Licht. havo/vwo. NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw. Docentenhandleiding. Hans Betlem Qurijn Dorst. Docentenhandleiding Licht (havo/vwo)
|
|
- Evelien Vermeiren
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Licht havo/vwo NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw Docentenhandleiding Hans Betlem Qurijn Dorst
2 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 De projectkaternen van ThiemeMeulenhoff Aanleiding voor deze serie projectkaternen Welke projecten zijn er? Wat kenmerkt deze projecten? 4 Hoofdstuk 2 Het projectkatern Licht (havo/vwo) Verantwoording en projectkeuze Thema en eindproducten Aansluiting bij kerndoelen en karakteristiek van de nieuwe onderbouw Leeropbrengst: relatie met de huidige kerndoelen Voorbereiding en organisatie van het project Checklist voorbereiding en afspraken binnen sectie/school Wat kunt u weglaten uit de methode? Planning: voorbereidingstijd, studielast, rooster, leerroutes Benodigdheden Informatie over thema en/of subthema Vereiste voorkennis voor leerlingen Kort overzicht leerlingenactiviteiten voor het totale project Groepssamenstelling Keuzemogelijkheden en differentiatie (voor leerling en docent) Beoordeling en beoordelingsmodellen 13 Beoordelingsformulier 14 Eerste druk, eerste oplage ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2006 Deze docentenhandleiding maakt deel uit van het lespakket Licht (havo/vwo) en is ook te downloaden op Het complete lespakket is leverbaar als: - set van 30 projectkaternen ISBN voor leerlingen en docentenmateriaal; - set van 5 projectkaternen ISBN voor leerlingen en docentenmateriaal. Neem voor meer informatie en bestellingen contact op met ThiemeMeulenhoff ( ) of kijk op 2
3 Hoofdstuk 1 De projectkaternen van ThiemeMeulenhoff 1.1 Aanleiding voor deze serie projectkaternen Projecten vormen een prima mogelijkheid om het onderwijs te vernieuwen. Ze bieden een concrete en werkbare, veilige en inspirerende vorm voor het werken aan onderwijskundige doelen. In het kader van de nieuwe onderbouw maken scholen nieuwe keuzes ten aanzien van positionering, organisatie, didactische uitgangspunten en de daarbij passende werkvormen. Een van de opties om eens af te wijken van de traditionele werkwijze is het inzetten van projecten. In de nieuwe onderbouw zal ook sprake zijn van het werken in leergebieden. In de kerndoelen voor de nieuwe onderbouw is deze clustering al doorgevoerd. En vanuit dat kader ontstaat eveneens de vraag naar materiaal waarmee in samenhang in een leergebied kan worden gewerkt. De ThiemeMeulenhoff projectkaternen zetten hier eveneens op in. En daarmee kan op school nuttige ervaring worden opgedaan als basis voor de toekomst: samenwerking tussen docenten, afstemming van vakken onderling of eventueel zelfs een stap naar volledig vakoverstijgend werken waarbij de traditionele vakinhouden in elkaar schuiven. Om tegemoet te komen aan de vraag naar concreet en werkbaar materiaal binnen de kaders van de nieuwe onderbouw, biedt ThiemeMeulenhoff vanaf voorjaar 2005 een groot aantal projecten voor alle leergebieden en alle vakken. 1.2 Welke projecten zijn er? Mens en Maatschappij NaSk / Techniek Biologie / Verzorging Wiskunde Kunst en Cultuur Nederlands Engels Projecten per leergebied / vak Projecten rond het thema Spanning vmbo havo / vwo vmbo havo / vwo De indianen van het Amazonegebied Luid en duidelijk Licht De indianen van het Amazonegebied Luid en duidelijk Licht Brandhaard Midden-Oosten Wek het zelf op! Mooi van buiten Mooi van buiten In- en ontspanning ROTOR: spiegelen en draaien Theater, muziek en stijl Maak reclame! Internettaal Kruistocht in spijkerbroek Talenquest: Streetwise ROTOR: spiegelen en draaien Maak reclame! Internettaal Kruistocht in spijkerbroek Talenquest: Streetwise Strikt geheim! Brandhaard Midden-Oosten Wek het zelf op! In- en ontspanning Strikt geheim! Het zenuwslopende museum Rillingen over de rug Rillingen over de rug First Time Ever... First Time Ever... Duits Talenquest: Abenteuer Zeltlager Comicgalerie Frans Talenquest: Perdu à Paris Attention Danger! Materiaal voor een complete projectweek vmbo havo / vwo Circus in nood! Circus in nood! Kijk voor meer informatie op en/of 3
4 1.3 Wat kenmerkt deze projecten? In algemene zin kenmerken de projectkaternen van ThiemeMeulenhoff zich als volgt: - een project is een opdracht of een serie opdrachten - opgebouwd rond een thema - dicht bij de leerling en probleemstellend - met een duidelijk omschreven eindresultaat (dat per groep of per leerling kan verschillen) - met een beperkte keuzemogelijkheid voor de leerling - waarin elke leerling een individuele, zichtbare bijdrage levert aan het eindproduct - waarin leerlingen samenwerken - met een duidelijke tijdsafbakening (een studielast variërend van 8-15 studielasturen) - en inzetbaar naast élke methode Samenwerken op maat Voor de projecten wordt al uitgegaan van de geïntegreerde DNO-leergebieden. Daarbinnen zijn per school nog steeds keuzes mogelijk: leergebiedoverstijgend, vakoverstijgend geïntegreerd, op elkaar afgestemd of bijvoorbeeld alleen met elkaar in verband gebracht. Samenwerken kan dus, maar hoeft niet! Om aan deze keuzes tegemoet te komen zijn er meerdere mogelijkheden: een serie losse projecten per vak- of leergebied (zoals Styling voor K&C); een serie projecten voor alle vakken/leergebieden rond hetzelfde thema Spanning, waarmee elke school kan kiezen welke vakken ze met elkaar in verband wil brengen (uiteraard zijn ze daarnaast ook los inzetbaar); één project (onder de titel Circus in nood) waarmee schoolbreed en vakoverstijgend geïntegreerd kan worden gewerkt. Eenduidige didactische opzet en structuur De projecten vertonen samenhang in het projectmatig werken als onderwijsvorm. Didactisch uitgangspunt voor al deze projecten is het actief en in toenemende mate zelfstandig ervaringsleren. Leerlingen werken samen aan realistische opdrachten waarin samenwerking en inzicht in samenhang gestimuleerd worden. Een concreet eindproduct is steeds het resultaat. De fasering binnen de projecten is uniform en met opzet eenvoudig gehouden. De projecten van Mens en Natuur zijn onderverdeeld in deelprojecten. De structuur (vijf fasen) is voor alle deelprojecten dezelfde. De start bestaat steeds uit een korte leerlinggerichte introductie onder het kopje Wat ga je doen? Hierin worden thema, werkwijze en eindproduct geïntroduceerd. De volgende fase heet Hoe ga je het doen? Deze bevat aanwijzingen en opdrachten over werkwijze, planning en organisatie van het vervolgtraject. Fase 3 is Doen! Nu gaat de leerling aan de slag en wordt het werkplan uitgevoerd. Daarna volgt de presentatie: Laten zien. De leerlingen laten elkaar en hun docent zien wat ze hebben gedaan, gemaakt, ontworpen, ingestudeerd e.d. Dit eindproduct kan de vorm hebben van een werkstuk, een tentoonstelling, een videobrief, een talkshow, een plan, een uitvoering, een mondelinge presentatie, een performance etc. De laatste fase is steeds de Terugblik. Hierin evalueren leerlingen zelf het proces dat zij hebben doorlopen en het product dat is ontstaan. De docent kan deze evaluatie meenemen in de totale beoordeling van het project. Wat schaft u aan? Een projectset bestaat steeds uit 30 leerlingenkaternen (24 pagina s fullcolour) en docentenmateriaal. De kosten hiervoor bedragen 150,- per set, ofwel 5,- per leerling. Verkrijgbaar via 4
