Bereken programma wordt aangeboden door EZ 19