5 Hoofdstuk 2 Het projectkatern Licht (havo/vwo) 2.1 Verantwoording en projectkeuze Thema en eindproducten Het thema licht heeft zowel in de natuurkunde als in de techniek veel aanknopingspunten. Omdat er veel overlap is in onderwerpen die behandeld worden in de vakken Techniek en Natuurkunde, leent dit onderwerp zich bijzonder voor vakoverstijgende thema s. Wij hebben gekozen voor thema s rond het weerkaatsen en het breken van licht. Deze onderwerpen zijn zeer geschikt voor deelprojecten die dicht bij de belevingswereld van de leerling staan: objecten dichtbij halen met een telescoop, een eenvoudige gaatjescamera en de bouw van een vuurtoren. Elk deelproject wordt voorafgegaan door een theorievormend experiment waarmee de leerling de nodige kennis verwerven die ze nodig hebben om de projecten met succes te kunnen uitvoeren. Het projectkatern behandelt drie min of meer onafhankelijk te behandelen projecten die met elkaar een doorlopende leerlijn vormen. Deze projecten zijn: 1 Een telescoop Leerlingen bouwen een telescoop met een vergroting van 40 maal. Het deelproject begint met enkele inleidende proeven, waarmee kennis wordt gemaakt met begrippen als brandpunt, brandpuntsafstand, lenssterkte en vergroting. Alvorens te beginnen met de bouw van de telescoop zoeken de leerlingen historische informatie over Galilei en zijn ontdekkingen. Het is inspirerend om later met de zelfgebouwde telescoop na te gaan of deze hetzelfde presteert als Galilei s eerste telescoop. Vervolgens wordt de telescoop gebouwd. Objectiefhouder en oculairschuifbuis worden opgebouwd uit standaard te verkrijgen buizen uit de bouwmarkt. Zorgvuldig werken is noodzakelijk om een optisch goed presterende telescoop te verkrijgen. Er worden twee mogelijkheden voor een statiefbevestiging aangeboden: zelf maken uit een stukje eiken- of beukenhout of kant en klaar kopen. De telescoop wordt bevestigd op een bestaand fotoof videostatief, dat op elke school wel aanwezig is. Er worden suggesties voor waarnemingen gedaan om de telescoop te testen: kraters op de maan, de ringen van Saturnus en de manen van Jupiter. Het eerste thema wordt afgesloten met het invullen van een waarnemingslogboek of een powerpointpresentatie naar keuze. 2 Een camera obscura Leerlingen bouwen een camera obscura. Na inleidende proeven waarmee begrippen als voorwerpsafstand, beeldafstand en vergroting aan de orde komen, wordt de camera obscura uit hout gebouwd. Er zijn veel beschrijvingen met een schoenendoos, maar een kartonnen doos is nooit goed lichtdicht te krijgen. Een deel van de technieken uit het eerst project (zagen en lijmen van triplex) komt in dit project terug. Beelden kunnen eerst bekeken worden op overtrekpapier of een stukje matglas. Daarna worden foto s gemaakt op fotopapier. Hier komt ook een stukje chemie in het project: het werken met fotochemicaliën. Kennismaking met chemische stoffen en de bijbehorende veiligheidsmaatregelen: witte jas aan, contact vermijden met irriterende stoffen, zorgvuldig werken en geen stoffen met elkaar in contact brengen. De resultaten van het project worden gepresenteerd op een poster. 3 Licht in de duisternis! Leerlingen bouwen een vuurtoren met een holle spiegel. De doorlopende leerlijn uit de vorige projecten wordt voortgezet. In de natuurkunde proefjes komen nu het brandpunt van de holle spiegel en de stralengang van een evenwijdige bundel die teruggekaatst wordt door een holle spiegel aan bod. Evenwijdige en divergerende bundels worden beschreven. Inzichtelijk wordt gemaakt dat de stralengang bij spiegels omkeerbaar is. 5
6 De bouw van het project vuurtoren gaat ook technisch weer een stapje verder dan de twee vorige projecten. Het bouwen van het vuurtorenhuis is weer een voortborduren op de al geleerde technieken maar bij de bouw van het lamphuis moet de geleerde natuurkundige kennis in een werkstuk toegepast worden. De lamp moet in het brandpunt van de spiegel van de vuurtoren geplaatst worden. In een nachtelijk veldonderzoek testen de leerlingen het bereik van hun vuurtoren en vergelijken ze die met andere groepen Aansluiting bij kerndoelen en karakteristiek van de nieuwe onderbouw In de nieuwe basisvorming zal meer de nadruk gelegd worden op clustering van vakken tot leergebieden. De kerndoelen zijn ruim geformuleerd en scholen krijgen zelf de vrijheid om een en ander naar eigen inzicht in te vullen. De in deze katernen aangeboden projecten integreren de vakken Natuurkunde, Scheikunde en Techniek en maken daarbij een stap in de richting van de basisvorming nieuwe stijl. Een aantal standaardonderwerpen uit de optica en de techniek komen daarbij in een vanzelfsprekende samenhang aan bod Leeropbrengst: relatie met de huidige kerndoelen Door het werken met vakoverstijgende projecten kan tijd gewonnen worden. Veel elementen uit deze projecten worden vanuit de traditionele basisvorming dubbel aangeboden. Het werken met lenzen en spiegels, het maken van beelden en het aansluiten van lampen hebben in de traditionele basisvorming in beide vakken een plaats. Naast het winnen van tijd is een belangrijk winstpunt dat de samenhang tussen de verschillende disciplines een nadrukkelijker plaats krijgt in het curriculum. Met het oog daarop is ook gekozen voor gebruik van ICT. Techniek en ICT zijn in de huidige maatschappij onlosmakelijk met elkaar verbonden en overal zichtbaar. De plaats van de natuurkunde is daarin wat minder duidelijk. Met deze projecten wordt de leerlingen duidelijk, dat ook natuurkunde in de maatschappij overal aanwezig is. Tot slot is een niet te onderschatten voordeel van projectmatig werken dat leerlingen de stof op een andere manier verwerken: meer gericht op vaardigheden waarbij de praktijk centraal staat en de theorie een daaraan ondergeschikt hulpmiddel is. Voor veel leerlingen is deze aanpak sterk motiverend. 6
7 2.2 Voorbereiding en organisatie van het project Checklist voorbereiding en afspraken binnen sectie/school Bij vakoverstijgende projecten zijn docenten van verschillende vaksecties betrokken. Bij het maken van afspraken tussen betrokkenen kan onderstaande checklist behulpzaam zijn: Welke klassen doen mee aan de projecten? Welke docenten zijn hierbij betrokken? Hoeveel uur is op weekbasis vanuit de verschillende vakken beschikbaar voor de projecten? Op welke uren worden de projecten uitgevoerd? Zijn er blokuren beschikbaar? Zijn de vaklokalen op de gewenste momenten beschikbaar? Waar worden half afgebouwde werkstukken opgeslagen? Welke investeringen zijn er nodig in apparatuur en verbruiksmaterialen? Is het nodig/mogelijk extra gelden beschikbaar te krijgen voor het uitvoeren van onderwijsvernieuwende projecten? Op welke wijze worden de beoordelingen voor de verschillende projectonderdelen meegenomen in de (rapport)cijfers van de leerlingen? Wat kunt u weglaten uit de methode? Tijdens het project maken de leerlingen kennis met verschillende onderwerpen uit de vakken NaSk en Techniek. Deze onderwerpen kunt u weglaten of korter behandelen tijdens uw reguliere lessen. Het gaat om de volgende onderwerpen: Natuurkunde Beeldafstand en voorwerpsafstand. Omgekeerd beeld. Vergroot en verkleind. Lenzen: brandpunt en brandpuntsafstand. Dikke en dunne lenzen: sterke en zwakke lenzen. Stralengang van een evenwijdige bundel door een bolle lens. Omkeerbaarheid van lichtstralen door lenzen. Uit de methode Nu voor Straks (3 e editie) zijn dit de volgende paragrafen/bladzijden: Par. 5.6 blz (T)HV Par. 5.7 blz. 124 en 125 1(T)HV Par. 1.6 blz. 26 en 27 2HV Na Techniek Meetgereedschappen. Lijmen. Vouwen en verlijmen van perspex. Uit de methode Techniek voor de basisvorming M/VBO 1 t/m 5 zijn dit de volgende paragrafen/bladzijden: Opdracht 3.8 blz. 14. Opdracht blz. 40. Scheikunde Werken met chemische stoffen Scheikundige reacties 7
8 2.2.3 Planning: voorbereidingstijd, studielast, rooster, leerroutes Een goede planning is het halve werk. Het uitvoeren van één of meerdere projecten waarbij verschillende vaksecties betrokken zijn, vereist degelijke planning en afstemming vooraf met de collega s. Raadpleeg hiervoor de checklist Voorbereiding van de leerlingen is afhankelijk van de wijze waarop de afzonderlijke vakken natuurkunde en scheikunde aangeboden worden. Enige praktische vaardigheden, zowel in het natuurkunde practicum als bij het maken van werkstukken voor techniek worden geacht aanwezig te zijn. Er moeten stukjes hout op maat gezaagd worden, gaatjes geboord worden en onderdelen verlijmd worden. Bij het testen van lenzen en spiegels kan gekozen worden voor het gebruik van kant-en-klaar practicummateriaal uit het natuurkunde practicum (techniek arm) of juist het werken met losse componenten, waarbij de leerlingen zelf hun opstelling moeten ontwerpen en maken. (techniekrijk). Het is aan te bevelen om, indien de school de mogelijkheden heeft, het praktisch werk zoveel mogelijk techniek-rijk aan te bieden. Mogelijk moeten materialen besteld worden. Houd rekening met levertijden bij de leveranciers van leermiddelen. De meeste optische onderdelen zijn op voorraad bij leermiddelenleveranciers. Indien niet op school in voorraad kunnen bouwmarkten snel zorgen voor het benodigde hout, montagematerialen, lijm etc. Voor de tijd die nodig is voor de uitvoer van de projecten kunnen we slechts een globale richtlijn geven. Ze zijn sterk afhankelijk van de beschikbare faciliteiten: de (vak)lokalen, practicummaterialen, gereedschappen en verbruiksmaterialen (zie 2.2.4) en het type leerling (BB,K,G of TL). 1 Een telescoop Proeven doen en informatie zoeken 1 lesuur. Telescoop bouwen 2 à 3 lesuren. (facultatief: statief bouwen 1 lesuur.) Waarnemingen doen en logboek opzetten : buiten lestijd. Laten zien : logboek presenteren en/of powerpoint presentatie maken ca. 1 lesuur. 2 De camera obscura Proeven doen en informatie opzoeken 1 lesuur. Camera obscura bouwen 1 à 2 lesuren. Testen van de camera met mat papier; maken van opnamen 1 lesuur. Prepareren van de chemicaliën en ontwikkelen van het papier 1 lesuur. Laten zien: poster maken en presenteren ca. 1 lesuur. 3 Licht in de duisternis! Proeven doen en informatie opzoeken 1 lesuur. Bouwen van de vuurtoren : A Het vuurtorenhuis 1 à 2 lesuren. Bouwen van de vuurtoren : B Het lichthuis 1 lesuur. Bouwen van de vuurtoren : C Het dak met de motorbevestiging 1 à 2 lesuren. Bouwen van de vuurtoren : D Lampgedeelte. Fitting, lamp en lenshouder 1 à 2 lesuren. Bouwen van de vuurtoren : E Ronddraaiende spiegel. 2 lesuren. Samenbouwen van de drie onderdelen ca. 1 lesuur. Test s avonds. Totaal : ca. 18 à 19 lesuren De beschikbaarheid van materialen zal het wellicht nodig maken om een carousselopzet rond de verschillende deelprojecten te ontwerpen. Zo is het mogelijk, afhankelijk van de schoolsituatie, de helft van de leerlingen te laten werken aan de theoretische opdrachten, het doen van de voorbereidende proefjes en het opzoeken van informatie, terwijl de andere helft met de praktische techniek bezig is. 8
9 Bij grotere klassen en bij veel klassen is het noodzakelijk hiervoor schema s uit te werken, bijvoorbeeld in Excel. Voor sommige (deel)projecten is een blokuur noodzakelijk bij voorbeeld het opbouwen van de grotere houtprojecten (telescoop, onderdelen van de vuurtoren). Het tussentijds onderbreken van dit soort bouwprojecten en alles moeten opruimen en een volgende les weer opstellen kost erg veel tijd Benodigdheden (hoeveelheid aangegeven per groep leerlingen) Bij onderdelen die niet standaard op school aanwezig zijn, zijn leverancier en bestelnummer vermeld. 1 Een telescoop Werktekeningen voor de bouw van de telescoop ( Twee bolle lenzen van verschillende sterkte (NaSk-practicum). Geodriehoek of liniaal. PVC-sok 50 mm (bouwmarkt). PVC-buis 50 mm. Nodig 800mm + 3 stukken van 50 mm. (Bouwmarkt) PVC-buis 32 mm. Nodig 500mm. Stukken van 22mm en 32 mm afzagen. (Bouwmarkt) PVC-sok 15mm 5/8 elektrabuis. (bouwmarkt) Objectieflens 50/1 000 mm en oculairlens 15/25 mm. Leverancier : Eurofysica s Hertogenbosch. Bestelnummer Matzwarte schoolbordenverf. Witte verf, hoogglans. PVC-lijm. Materiaal voor bevestiging op statief. In geval van zelfbouw: stukje eiken of beukenhout. Of kant en klaar aan te schaffen: goede fotospeciaalzaak (HAMA DIN4503). Materiaal voor het maken van waarnemingslogboek: tekenmateriaal. 2 Een camera obscura Werktekeningen voor de bouw van de camera obscura ( Lichtkastje (NaSk-practicum). Positieve lens op standaard of in een voetje. Lange liniaal, meetlint of rolmaat. Plaat multiplex 6 mm (Bouwmarkt) Houten latjes 12 x 12 mm (Bouwmarkt) Matzwarte schoolbordenverf. Pianoscharnier, kistklem en schroeven. Zwarte isolatietape. Fotohoekjes (Fotospeciaalzaak). Fotopapier. Velletjes 15 x 10 cm. Gradatie normaal (Fotospeciaalzaak). Papierontwikkelaar (Fotospeciaalzaak). Citrostopbad voor fotopapier (Fotospeciaalzaak). Fixeeroplossing voor fotopapier (Fotospeciaalzaak). Ontwikkelbakken of schalen met geribbelde bodem (Fotospeciaalzaak). Drie papiertangen voor fotopapier (Fotospeciaalzaak). Materiaal voor het maken van een poster: papier, karton, lijm en viltstiften. 3 Licht in de duisternis! Werktekeningen voor de bouw van de vuurtoren ( Plaat multiplex, dikte 6 mm (Bouwmarkt). Houten latjes 12 x 12 mm van verschillende lengte (Bouwmarkt). Houtlijm. Halogeen reflectorlampje 12 V 50 W. (Electrospeciaalzaak) 9
10 Langzaam draaiend motortje van een batterijschroevendraaier (Wibra). Horlogeglas diameter ca. 75 mm (NaSk-practicum). Aluminiumfolie. Stevige klustape (Bouwmarkt). Plaat plexiglas 480 x 150 mm (Bouwmarkt). Plexiglas lijm of aceton. Aluminium strook 1 mm dik, lengte ca. 30 cm; breedte 10 mm (Bouwmarkt of metaalwinkel). Stroomdraden voor de aansluiting van de lamp en het motortje. Twee draadeinden M6 (1 m) (Bouwmarkt). M6 moeren en ringen. Diverse houtschroeven. Boutjes en moertjes M3. Schakelaar (Elektronicawinkel). Weerstand 10 Ω, 5 watt met bevestigingsklemmetje of schroefjes (Elektronicawinkel). Materiaal voor het maken van de poster: karton of stevig papier, stiften en lijm Informatie over thema en/of subthema Telescoop/hemelverschijnselen: Camera obscura: (zoeken: Camera obscura) (zoeken: Camera obscura) Licht in de duisternis: (deze site geeft een groot aantal links) Vereiste voorkennis voor leerlingen Er wordt niet of nauwelijks natuurkundige voorkennis van de leerlingen verlangd. Wel worden enige vaardigheden met betrekking tot het vak Techniek aanwezig verondersteld: zagen en afwerken van triplex en plaatmateriaal, het boren van gaten, lijmen en schilderen. Voor de proeven met licht wordt een minimale experimenteerervaring met lichtbronnen en lenzen verondersteld. Voor het werken met fotochemicaliën dienen de leerlingen goed geïnstrueerd te worden over de gevaren verbonden aan het werken met chemicaliën. De stoffen die gebruikt worden zijn irriterend en mogen niet met elkaar in contact komen Kort overzicht leerlingenactiviteiten voor het totale project 1 Een telescoop Materiaal verzamelen volgens materiaallijst voor proeven met bolle lenzen. Proeven doen met bolle lenzen en conclusies formuleren. Informatie over Galilei opzoeken op het internet. Materiaal verzamelen volgens materiaallijst voor de bouw van de telescoop. Telescoop opbouwen met op maat te zagen PVC pijp delen en standaard optiekset. (optioneel: statief bouwen) Testen van de telescoop op de maan, Saturnus en Jupiter. Een waarnemingslogboek maken en tekeningen en beschrijvingen maken van de waargenomen hemellichamen. Powerpointpresentatie maken over het gehele project. 2 Een camera obscura Materiaal verzamelen volgens de materiaallijst voor proeven met lenzen. Proeven doen met positieve lenzen en conclusies formuleren. Informatie over de camera obscura opzoeken op internet. 10
11 Camera obscura opbouwen met uit triplex te zagen onderdelen. Camera obscura testen met mat papier of matglas. Opnamen met camera obscura maken op fotopapier. (optioneel : de fotochemicaliën prepareren met aanwijzingen op de verpakking. Verdunnen, concentratie enz. enz.) Papieropnamen ontwikkelen, fixeren en drogen. (optioneel: Met behulp van omkeerprocédé (zie hieronder) de foto s transformeren tot positieven. Foto s beoordelen op zwarting en zo nodig opnieuw maken met andere belichtingstijden en/of andere opening. Posterpresentatie maken over het gehele project. Het omkeerproces voor fotopapier (optioneel): Ontwikkelen in een goede papierontwikkelaar In een bleekbad/ontzilveringsbad alle zwarting wegetsen. Vanaf dit moment kan het licht weer aan. Herbelichten met sterke lichtbron. Tweede ontwikkeling toepassen, gewoon in het licht. Fixeren, spoelen en drogen. recept ontzilveringsbad: Voorraadoplossing 40 gr. kaliumbichromaat 40 ml. Zwavelzuur 96% chemisch zuiver. Water tot 1000 ml. Gebruiksoplossing: 15 ml. voorraadoplossing + 85 ml water. Ontzilvertijd 5-10 min. Eventueel ontkleuren in een natriumsulfiet oplossing van 10%. Er kan door het omkeerprocédé toe te passen een stukje extra scheikunde worden ingebouwd. In verband met de te gebruiken chemicaliën het ontzilveringsbad niet door de leerlingen laten prepareren maar door de TOA. Het omkeren van de foto s kan ook digitaal worden gedaan. Daartoe eerst de gemaakte foto inscannen en met een beeldbewerkingsprogramma bv. Adobe Photoshop met behulp van de optie negatief de foto omkeren. Vervolgens het resultaat weer uitprinten Groepssamenstelling De aantallen leerlingen die per project samenwerkend zijn indicatief gegeven. Afhankelijk van de klassengrootte en samenstelling kan hiervan afgeweken worden. Ook de beschikbaarheid van ruimte en materialen kan een andere indeling noodzakelijk maken. In de leerlingenkaternen gaan we uit van onderstaande groepsgrootte: 1. Een telescoop 2 leerlingen. 2. Een camera obscura 2 leerlingen. 3. Licht in de duisternis! 4 leerlingen Keuzemogelijkheden en differentiatie (voor leerling en docent) 1 Een telescoop Uitbreiding van het project kan gezocht worden in de bouw van een statief. Het ontwerpen en maken van een statiefkop, waarmee een telescoop in alle richtingen kan worden gedraaid en geklemd valt buiten de mogelijkheden van de techniekles. Een dergelijke kop kan zonodig los gekocht worden. Eenvoudiger is de inzet van een videostatief dat in elke school wel aanwezig is. De vergroting van de telescoop kan gevarieerd worden door microscoop oculairen te gebruiken. 11
12 2 Een camera obscura Bij de bouw van de camera obscura kan het aluminium plaatje vervangen worden door een ronddraaiend plaatje met een klein schroefje in het midden en gaatjes van verschillende grootte bij voorbeeld 1 mm, 2 mm, 3 mm en 4 mm. Verschillende groepjes leerlingen kunnen camera s van verschillende lengte bouwen. Het effect van tele en groothoek is te onderzoeken door de resultaten van de verschillende groepjes te vergelijken. Wanneer de camera langer is, moet het papier langer belicht worden of moet een groter gaatje worden gebruikt. 3 Licht in de duisternis! Als er tijdgebrek is of wanneer u zich volledig wilt richten op de bouwprojecten, kunnen de opzoekopdrachten op Internet (lichtbeelden van Nederlandse vuurtorens) eventueel vervallen. Als het bouwen van de roterende spiegel problemen oplevert, kan eventueel een vast lamphuis met een lens in één richting worden toegepast. Bij het testen en vergelijken dient de lamp dan wel goed uitgelijnd te zijn. Er kan ook gekozen worden voor een stroboscoop lamp (Velleman-setje, te betrekken bij de Elektronica Vakzaak). Ook een knipperlamp in combinatie met lens geeft één gerichte bundel. Indien het nachtelijk testen problemen oplevert (organisatorisch of door het niet beschikbaar zijn van een goede testlocatie) kunnen tests eventueel in een lange gang op school gedaan worden. De vuurtorens kunnen beoordeeld worden op zichtbaarheid op het oog door leerlingen uit een andere klas. Indien de apparatuur beschikbaar is kan de verlichtingssterkte op een bepaalde afstand worden gemeten. 12
13 2.3 Beoordeling en beoordelingsmodellen De bijdrage van een leerling aan een project is moeilijker te beoordelen dan een traditioneel proefwerk. De beoordelingscriteria en het gewicht dat aan de verschillende criteria wordt gegeven, verschilt bovendien van docent tot docent. Om u te helpen bij de beoordeling is er een beoordelingsformulier opgesteld, dat u vindt op de volgende bladzijde. Dit formulier biedt u de mogelijkheid de beoordeling van het werk van de leerlingen op uw eigen manier in te vullen. Gebruik van het beoordelingsformulier Het beoordelingsformulier bestaat uit twee onderdelen: een deel voor de beoordeling en een deel voor de evaluatie. Het is de bedoeling dat u het beoordelingsformulier aan het begin van het (deel)project aan uw leerlingen geeft. In het bovenste deel van het formulier kunt u of de leerling de beoordelingscriteria invullen, met eventuele opmerkingen. Als u de leerlingen de beoordelingscriteria aan het begin van het (deel)project laat invullen, weten de leerlingen vanaf het begin waarop ze beoordeeld worden. Dit voorkomt onduidelijkheid en teleurstelling aan het eind. Daarom wordt het beoordelingsformulier in het projectkatern bij elk deelproject in de lijst met benodigdheden genoemd. In het onderste deel kan de leerling zijn of haar evaluerende opmerkingen invullen. Bij ieder deelproject wordt in het laatste onderdeel Terugblik hiertoe opdracht gegeven. Na het invullen van de evaluatie levert de leerling het formulier in bij de docent, waarna u een cijfer kunt geven. Flexibiliteit Het beoordelingsformulier biedt u een wijze van beoordeling die duidelijk is voor de leerling en die u naar eigen inzicht kunt aanpassen. In het projectkatern wordt ervan uit gegaan dat de leerling voor ieder deelproject een formulier invult. U kunt er ook voor kiezen voor het hele projectkatern één formulier te gebruiken. Het beoordelingsformulier is bovendien als Worddocument te downloaden van zodat u het naar eigen inzicht kunt bewerken en aanpassen. 13
14 Namen: Deelproject: BEOORDELINGSFORMULIER Waarop word je beoordeeld Cijfer Opmerkingen Bonus Totaal Wat ging er goed? EVALUATIE Wat kon er beter? Hoe ging het samenwerken? Wat zouden jullie de volgende keer anders doen? Wat heb je geleerd van het project? 14
Licht. vmbo. NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw. Docentenhandleiding. Hans Betlem Qurijn Dorst. Docentenhandleiding Licht (vmbo)
Licht vmbo NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw Docentenhandleiding Hans Betlem Qurijn Dorst Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 De projectkaternen van ThiemeMeulenhoff 3 1.1 Aanleiding voor deze serie projectkaternen
Nadere informatieLuid en duidelijk. havo/vwo. NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw. Docentenhandleiding. Hans Betlem
Luid en duidelijk havo/vwo NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw Docentenhandleiding Hans Betlem Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Hoofdstuk 1 3 1.1 Aanleiding voor deze serie projectkaternen 3 1.2 Welke
Nadere informatieSpanning: wek het zelf op!
Spanning: wek het zelf op! NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw Docentenhandleiding Hans Betlem Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Hoofdstuk 1 3 1.1 Aanleiding voor deze serie projectkaternen 3 1.2 Welke
Nadere informatieLuid en Duidelijk. vmbo. NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw. Docentenhandleiding. Hans Betlem
Luid en Duidelijk NaSk/Techniek voor De Nieuwe Onderbouw Docentenhandleiding Hans Betlem Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Hoofdstuk 1 3 1.1 Aanleiding voor deze serie projectkaternen 3 1.2 Welke projecten
Nadere informatieLesmateriaal bovenbouw
Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver
Nadere informatiePerdue à Paris. (t)hv Frans voor De Nieuwe Onderbouw. Docentenhandleiding. Patrick Shuitema Françoise Lomier
Perdue à Paris (t)hv Frans voor De Nieuwe Onderbouw Docentenhandleiding Patrick Shuitema Françoise Lomier Auteurs Patrick Schuitema Françoise Lomier De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten
Nadere informatieVoor vragen of contact: en gebruik het contactformulier.
Orde in de chaos. PAøFWN. Het zal u ook wel eens zijn overkomen, dat tijdens experimenten de chaos toeslaat. De schakeling groeit en daarmede ook de onoverzichtelijkheid. Schakelaars en potmeters hangen
Nadere informatieSuggesties voor demo s lenzen
Suggesties voor demo s lenzen Paragraaf 1 Toon een bolle en een holle lens. Demo convergerende werking van een bolle lens Laat een klein lampje (6 V) steeds dichter bij een bolle lens komen. Geef de verschillende
Nadere informatieAuteurs Elona Manders, Ine Sanders.
Projectkatern Engels First Time Ever... 2 havo/vwo Engels voor De Nieuwe Onderbouw Docentenhandleiding Elona Manders Ine Sanders Auteurs Elona Manders, Ine Sanders. De uitgever heeft ernaar gestreefd de
Nadere informatieActief en zelfstandig leren en werken met Nu voor straks en Techniek om je heen
Actief en zelfstandig leren en werken met Nu voor straks en Techniek om je heen Door Hans Betlem, auteur Nu voor straks Inleiding Steeds meer scholen gaan over tot samenvoeging van de vakken natuur- en
Nadere informatieWerkopdracht vijfde ontwikkelsessie. Opbrengsten ontwikkelsessie 5. Wat zijn bouwstenen?
Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?
Nadere informatieUitwerkingen Hoofdstuk 2 Licht
Uitwerkingen Hoofdstuk 2 Licht Verkennen I a. Teken het gebouw met de zon in de tekening. De stand van de zon bepaalt waar de schaduw terecht komt. b. Een platte tekening. Jij staat voor de spiegel, de
Nadere informatieHandleiding Optiekset met bank
Handleiding Optiekset met bank 112110 112110 112114 Optieksets voor practicum De bovenstaande Eurofysica optieksets zijn geschikt voor alle nodige optiekproeven in het practicum. De basisset (112110) behandelt
Nadere informatieMaak reclame! havo vwo. Leergebied Nederlands. Docentenhandleiding. Anne van den Bent Joni Luymes
havo vwo Maak reclame! Leergebied Nederlands Docentenhandleiding Anne van den Bent Joni Luymes Inhoudsopgave 1 De projectkaternen van ThiemeMeulenhoff 3 1.1 Aanleiding voor deze serie projectkaternen 1.2
Nadere informatiePrikkels vmbo-l 1 Werkboek 9789006370119 12,50 Beperkt leverbaar Prikkels vmbo-l 2 Werkboek 9789006370164 12,50 Beperkt leverbaar
Biologie www.prikkels-online.nl Prikkels Methode biologie voor de onderbouw Prikkels vmbo-l 1 Werkboek 9789006370119 12,50 Beperkt leverbaar Prikkels vmbo-l 2 Werkboek 9789006370164 12,50 Beperkt leverbaar
Nadere informatieNoorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Lenzen. J. Kuiper. Transfer Database
Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Lenzen J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair nderwijs, Algemeen Voortgezet nderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie
Nadere informatieStreetwise. havo/vwo Engels voor De Nieuwe Onderbouw. Docentenhandleiding. Annie Cornford Peter Jamin Karin Kessels
Streetwise havo/vwo Engels voor De Nieuwe Onderbouw Docentenhandleiding Annie Cornford Peter Jamin Karin Kessels Auteurs Annie Cornford Peter Jamin Karin Kessels De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten
Nadere informatieBrengt natuur in de klas
Brengt natuur in de klas Voor school en BSO! Het ontstaan van BasisBos Een aantal jaren geleden constateerde bedenker André Guijs op zijn eigen basisschool dat er binnen de zaakvakken maar ook bij handvaardigheid
Nadere informatieWoudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Chemie tussen context en concept. Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen
Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen Tijdlijn Nieuwe Scheikunde 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Klassieke programma (1998) Aangepaste klassieke
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde H3 optica
Samenvatting Natuurkunde H3 optica Samenvatting door een scholier 992 woorden 19 januari 2013 5,6 22 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Natuurkunde overal Hoofdstuk 3 Optica 3.1 Zien Dit hoofdstuk
Nadere informatieMaak reclame! Leergebied Nederlands VMBO. Docentenhandleiding. Herman Overbeek Lydia Zwaving
Maak reclame! VMBO Leergebied Nederlands Docentenhandleiding Herman Overbeek Lydia Zwaving Inhoudsopgave 1 De projectkaternen van ThiemeMeulenhoff 3 1.1 Aanleiding voor deze serie projectkaternen 1.2 Welke
Nadere informatiePlat- Vorm deel 1 Handleiding Editie 2014
Inhoud 1. Inleiding 2. Didactische informatie bij hoofdstuk 1 t/m 6 3. Bijlagen - Kernconcepten voor kunst en cultuur - Kernvaardigheden en kerndoelen - Model Creativiteit - Model planmatig werken - Model
Nadere informatieNek en Pilaar. Figuur 12. Tabel 1
Nek en Pilaar In figuur 12 resp. 13 wordt de vorm en afmeting van de nek resp. pilaar gegeven. Deze worden gemaakt uit drie lagen hout, twee van 12mm dik en de middelste is 18mm dik, welke stevig met elkaar
Nadere informatieCKV Festival 2012. CKV festival 2012
C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van
Nadere informatieSpiegel. Herhaling klas 2: Spiegeling. Spiegel wet: i=t Spiegelen met spiegelbeelden. NOVA 3HV - H2 (Licht) November 15, NOVA 3HV - H2 (Licht)
Herhaling klas 2: Spiegeling Spiegel wet: i=t Spiegelen met spiegelbeelden Spiegelen van een object (pijl), m.b.v. het spiegelbeeld: Spiegel 1 2 H.2: Licht 1: Camera obscura (2) Eigen experiment: camera
Nadere informatieMaak het, met hout Leerkrachtenbundel
Maak het, met hout Leerkrachtenbundel Opbouw cursus - De cursus is opgebouwd in verschillende delen. Het eerste deel bestaat uit de werkblaadjes met de theorie met bijhorende onderzoeksopdrachten. Vervolgens
Nadere informatieDe lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden.
De lamp Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Met lampen is het als met schoenen; ze zijn vanzelfsprekend en je ziet ze overal. Pas als de stroom een keer uitvalt, merk
Nadere informatieAllemachtig Grachtig!
Allemachtig Grachtig! creëer je eigen Pepper s ghost illusie Lesmateriaal VO Museum Het Grachtenhuis Lesmateriaal VO Allemachtig Grachtig! creëer je eigen Pepper s ghost illusie Lesmateriaal ter voorbereiding
Nadere informatieWAT MOET EN WAT MAG IN DE ONDERBOUW? versie. Sinds 1 augustus 2006. Onderbouw-VO. d e f i n i t i e v e LEERSTOFAANBOD ONDERWIJSTIJD
WAT MOET EN WAT MAG geactualiseerdee n versie d e f i n i t i e v e IN DE ONDERBOUW? Onderbouw-VO Noordzeelaan 24A 8017 JW Zwolle T 038 42 54 750 F 038 42 54 760 Postbus 266 8000 AG Zwolle E info@onderbouw-vo.nl
Nadere informatieWerkopdracht vierde ontwikkelsessie
Werkopdracht vierde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?
Nadere informatieDe DOELSTELLING van de kunstbv-opdrachten & De BEOORDELING:
beeldende vorming De DOELSTELLING van de -opdrachten & De BEOORDELING: Doelstellingen van de opdrachten. Leren: Thematisch + procesmatig te werken Bestuderen van het thema: met een open houding Verzamelen
Nadere informatieStoeien met Statistiek
Stoeien met Statistiek Havo 4: Statistiek op grote datasets 2 Inhoudsopgave Achtergrondinformatie... 4 Docentenhandleiding... 5 Inleiding voor leerlingen... 6 Opdracht 1... 7 Opdracht 2... 8 Opdracht 3...
Nadere informatieUitwerkingen. Hoofdstuk 2 Licht. Verkennen
Uitwerkingen Hoofdstuk 2 Licht Verkennen I a. Teken het gebouw met de zon in de tekening. De stand van de zon bepaalt waar de schaduw terecht komt. b. Maak een tekening in bovenaanzicht. Jij staat voor
Nadere informatieProefbeschrijving optiekset met bank 112110
112114 Optieksets voor practicum De bovenstaande optieksets zijn geschikt voor alle nodige optiekproeven in het practicum. De basisset () behandelt de ruimtelijke optiek en de uitbreidingset (112114) de
Nadere informatieWijzer Techniekkit Besturing
1. Inhoud Techniekkit Besturing De Techniekkit besturing is te bestellen bij Opitec (www.opitec.nl) onder het bestelnummer 905.056. Onderdeel Aantal Eigenschappen Batterij 1 4,5 V Minizoemer 1 Rood ledje
Nadere informatieO U D E R AV O N D 1 5 D E C E M B E R 2 0 1 5 VAKKENKEUZE KLAS 2
O U D E R AV O N D 1 5 D E C E M B E R 2 0 1 5 VAKKENKEUZE KLAS 2 De begeleiding Vakkeuzemarkt Mentorlessen Walewyc.dedecaan.net Voorlichting in de klas Meelooplessen beroepsgericht vak De planning 15
Nadere informatieKerndoelen Mens en Natuur en Techno Venturie 1 Kerndoelen leerdomein Mens en Natuur 2 Techno Venturie 3 Website tevedocent.nl 4 Urenoverzicht Techno
Inhoudsopgave Bladzijde Kerndoelen Mens en Natuur en Techno Venturie 1 Kerndoelen leerdomein Mens en Natuur 2 Techno Venturie 3 Website tevedocent.nl 4 Urenoverzicht Techno Venturie 7 Conclusie urenoverzicht
Nadere informatieBROCHURE VERDER NA DE TWEEDE KLAS IN 2015-2016
BROCHURE VERDER NA DE TWEEDE KLAS IN 2015-2016 Geachte ouder(s)/verzorger(s), Uw zoon of dochter zit op dit moment in het tweede leerjaar van de onderbouw vwo en havo. Na het tweede rapport ontvangen de
Nadere informatieDe telescoop een seecker instrument om verre te sien
De telescoop een seecker instrument om verre te sien Robert Wielinga robert@sonnenborgh.nl 11 e eeuw: ontdekking van de leessteen een druppel water werkt als een vergrootglas brillen vanaf 1300 bolle lens:
Nadere informatieBoekwerk. Voorstel voor een project omschrijving. 1.1 Doelstelling
Boekwerk Voorstel voor een project omschrijving 1.1 Doelstelling Het doel van het te ontwikkelen lespakket Boekwerk is leerlingen op een nieuwe manier bezig te laten zijn met taal, boeken en vakinhoud.
Nadere informatieKijken naar het heelal
Kijken naar het heelal GROEP 7-8 75 65 minuten 1 en 45 De leerling: weet dat de uitvinding van de telescoop voor bewijzen heeft gezorgd dat de aarde niet het middelpunt van het heelal is weet dat je met
Nadere informatiejaar: 1994 nummer: 12
jaar: 1994 nummer: 12 Een vrouw staat vóór een spiegel en kijkt met behulp van een handspiegel naar de bloem achter op haar hoofd.de afstanden van de bloem tot de spiegels zijn op de figuur aangegeven.
Nadere informatieOpgave 3 De hoofdas is de lijn door het midden van de lens en loodrecht op de lens.
Uitwerkingen 1 Opgave 1 Bolle en holle. Opgave 2 Opgave 3 De hoofdas is de lijn door het midden van de lens en loodrecht op de lens. Opgave 4 Divergente, convergente en evenwijdige. Opgave 5 Een bolle
Nadere informatieHandleiding profielwerkstuk 5-VWO (examen 2016)
Handleiding profielwerkstuk 5-VW (examen 2016) 1. INLEIDING Een van de onderdelen van het schoolexamen (SE) is het profielwerkstuk (PWS). Het PWS kun je beschouwen als een uitgebreide praktische opdracht
Nadere informatieNaam:. Datum :.. Realisatie : lesrooster afstudeerproject 2010-2011 Steffi Dekinder KHL
Naam:. Klas :. NR. : Vak : Techniek Datum :.. Realisatie : lesrooster afstudeerproject 200-20 Steffi Dekinder KHL ) Probleemstelling : Je bent al enkele keren je boek van techniek vergeten mee te brengen
Nadere informatieInhoud. Introductie tot de cursus
Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen
Nadere informatieColofon. Dit is een uitgave van: Philips Human Resources Benelux / Jet-Net Gebouw VB-12 Postbus 80003 5600 JZ Eindhoven
Straatverlichting, wat kost dat L 30 30 30 x x een wiskundeproject voor 4 havo/vwo Colofon Dit is een uitgave van: Philips Human Resources Benelux / Jet-Net Gebouw VB- Postbus 80003 600 JZ Eindhoven Uitgave:
Nadere informatieSECTORWERKSTUK. Beroepscollege Parkstad Limburg Locatie Brandenberg Schooljaar 2013-2014. Naam: Klas:
SECTORWERKSTUK Beroepscollege Parkstad Limburg Locatie Brandenberg Schooljaar 2013-2014 Naam: Klas: INHOUDSOPGAVE Inhoud Algemeen Taakverdeling begeleidende docenten Indeling en omvang sectorwerkstuk Logboek
Nadere informatieDe leerlingen die al vertrouwd zijn met het bouwen van een elektrische stroomkring. die het verschil tussen een geleider en een isolator kennen.
Doelgroep De leerlingen die al vertrouwd zijn met het bouwen van een elektrische stroomkring. die het verschil tussen een geleider en een isolator kennen. Lesdoelen De leerlingen kunnen geleiders en isolatoren
Nadere informatieGroep 6 - Extra opdrachten
Leerkrachtinformatie Groep 6 - Extra opdrachten Lesduur: 90 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen kunnen een elektrisch circuit maken dat goed werkt. De leerlingen kunnen met verschillende materialen
Nadere informatieTijdens dit blok richten wij ons op een van de volgende ontwerpdisciplines: Grafisch Ontwerp Product Ontwerp (ook wel Industrieel Ontwerp)
Inleiding Ontwerpen komt in veel verschillende disciplines terug; bijvoorbeeld in mode, grafisch, product en meubel. Wat ontwerpers in elk vakgebied gemeen hebben is dat zij allemaal een kritische blik
Nadere informatieLenzen. Leerplandoel. Introductie. Voorwerps brandpunts - en beeldafstand
Lenzen Leerplandoel FYSICA TWEEDE GRAAD ASO WETENSCHAPPEN LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO BRUSSEL D/2012/7841/009 5.1.2 Licht B21 De beelden bij een dunne bolle lens construeren en deze aanduiden als
Nadere informatiekunstbv beeldende vorming Afsluiting kunstbv 5 Havo / 6VWO afsluiting Naam:... Klas...
Naam:... Klas... Afsluiting 5 Havo / 6VWO In periode 2, 3 en 4 gaan jullie werken aan een eigen thema om het vak af te sluiten. De volgende onderdelen zullen aan bod komen: - eigen werk rond thema + logboek
Nadere informatieVoordat begonnen kan worden met de praktische voorbereiding voor de lessen moet er eerst een schoolvisie op het nieuwe programma zijn
Stappenplan invoering vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo Recentelijk werd de vraag gesteld door docenten of er een stappenplan is van zaken die geregeld moeten zijn voor je van start kunt gaan
Nadere informatieLenzen. Leerplandoel. Introductie. Voorwerps brandpunts - en beeldafstand
Lenzen Leerplandoel FYSICA TWEEDE GRAAD ASO WETENSCHAPPEN LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS VVKSO BRUSSEL D/2012/7841/009 5.1.2 Licht B21 De beelden bij een dunne bolle lens construeren en deze aanduiden als
Nadere informatieToelichting bij de concretiseringen wiskunde in de vorm van tussendoelen voor 3 havo/vwo ctwo en SLO oktober 2010
Toelichting bij de concretiseringen wiskunde in de vorm van tussendoelen voor 3 havo/vwo ctwo en SLO oktober 2010 Achtergrond De globale kerndoelen voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs bieden
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo
Beroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2016-2017 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Opdracht 4 Stappenplan 4 Logboek 8 Overzicht van taken 9 Planning 10 Informatiebronnen profielkeuze 13 2 INLEIDING In de tweede fase
Nadere informatieMagische lamp. Semestertaak Techniek. Kennismaking met houtbewerking solderen electronica. 3 Balso - Techniek 5 Thomas More Hogeschool
Kennismaking met houtbewerking solderen electronica Magische lamp 3 Balso - Techniek 5 Thomas More Hogeschool Semestertaak Techniek Praktisch werkstuk Matthias Spitael 23BALSO Biologie - Techniek Inhoudstafel
Nadere informatieSamenwerkend leren in het modernevreemdetalenonderwijs
Samenwerkend leren in het modernevreemdetalenonderwijs 1. Naam: 25 2. School: 25 3. Welk(e) vak(ken) doceert u momenteel? Engels 60,0% 15 Frans 24,0% 6 Duits 12,0% 3 Spaans 4,0% 1 1 of 14 4. Welke graad
Nadere informatieRepetitie Lenzen 3 Havo Naam: Klas: Leerstof: 1 t/m 7
Repetitie Lenzen 3 Havo Naam: Klas: Leerstof: 1 t/m 7 Opgave 1 Iris krijgt een bril voorgeschreven van 4 dioptrie. Zij houdt de bril in de zon en probeert de stralen te bundelen om zodoende een stukje
Nadere informatieAanleiding projectweken. Gewenste kaders van een projectweek. Het proces
Aanleiding projectweken In het kader van talentontwikkleing en werken met 21 eeuwse vaardigheden zijn leerkrachten zich aan het ontwikkelen en professionaliseren naar nieuwe, innovatieve vormen van onderwijs.
Nadere informatieStappenplan invoering vernieuwing beroepsgerichte programma s vmbo
Stappenplan invoering vernieuwing programma s vmbo Regelmatig wordt de vraag gesteld of er een stappenplan is waarin zaken staan die geregeld moeten zijn voor de nieuwe examenprogramma s in school van
Nadere informatieBIOLOGIE Bovenbouw P.O. Zoete wortels
BIOLOGIE Bovenbouw P.O. Zoete wortels x www.dlwbiologie.wordpress.com Oriëntatiefase Osmose is een natuurkundig verschijnsel, waar ieder organisme mee te maken heeft. Zo speelt bij planten osmose een rol
Nadere informatieHoe aardgasvrij woon jij?
JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs waarin je laat zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij
Nadere informatiemeubelwerktekening bijzettafel pilar Afmetingen eindproduct: D 40 x B 40 x H 50 cm
meubelwerktekening bijzettafel pilar Afmetingen eindproduct: D 40 x B 40 x H 50 cm benodigdheden Materiaal: plaatmateriaal, dikte 18 mm: massief hout, multiplex en/of mdf zie de zaaglijst hieronder houtlijm,
Nadere informatieHet profielwerkstuk (092018)
Het profielwerkstuk 1. Het profielwerkstuk (havo) 1.1 Het profielwerkstuk 1.2 De vorm van het profielwerkstuk 1.3 Proces, product en presentatie 1.4 Beoordeling 1.5 Eisen en beoordelingscriteria 1.6 Presentatie
Nadere informatieWORKSHOP LEERLIJNEN. Dag van de Cultuureducatie: workshop leerlijnen
WORKSHOP LEERLIJNEN Welkom en inleiding Wat is een leerlijn? Voorbeelden en achtergronden van leerlijnen cultuuronderwijs Leerlijnen in Flevoland: KIDD en De Culturele Haven Hoe bouw je een leerlijn? WORKSHOP
Nadere informatievastnagelt. Voor het nagelen is het aangewezen hulp in te schakelen. Deze persoon verschillende delen vasthouden tijdens het nagelen.
Bouwplan dakenkoffer 2 De dakenkoffer bestaat uit verschillende onderdelen: de onderbouw (de koffer zelf, in de vorm van een huis), de bovenbouw (de dakconstructie) en een deksel. De dakconstructie is
Nadere informatie2014-2015 Data uitreiking rapporten, ouderspreekavonden enz.:
2014-2015 Data uitreiking rapporten, ouderspreekavonden enz.: 09-09 Voorlichtingsavond klas 1 31-10 Einde 1 e periode. 07-11 Rapport 1 e periode staat klaar in Som. 17-11 Ouderspreekavond klas 1 t/m 5
Nadere informatieTheorie in de praktijk: een kader voor zelfinzicht
1 Theorie in de praktijk: een kader voor zelfinzicht Hoe ontwikkelt het begrip van dit theoretisch kader zich bij docenten, en op welke wijze helpt het ze cultuuronderwijs vorm te geven? Emiel Copini e.j.copini@rug.nl
Nadere informatieGebruik van een tuimelplug. door Serge de Beer
Gebruik van een tuimelplug (versie 1.0 NL, 29-04-2009) door Serge de Beer Introductie en leerdoel Wanneer een plafond hol is biedt dit meestal niet voldoende steun om bijvoorbeeld lampen aan op te hangen.
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
HOE KUN JE BARBECUEN MET LICHTSTRALEN? Jullie gaan een exhibit ontwerpen waarbij jullie de bezoekers kennis laten maken met de zon als energiebron. Jullie maken een zonneoven! Met de exhibit kunnen de
Nadere informatieHandleiding DISK: Lesgeven met DISK
Handleiding DISK: Lesgeven met DISK Inhoudsopgave 1. Introductie 2 2. Niveau bepalen 3 3. Themakeuze 3 4. Leerroutes voor de leerling 5 5. Lesorganisatie 7 6. Tijdsplanning 9 7. Differentiëren 11 1 1.
Nadere informatieMet welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?
Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen
Nadere informatieNederlands Van Dale Pocketwoordenboek Nederlands isbn 9789460770548
Zelf aan te schaffen door brugklassers Nederlands Van Dale Pocketwoordenboek Nederlands isbn 9789460770548 Frans Van Dale Pocketwoordenboek Nederlands-Frans isbn 9789460770616 Van Dale Pocketwoordenboek
Nadere informatieWijzer Techniekkit Overbrengingen
1. Inhoud Techniekkit Overbrengingen De onderdelen voor de Techniekkit Overbrenging zijn te bestellen bij Opitec (www.opitec.nl). Onderdeel Artikelnr. Aantal Eigenschappen Katrollen 601.113 7 Ø 60 mm,
Nadere informatieAppelhuis. materiaal. gereedschap
Appelhuis Prik een appel aan de pin en hang het Appelhuis buiten in een boom, zodat de vogels lekker kunnen smullen. Voor dit werkstuk heb je een zetbank, een puntlasmachine en een hefboomschaar nodig.
Nadere informatieBouw zelf een windmolen
Bouw zelf een windmolen Met dit bouwplan is een windmolen maken niet moeilijk! Bouw thuis of op school een echte windmolen die een klein lampje (LED) laat branden. Aan het einde van de beschrijving vind
Nadere informatieMethodeanalyse Talent
Methodeanalyse Talent Wij hebben gekozen voor de methode Talent. Voornamelijk omdat Tessa en Wouter er veel mee hebben gewerkt. Wouter en Tessa hebben wel hele verschillende ervaringen met de methode.
Nadere informatieGraaf Huyn College FOCUST op jouw PASSIE
Graaf Huyn College FOCUST op jouw PASSIE Het Graaf Huyn College biedt de leerlingen bij aanmelding voor de brugklas ruime keuzemogelijkheden uit diverse onderwijssoorten. Vanaf het schooljaar 2019-2020
Nadere informatiePlaats een vinger en een duim in de gaten en trek de binnenste doos uit de buitenste doos.
Bouwhandleiding Galileoscope Open om te beginnen de zijkanten van de buitenste doos om bij de binnenste doos te komen. Onder een van de flappen vindt u twee gaten, zoals te zien op de afbeelding hieronder.
Nadere informatieExamen VMBO-BB. bouwtechniek-schilderen CSPE BB. gedurende 670 minuten. Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden.
Examen VMBO-BB 2012 gedurende 670 minuten bouwtechniek-schilderen CSPE BB Naam kandidaat Kandidaatnummer Bij dit examen horen bijlagen, een uitwerkbijlage en digitale bestanden. Dit examen bestaat uit
Nadere informatie1 Lichtbreking. Hoofdstuk 2. Licht. Leerstof. Toepassing. 3 a Zie figuur 2. b Zie figuur 2. c Zie figuur t a bij B b bij A
BASISSTOF Hoofdstuk 2 Licht Hoofdstuk 2 Licht 1 Lichtbreking Leerstof 1 a de normaal b de hoek van inval c de hoek van breking 2 a Als licht van lucht naar perspex gaat, wordt het licht altijd naar de
Nadere informatieEen verslag van de slingerproef en de proef over de slingertijd van de eigen benen. Het verslag bevat de volgende onderdelen:
LOPEN ALS EEN MENS KORTE BESCHRIJVING: LOPEN ALS EEN MENS Bedoeld voor VO onderbouw Doelgroep Vmbo TL/Havo/VWO Thema Bionica, robot denise, slingerproef Soort lesmateriaal Practicum Waardering Verdieping
Nadere informatie14 inch Dobson. enkele technische details. paul.hellings@groept.be
14 inch Dobson enkele technische details paul.hellings@groept.be 1 ENIGE TECHNISCHE DETAILS Hoe bepaalde onderdelen gemaakt werden of aan elkaar bevestigd werden. Secundaire kooi Bestaat uit twee houten
Nadere informatieQuiltstandaards. Montage beschrijving voor hand- en machinequiltraam. Inhoudsopgave
Quiltstandaards Loefzijde 26, 1316 ve Almere 036-5347690 of 06 14717048 info@meeuwmeubel.nl www.meeuwmeubel.nl Montage beschrijving voor hand- en machinequiltraam Inhoudsopgave 1. Het monteren van het
Nadere informatieInformatieboekje profielkeuze
Informatieboekje profielkeuze Tweede fase en de keuze van een profiel Leerlingen die nu in de derde klas zitten, krijgen volgend jaar te maken met de Tweede Fase. In de tweede fase heeft elke leerling
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2015-2016
Beroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2015-2016 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Opdracht 4 Stappenplan 4 Logboek 8 Overzicht van taken 9 Langetermijnplanning 10 Overzicht informatiebronnen profielkeuze 13 2 INLEIDING
Nadere informatieBOL OPLEIDINGEN MAATSCHAPPELIJKE ZORG AVENTUS APELDOORN / DEVENTER STUDIEWIJZER
BOL OPLEIDINGEN MAATSCHAPPELIJKE ZORG AVENTUS APELDOORN / DEVENTER STUDIEWIJZER BOL PBGZ 12 / PBSD 9 Coördinatie, kwaliteit en voorlichting, profielfase Cohort 2016 2019 kwartiel 11 INSTROOMVEREISTEN:
Nadere informatieWerkbeschrijving tekenmap met elastiek
Werkbeschrijving tekenmap met elastiek Materiaal 2 stukken grijs karton 35 x 50 cm, 2,5 mm dik Stevige katoenen stof 80 x 60 cm 2 stroken boekbinderslinnen: 1 van 10 x 59 cm (buitenrugstrook) en 1 van
Nadere informatieThema: Algemene kennis
OPDRACHTKAART AK-02-02-01 Voorkennis: Papierfabricage Intro: We kennen verschillende papiersoorten. Wc-papier heeft andere eigenschappen dan offsetpapier. Er zijn honderden soorten papier in de handel.
Nadere informatieGastlessen Duurzaam Energie Gebruik
Gastlessen Duurzaam Energie Gebruik 17 en 19 november 2009 Strabrecht College, Geldrop HAVO/VWO-2 Het doel Het doel van deze gastlessen is om de leerlingen bewust te maken van energieverbruik. De gastles
Nadere informatiePROFIELWERKSTUKBOEKJE
PROFIELWERKSTUKBOEKJE HAVO/ATHENEUM 2012/2013 Naam: Klas: HET PROFIELWERKSTUK LEERLINGENBOEKJE HAVO4/ATHENEUM 5 2012-2013 Een van de onderdelen van het examen is het profielwerkstuk (PWS). In dit werkstuk
Nadere informatieVoorlichting Voortgezet Onderwijs
Voorlichting Voortgezet Onderwijs Onderwerpen die besproken worden: Onderbouw VO Bovenbouw VO LWOO vmbo havo/vwo En daarna? Factoren voor schoolkeuze Scholen in de regio Aanmeldingsprocedure Belangrijke
Nadere informatieDe vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:
> Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,
Nadere informatieHet Profielwerkstuk HANDLEIDING I. Organisatie, tijdpad en andere belangrijke informatie. Een handleiding voor Havo en Vwo Mei 2011.
Het Profielwerkstuk HANDLEIDING I Organisatie, tijdpad en andere belangrijke informatie Een handleiding voor Havo en Vwo Mei 2011 Naam leerling: klas:. Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Organisatie 4 2. De
Nadere informatieHet Maken Van Een Kristalontvanger (Radio)
Het Maken Van Een Kristalontvanger (Radio) Dit boekje is van... Klas... Dit werkstuk moet af:... H. Oostendorp,. TechnaLab, maart 2003 Practicum 1: De kern voor de spoel Wat heb je nodig? een stukje installatiebuis
Nadere informatieEindrapportage Interactieve Leerlijnen. www.dnsleerroutes.net. Auteur(s) : Annemarieke Schepers Versienummer : januari 2010. Kennisnet.
Eindrapportage Interactieve Leerlijnen versie datum 1 / 7 Eindrapportage Interactieve Leerlijnen www.dnsleerroutes.net Auteur(s) : Annemarieke Schepers Versienummer : januari 2010 Kennisnet.nl www.dnsleerroutes.net
Nadere informatieEnergie. Docentenhandleiding. Lesmateriaal onderbouw havo/vwo. Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO
Energie Docentenhandleiding Lesmateriaal onderbouw havo/vwo Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod
Nadere informatieSectorproject op De Dijk: leren door te doen! Inleiding: Situatiebeschrijving 3 VMBO-TL: Situatiebeschrijving 4 VMBO-TL:
Sectorproject op De Dijk: leren door te doen! Inleiding: Alle leerlingen van het vmbo theoretische leerweg zijn verplicht een sectorproject te doen als onderdeel van het schoolexamen. Met een sectorproject
Nadere informatie